Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 grudnia 2015 roku w S.

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko (...) Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 5 lutego 2015 roku, sygn. akt I C 496/13

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Tomasz Szaj SSO Violetta Osińska

Sygn. akt II Ca 676/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie: oddalił powództwo (punkt I.) oraz zasądził od powoda M. W. na rzecz pozwanego (...) Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 1.217 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania (punkt II.).

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

W dniu 05.01.2010 r. doszło do kolizji, w wyniku której został uszkodzony pojazd mechaniczny powódki przez sprawcę posiadającego polisę odpowiedzialności cywilnej u pozwanego ubezpieczyciela. Strona pozwana po określeniu odszkodowania dla powódka w wysokości 8.600 zł przyznała je powódce pismem z dnia 12 lutego 2010. Nadto, po uwzględnieniu odwołania powódki pozwana pismem z dnia 17 marca 2010 r. przyznała powódce dopłatę do odszkodowania w wysokości 2.400 zł. Strona pozwana po określeniu odszkodowania dla powódka w wysokości 8.600 zł przyznała je powódce pismem z dnia 12 lutego 2010. wraz ze stosownym pouczeniem o możliwości wytoczenia powództwa. Powódka otrzymała oświadczenie pozwanej o przyznaniu odszkodowania w kwocie 8.600 zł najpóźniej w dniu 24 lutego 2010 r. Strona pozwana po określeniu odszkodowania dla powódki w wysokości 8.600 zł przyznała je powódce pismem z dnia 12 lutego 2010 r. W wyniku złożenia odwołania pozwana przyznała powódce dodatkowo odszkodowane w wysokości 2.400 zł pismem z dnia 17 marca 2010 r. Pismem z dnia 15 marca 201 3 r. powódka wniosła pozew o zapłatę 15 marca 2013 r.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd wskazał, że powódka M. W. zgłosiła żądanie wypłaty odszkodowania w dniu 09 stycznia 2010 r., co skutkowało przerwaniem biegu przedawnienia roszczeń przeciwko stronie pozwanej. Sąd mając na uwadze art. 819 § 4 k.p.c. zdanie drugie zaznaczył, iż w niniejszej sprawie stosowne oświadczenie pozwana złożyła stronie powodowej pismem z dnia 12.02.2010 r. i które to oświadczenie powódka otrzymała najpóźniej z dniem 24.02.2010 r, co wynika z daty sporządzenia przez powódkę odwołania od ustalonego przez pozwana odszkodowania. Po upływie trzech lat od tej daty upłynął termin przedawnienia roszczenia zgłoszonego przez powódkę pozwem z dniem 15.03.2013 r. Sąd I instancji uznał oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, iż za moment decydujący o rozpoczęciu biegu przedawnienia roszczenia należało przyjąć chwilę pierwszego oświadczenia w kwestii przyznania lub omowy świadczenia. Sąd wskazał, iż treść dyspozycji przepisu art. 819 § 4 k.p.c. jest bowiem korzystna dla osoby poszkodowanej w stosunku do ogólnej reguły przerwania biegu przedawnienia z art. 123 § 1 k.c. i powoduje brak potrzeby dopuszczenia wykładni rozszerzającej, albowiem jest szczególną podstawą do przerwania przedawnienia roszczenia kierowanego przeciwko ubezpieczycielowi (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.10.2009 r, I CSK 59/09). Sąd Rejonowy podzielił w tym względzie zapatrywania Sądu Apelacyjnego w Katowicach przedstawione w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 lipca 2013 r. o sygn. akt V ACa 251/13, wskazujące na okoliczność, iż celem postępowania likwidacyjnego jest zapewnienie uprawnionemu do dochodzenia świadczenia ubezpieczeniowego bezpieczeństwa w zakresie zabezpieczenia roszczeń przed przedawnieniem bez konieczności korzystania z drogi sądowej, gdyż cel ten zostaje spełniony z chwilą doręczenia ubezpieczonemu już pierwszego oświadczenia ubezpieczyciela, jak stanowi § 4 art. 819 k.c., a wewnętrzny tryb ubezpieczeniowy nie ma charakteru determinującego możliwość wystąpienia na drogę sądową. Stąd też Sąd I instancji doszedł do przekonania, iż po wydaniu przez stronę pozwaną oświadczenia z dnia 12.02.2010 r. i doręczeniu go powódce najpóźniej z dniem 24.02.2010 r. rozpoczął się bieg trzyletniego terminu przedawnienia wskazanego wyżej nadmienionym przepisem. W razie bowiem odmowy uwzględnienia w całości lub w części roszczeń zgłoszonych danemu zakładowi ubezpieczeń powódce przysługiwała możliwość dochodzenia roszczenia jedynie na drodze sądowej zgodnie z dyspozycją przepisu art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r, poz. 392 z późn. zm.). O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. z 2013 r, poz. 461).

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zaskarżając go w całości. Skarżąca orzeczeniu temu zarzuciła:

1) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 819 § 4 k.c. w zw. z art. 819 § 1 k.c. – poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, iż 3-letni termin przedawnienia roszczeń z umowy ubezpieczenia, przerwany przez zgłoszenie żądania wypłaty odszkodowania lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem, zaczyna biec na nowo od momentu otrzymania przez zgłaszającego roszczenie (powódkę) pierwszego oświadczenia ubezpieczyciela (pozwanej) w przedmiocie wypłaty bądź odmowy wypłaty odszkodowania, a w rezultacie uznanie, iż roszczenie powódki przedawniło się w dniu 24 lutego 2013 r., podczas gdy bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela rozpoczyna się na nowo z dniem, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie od ubezpieczyciela oświadczenie o przyznaniu lub odmowie świadczenia – będące oświadczeniem kończącym postępowanie likwidacyjne w sprawie;

2) naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, niezgodną z zasadami doświadczenia życiowego oraz logiki ocenę dowodów, a wręcz ocenę sprzeczną z treścią dokumentów zgromadzonych w toku postępowania dowodowego, polegającą na uznaniu przez Sąd I instancji, iż po wydaniu przez stronę pozwaną pierwszego oświadczenia w sprawie z dnia 12.02.2010 r. i doręczeniu go powódce najpóźniej z dniem 24.02.2010 r. rozpoczął się bieg trzyletniego terminu przedawnienia, bowiem powódce przysługiwała wówczas rzekomo jedynie możliwość dochodzenia roszczenia na drodze sądowej, podczas gdy, już choćby z treści pouczenia dokonanego przez ubezpieczyciela w jego piśmie z dnia 12.02.2010 r. wynika wprost, że powódce przysługiwało również pisemne odwołanie do Zarządu (...) S.A., a w konsekwencji postępowanie likwidacyjne w żadnej mierze nie zostało jeszcze na tym etapie zakończone, co potwierdza zresztą dalsza wymiana pism przez strony w jego dalszym toku (skutkująca przecież m.in. modyfikacją stanowiska ubezpieczyciela w dniu 17.03.2010 r., które nota bene zostało opatrzone ponownie pouczeniem o przysługującym powódce prawie odwołania się od takiej zmienionej decyzji po raz kolejny na etapie przedsądowym);

3) w konsekwencji nierozpoznanie przez Sąd I instancji istoty sprawy - wobec ograniczenia się przez ten Sąd jedynie do rozpoznania zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia i bezpodstawnego uwzględnienia tegoż zarzutu przez Sąd orzekający, na skutek czego nastąpiło niezasadne oddalenie powództwa w całości bez zbadania zasadniczego przedmiotu sporu.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu w II instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki skutkowała rozstrzygnięciem o charakterze kasatoryjnym.

Ustosunkowując się do apelacji Sąd Odwoławczy podzielił stanowisko apelującej, iż na gruncie niniejszej sprawy nie zaistniała podstawa do uznania za skuteczne podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia.

Powódka dochodziła od pozwanego ubezpieczyciela roszczenia odszkodowawczego za szkody w jej pojeździe wyrządzone przez sprawcę kolizji z dnia 5 stycznia 2010 r., który miał z tym ubezpieczycielem zawartą polisę odpowiedzialności cywilnej.

Zgodnie z art. 819 § 4 k.c. bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia. Przy tej regulacji Sąd Okręgowy podziela wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 listopada 2014 r. (V CSK 5/14, LEX nr 1622339) pogląd, w myśl którego dopóki postępowanie likwidacyjne nie skończy się definitywnie, oświadczenie ubezpieczyciela nie nosi waloru oświadczenia kończącego to postępowanie. Zważywszy na wynikający z art. 16 ust. 3 ustawy z 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej obowiązek ubezpieczyciela informowania ubezpieczonego o możliwości dochodzenia roszczeń na drodze sądowej, nie można przyjąć, że celem racjonalnego ustawodawcy było, by postępowanie sądowe musiało być niekiedy wszczęte przed złożeniem przez ubezpieczyciela definitywnego oświadczenia i zakończeniem postępowania likwidacyjnego. Bieg terminu przedawnienia roszczenia przerwany na podstawie art. 819 § 4 k.c. rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym ubezpieczony otrzymał od ubezpieczyciela pisemne oświadczenie o przyznaniu lub odmowie świadczenia, które kończy postępowanie likwidacyjne. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż omawiany przepis zawiera pojęcie „oświadczenie ubezpieczyciela” a więc nie odwołuje się do pojęcia decyzji, która zazwyczaj zostaje wydana w toku sformalizowanego postępowania, a nawiązuje do zobowiązaniowego charakteru stosunku łączącego strony. W granicach swobody umów (art. 353 ¹ k.c.) mogą one ukształtować stosunek ubezpieczeniowy według swego uznania, w tym również w zakresie sposobu złożenia oświadczenia ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia ubezpieczeniowego. W stosunkach ubezpieczeniowych ukształtowała się praktyka włączenia do umowy stron ogólnych warunków umów, które precyzują czy postępowanie likwidacyjne jest jedno, dwu lub więcej etapowe w związku z przyznaniem ubezpieczonemu prawa złożenia odwołania, zwanego też niekiedy skargą lub zażaleniem, do wskazanego organu lub jednostki ubezpieczyciela. Jeżeli strony takie uprawnienie przyznały ubezpieczonemu, datą zakończenia postępowania likwidacyjnego jest data złożenia oświadczenia wydanego w wyniku postępowania odwoławczego.

Mając powyższe uwagi na względzie Sąd Odwoławczy analizując zagadnienie od kiedy w okolicznościach rozpatrywanej sprawy bieg terminu przedawnienia roszczenia przerwany na podstawie art. 819 § 4 k.c. rozpoczyna się na nowo wskazuje, że w decyzji ubezpieczyciela z dnia 12 lutego 2010 r. (k. 14) przyznającej powódce odszkodowanie znajduje się pouczenie o możliwości złożenia pisemnego odwołania w ramach postępowania likwidacyjnego. Takie same pouczenie znajduje się również w wydanej w wyniku odwołania decyzji ubezpieczyciela z dnia 17 marca 2010 r. (k. 33-34) przyznającej powódce dalsze odszkodowanie. Dopiero w wydanej w wyniku odwołania decyzji ubezpieczyciela z dnia 9 czerwca 2010 r. (k. 35-36) znajduje się jedynie pouczenie o prawie dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Z powyższego wynika, iż w ramach przedmiotowego postępowania likwidacyjnego poszkodowana powódka miała możliwość skorzystania ze środka odwoławczego. Skoro powódka skorzystała z tego uprawnienia to w takiej sytuacji nie sposób uznać, jak przyjął to Sąd I instancji, że decyzja ubezpieczyciela z dnia 12 lutego 2010 r. kończyła postępowanie likwidacyjne. W konsekwencji dochodzone przez powódkę pozwem z dnia 15 marca 2013 r. roszczenie z omawianego tytułu nie może być uznane za przedawnione.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy ograniczając rozpoznanie sprawy do zbadania zarzutu przedawnienia zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania, co oznacza, że nie została rozpoznana istota sprawy. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 listopada 2012 r. (III SZ 3/12, LEX nr 1232797) wskazał, iż nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji: 1) rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy; 2) zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania; 3) pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę; 4) rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszona w pozwie; 5) nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych, czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda.

Powyższe skutkuje koniecznością uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy rzeczą Sądu Rejonowego będzie przeprowadzenie postępowania dowodowego zgodnie z wymogami procedury cywilnej i następnie ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, co w konsekwencji pozwoli na merytoryczną ocenę żądania strony powodowej.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie do ponownego rozpoznania oraz na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. pozostawił temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Tomasz Szaj SSO Violetta Osińska