Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2017r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 czerwca 2017r. w S.

sprawy E. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie

w związku z odwołaniem E. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 21 października 2016 r. znak (...)- (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że E. R. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlega obwiązkowym ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu od dnia 24 lutego 2016r. i podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 24 lutego 2016r.;

2.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz E. R. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III U 565/16

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 21.10.2016r. stwierdził, że E. R. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 24.02.2016r. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

W uzasadnienie decyzji wskazał, iż zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016r. poz. 963 ze zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Obowiązek ubezpieczeń społecznych osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą powstaje z dniem rozpoczęcia działalności rodzącej obowiązek ubezpieczeń, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tej działalności z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej zgodnie z art. 13 pkt 4 powołanej ustawy. Ponadto osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie na swój wniosek- zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy.

Z ustaleń organu rentowego wynikało, że odwołująca się od 11.10.2004r. rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej i od tego też dnia zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Od października 2004r. do października 2014r. deklarowała minimalne podstawy do naliczenia składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Następnie w dniu 13.10.2014r. dokonała wyrejestrowania z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, po czym od 01.11.2014r. ponownie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i zadeklarowała maksymalną podstawę w kwocie 9.365zł i ponownie za grudzień 2014r. zadeklarowała minimalną podstawę w kwocie 2.030,09zł pomniejszoną o dni choroby tj. 29-31.12.2014r. Od 29.12.2014r. odwołująca się bez dnia przerwy przebywa na zasiłkach:

- od 29.12.2014 r. do 24.02.2015r. - zasiłek chorobowy

- od 25.02.2015 r. do 23.02.2016 r. - zasiłek macierzyński

- od 24.02.2016 r. do 20.08.2016 r. - zasiłek chorobowy

W okresie od 25.02.2015r. do 23.02.2016r. w związku z uprawnieniami do zasiłku macierzyńskiego zgłosiła się wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Następnie za okres od 17.08.2016r. do 15.08.2017 r. wystąpiła do Zakładu z wnioskiem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W tych okolicznościach wystąpienie przez odwołującą się bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego z wnioskiem o wypłatę kolejnych zasiłków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tj. na okres od 24.02.2016r. do 20.08.2016 r. - zasiłku chorobowego, od 17.08.2016r. do 15.08.2017r. - zasiłku macierzyńskiego, skłoniło Zakład do wszczęcia postępowania w przedmiocie potwierdzenia prowadzenia przez nią deklarowanej działalności gospodarczej. Zdaniem organu rentowego zgromadzone dowody nie potwierdziły wykonywania przez odwołującą się działalności gospodarczej w okresie zasiłku macierzyńskiego od 25.02.2015r. do 23.02.2016r. Swą aktywność zawodową skierowała na uzyskanie ponownie świadczeń z ubezpieczeń społecznych od 24.02.2016r. tj. zasiłku chorobowego i kolejnego zasiłku macierzyńskiego, które są zdecydowanie wyższe niż kwota wynikająca z umowy z (...) Ponadto już wyrejestrowanie z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego na kilka dni w październiku 2014r. i zadeklarowanie maksymalnej podstawy wymiaru składek za listopad 2014r. w wysokości 9.365zł było z jej strony celowym działaniem, nastawionym na uzyskanie od zadeklarowanej podstawy za 1 miesiąc bardzo wysokich świadczeń z tytułu macierzyństwa i nie tylko.

Wskazał również, iż z chwilą przejścia na urlop macierzyński tj. od 25.02.2015r. całkowicie zaprzestała ona prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i nie osiągała żadnych korzyści finansowych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W tym zakresie wskazał, iż nie przedstawiła ona żadnej dokumentacji, z której wynikałyby przychody i wydatki związane z prowadzeniem działalności. Ponadto nie podjęła czynności zmierzających do wykonywania działalności.

Zakład też podkreślił, iż nie kwestionuje zadeklarowanej podstawy wymiaru składki, a jedynie fakt prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od 25.02.2015r.

W odwołaniu od tej decyzji E. R. domagała się jej zmiany i stwierdzenia, że podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 24.02.2016r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Wskazała, iż w odpowiedzi na wezwanie organu rentowego dot. wyjaśnienia i przedłożeniu dokumentacji rachunkowej za lata 2015-2016 na okoliczność prowadzenia pozarolniczej dzielności gospodarczej złożyła oświadczenie, że w tym okresie nie wykonywała pozarolniczej działalności gospodarczej, ponieważ przebywała wówczas stale na zasiłku chorobowym bądź macierzyńskim, jednocześnie dołączając komplet dokumentów potwierdzających świadczenie przez nią usług na rzecz Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej (...) w S., począwszy od dnia rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a także zaświadczenia kierownika tej placówki medycznej z dnia 06.09.2016r. z którego wynikało, że umowa o świadczenie przez nią usług nie została rozwiązana. Organ rentowy zupełnie zaś zignorował te okoliczności. Przepisy prawa nie zakazują prowadzenia działalności gospodarczej w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, nie nakazują również, aby w okresie jego pobierania działalność taką aktywnie prowadzić. Urlop macierzyński ma na celu ochronę zdrowia kobiety i interesów dziecka, poprzez sprawowane osobistej opieki nad dzieckiem przez osobę, która przerwała działalność zarobkową. Zasiłek macierzyński zaś jest świadczeniem, którego zadaniem jest zapewnienie środków utrzymania w miejsce utraconych zarobków z powodu powstrzymywania się od pracy w związku z przyjściem na świat dziecka i koniecznością jego pielęgnacji przez pierwsze miesiące życia. Zarzuty i sugestie związane z zawieszeniem przez nią działalności gospodarczej, uznała za nietrafione i błędne. Zawieszenie dzielności gospodarczej przez przedsiębiorcę, w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, zależy od woli przedsiębiorcy. Podkreśliła również, iż przez 10 lat, od momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej, zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego i uiszczała należne składki.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od odwołującej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje :

Odwołanie było uzasadnione.

Rozważając o zasadności argumentów podniesionych przez odwołującą się w odwołaniu, Sąd miał na uwadze nie tylko przepisy prawa wyżej wskazane, ale również doświadczenie życiowe, które wskazuje, iż wieloletni przedsiębiorca, a takim odwołująca się była, podejmuje działania, aby utrzymać się na rynku i w branży w okresie, jak miało to miejsce w jej przypadku przebywania na zasiłku macierzyńskim. Sporne w sprawie było, czy w tym okresie odwołująca się faktycznie prowadziła działalność gospodarczą. Podkreślić należy jednak, iż o prowadzeniu działalności gospodarczej nie świadczy podstawa wymiaru składek deklarowana przez przedsiębiorcę i to w sytuacji wysokiej jak i niskiej podstawy wymiaru. Istotne jest, czy istnieją okoliczności i dowody, które potwierdzają prowadzenie działalności gospodarczej.

Nie ulega wątpliwości, że odwołująca od 2004r. prowadzi pozarolniczą dzielność gospodarczą. W ramach tej działalności nawiązała współpracę z Niepublicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej (...). w S., która trwała do daty wyrokowania. Na podstawie umowy o świadczenie usług odwołująca się wykonywała na rzecz tego podmiotu usługi rejestracji pacjentów objętych opieką przez zleceniodawcę. Przechodnia posiada dwie poradnie – dla dzieci i dla dorosłych, a odwołująca się pracowała w poradni dla dzieci. Od dnia 29.12.2014r. odwołująca się była niezdolna do pracy i korzystała z zasiłku chorobowego, w związku z ciążą. Następnie od 25.02.2015r. przebywała na zasiłku macierzyńskim i od dnia 24.02.2016r. ponownie przebywała na zasiłku chorobowy związanym z ciążą.

Jak wynikało z zeznań świadków – Z. C., A. K. i B. K., P. P., odwołująca się była wieloletnim współpracownikiem przychodni, w ramach prowadzonej dzielności gospodarczej. Świadkowe pracowali w tej placówce zdrowotnej również w ramach prowadzonych jednoosobowych dzielności gospodarczych. Taka bowiem była i jest polityka zatrudnienia przez (...). Świadkowie potwierdzili, iż do końca grudnia 2014r. odwołująca się pracowała w przychodni, wykonując stałe zadania związane m.in. z deklaracjami, rejestrowaniem pacjentów czy przygotowywaniami dokumentacji medycznej lekarzom, natomiast od końca grudnia już nie pracowała. Była wówczas w zaawansowanej ciąży z pierwszym dzieckiem. Jej obowiązki w rejestracji przejęły inne pielęgniarki i położne zatrudnione w przychodni. Nie było wyznaczonej konkretnej osoby, która przejęłaby wyłącznie te obowiązki i tylko nimi się zajmowała. Po porodzie w lutym 2015r. odwołująca się tylko przez kilka tygodni nie podejmowała działań związanych z działalnością gospodarczą, a w szczególności z realizacją umowy o świadczenie usług na rzecz (...). Był to jej jedyny kontrahent i dlatego już kilka tygodni po urodzeniu pierwszego dziecka dobrowolnie stawiła się w przychodni. Jak zeznała świadek D. I. – kierownik (...) oraz jeden z lekarzy tam pracujących, odwołująca się swoją postawą jednoznacznie wskazała, że chce nadal współpracować z (...) i dlatego stawiała się kilka razy w miesięcy w przychodni, żeby uporządkować dokumenty, zwłaszcza deklaracje. Jak zeznała świadek – formalnie odwołująca się nie pracowała, bo była na zasiłku macierzyńskim, jednak faktycznie stawiała się w przychodni na kilka godzin w tygodniu, żeby wykonać swoje dotychczasowe obowiązki. Co prawda świadek B. K. wskazała, że przejęła obowiązki odwołującej się, co miało wiązać się ze wzrostem jej wynagrodzenia i podpisaniem w tym zakresie aneksu, jednak nie zostało to wykazane np. aneksem do umowy, która łączyła tego świadka z (...) od 2.01.2008r. Niemniej świadek potwierdził, że po urodzeniu pierwszego dziecka odwołująca się przychodziła do przychodni okresowo i wykonywała czynności związane z segregowaniem dokumentów.

Wracając do czynności, które odwołująca się niewątpliwie wykonywała w ramach działalności gospodarczej i umowy o świadczenie usług z (...), to z zeznań przesłuchanych świadków wynika niezbicie, że miały one na celu podtrzymanie jej współpracy z tym podmiotem, oraz zapewnienie sobie powrotu do pracy i utrzymanie źródła dochodu. Nie można bowiem pomijać, że odwołująca przez bardzo długi okres współpracowała z (...), wręcz nawiązanie współpracy z tym podmiotem napędzało jej dzielność gospodarczą. Dlatego oceniając jej działania podejmowane w czasie przebywania na zasiłku macierzyńskim, wbrew sugestiom organu rentowego, nie można uznawać za okazjonalne czy też polegające na koleżeńskiej pomocy. Jej obowiązki w czasie nieobecności zostały rozdzielone na inne pracownice (również zatrudnione w ramach umów o świadczenie usług przez osoby prowadzące dzielność gospodarczą), jednak jak zeznała kierownik tej placówki, ich wynagrodzenie było na tyle wysokie, że nie było problemów z dociążeniem ich dodatkowymi obwiązkami. Odwołująca się nie wystawiała zaś faktur czy rachunków za wykonana pracę, gdyż zależało jej z pewnością przede wszystkim na utrzymaniu pełnej współpracy z przychodnia po powrocie z urlopu macierzyńskiego po drugim dziecku. Z resztą faktury czy rachunki za wykonaną pracę może zawsze w każdym czasie wystawić.

O zamiarach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i faktycznych działaniach, nie świadczą np. składki uiszczane przez przedsiębiorcę z tego tytułu. Sąd w niniejszej sprawie nie skupiał się na analizie jaką składkę odwołująca zadeklarowała i uiszczała, w zestawieniu z wysokością uzyskanych przez nią świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Należy wskazać, iż od uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21.04.2010r. sygn. II UZP 1/10 nie ma w judykaturze wątpliwości interpretacyjnych na tle normy art. 18 ust. 8 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016r. poz. 963 ze zm.) co do tego, że wysokość składek nie jest związana z faktycznie osiągniętym przychodem i jego wysokością, lecz jedynie z istnieniem tytułu ubezpieczenia i zadeklarowaną kwotą. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wyłożył, z czym należy zgodzić się w pełni, że po stronie płatnika-przedsiębiorcy istnieje uprawnienie do zadeklarowania dowolnej kwoty, w ustawowych granicach, jako podstawy wymiaru składek. Jest to jego wyłączna decyzja i jakakolwiek ingerencja w tę sferę organu rentowego jest niedopuszczalna, niemożliwe jest także kwestionowanie zadeklarowanej podstawy z powołaniem się na art. 58 kc czy art. 5 kc, ponieważ deklaracja podstawy wymiaru składek nie jest czynnością prawa cywilnego. Dodatkowo Sąd Najwyższy zauważył, że właściwością stosunków ubezpieczenia społecznego jest występowanie szczególnego rodzaju zależności polegającej na tym, że objęcie ochroną ubezpieczeniową wiąże się z powstaniem obowiązku opłacania składek. Zależność ta nie przybiera jednak w ubezpieczeniu społecznym znamion wzajemności (ekwiwalentności) w znaczeniu przyjętym w prawie cywilnym. Oba elementy stosunku ubezpieczenia (składka ubezpieczeniowa oraz ochrona ubezpieczeniowa) nie są równoważne (wymienialne), bowiem zasada ekwiwalentności świadczeń jest w tym stosunku modyfikowana przez zasadę solidarności społecznej. Stosunków ubezpieczenia społecznego nie da się zatem zakwalifikować do stosunków zobowiązaniowych, nie można tu mówić, tak jak w przypadku cywilnoprawnych zobowiązań wzajemnych, o ścisłej współzależności składki i świadczenia. Składka w ubezpieczeniach społecznych jest wprawdzie osobistym wkładem ubezpieczonego, ale z przeznaczeniem na tworzenie ogólnego funduszu ubezpieczeniowego, z którego prawo do świadczeń czerpią ci ubezpieczeni, którym ziści się określone dane ryzyko. Jeśli więc przepis prawa ubezpieczeń społecznych o charakterze ius cogens zezwala na zadeklarowanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe na poziomie do 250% przeciętnego wynagrodzenia w oderwaniu od pojęcia rzeczywistego przychodu, to zachowanie płatnika, realizującego swe uprawnienie w oparciu o taki bezwzględnie obowiązujący przepis prawa, nie może być podważane.

W niniejszej sprawie istotę stanowiło ustalenie, czy odwołująca nadal podlegała ubezpieczeniom społecznym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej od dnia 24.02.2016r. Podstawą zaś stwierdzenia czy dany przedsiębiorca faktycznie prowadzi działalność gospodarczą stanowią podejmowane przez niego działania. Ustalenia Sądu w tym zakresie potwierdziły zaś zasadność odwołania E. R.. Okoliczności związane z drugą ciążą nie miały wpływu na ocenę jej działań związanych z prowadzaną działalnością gospodarczą w okresie przebywania na zasiłku macierzyńskim.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 kpc orzeczono, jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc w zw. §2 pkt 6 i §15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r. poz. 1804 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od 27.10.2016 r., przyjmując wysokość przedmiotu zaskarżenia ustaloną przez Sąd w postanowieniu z dnia 21.02.2017r. Ustalając wysokość kosztów zastępstwa prawnego Sąd miał na względzie uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.07.2016r., III UZP 2/16, mającą moc zasady prawnej, zgodnie z którą w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu (o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego; o podleganie ubezpieczeniom społecznym) do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego, biorąc za podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego stawki minimalne określone w § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 490 ze zm.). Uchwałę tę należy odpowiednio stosować także do obecnie obowiązującego rozporządzenia z dnia 22.10.2015r., zawierającego analogiczne regulacje prawne.

PW/mt

.