Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 30 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział III Karny w składzie:

Przewodniczący: SSR (del). Wojciech Kolanko

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kuniewicz

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej w Krakowie Ewy Baran

po rozpoznaniu sprawy z wniosku Ministra Sprawiedliwości

o stwierdzenie nieważności wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w K. z dnia 22 marca 1947 r. sygn. Sr 216/47

na podstawie art. 1 ust 1 i 2 oraz art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34 poz. 149)

p o s t a n a w i a

1.  stwierdzić nieważność wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w K. z dnia 22 marca 1947 r. sygn. Sr 216/47 wobec J. K., s. J. i W., ur. (...) w C. – w odniesieniu do czynów przypisanych mu w punktach nr 1,2,4,6,7, zaś w odniesieniu do pozostałych czynów, tj. przypisanych J. K. w punktach nr 3 i 5 – wniosku Ministra Sprawiedliwości o stwierdzenie nieważności wymienionego wyroku nie uwzględnić;

2. kosztami postępowania obciążyć Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Do Sądu Okręgowego w K. wpłynął wniosek Ministra Sprawiedliwości o stwierdzenie nieważności wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w K.z dnia 22 marca 1947 r. sygn. Sr 216/47 wydanego wobec J. K., s. J. i W., ur. (...) w C.. We wniosku Minister Sprawiedliwości wskazał, iż przypisany skazanemu czyn był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Sąd zważył, co następuje.

Wniosek Ministra Sprawiedliwości jedynie częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Jak wynika z akt Wojskowego Sądu Rejonowego w K.o sygn. Sr 216/47 przeciwko J. K. toczyło się postępowanie karne. Dnia 22 marca 1947 r. został wydany wyrok, na mocy którego J. K. został uznany winnym tego:

1.  że od czerwca 1946 r. do chwili aresztowania, tj. 19.XII.46 r. był członkiem tajnej nielegalnej organizacji NSZ pod d-em (...)” mającej na celu obalenie przemocą ustroju Państwa Polskiego pełniąc w niej funkcję członka pod ps.”M.”, tj . przestępstwa z art. 86 § 2 KKWP;

2.  że w dniu 18.VIII.46 r. w K. wspólnie z K. (...), (...), L.” i innymi nie ujętymi sprawcami dokonał gwałtownego zamachu na więzienia św. Michała uwalniając 62 więźniów i zabierając broń strażnikom, tj. przestępstwa z art. 1 §1,2 i 3 Dekretu z dnia 13.VI.46 r.;

3.  że w sierpniu 46 r. w K. wspólnie z P. A. K., (...), L. i innymi sprawcami wziął udział w napadzie rabunkowym na mieszkanie H. M.stojąc na obstawie, jt. przestępstwa z art. 259 kk;

4.  że 27.VIII.46 r. w S. wspólnie z K., (...), L. i innymi nie ujętymi członkami bandy dokonał napadu rabunkowego z bronią w ręku na Państwową Fabrykę Wyrobów Ogniotrwałych zabierając 6 maszyn do pisania, 2 beczki benzyny, 2 aparaty radiowe oraz garderobę, tj. przestępstwa z art. 259 kk;

5.  że z końcem sierpnia 46 r. w K. z bronią w ręki wspólnie z oskarżonym K., (...), L. i innymi sprawcami dokonał napadu rabunkowego na mieszkanie Z. W.zabierając futro męskie i 3 damskie, 2 lisy, złotą papierośnice, garderobę damską i męską, 2 aparaty fotograficzne, 2 zegarki męskie oraz 120.000 zł , tj. przestępstwa z art. 259 kk;

6.  że 28.IX.46 r w K. wspólnie z P. A., (...), Z. M. z bronią w reku dokonał gwałtownego zamachu na funkcjon. WUBP K. ppor. K. J. i chor. M. J. w wyniku którego obaj zostali ciężko ranni, tj. przestępstwa z art. 1 § 1 , 2 i 3 Dekretu z 13.VI.46 r;

7.  że od bliżej nie ustalonego czasu do chwili aresztowania, tj. 19.XII.46 r. posiadał bez zezwolenia władz broń palną pistolet systemu P 38 kal. 9 mm, tj. przestępstwa z art. 4 § 1 Dekretu z 13.VI.46 r.

Przepis art. 1 ust. 1 Ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego wskazuje, że uznaje się za nieważne orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe w okresie od rozpoczęcia ich działalności na ziemiach polskich, począwszy od 1 stycznia 1944 roku do 31 grudnia 1989 roku, jeżeli czyn zarzucany lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego albo orzeczenie wydano z powodu takiej działalności, jak również orzeczenia wydane za opór przeciwko kolektywizacji wsi oraz obowiązkowym dostawom.

Powyższe pozwala stwierdzić, że dla uznania za nieważną określonej decyzji procesowej konieczne jest łączne spełnienie trzech przesłanek, a to ustalenie: że wnioskodawca działał na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, że została wobec niego wydana – przez organy ścigania, wymiaru sprawiedliwości albo organy pozasądowe – określona decyzja procesowa oraz, że wydanie tej decyzji miało miejsce w związku z opisaną wyżej działalnością, bądź z powodu tejże.

Za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego nie może być jednakże uznany każdy opór wobec władzy ludowej. Bez wątpienia przesłanki tej nie spełniają zwyczajne przejawy nieposłuszeństwa, opór wobec linii propagandowej, swobodne wyrażanie opinii i krytyki czy słuchanie zabronionych stacji radiowych ( por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 czerwca 1996 roku, sygn. akt II AKz 200/96, publ KZS 1996/5-6/79). Obejmuje ona natomiast tzw. przestępstwa polityczne oraz cześć przestępstw pospolitych, którym towarzyszył szczególny zamiar sprawcy nakierowany właśnie na uzyskanie przez Państwo Polskie niepodległego bytu, w szczególności poprzez zmianę ustroju lub urzeczywistnianie swobód obywatelskich ( por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 kwietni 1992 roku, sygn. akt II AKz 41/92, publ. Wokanda 1992/12/28). Jeżeli chodzi natomiast o charakterystykę decyzji, które podlegają unieważnieniu to mowa tu o decyzjach takich organów, które władne były do orzekania w sprawach o czyny uznane za przestępstwa czy wykroczenia, a więc takie, które wydawały orzeczenia o charakterze karnym ( por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie dnia 19 lutego 2009 roku, sygn. akt II AKz 59/09, publ. KZS 2009/2/40). Związek przyczynowy zachodzący pomiędzy działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a wydaną w stosunku do działającego decyzją procesową o charakterze karnym musi być bezpośredni i nie można go domniemywać ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1995 roku, sygn. akt WZ 176/95, publ. Prok. i Pr. – wkł. 1995/11-12/19).

Odnosząc powyższe rozważania do sprawy J. K., w pierwszej kolejności ocenić należy charakter prowadzonej przez niego działalności. Zarzut pierwszy wskazuje na przynależność J. K. do tajnej nielegalnej organizacji NSZ pod dowództwem (...). Jak wiadomo ze źródeł historycznych Narodowe Siły Zbrojne (NSZ) to polska konspiracyjna organizacja wojskowa obozu narodowego działająca podczas II wojny światowej i w okresie powojennym. Po Armii Krajowej i Batalionach Chłopskich była to największa formacja polityczno-wojskowa podczas okupacji. Organizacja walczyła z Niemcami i zwalczała partyzantkę komunistyczną. (http://pl.wikipedia.org/wiki/Narodowe_Si%C5%82y_Zbrojne). W aktach sprawy nie sprecyzowano personaliów przywódcy o ps. (...). Nie wiadomo, czy chodzi o J. K. (1) (ur. (...) w W., zm. 22 lutego 1947 w N.), ps. (...)– porucznika Wojska Polskiego II RP partyzanta na P. w czasie II wojny światowej, jednego z dowódców oddziałów podziemia antykomunistycznego. Osoby J. K. (1) nie wiąże się bowiem historycznie z organizacją Narodowych Sił Zbrojnych (http://nsz.com.pl/index.php/zyciorysy). Historyczna tożsamość organizacji, do której należał J. K., nie jest zatem pewna.

Nie ulega wątpliwości, że czyny przypisane J. K. w punktach 1,2,7 wyroku związane były z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Tak bowiem oceniać należy zarówno samą przynależność do organizacji NSZ, jak i posiadanie w związku z tym broni palnej, a także uwolnienie osadzonych z więzienia. Szlachetne intencje w wypadku tych czynów nie budzą wątpliwości. Podobnie ocenić trzeba kwestię przypisanego w punkcie 4 wyroku napadu na Państwową Fabrykę Wyrobów Ogniotrwałych, zwłaszcza uwzględniając fakt, że skradziono deficytowe i potrzebne w działalności organizacji maszyny do pisania i benzynę (własność publiczna), a przy tym nie wyrządzono krzywdy pracownikom fabryki.

Co do czynu opisanego w zarzucie nr 6 (gwałtownego zamachu na funkcjonariuszy WUBP K.), Sąd miał na uwadze, że J. K. (wraz z innymi członkami organizacji) dokonał go wyłącznie w celu uniknięcia zatrzymania przez interweniujących funkcjonariuszy, zmierzających do zatrzymania członków grupy. Czyn ten objęty został zatem hipotezą art. 1 ust 2 Ustawy z 23 lutego 1991 r. , zgodnie z którym przepis ust. 1 stosuje się również, jeżeli czy został popełniony w celu uniknięcia w stosunku do siebie lub innej osoby represji za działalność, o której mowa w tym przepisie.

Inaczej ma się natomiast sprawa z czynami przypisanymi J. K. w punktach 3 i 5 wyroku. Lektura akt sprawy pozwala bowiem na wniosek, że poza działalnością o charakterze antykomunistycznym, czy też godzącym w polityczny porządek na Ziemiach Polskich, członkowie organizacji, w tym J. K., dopuszczali się m.in. napadów rabunkowych na obywateli narodowości żydowskiej i polskiej. Za takie czyny J. K. też został skazany (zarzuty nr 3 i 5 wyroku). Członkowie grupy zgodnie przyznawali, że wśród celów jej działalności były również napady na obywateli narodowości żydowskiej. Napady miały charakter ewidentnie rabunkowy – członkowie grupy terroryzowali domowników bronią palną i wynosili z domów wartościowe przedmioty. J. K. natomiast wyjaśniał, że wprawdzie działał w organizacji z pobudek ideowych, ale jednocześnie przyznał, iż z napadów otrzymywał pieniądze (np. k. 166 t. IV) Generalnie skradzione przedmioty były sprzedawane, a sam K. nie wiedział, do kogo szły uzyskane w ten sposób środki, mimo że w sprzedaży brał udział. Warto podkreślić, że ofiarami kradzieży padały osoby niezwiązane z konkretną opcją polityczną, zaś w wyborze celu kierowano się najprawdopodobniej statusem majątkowym ofiar. Jednym słowem, czyny przypisane J. K. w punktach 3 i 5 wyroku miały kryminalno-rabunkowy charakter.

Udział w organizacji działającej na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, nawet w sposób jednoznacznie udokumentowany, nie daje prawa do korzystania z zapisów ustawy lutowej w nieograniczonym wymiarze i nie usprawiedliwia każdego czynu, jak też nie zwalnia od jego oceny w wymiarze moralnym. Kluczowe jest rozgraniczenie czynów, które miały stricte niepodległościowy charakter od takich, które w istocie rzeczy mogły być jedynie ekscesem, wybrykiem posiadających broń osób, korzystających przy tej okazji z możliwości zdobycia środków finansowych, czy też określonych towarów wyłącznie dla siebie i własnych korzyści, bo te nie pozostają pod ochroną zapisów ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z 1991 roku Nr 34 poz. 149 ze zm)”.

Sąd jest świadom, że oskarżeni w procesach prowadzonych w latach 40-tych - bojąc się drakońskich kar wymierzanych za przestępstwa polityczne - mogli ukrywać prawdziwe motywy swoich działań, obarczać winą inne osoby, czy też powoływać się na cele czysto kryminalne. Niemniej jednak, jak podkreślał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 lutego 2007 r. sygn. WZ 2/07, OSNwSK 2007/1/413 „konieczne jest udowodnienie związku zachodzącego pomiędzy wydanym orzeczeniem, z działalnością osoby represjonowanej na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i że sąd nie może ograniczać się do domniemania istnienia takiego związku” (tak samo w uchwale SN z 20.11.1991 r. IKZP 32/91, OSNKW 1992/3-4/24).

Tymczasem w aktach niniejszej sprawy Sąd nie dopatrzył się dowodów dostatecznie uzasadniających tezę, jakoby napady czysto rabunkowe na obywateli narodowości żydowskiej (czyn przypisany w punkcie 3), polskiej (czyn przypisany w punkcie 5), stanowiły przejaw działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego lub z taką działalnością były związane.

Reasumując zatem, w opinii Sądu, z uwagi na brak dowodów pozwalających na ustalenie związku między czynami przypisanymi J. K. w punktach nr 3 i 5 wyroku z działalnością niepodległościową, jak i poważne wątpliwości co do sposobu i motywów działania członków tajnej organizacji w zakresie tych czynów, brak jest podstaw do unieważnienia wyroku z dnia 22 marca 1947 r. sygn. Sr 216/47 wobec J. K. w trybie ustawy z dnia 23 lutego 1991r. w odniesieniu do czynów opisanych w punktach 3 i 5 tegoż wyroku.

SSR del. Wojciech Kolanko