Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2015 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa S. P.

przeciwko A. O.

o zapłatę

I.  powództwo oddala,

II.  zasądza od powoda S. P. na rzecz pozwanej A. O. 3.617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu,

III.  przejmuje na rachunek Skarbu Państwa opłatę od pozwu od której powód był zwolniony.

Sygn. akt: IC 712/14

UZASADNIENIE

Powód- S. P., zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika w pozwie z dnia 17 czerwca 2014 r. /data prezentaty k.35 /, wniósł o zasądzenie od pozwanej A. O. na swoją rzecz kwoty 150.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 czerwca 2012 r. i kosztami postępowania według norm przepisanych. Nadto wniósł o zwolnienie od kosztów procesu także o udzielenie zabezpieczenia poprzez obciążenie nieruchomości, stanowiącej własność A. O. położonej w W. przy ul. (...) kw nr (...) hipoteka przymusową w wysokości 192.000 zł. ( k. 5)

W uzasadnieniu powództwa podał, iż w celu zakupu większego lokalu wraz z niedawno poślubioną L. O. sprzedał swoje mieszkanie przy ul. (...) w W., a uzyskane pieniądze przelał na rachunek żony w pełnym zaufaniu do niej. Tymczasem okazało się, że żona przekazała całą sumę do dyspozycji swojej córki A. O., która to zaoferowała pomoc w nabyciu nowego lokalu lecz w rzeczywistości zakupiła lokal dla siebie oświadczając, że nabywa go z własnych środków, jednocześnie ustanawiając służebność mieszkania dla powoda i jego żony. Zdaniem powoda małżeństwo było fikcją mającą służyć bezprawnemu wzbogaceniu się pozwanej jego kosztem. (k 6-9)

Postanowieniem z dnia 6 sierpnia 2014 r. tut. Sąd postanowił zwolnić powoda od kosztów sądowych częściowo tj. od opłaty od pozwu ponad kwotę 1000 zł w pozostałym zakresie wniosek oddalił , a Sąd Apelacyjny w Warszawie / I Acz 1632/14 / oddalił w tym zakresie zażalenie powoda. (k. 60 i 71)

Postanowieniem z dnia 21 października 2014 r. tut. Sąd oddalił wniosek powoda w przedmiocie zabezpieczenia powództwa uznając ,że roszczenie powoda nie zostało uprawdopodobnione, ponadto powód nie wykazał interesu prawnego w ustanowieniu zabezpieczenia. (k.77-81)

Pozwana- A. O. , reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, w odpowiedzi na pozew z dnia 07 listopada 2014 roku /data prezentaty k.99/ wniosła o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania , w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, powiększonych o kwotę 17 zł tytułem opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa. (k.96)

W uzasadnieniu swojego stanowiska podała, iż nigdy nie otrzymała od powoda żadnej kwoty. Ponadto pozwana wskazała, że powód czynnie uczestniczył w zawarciu umowy sprzedaży nieruchomości oraz ustanowienia służebności i tego nie kwestionował . (k 96-97)

Ostatecznie strony podtrzymały swoje stanowiska .

Pełnomocnik powoda wskazała jako podstawę prawną powództwa art. 410 § 2 k.c. i art. 407 k.c. podnosząc iż, powództwo zasługuje na uwzględnienie, gdyż pozwana wzbogaciła się pod tytułem darmym i bez podstawy prawnej , zaś powód został zubożony o sumę 150.000 zł a nadto po stronie pozwanej istnieje obowiązek zwrotu ww. kwoty jako świadczenia nienależnego skoro cel powoda nie został osiągnięty, a nie została zawarta umowa darowizny .Nadto powód podtrzymał żądanie zasądzenia odsetek od dnia zakupu lokalu i zwrot wraz z kosztami procesu , kosztów zawezwania do próby ugodowej i postępowania zabezpieczającego . (k.142-145)

Pełnomocnik pozwanej oświadczył, że nie widzi możliwości zawarcia ugody ani żadnego innego porozumienia aby uczynić zadość żądaniu powoda podnosząc, iż w tej sprawę należy patrzeć na całokształt okoliczności, z czego wynika iż powód wiedział że nabywcą nowego mieszkania nie będzie on ale pozwana a teraz wybiórczo traktuje fakty dostosowując je do zmienionego stanowiska i koncepcji pozwu. (k.142-145)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód i matka pozwanej - L. O. byli wcześniej znajomymi . Kiedy spotkali się po latach w podeszłym wieku , powód był samotny i schorowany . Postanowili więc pobrać się aby między innymi na wypadek śmierci powoda żona jego dostała wyższą emeryturę. Jeszcze przed ślubem powód sporządził na rzecz przyszłej żony testament , w którym do spadku , w skład którego wchodziło mieszkanie , powołał L. O. . Po ślubie małżonkowie postanowili sprzedać mieszkanie powoda , które było bardzo małe i kupić większe 2-pokojowe ze środków pochodzących ze sprzedaży lokalu powoda i dołożeniu brakującej kwoty przez żonę . Transakcja oraz formalności związane z nabyciem mieszkania miały zostać dokonane przez pozwaną córkę pozwanej – A. O.. Ponieważ w tym czasie powód był poważnie chory , udzielił pozwanej , na wszelki wypadek , pełnomocnictwa do swojego rachunku bankowego . Wówczas powód darzył zaufaniem tak żonę jak też pozwaną. To umocowanie trwało rok lecz pozwana jako pełnomocnik nie wykonała na rachunku powoda żadnych operacji .

Z operacji na rachunku powoda nr (...) wynika, iż w dniu 8 maja 2012 r. J. P. przelał 135.000 zł tytułem zapłaty za dotychczasowe mieszkanie powoda, zaś powód w dniu 30 maja 2012 r. kwotą 150.000 zł „zasilił” konto żony L. O.. Następnie żona powoda całą ww. sumę przekazała pozwanej ,a nadto jeszcze przelała kwotę 65.000 zł . (k 29)

W dniu 14 czerwca 2012 r. za rep.(...) r. w Kancelarii Notarialnej notariusza E. G. została zawarta umowa sprzedaży lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) na rzecz powódki jako kupującej z jednoczesnym ustanowieniem służebności mieszkania na rzecz powoda i jego żony L. O.. Przedmiotowa nieruchomość została nabyta za kwotę 215.000 zł za środki pozwanej . (k. 21-23v) Potwierdza to aktualny odpis z KW nr (...)//4 z dnia 17 czerwca 2014 r. (k 24-34).

Według twierdzeń pozwanej ona sama jak też jej matka przy pomocy powoda złożyły w Urzędzie Skarbowym deklarację podatku od spadków i darowizn aby uniknąć opodatkowania. Pozwana też zrobiła zaraz remont w nowym lokalu i je umeblowała. Powód przeniósł się tu latem 2012r lecz początkowo zamieszkiwał w nim sam , a dopiero po jakimś czasie wprowadziła się żona. W trakcie urządzania mieszkania powód wraz z żoną zakupił za swoje pieniądze kuchenkę, którą to kwotę pozwana później mu zwróciła przelewając na jego konto .

Pożycie małżonków O. nie ułożyło się . Gdy stosunki między nimi zaczęły się pogarszać, powód zażądał zwrotu pieniędzy darowanych żonie a żądanie swoje skierował do jej córki. Doszło nawet do interwencji dzielnicowego i założenia powodowi Niebieskiej karty przez żonę, która skarżyła się na naganne wobec niej zachowanie powoda . W konsekwencji tych nieporozumień i wzajemnych oskarżeń powód złożył zawiadomienie do prokuratury o popełnieniu przestępstwa na jego szkodę , które to zakończył się postanowieniem Prokuratury Rejonowej W. –P. z dnia 30 kwietnia 2013r o umorzeniu śledztwa w sprawie 4Ds 1588/12, które utrzymał w mocy Sad Rejonowy dla Warszawy-Pragi Północ orzeczeniem z dnia 29 października 2013r (k.100)

W przedmiotowym lokalu pozwana nie zamieszkuje.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych przez strony , akt postępowania przygotowawczego o sygn.. 4Ds. 1588/12, przesłuchania świadka notariusza E. G. (k.137-138) , przesłuchania stron (k. 138-140 i k. 142-144)

Dokumenty zgromadzone w aktach nie budziły wątpliwości Sądu , zwłaszcza iż nie były przez żadną ze stron kwestionowane . Również zeznania świadka –notariusza okazały się wiarygodne jako osoby zaufania publicznego , nie związanej ani nie zainteresowanej rozstrzygnięciem w tym sporze .Natomiast z dużą dozą ostrożności Sąd podszedł do twierdzeń tak powoda jak pozwanej. W ocenie Sądu obie strony zeznały tylko część prawdy ukrywając pewne fakty dla ich niewygodne albo zasłaniając się nie pamięcią .

Sąd zważył, co następuję:

Roszczenie powoda zasługuje na oddalenie w całości.

Po pierwsze, w pozwie nie wskazano na jakiej podstawie faktycznej oraz na podstawie jakiego stosunku prawnego powód żąda zwrotu przedmiotowej kwoty 150.000 zł od pozwanej. Brak wykazania by zawierał on z pozwaną jakiekolwiek umowy czy zaciągał zobowiązanie, mocą których ciążyłoby na pozwanej zobowiązanie zapłaty spornej sumy . W toku procesu powód wywodził iż z uwagi na wiek/ 80 lat / i ciężki stan zdrowia / choroba nowotworowa/ nie zdawał sobie sprawy w trakcie sporządzania aktu notarialnego zakupu lokalu ,że nie on jest jego nabywcą . Natomiast przed zamknięciem rozprawy pełnomocnik powoda wskazał na przepisy kodeksu cywilnego stanowiące o bezpodstawnym wzbogaceniu i świadczeniu nienależnym zaznaczając, iż to na pozwanej, a nie na jej matce spoczywa obowiązek zwrotu korzyści otrzymanej bezpłatnie, zwłaszcza w sytuacji kiedy związek małżeński powoda z L. O. nie został zrealizowany albowiem żona nigdy nie zamieszkała w zakupionym lokalu .

Z kolei strona pozwana twierdziła iż powództwo jest nielogiczne , bo z całokształtu okoliczności sprawy wynika iż powodowi wiadomo było że nabywcą nowego mieszkania będzie pozwana i dlatego uczynione zostały darowizny oraz ,że powód w pełni zdawał sobie sprawę z tego , a tym bardziej z czynności prawnych dokonywanych w krótkim czasie w Kancelarii Notarialnej sprzedaży jednego lokalu i zakupu drugiego z prawem do służebności .

Powyższe pozwala przyjąć ,że powód wywodzi swoje roszczenia z art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 407 k.c..

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne , jeżeli ten , na kto je spełnił , nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby , której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty , albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia .

Z kolei w myśl art. 407 k.c. jeśli ten , kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby , rozporządził korzyścią na rzecz osoby trzeciej bezpłatnie , obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią.

Z analizy stanu faktycznego na podstawie dowodów zgromadzonych w aktach wynika, iż żądana w pozwie kwota 150.000 zł , która powód otrzymał ze sprzedaży swojego mieszkania została przelana nie na rachunek pozwanej - lecz na konto bankowe żony powoda L. O. z opisem „zasilenie” .

Dalej wynika, iż pozwana otrzymała ww kwotę , a nadto plus jeszcze 65.000 zł czyli razem o 215.000 zł tytułem darowizny od swojej matki L. O. .

Na tej podstawie należy przyjąć, iż powód darował pieniądze żonie, a ta dokonała dalszej darowizny na rzecz swojej córki aby uniknąć opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn ze względu na ulgę podatkową w pierwszej grupie podatkowej, czego nie byłoby gdyby pieniądze bezpośrednio trafiły od powoda do pozwanej .

Zgodnie z art. 890 § 1 k.c. oświadczenie darczyńcy powinno być pod rygorem nieważności złożone w formie aktu notarialnego, jednakże darowizna staje się ważna w momencie, gdy obiecane świadczenie zostaje spełnione, tym bardziej iż był to przelew bankowy . Wprawdzie na przelewie powoda do żony nie ma opisu „ darowizna” ale „ zasilenie” lecz nie ma to znaczenia w sprawie zważywszy na dalszy przebieg zdarzeń. Brak informacji ,że jest to darowizna bowiem nie wpływa na rodzaj świadczenia , bo nie nazwa jest decydująca. O tym ,że była to darowizna świadczy zachowanie stron. Gdyby powód nie zamierzał dokonać darowizny lecz zakupić lokal dla siebie to zrobiłby to sam bez udziału osób trzecich .

Wydaje się ,że intencją powoda było zabezpieczenie interesów żony i pozwanej w razie jego śmierci, zwłaszcza, iż był wówczas poważnie chory , a nadto obdarowane tak żona jak i pasierbica zgłosiły ten fakt do Urzędu Skarbowego . Co prawda, pozwana nie przedstawiła dowodu na powyższe w postaci deklaracji podatkowej ale nie ma podstaw aby jej oświadczenia w tym przedmiocie powątpiewać ze względu na poważne konsekwencje prawno-podatkowe takich rozporządzeń, a nie ewentualne skutki braku takiego dowodu w tym procesie .

Zatem nie można twierdzić ,że pozwana wzbogaciła się kwotą 150.000 zł kosztem powoda ani ,że stało się to bez tytułu prawnego , gdyż w rzeczywistości pozwana wzbogaciła się ale kosztem swojej matki tytułem darowizny . Co prawda pozwana nie ma już tych pieniędzy ale posiada substrat tego przysporzenia w postaci lokalu, obciążony służebnością mieszkania na rzecz matki i powoda, co oznacza że powód i jego żona mają w zamian za darowizny prawo w nim zamieszkiwać aż do swojej śmierci .

Gdyby nawet zastosowanie miały przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia to powództwo byłoby i tak bezzasadne z uwagi na treść art. 411 stanowiący ,że nie można żądać zwrotu świadczenia pkt. 1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział ,że nie był do świadczenia zobowiązany , chyba ,że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej , oraz pkt. 2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego .

Z ustalonych powyżej faktów wynika, iż zamierzony cel porozumienia stron został spełniony , bo powód ma gdzie mieszkać i nikt go stąd nie usunie . Tym samym też nie można przyjąć ,że powód jest zubożony. Mieszka bowiem w lepszych warunkach , bo w większym i wyremontowanym lokalu . Wprawdzie przebywa sam a nie z żoną ale to na skutek wzajemnych nieporozumień małżeństwo to nie funkcjonuje jak powinno . W ocenie Sądu właśnie problemy w małżeństwie powoda są przyczyna zmiany stanowiska powoda, czego konsekwencją jest ten proces . Być może małżeństwo to miało być tylko formalne bądź na skutek niezgodności charakterów albo nietolerancji przyzwyczajeń powstał konflikt , w każdym razie bezsprzeczne jest ,że małżonkowie nie dogadują się . W tym postępowaniu jednak bezcelowe jest te okoliczności bliżej ustalać , bo nie jest to proces rozwodowy.

Dalej, z treści aktu notarialnego i zeznań notariusza wynika wyraźnie , iż powód wyraził zgodę na dożywotnią służebność mieszkania ustanowioną przez pozwaną i w trakcie czynności notarialnych nie zgłosił zastrzeżeń ani uwag co do jego treści umowy zakupu spornego lokalu . Również brak jest podstaw ani dowodów do przyjęcia, jakoby w dacie podpisania aktu notarialnego zakupu lokalu powód znajdował się w stanie uniemożliwiającym rozpoznanie znaczenia swego czynu z uwagi na wiek czy stan zdrowia . Powód osobiście uczestniczył tak w zbyciu swojego lokalu jak i nabyciu nowego mieszkania z ustanowieniem na jego rzecz służebności , i te dwie czynności odbyły się w nieodległym czasie w tej samej kancelarii notarialnej .

W rezultacie Sąd nie dał wiary twierdzeniom powoda jakoby nie był świadomy, że nie będzie właścicielem mieszkania, a tylko jego służebnikiem zdanym na łaskę obcych ludzi . W tym miejscu należy zauważyć, iż w opinii psychologa z akt postępowania karnego wynika iż powód charakteryzuje się „myśleniem życzeniowym „ Nie może mieć to wpływu na rozstrzygnięcie . Wprawdzie powód mógłby uchylić od skutków oświadczenia woli albo opierać powództwo na zasadach współżycia społecznego lecz brak podstaw aby osadzać rozstrzygnięcie na art. 82 k.c. lub art. 5 k.c. Przy czym podkreślić trzeba iż powód dochodzi w tym procesie zapłaty od pozwanej, a nie zwrotu od żony darowanej jej kwoty. Oświadczenie przed notariuszem złożyła pozwana. Czynność od skutków, której powód mógłby uchylić się to przekazanie pieniędzy żonie , a nie czynność przed notariuszem G., chyba że w zakresie służebności ale nawet gdyby chodziło o służebność nie ma to wpływu na kwestie obowiązku zwrotu świadczenia pieniężnego , które zdaniem powoda jest nienależne.

Dodatkowo wskazać należy, iż analiza stanu faktycznego w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że zarówno powód jak i pozwana wykazali beztroskę prawną i brak dbałości o swoje interesy. W ocenie Sądu żadna ze stron nie dążyła do rzetelnego udokumentowania dokonywanych czynności prawnych. Niewykluczone ,że działo się tak ponieważ strony wówczas obdarzały siebie zaufaniem , a dzisiaj są tylko nieporozumienia . Wyrazem tego jest też fakt ,że powód odwołał testament sporządzony jeszcze przed ślubem na rzecz żony, kiedy liczył się z możliwością rychłej śmierci i chciał zabezpieczyć finansowo L. O..

O kosztach procesu, Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zasądzając je w całości na rzecz pozwanej. Powód przegrał bowiem proces w całości. Na koszty postępowania składają się również koszty zastępstwa procesowego dla pozwanej w wysokości 3.600 zł ( według stawki minimalnej zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu ( 163 poz. 1348 ) które obowiązany jest pokryć powód wraz z opłatą skarbowej 17 zł z tytułu udzielenie pełnomocnictwa.

Z tych wszystkich względów , Sąd na mocy powołanych przepisów orzekł jak w sentencji .