Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 sierpnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń

Protokolant stażysta Damian Soroka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 sierpnia 2017 roku

sprawy z odwołania M. P.

od decyzji z dnia 29 czerwca 2015 roku,

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o przyznanie renty

I.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 29 czerwca 2015 roku, znak: (...) w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej M. P. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 2 kwietnia 2015 r. do 1 kwietnia 2018 roku,

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. na rzecz ubezpieczonej M. P. kwotę 221,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 638/15 UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 czerwca 2015 roku znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił M. P. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

M. P. złożyła odwołanie od tej decyzji. Podała, że od kilku lat cierpi na postępujące zaburzenia pamięci. Rozpoznano u niej otępienie typu alzheimerowskiego. Nie jest zdolna do pracy. Z uwagi na zaniki pamięci stanowi zagrożenie dla siebie i osób trzecich, w tym pacjentów którymi opiekuje się jako pielęgniarka w szpitalu.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o jego oddalenie podnosząc, że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 22 czerwca 2015 roku stwierdziła, iż skarżąca nie jest niezdolna do pracy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona M. P. urodziła się (...). Posiada wykształcenie średnie ogólne. Dotychczas pracowała wyłącznie jako pielęgniarka. Ostatnio podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia jako pielęgniarka w (...) Szpitalu Wojewódzkim w G. od 1.09.1987 roku do 6.03.2015 roku. W dniu 2.04.2015 roku wystąpiła z wnioskiem o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Komisja Lekarska ZUS w Z. orzeczeniem z dnia 22.06.2015 roku stwierdziła, że skarżąca nie jest niezdolna do pracy.

Decyzją z dnia 29.06.2015 roku pozwany odmówił ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Uchwałą z dnia 19.12.2015 roku nr (...) Okręgowa Rada (...) i(...) (...) w G. zawiesiła prawo wykonywania zawodu pielęgniarki M. P.. /bezsporne/

M. P. cierpi na otępienie typu Alzheimerowskiego. Poziom sprawności intelektualnej ulega ciągłej deterioracji do poziomu pogranicza upośledzenia umysłowego. Stwierdzono znacznie nasilone psychologiczne wskaźniki organicznego uszkodzenia u.o.n., systematyczny spadek sprawności funkcji uwagi, pamięci wzrokowej, słuchowej, orientacji przestrzennej, znaczne zaburzenia w sferze percepcyjno – ruchowej, uwadze, bezpośredniej pamięci obu modalności. Zaburzenia pamięci operacyjnej oraz koncentracji i uwagi dowolnej powodują, iż nie jest ona w stanie wyuczyć się wykonywania innych czynności zawodowych, nawet poniżej swoich kwalifikacji zawodowych. Skarżąca wymaga opieki, nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji, nie potrafi samodzielnie funkcjonować, wywiązywać się z prostych obowiązków domowych. Nie opuszcza domu, nie potrafi zrobić zakupów. M. P. jest całkowicie niezdolna do pracy okresowo od 2.04.2015 roku do 1.04.2018 roku.

dowód: dokumenty w aktach organu rentowego, tom II: zaświadczenia k. 7-9

dokumentacja orzeczniczo - lekarska ubezpieczonej stanowiąca załącznik do akt sprawy

dokumentacja medyczna k. 11-27

uchwała z dnia 19.12.2015 roku k. 98-99

opinia biegłego sądowego lekarza neurologa J. W. k. 58-58v

opinia biegłej sądowej psycholog D. S. k. 74-76, 89, 170, 182, 209v-210

opinia biegłej sądowej psycholog D. F. k. 120-121

opinia biegłej sądowej lekarz medycyny pracy R. G. k. 150-152

zeznania świadka F. W. k. 209

zeznania świadka A. P. k. 209v

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2017.1383; zwana dalej ustawą), niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (ust.1). Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2). Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3). W myśl zaś art. 14 ust. 3 w/w ustawy orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Stosownie do treści art. 13 ust. 1 ustawy przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: 1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, 2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Ust. 2. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, z zastrzeżeniem ust. 3. Ust. 3. Niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu. Ust. 3a. Jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku. Ust. 4 tego przepisu stanowi zaś, iż zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.

Zgodnie z art. 57 ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące przesłanki:

1/ orzeczoną niezdolność do pracy,

2/ udokumentowany wymagany okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 5 lat, w dziesięcioleciu poprzedzającym wniosek rentowy lub powstanie niezdolności do pracy,

3/ niezdolność do pracy powstałą w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Przepisu tego nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Art. 59 ust. 1 ustawy stanowi, że osobie, która spełnia warunki określone w art. 57, przysługuje:

1) renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała;

2) renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.

W myśl zaś art. 14 ust. 3 ustawy orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W sprawie ustalić należało, czy ubezpieczona jest niezdolna do pracy, jeśli tak to od kiedy i na jaki okres, czy jest to niezdolność częściowa czy też całkowita.

W celu wyjaśnienia powyższych spornych okoliczności na podstawie art. 278 § 1 K.p.c. należało zasięgnąć opinii biegłych sądowych: psychologa oraz lekarzy: neurologa i lekarza medycyny pracy.

Ostatecznie spór w sprawie sprowadzał się do ustalenia w jakim stopniu i na jaki okres skarżąca jest niezdolna do pracy. Wszyscy bowiem biegli sądowi uznali M. P. za niezdolną do pracy, przy czym biegli sądowi: lekarz neurolog J. W. i psycholog D. F. stwierdzili, iż jest ona częściowo niezdolna do pracy, natomiast biegli sądowi: lekarz medycyny pracy R. G. i psycholog D. S. uznali, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy, przy biegła psycholog uznała, iż niezdolność tą należy ustalić na okres 3 lat zaś biegła lekarz medycyny pracy – na okres 1 roku.

Opinii biegłej sądowej psycholog D. S. sąd nadał przymiot wiarygodności w całości. Biegła ta w sposób jasny i przekonujący wskazała powody swoich twierdzeń. Przede wszystkim zaś wydała ona opinię w oparciu o cały materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, w tym zeznania świadków: lekarza F. W. i A. P., którzy opisali sposób funkcjonowania ubezpieczonej w zakładzie pracy i w życiu codziennym oraz wpływ schorzenia na sposób tego funkcjonowania. Sąd w całości dał wiarę zeznaniom tych świadków nie znajdując żadnych podstaw by kwestionować ich szczerość i zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy. Świadek F. W. przez wiele lat jako lekarz pracował na jednym oddziale z odwołującą, często spotykał ją na oddziale z racji kontaktów służbowych, a zatem posiada wiedzę o jej problemach w wykonywaniu obowiązków służbowych. Jest osobą obcą dla odwołującej. Świadek A. P. jest mężem ubezpieczonej, małżonkowie mieszkają razem. W ocenie sądu w sposób szczery zeznał on o problemach w wykonywaniu codziennych życiowych obowiązków przez skarżącą albowiem spędzając w nią każdy dzień ma możliwość obserwowania zachowań żony, które opisał jako chaotyczne, dziwaczne, roztargnione, wskazując na coraz większe problemy z jej pamięcią. Pozwany nie przedstawił żadnych dowodów przeciwnych, które podważałyby prawdziwość zeznań tych świadków. Niewątpliwie zeznania świadków wskazujące na brak możliwości samodzielnego wykonywania obowiązków służbowych oraz samodzielnej egzystencji, pokrywają się z opinią biegłej D. S., która wprost wskazuje, iż skarżąca wymaga opieki, nie potrafi samodzielnie funkcjonować ani też wywiązywać się z prostych obowiązków domowych. Nadto biegła ta podkreśliła, iż zaburzenia pamięci operacyjnej oraz koncentracji i uwagi dowolnej powodują, iż nie jest ona w stanie wyuczyć się wykonywania innych czynności zawodowych, nawet poniżej swoich kwalifikacji zawodowych. Sporządzona przez biegłą D. S. opinia uznana została przez sąd za przekonującą i stanowiącą podstawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1976 r. w sprawie IV CR 481/76 -OSNC 1977/5-6/102 „sąd nie może oprzeć swego przekonania o istnieniu lub braku okoliczności, których zbadanie wymaga wiadomości specjalnych, wyłącznie na podstawie konkluzji opinii biegłego, ale powinien sprawdzić poprawność poszczególnych elementów opinii, składających się na trafność jej wniosków końcowych.” Sąd w pełni podziela przedstawiony pogląd i opierając się o niego uznał, że opinia biegłej D. S. spełnia wszystkie te kryteria zaś wnioski końcowe stanowią integralną część z poszczególnymi elementami opinii. Analiza tych elementów wskazuje, zdaniem sądu, na brak możliwości przyjęcia innego orzeczenia niż te, które wydała biegła.

Sąd dał również wiarę opinii biegłej sądowej lekarz medycyny pracy R. G., odmawiając jej wiarygodności jedynie w zakresie ustalenia długości trwania całkowitej niezdolności do pracy. Decydujące znaczenie w niniejszej sprawie miała opinia biegłej z dziedziny schorzeń, na które cierpi ubezpieczona a zatem biegłej psycholog. Podkreślił to również biegły lekarz neurolog w swojej opinii. Tym samym mając na względzie specjalizację i wiedzę w zakresie schorzeń o charakterze otępienia typu Alzheimera, przebiegu procesu chorobowego i jego oddziaływania na sferę życia chorego, a także procesu postępowania choroby i braku aktualnej wiedzy medycznej pozwalającej na wyleczenie tej choroby, sąd przychylił się do stanowiska biegłej D. S., iż ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy na okres 3 lat od dnia złożenia wniosku o rentę. W pozostałym zakresie tj. co do rozpoznanych schorzeń, rokowań na przyszłość i braku możliwości podjęcia jakiejkolwiek pracy zarobkowej, sąd dał wiarę opinii biegłej R. G.. Na marginesie jedynie wskazać należy na nieścisłość zawartą w opinii biegłej sądowej R. G., która podała, iż zgadza się z opiniującą biegłą psycholog w dniu 14.01.2016 roku, w której to opinii biegła psycholog wskazuje na całkowitą niezdolność do pracy na okres 3 lat, podczas gdy biegła R. G. podaje, iż uznaje skarżącą za całkowicie niezdolną do pracy na okres 1 roku.

Sąd dał wiarę opiniom biegłych sądowych: lekarza neurologa J. W. i psycholog D. F., jedynie w części dotyczącej rozpoznania schorzeń, na które cierpi skarżąca. Rozpoznania dokonane przez tych biegłych nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Są zbieżne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, w tym z opiniami biegłych: D. S. i R. G., oraz dokumentacją medyczną skarżącej. Za niewiarygodne natomiast sąd uznał ustalenia tych biegłych co do częściowej niezdolności do pracy. Przy czym podkreślić należy, iż biegły lekarz neurolog wskazywał na konieczność wydania opinii przez biegłego psychologa. Wbrew opiniom tych biegłych odwołująca nie może zostać uznana za osobę jedynie częściową niezdolną do pracy tj. jedynie niezdolną do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami (pielęgniarka). Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym zwłaszcza z opinii biegłych R. G. i D. S., zeznań świadków F. W. i A. P. oraz dokumentacji medycznej skarżącej wynika, że jest ona osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, wymagającą opieki osób trzecich w wykonywaniu czynności życia codziennego, nie potrafi samodzielnej funkcjonować, wywiązywać się z prostych domowych obowiązków. Nie opuszcza domu, nie potrafi zrobić zakupów. Trudno zatem przyjąć, by była ona zdolna do podjęcia jakiejkolwiek pracy zarobkowej.

Dokonując analizy pojęcia "całkowita niezdolność do pracy", należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne – całkowitą utratę zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy (wyr. SN z 26.5.2010 r., II UK 353/09, Legalis). Stanowiąc o całkowitej niezdolności do pracy ustawodawca posłużył się, jako wyznacznikiem jej stopnia, określeniem „jakakolwiek praca”, a więc w tym przypadku ocena zdolności do pracy nie wymaga żadnych odniesień do kwalifikacji ubezpieczonego. Całkowita niezdolność do jakiejkolwiek pracy definiowana jest jako równoznaczna z utratą zdolności do pracy w normalnych warunkach. Przy czym jej stwierdzeniu nie stoi na przeszkodzie zachowanie zdolności do pracy w warunkach specjalnie stworzonych dla osoby niepełnosprawnej. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (wyr. SN z 8.05.2007 r., II UK 192/06, OSNP 2008, Nr 11–12, poz. 173). Skoro ubezpieczona nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji to w ocenie sądu oczywistym jest, iż nie jest zdolna do podjęcia zatrudnienia nawet w warunkach specjalnie dla niej stworzonych. Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, przy zaburzeniach pamięci operacyjnej oraz koncentracji i uwagi ogólnej, skarżąca nie byłaby w stanie wyuczyć się wykonywania jakichkolwiek nowych czynności zawodowych, nawet poniżej posiadanych kwalifikacji.

Kwestia zaś dotycząca wyboru metody zastosowania testów do przeprowadzenia badań opiniowanej, należy wyłącznie do biegłych sądowych. Sąd oceniając wiarygodność opinii biegłych nie bierze bowiem pod uwagę rodzaju zastosowanych testów psychologicznych lecz proces rozumowania biegłego, sposób motywowania wyrażonego stanowiska przez biegłego i podstawy teoretyczne opinii. W istocie opinia biegłych w procesie sprowadza się bowiem do jej kontroli w zakresie zgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, a także jej zrozumiałości i kompletności podstawy faktycznej, na której oparli się biegli (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30.04.2015 roku, III AUa 672/14). Mając to wszystko na uwadze sąd ocenił przedłożoną do sprawy opinię biegłej D. S. jako wiarygodną w pełni, z powodów wskazanych wyżej.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe w pełni rozstrzyga istotę sporu. Sąd nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego dopóty, dopóki strona nie uzyska satysfakcjonującej jej opinii biegłych. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy daje pełne podstawy do wyrokowania. Sąd ocenił przedłożone do sprawy opinie biegłych wskazując dlaczego daje tym opiniom przymiot wiarygodności i w jakiej części.

Regułą postępowania cywilnego jest okoliczność, iż ciężar udowodnienia faktu (w tym przypadku wady decyzji ZUS) - zgodnie z art. 6 K.c. - spoczywał na ubezpieczonej - jako osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawne. Przepis ten wyraża dwie ogólne reguły: pierwszą - generalnie wymagającą udowodnienia powołanego przez stronę faktu, powodującego powstanie określonych skutków prawnych, oraz drugą regułę, która sytuuje ciężar dowodu danego faktu po stronie osoby, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Pierwsza "zasada obowiązku udowodnienia powoływanego faktu" jest w istocie nieunikniona ze względów racjonalnych, ponieważ odmienna regulacja powodowałaby powstanie niedopuszczalnej łatwości wywodzenia skutków prawnych z prostego powołania się na fakt bez potrzeby jego udowodnienia. Natomiast druga stanowi "ogólną zasadę rozkładu ciężaru dowodu", od której wyjątki wskazywać mogą niektóre przepisy szczególne. Z pierwszej reguły, wyrażonej w art. 6 K.c. wynika, że samo przyznanie faktu przez drugą stronę ewentualnego sporu nie może stanowić wystarczającego dowodu istnienia danego faktu, który musi być zawsze ponadto potwierdzony całokształtem materiału dowodowego lub innymi poznanymi już okolicznościami. Wyrazem tego jest regulacja art. 229 K.p.c. wymagającego, aby przyznanie faktu przez drugą stronę nie budziło wątpliwości, co wymaga właśnie uwzględnienia innych okoliczności. Druga, wskazana w art. 6 K.c. "ogólna zasada rozkładu ciężaru dowodu", jest regułą w znaczeniu materialnym, wskazującą, kto poniesie skutki nieudowodnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, natomiast przepis art. 232 K.p.c. wskazuje, kto ponosi ciężar dowodu w znaczeniu formalnym: "kto powinien przedstawiać dowody" (tak trafnie w orz. SN z dnia 17 lutego 2006 r., V CSK 129/05, Lex nr 200947; oraz wyr. SN z dnia 8 marca 2010 r., II PK 260/09, OSNP 201 1, nr 17-18, poz. 226). Także w postępowaniu przed Sądem Ubezpieczeń Społecznych obowiązuje zasada kontradyktoryjności, zgodnie z którą strony są zobowiązane do wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne, stając się dysponentem postępowania, a Sąd orzekający jest uwolniony od odpowiedzialności za rezultat postępowania dowodowego.

W ocenie Sądu odwołująca sprostała obowiązkowi określonemu w art. 6 K.c. oraz art. 232 K.p.c., albowiem podnoszone przez nią argumenty co do wadliwości decyzji ZUS znalazły potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, który pozwolił na przyjęcie, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy od 2.04.2015 roku do 1.04.2018 roku.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 K.p.c., należało zmienić sporną decyzję i przyznać odwołującej prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Na podstawie art. 98 w zw. art. 122 § 1 KPC i § 12 ust. 2, § 2, § 19, 20 i 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 roku w spawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, sąd zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonej kwotę 221,40 zł (180,00 zł + należny podatek VAT), tytułem zwrotu kosztów procesu (por. postanowienie SA w Białymstoku z dn. 14.06.2013 roku, III AUz 101/13, Legalis).

SSO Tomasz Korzeń