Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 maja 2017 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2017 roku na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa Gminy W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 13 października 2016 roku, sygn. akt VIII GC 284/16

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 8.100 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Agnieszka Bednarek-Moraś Halina Zarzeczna Krzysztof Górski

Sygnatura akt I ACa 21/17

UZASADNIENIE

Powódka Gmina W. wniosła powództwo o zasądzenie od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w postępowaniu nakazowym kwoty 500.000 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 19 lutego 2016 r. oraz kosztami postępowania.

W uzasadnieniu powódka podała, że wyrokiem z dnia 10 lipca 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie prowadzonej pod sygn. akt VIII GC 64/14 zobowiązał pozwaną do złożenia oświadczenia woli, że nabywa od powódki sieć gazową za cenę 500.000 zł. Pismem z dnia 11 lutego 2016 r. powódka poinformowała pozwaną, że przyjęła jej oświadczenie woli i wskazała termin, do którego ma być zapłacona cena. W odpowiedzi na powyższe pozwana zaproponowała jej zawarcie porozumienia, w którym uzależniała zapłatę wynikającej z wyroku kwoty od szeregu warunków m. in. od przedłożenia dokumentacji sieci oraz wystawienia faktury Vat. Powódka podkreśliła, że pozwana jest w posiadaniu sieci gazowej, a w chwili jej wydania otrzymała wszystkie niezbędne dokumenty.

W zarzutach od nakazu zapłaty wydanego w niniejszej sprawie pozwana wniosła o jego uchylenie i zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. Wniosła jednocześnie o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. z uwagi na wniesioną przez nią skargę kasacyjną. W przypadku odmowy uchylenia nakazu zapłaty i zawieszenia postępowania wniosła o oddalenie powództwa jako wniesionego przedwcześnie oraz bezzasadnego. Ponadto wniosła o zobowiązanie powódki do uprzedniego przekazania jej wymaganej przepisami prawa dokumentacji budowlanej oraz wystawienia i doręczenia prawidłowo wystawionej faktury Vat. Wniosła równocześnie o nieobciążanie jej kosztami procesu, z uwagi na to, że nie dała podstaw do wytoczenia powództwa oraz o zasądzenie od powódki zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu podała, że w niniejszej sprawie istnieje istotne zagadnienie prawne, które winno zostać rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy, wniosła więc skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, który utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie zobowiązujący ją do złożenia oświadczenia woli. Pozwana podała, że na podstawie art. 546 § 1 k.c. uzyskała podstawę do żądania wydania dokumentacji budowlanej dotyczącej gazociągu, natomiast obowiązek wystawienia faktury Vat wynika z faktu, że powódka jest jego płatnikiem.

Wyrokiem z dnia 13 października 2016 uzupełnionym postanowieniem z dnia 23 stycznia 2017 Sąd Okręgowy orzekł o utryzmaiu w mocy w całości nakazu zapłaty i rozstrzygnął o kosztach procesu.

Orzeczenie to Sąd oparł o następujące ustalenia faktyczne.

Pozwana jest przedsiębiorcą zajmującym się dystrybucją paliw gazowych w systemie sieciowym.

Decyzją z dnia 30 kwietnia 2001 r. nr (...) z późn. zm. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE) udzielił pozwanej koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej polegającej na dystrybucji paliw gazowych sieciami o ciśnieniu niskim, średnim i wysokim na potrzeby odbiorców zlokalizowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do dnia 31 grudnia 2030 r.

W 2004 . strony postępowania zawarły umowę dotyczącą eksploatacji sieci, która regulowała korzystanie przez pozwaną z gazociągu.

Decyzja z dnia 30 czerwca 2008 r. nr (...) Prezes URE wyznaczył pozwaną operatorem systemu dystrybucyjnego gazowego na obszarze określonym w koncesji na dystrybucję paliw gazowych - z wyłączeniem zlokalizowanych na tym obszarze sieci dystrybucyjnych, za których ruch odpowiedzialny jest inny operator systemu dystrybucyjnego gazowego lub operator systemu połączonego gazowego wyznaczony w trybie art. 9h ustawy Prawo energetyczne na okres do dnia 31 grudnia 2030 r.

Decyzją z dnia 1 marca 2012 r. nr (...), wydaną na wniosek powódki, Prezes URE wyznaczył pozwaną operatorem systemu dystrybucyjnego gazowego, na okres do dnia 31 grudnia 2013 r. na sieciach stanowiących własność Gminy W..

Wyrokiem z dnia 10 lipca 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie prowadzonej pod sygn. akt VIII GC 64/14 w punkcie I sentencji zobowiązał pozwaną (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W. do złożenia oświadczenia woli o następującej treści: (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. nabywa od Gminy W. własność sieci gazowej średniego ciśnienia wraz z należnymi od niej przyłączami, położonej w granicach administracyjnych sołectwa B. Gmina W., województwo (...), szczegółowo opisanej w „szczegółowym opisie całości sieci gazowej będącej przedmiotem umowy zgodnie z protokołem odbioru technicznego nr (...) z dnia 21 stycznia 1998 roku” z granicą własności Gminy W. znajdującą się na zasuwie odcinającej na gazociągu (...) odcinku K. - B., stanowiącej własność Gminy W. i wybudowanej z jej środków, za ceną 500.000 zł (pięciuset tysięcy złotych), w punkcie II sentencji orzekł, że powód wygrał proces w całości, pozostawiając szczegółowe rozliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.

Pozwana zaskarżyła powyższy wyrok w całości. Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2015 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelację pozwanej (I ACa 1001/15).

Pismem doręczonym pozwanej w dniu 15 lutego 2016 r. powódka poinformowała, że: - przyjmuje oświadczenie woli w wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2015 r. w sprawie nabycia sieci gazowej średniego ciśnienia wraz z należnymi do niej przyłączami, położonej w granicach administracyjnych sołectwa B., gmina W.; - należną kwotę w wysokości 500.000 zł należy wpłacić na konto Urzędu Gminy W. w terminie 3 dni odo trzymania pisma; - niewpłacenie powyższej kwoty w wyznaczonym terminie skutkować będzie przystąpieniem do egzekwowania kwoty i naliczenia ustawowych odsetek.

Pismem z dnia 17 lutego 2016 r. pozwana przesłała powódce propozycję porozumienia odpłatnego nabycia sieci gazowej będącej przedmiotem sporu sądowego. Poinformowała, że dyrektor Oddziału w S. nie dysponuje stosownym pełnomocnictwem do podpisania porozumienia, a o jego udzielenie zwróci się do zarządu spółki.

Zgodnie z treścią projektu porozumienia pozwana miał uiścić na rzecz powódki kwotę 500.000 zł. Płatność ta miała zostać dokonana na podstawie wystawionej przez powódkę faktury VAT z 30 dniowym terminem płatności, liczonym od dnia doręczenia faktury na adres siedziby pozwanej. Powódka miała przekać pozwanej pełną dokumentację techniczną związaną z przedmiotowym gazociągiem.

W piśmie z dnia 23 lutego 2016 r., powódka wyjaśniła pozwanej, że poprzednim pismem z dnia 11 lutego 2016 r. przyjęła oświadczenie woli wynikające z wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2015 r., tym samym przeniosła własność na pozwaną. Ponownie wezwała pozwaną do uiszczenia zapłaty w wysokości 500.000 zł. Wyjaśniła, że do wykonania porozumienia nie jest niezbędne przekazywania żadnych dokumentów, które nie są wskazane w wyroku sądowym.

W odpowiedzi na powyższe, pismem z dnia 7 marca 2016 r. pozwana wskazała, że zgodnie z art. 546 § 2 k.c. powódka jako sprzedawca jest jej zobowiązana wydać wszelkie dokumenty, które dotyczą rzeczy, a więc niezbędną dokumentację techniczną. Z tych względów na podstawie art. 488 § 2 k.c. wstrzymała się ze spełnieniem swojego świadczenia, dopóki powódka nie zaoferuje świadczenia wzajemnego.

W dniu 31 marca 2016 r. powódka sporządziła i wysłała skargę kasacyjną od prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2015 r. (I ACa 1001/15) zarzucając mu naruszenie art. 49 § 2 k.c., art. 65 § 2 k.c., 245 § 2 k.c., 246 k.c., 247 k.c., 255 k.c. i 227 k.p.c. Mając na uwadze powyższe zrzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie również o uchylenie w całości zaskarżonego orzeczenia Sądu Okręgowego w Szczecinie i przekazanie sprawy do rozpoznania temu Sądowi.

Pozwana wskazała, że w sprawie tej występują istotne zagadnienia prawne: a) czy art. 49 § 2 k.c. powinien być interpretowany w taki sposób, iż umowa wyłączająca roszczenie musi być zawarta w wyraźny sposób, czy też - zwłaszcza w przypadku umów zawartych przed dniem 3 sierpnia 2008 r, tj. przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 116, poz. 731) - takie uzgodnienie stron może wynikać również z całokształtu okoliczności sprawy i może być również dorozumiane; b) czy prawo użytkowania może ustać na skutek wypowiedzenia umowy kreującej to prawo, dokonanego przez jedną ze stron umowy; c) w jaki sposób powinno być interpretowane pojęcie „odpowiedniego wynagrodzenia” użyte w art. 49 § 2 k.c., a w szczególności czy jedyną dopuszczalną metodą wyceny jest wycena oparta o wartość poniesionych nakładów na budowę urządzeń przesyłowych, czy też w zależności od okoliczności sprawy, zasadnym może być przyjęcie innej metody wyceny, w szczególności wyceny opartej o koszty i przychody związane z eksploatacją urządzeń przesyłowych.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną powódka wniosła o wydanie orzeczenia o odmowie jej przyjęcia do rozpoznania, ewentualnie o oddalenie skargi jako nieuzasadnionej.

Pozwana złożyła do Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wniosek o wstrzymanie skuteczności wyroku tego Sądu z dnia 17 grudnia 2015 r. I ACa 1001/15 oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2015 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt VIII GC 64/14 do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego oraz o uzależnienie skuteczności orzeczenia od złożenia zabezpieczenia w postaci wartości żądanej do depozytu sądowego. Postanowieniem z dnia 12 maja 2016 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił wniosek pozwanej.

Powódka nie posiada dokumentacji budowlanej sieci gazowej średniego ciśnienia wraz z należnymi od niej przyłączami opisanej w „szczegółowym opisie całości sieci gazowej będącej przedmiotem umowy zgodnie z protokołem odbioru technicznego nr 1/98 z dnia 21 stycznia 1998 roku”.

Biegły sądowy Z. S. (1) sporządzając opinię na zlecenie Sadu Okręgowego w sprawie prowadzonej pod sygn. akt VIII GC 64/14 stwierdził, że w czasie wizji nie było możliwości zapoznania się z projektem budowlanym zgodnie z którym wykonano sieci. Powód zadeklarował chęć dostarczenia do Sądu projektu budowlanego z zasobów Starostwa Powiatowego, ale w czasie wizji uzyskał informację, że uzyskanie przez niego tych dokumentów będzie niemożliwe.

W oparciu o przedstawione ustalenia Sąd Okręgowy dokonał oceny prawnej żądań pozwu wskazując, że strona powodowa oparła je na prawomocnym wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2015 r., w sprawie prowadzonej pod sygn. akt VIII GC 64/14, w którym Sąd zobowiązał pozwaną do złożenia oświadczenia woli o nabyciu od powódki własności sieci gazowej średniego ciśnienia wraz z należnymi do niej przyłączami w granicach administracyjnych sołectwa B., gm. W. za kwotę 500.000 zł.

Odnosząc się do stanowiska strony pozwanej wskazano, że w zarzutach od nakazu zapłaty wniosła o zawieszenie postępowania, do czasu rozpoznania skargi kasacyjnej. Odnosząc się do żądań powódki wskazała, iż wytoczone powództwo jest przedwczesne. Dodatkowo podniosła, iż zmierzając do wykonania tego wyroku Sądowego, zaproponowała powódce porozumienie, w którym aby uczynić zadość obowiązkowi zapłaty za nabytą sieć gazową, zażądała od powódki przekazania jej dokumentacji projektowej tej sieci oraz domagała się wystawienia faktury VAT. Wskazała, iż powyższe jest niezbędne do wykonania przez nią wyroku sądowego.

Sąd nie zgodził się z tą argumentacją. Odnosząc się do wniosku pozwanej o zawieszenie postępowania, Sad wyjaśnił, że zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. powinno nastąpić nie tylko wówczas, gdy przemawiają za tym względy celowości i interes strony, ale i występuje stosunek prejudycjalności. Orzeczenie, które ma zapaść w innej sprawie, powinno stanowić przesąd dla rozpoznawanej sprawy a jego treść, pośrednio - przez powagę rzeczy osądzonej - kształtować treść rozstrzygnięcia. Potrzeba zawieszenia postępowania na podstawie tego przepisu aktualizuje się do czasu uprawomocnienia się orzeczenia prejudycjalnego, później bowiem procesowe skutki orzeczenia zostają wyrażone w przepisach art. 365 k.p.c. i art. 366 k.p.c. Dlatego prejudycjalne znaczenie innego postępowania cywilnego, uzasadniające zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., wynikać może z orzeczenia sądu wydanego w postępowaniu rozpoznawczym.

Sąd Okręgowy stwierdził, ze w rozpoznawanej sprawie brak było podstaw do jego zawieszenia z uwagi na wniesienie przez pozwaną skargi kasacyjnej od prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego umożliwiają wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia (art. 388 § 1 k.p.c.). W niniejszej sprawie Sąd odwoławczy nie skorzystał jednak z tej możliwości i wniosek pozwanej oddalił.

Sąd przypomniał, że zgodnie z art. 64 k.c. prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Orzeczenie sądu zastępuje oświadczenie woli w tym sensie, że wywołuje identyczne same skutki, które wywołałoby oświadczenie woli zobowiązanego. Jeżeli więc oświadczenie to ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do zawarcia tej umowy konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy (uchwała Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 7.01.1967 r., sygn. akt III CZP 32/66).

W niniejszej sprawie takie oświadczenie zostało złożone również przez stronę powodową w piśmie z dnia 11 lutego 2016 r., które zostało doręczone pozwanej w dniu 15 lutego 2016 r. (k. 11 i 12 akt). W piśmie powódka oświadczyła wprost, że przyjmuje oświadczenie woli pozwanej w wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2015 r. (sygn. akt VIII GC 64/14) i jednocześnie wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 500.000 zł w terminie trzech dni od otrzymania tego pisma.

Odnosząc się do argumentu strony pozwanej, że zapłata przez nią kwoty 500.000 zł uzależniona była od uprzedniego przekazania przez powódkę dokumentacji przedmiotu tej umowy (nabytego gazociągu) Sąd wskazał, że po pierwsze pozwana od wielu lat zarządza tym gazociągiem, co wynika z materiału procesowego w postaci pisma Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 19 maja 2016 r. oraz zeznań przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków. Po drugie powódka nie posiada dokumentacji, której wydania domaga się pozwana. Wynika to zarówno z opinii biegłego sądowego z zakresu instalacji sanitarnych Z. S. (1), którzy sporządzając opinię w sprawie prowadzonej przed tutejszym Sądem pod sygn. akt VIII GC 64/14 nie miał możliwości zapoznania się z projektem budowlanym, zgodnie z którym wykonano sieć. Biegły w opinii wskazał, że powódka deklarowała chęć dostarczenia tej dokumentacji do Sądu z zasobów Starostwa Powiatowego, jednak w trakcie wizji lokalnej powzięła informację, że uzyskanie tych dokumentów nie będzie przez nią możliwe. Nadto orzeczenie Sądu Okręgowego zastępujące oświadczenie woli pozwanej nie uzależniało zawarcia umowy, czy zapłaty od przekazania dokumentacji. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, które to orzeczenie zastępuje to oświadczenie, nie może być wykonywane w ten sposób, że strona, która ma obowiązek złożyć oświadczenie formułuje określone warunki pod jakimi nastąpi przelanie kwoty wynikającej z prawomocnego wyroku sądu. Powyższe w niniejszej sprawie prowadziłoby do sytuacji, w której pomimo prawomocnego wyroku, pozwana nie wywiąże się ze swojego obowiązku, a więc ochrona uzyskana orzeczeniem sądu będzie iluzoryczna. Nadto z art. 546 § 1 zd. 1 k.c. wynika obowiązek wydania dokumentów, lecz powyższe obejmuje jedynie dokumentację, którą sprzedający posiada. Powyższe a contrario oznacza, że sprzedawca nie ma takiego obowiązku, jeżeli dokumentów nie posiada. Z ustaleń dokonanych przez Sąd wynika, że powódka nie posiada dokumentów, wydania których zażądała pozwana i która od tego wydania uzależnia spełnienie swojego świadczenia.

Powyższe argumenty odniesiono też należy do stanowiska pozwanej, uzależniającego zapłatę roszczenia od wystawienia faktury Vat przez powódkę. Faktura VAT jest podstawowym dokumentem księgowym, w którym wykazany jest podatek od towarów i usług. Stanowi ona podstawę do ujęcia we właściwych ewidencjach (rejestrach) podatku należnego oraz podatku naliczonego. Czynności podlegające opodatkowaniu, zależnie od kategorii, do której się zaliczają, podlegają dokumentowaniu fakturami VAT lub fakturami wewnętrznymi. Sam fakt jej wystawienia nie ma znaczenia dla wykreowania czy istnienia stosunków cywilnoprawnych. W niniejszej sprawie stosunek będący podstawą do roszczenia, z którym wystąpiła powódka powstał w wyniku zgodnych oświadczeń woli pozwanej - w wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2015 r. zastępującego jej oświadczenie, powódki w piśmie z dnia 11 lutego 2016 r. Żądanie wystawienia faktury Vat i czynienie z tego niezbędnej czynności, od której pozwana uzależnia zapłatę, nie ma żadnego oparcia w przepisach prawa. Ewentualne niewystawienie faktury Vat, nie może prowadzić do tego, iż wyrok nie odniesie skutku prawnego. Bo do tego w istocie sprowadzają się działania pozwanej, która odmawia zapłaty powołując się m. in. na niewystawienie przez powódkę faktury Vat.

W ocenie Sądu Okręgowego istotne jest to, że bezsprzecznie kwota 500.000 zł stanowiąca wynagrodzenie za nabytą przez pozwaną sieć gazową nie została przekazana powódce. Biorąc powyższe pod uwagę zasądzono od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 500.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie (art. 481 k.c.) uwzględniając datę wezwania do zapłaty. W szczególności z pisma z dnia 11 lutego 2015 r., które zostało doręczone pozwanej w dniu 15 lutego 2016 r. wynikało wezwanie do uiszczenia zapłaty w terminie trzech dni od doręczenia pozwanej pism, zatem odsetki zasądzono od dnia następnego po upływie tego terminu, tj. w dniu 19 lutego 2016 r.

Sąd wyjaśnił, że ustalenia w sprawie zostały dokonane przede wszystkim na podstawie dowodów z dokumentów oraz na podstawie zeznań świadków. Treść dokumentów prywatnych nie była kwestionowana przez żadną ze stron, to zaś pozwala uznać nie tylko to, że osoby, które je podpisały, złożyły oświadczenia zawarte w tych dokumentach (art. 245 k.p.c.), ale też że treść tych dokumentów odzwierciedla rzeczywisty stan rzeczy. Czym innym była natomiast rozbieżność stron w ocenie tych dokumentów i ich wymowy w kontekście dochodzonego roszczenia. W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy nie dopatrzył się żadnych przyczyn, dla których miałby odmówić wiarygodności tym dowodom. Jeżeli zaś chodzi o zeznania świadków to żadna ze stron nie zakwestionowała prawdziwości tych zeznań. Uznać je należało za logiczne, spójne i konsekwentne. Pozostawały one w zgodzie z dowodami z dokumentów i miały uzupełniający charakter. Na podstawie wskazanych zeznań nie sposób było dokonać ustaleń, że powódka była w posiadaniu dokumentacji przedmiotowej sieci. Świadkowie strony pozwanej nie posiadali wiedzy, co do tego, czy dokumentacja ta znajduje się w gminie. Ich zeznania były raczej przypuszczeniami, że skoro powódka była inwestorem, to powinna być w posiadaniu dokumentacji.

Apelację od tego wyroku wniosła storna pozwana zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając naruszenie:

- art. 177 §1 k.p.c przez jego niezastosowanie;

- art. 488 §2 k.c. w zw. z art. 546 §1 k.c. i art. 63 ust 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 Prawo budowlane poprzez uznanie że pozwana nie miała podstaw do wstrzymania się z zapłatą ceny do czasu wydania dokumentacji budowlanej dotyczącej nabytej sieci.

W oparciu o przedstawione zarzuty wniesiono o zawieszenie postępowania w sprawie od czasu rozstrzygnięcia o skardze kasacyjnej wniesionej w sprawie I ACa 1001/15 Sądu Apelacyjnego.

W uzasadnieniu w sposób szeroki przedstawiono motywy skargi wskazując na znaczenie rozstrzygnięcia o jej zasadności dla istnienia roszczenia objętego sporem

Uzasadniając dalsze zarzuty wskazano, że powódka nie przedstawiła żadnego dowodu jakoby pozwana była w posiadaniu pełnej dokumentacji lecz powołuje się w tym zakresie wyłącznie na nieuzasadnione domniemanie. Wskazano na obowiązki właściciela sieci gazowej a właścicielem tym zdaniem skarżącego do czasu wydania wyroku Sadu Apelacyjnego z dnia 17 grudnia 2015 była powódka. Wskazano też, że pracownicy pozwanej zwracali powódce uwagę na konieczność wystawienia faktury VAT.

W oparciu o wnioski wyprowadzone z art. 63 Prawa budowalnego pozwana powołała się na art. 488 §2 k.c. twierdząc, zę ma prawo wstrzymać się ze spełnieniem świadczenia do czasu wydania dokumentacji budowalnej a także prawo oczekiwać od powódki wystawienia faktury VAT.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie kwestionując zasadność dokonanej przez skarżącego polemiki z wyrokiem w sprawie I ACa 1001/15 i bezpodstawność żądania zawieszenia postępowania do czasu rozstrzygnięcia skargi kasacyjnej. Odnosząc się do zarzutów wywodzonych z faktu braku dokumentacji wskazano, że powódka nie jest w posiadaniu tej dokumentacji pozwana od 2004 roku jest w posiadaniu sieci gazowej i to ona dysponuje wszystkimi dokumentacji. , zaś uzależnianie zapłaty od przekazania dokumentacji stanowi wyłącznie pretekst zmierzający do uchylenia się od spełnienia obowiązku wynikającego z prawomocnego orzeczenia.

Na rozprawie odwoławczej pełnomocnik powoda oświadczył, że powódka nie uchyla się od wystawienia faktury i wystawiona ona zostanie po uzyskaniu prawomocnego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelację uznać należy za bezzasadną w całości.

Wykonując wywodzony z art. 382 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. oraz art. 391 §1 k.p.c. obowiązek własnej oceny materiału procesowego Sąd Apelacyjny stwierdza, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku) nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd odwoławczy ustalenia Sądu Okręgowego czyni częścią uzasadnienia własnego wyroku, nie znajdując potrzeby ponownego ich szczegółowego przytaczania w tej części uzasadnienia.

Skarżący nie przedstawia żadnych zarzutów dotyczących błędnych ustaleń faktycznych. W rezultacie nie ma podstaw by korygować ustalenia tworzące podstawę prawną zaskarżonego orzeczenia.

Uzupełniając wywody prawne Sądu Okręgowego w pierwszej kolejności stwierdzić należy, że podstawą prawną obowiązku zapłaty objętego sporem wynagrodzenia jest norma art. 49 §2 k.c., zgodnie z którą osoba , która poniosła koszty budowy urządzeń określonych normą art. 49 §1 k.c. i jest ich właścicielem może żądać, by przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca.

Norma ta przyznaje ustawowe roszczenie o wykup przez przedsiębiorcę świadczącego tzw. usługi przesyłowe urządzeń przyłączonych do sieci przesyłowej (wchodzących zgodnie z art. 49 §1 k.c. w skład przedsiębiorstwa tego przedsiębiorcy.

W niniejszej sprawie fakt istnienia tego roszczenia oraz wysokość wynagrodzenia zostały (prejudycjalnie dla niniejszej sprawy) określone w wyroku z dnia 10 lipca 2015 roku. Wyrokiem tym zobowiązano stronę pozwaną do złożenia oświadczenia woli o treści zawartej w sentencji. Wyrok wywołał skutki zgodnie z ar.t 64 k.c. Skoro tak, to wobec złożenia przez powoda własnego oświadczenia afirmującego treść zobowiązania pozwanego wynikającego z wyroku, doszło między stronami do ukształtowania stosunku prawnego zgodnego z treścią wyroku (pozwany stał się właścicielem urządzeń, zaś powód uzyskał roszczenie o zapłatę ustalonego w wyroku wynagrodzenia.

Zgodnie z ogólną regułą art. 488 §1 k.c. świadczenia wzajemne powinny być spełnione jednocześnie. W sprawie nie zachodzi żaden z wyjątków, o których mowa w tym przepisie. Świadczenie powoda polega na przeniesieniu prawa własności urządzeń. Zatem pozwana powinna spełnić świadczenie pieniężne w chwili złożenia przez powoda oświadczenia woli przyjmującego oświadczenie wynikające z treści wyroku. Z tą chwilą roszczenie powoda o zapłatę wynagrodzenia stało się wymagalne. Nie spełniwszy świadczenia dłużnik (pozwany ) popadł w opóźnienie i zaktualizowało się prawo powoda do dochodzenia roszczenia przed Sądem.

W rezultacie zasadnie Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo (utrzymał w mocy nakaz zapłaty)

Odnosząc się do zarzutów apelacji stwierdzić należy w pierwszym rzędzie, że wyrokiem z dnia 15 lutego 2017 (w sprawie II CSK 340/16) Sąd Najwyższy orzekł o oddaleniu skargi kasacyjnej w sprawie wskazywanej przez skarżącą. Z tej racji bezprzedmiotowa stała się ta część apelacji, która zarzuca Sądowi Okręgowemu bezzasadne zaniechanie zawieszenia postępowania do czasu rozstrzygnięcia skargi. W rezultacie też bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostają wywody apelacji w istocie kwestionujące poprawność prawomocnego wyroku, mocą którego nakazano powodowi złożenie oświadczenia woli.

Z kolei zarzut naruszenia art. 488 §2 k.c. przez nieuwzględnienie prawa pozwanego do wstrzymania się ze spełnieniem świadczenia z tytułu wynagrodzenia do czasu wydania mu dokumentacji budowanej musi być uznany za bezzasadny. Po pierwsze norma art. 488 §2 k.c. upoważnia do wstrzymania się ze spełnieniem świadczenia wyłącznie w przypadku nieuzyskania świadczenia wzajemnego. Świadczenia wzajemne zaś to takie świadczenia, które w strukturze stosunku obligacyjnego stanowią swoje odpowiedniki. W sprawie niniejszej w zamian za wynagrodzenie określone wyrokiem, pozwany uzyskiwał prawo własności urządzeń. Zatem świadczeniem wzajemnym dla świadczenia z tytułu wynagrodzenia było przeniesienie własności. Jedynie więc w przypadku uchylania się od spełnienia świadczenia polegającego na przeniesieniu własności urządzeń pozwany miałby prawo do powstrzymania się od własnego świadczenia. W sytuacji jednak gdy własność urządzeń nabył w wyniku dwóch zdarzeń kreujących czynność prawną - wyroku zastępującego jego oświadczenie woli (art. 64 k.c.) oraz złożenia zgodnego z sentencja wyroku oświadczenia woli powoda, to prawo do powstrzymania się z zapłatą wynagrodzenia nie powstało (pozwany uzyskał już swoje świadczenie wzajemne).

Dalej podkreślić należy, ze pozwany nie wykazał, by treścią świadczenia pozwanego wynikającego z kreowanego w przedstawiony wyżej sposób stosunku prawnego było także wydanie dokumentacji budowlanej. Z treści wyroku taka konkluzja nie wynika, skoro stosunek prawny polegać miał na uzyskaniu wynagrodzenia wyłącznie w zamian za prawo własności rzeczy. Również ustawa nie nakłada na właściciela urządzeń przyłączonych dodatkowych obowiązków w celu doprowadzenia do przymusowego wykupu i uzyskania odpowiedniego wynagrodzenia.

Nie wskazuje pozwany w istocie żadnych argumentów jurydycznych, które uzasadniałyby prawo do domagania się wydania dokumentacji (jako elementu świadczenia polegającego na przeniesieniu własności) na podstawie art. 546 §1 k.c. Jak wskazano wyżej źródłem roszczenia powoda o wykup urządzeń i w efekcie także źródłem stosunku prawnego, z którego wynika świadczenie objęte sporem jest ustawa (art. 49 k.c.). Norma ta nie odsyła do przepisów o sprzedaży. Stosunek prawny między stronami nie stanowił więc umowy sprzedaży w rozumieniu normy art. 535 k.c. a więc norma art. 546 §1 k.c. nie może być zastosowany wprost.

Z koeli przyjmując nawet, że z uwagi na zbliżone skutki prawne, do stosunku kreowanego na podstawie art. 49 §2 k.c. mogą znaleźć (w nieuregulowanym zakresie) odpowiednie zastosowanie przepisy o sprzedaży, stwierdzić należy, że nie ma podstaw do tego, by przyjmować, że obowiązkiem właściciela urządzeń (poza przeniesieniem ich własności) objęte jest także dokonanie czynności o których mowa w art. 546 k.c.

Po pierwsze pomija skarżący w tym kontekście eksponowany wielokrotnie w sprawie fakt dokonania przyłączenia objętych pozwem urządzeń do sieci w roku 2004 i ich eksploatacji przez pozwanego od tamtej daty. Zgodnie z art. 7a ust 1 i 2 ustawy z dnia Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. 2017 poz. 220), urządzenia przyłączane do sieci muszą spełniać szereg wymagań technicznych eksploatacyjnych oraz określonych przepisami prawa budowanego czy przepisami o ochronie przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej. Zatem ocena spełnienia między innymi wymogów wynikających z przepisów prawa budowalnego jest dokonywana przed przyłączeniem do sieci. Fakt przyłączenia pozwala na formułowanie domniemania faktycznego, dotyczącego przeprowadzenia przez podmiot przyłączający odpowiedniej weryfikacji dokumentacji budowalnej. To z kolei czyni wiarygodnym twierdzenie powoda co do tego, że dokumentacji tej już nie posiada, a jej dysponentem z momentem przystąpienia stał się pozwany, natomiast podnoszone przezeń obecnie argumenty zmierzają wyłącznie do uchylenia się od obowiązku świadczenia.

Wreszcie pomija skarżący to, że nawet przy założeniu istnienia prawa do domagania się przezeń wydania dokumentów na podstawie odpowiednio stosowanego art. 546 §2 k.c., pozwany wykazać powinien, iż powód dokumenty te posiada. Zgodnie z powołanym przepisem sprzedawca jest bowiem zobowiązany do wydania jedynie posiadanych przez siebie dokumentów. Fakt ten, jako stanowiący podstawę, z której pozwany wywodzi skutki prawne, zgodnie z art. 6 k.c. winien by wykazany w procesie przez pozwanego. Skoro zaś pozwany żadnych dowodów dotyczących tego faktu w toku procesu nie przedstawił to także z tej przyczyny argumentacja przezeń podnoszona musi być uznana za bezzasadną.

Nie zmienia tego argumentacja odwołująca się do art. 63 ustawy z dnia 7 lipca 1994 Prawo budowlane (Dz. U. 2016 poz. 290). W świetle tego przepisu dokumentację budowy i dokumentacje wykonawczą i inne dokumenty o których mowa w art. 60 ustawy) przechowywać powinien właściciel lub zarządca budynku (budowli). Zatem ustawa w tym przepisie statuuje obowiązki publicznoprawne dotyczące okresu przechowywana dokumentacji i podmiotów zobowiązanych. Jednocześnie z treści ustawy wynika, że podmiotem zobowiązanym do przechowywania dokumentacji jest właściciel lub zarządca (podmiot zarządzający budowlą lub budynkiem). Z kolei w świetle przepisów prawa energetycznego to operator systemu przesyłowego jest odpowiedzialny za eksploatację konserwację remonty i niezbędną rozbudową sieci dystrybucyjnej (art. 3 pkt. 24 ustawy Prawo energetyczne). Dokumenty o których mowa w art. 60 Prawa budowlanego są niewątpliwie niezbędne dla prawidłowego wykonywania tych funkcji. Z tego wywodzić należy, że to właśnie ten podmiot jest zarządcą sieci w rozumieniu normy art. 63 ustawy Prawo budowlane, a zatem równie uprawnionym jest wniosek że dokumentacja może być przechowana zgodnie z tym przepisem przez dotychczasowego właściciela jak i przez operatora systemu przesyłowego. W rezultacie z treści art. 63 ustawy Prawo budowlane nie można wywodzić domniemania pozwalającego na ustalenie, że powód jest w posiadaniu dokumentacji.

Niezależnie od tego dostrzec należy, że powołanie się na normę art. 488 §2 k.c. nie pozwala dłużnikowi domagać się oddalenia powództwa. Zarzut ten pozwala wyłącznie na żądanie uzależnienia w wyroku obowiązku świadczenia od równoczesnego uzyskania świadczenia wzajemnego. W rezultacie żądania apelacji (żądanie oddalenia powództwa jako przedwczesnego) nie przystają do podniesionych zarzutów.

Odnosząc się natomiast do argumentacji opartej o twierdzenie dotyczące odmowy wystawienia faktury Vat przez powoda, stwierdzić należy, że także w tej płaszczyźnie pozwany nie wskazuje podstawy, która pozwalałaby mu na wstrzymanie się ze spełnieniem świadczenia. Faktura jak wyjaśniono to w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jest dokumentem szczególnym o tyle, że obowiązek jej wystawienia wynika z przepisów prawa podatkowego (rachunkowego). Faktura jednocześnie dokumentuje zdarzenie gospodarcze oraz zawiera dane pozwalające na określenie obowiązku podatkowego w zakresie podatku VAT. Z drugiej strony faktura jest dokumentem deklaratywnym (narratywnym) a wiec nie kreuje zdarzenia gospodarczego a jedynie stwierdza jego zaistnienie. W związku z tym wystawiana jest co do zasady na etapie wykonania zobowiązania (wymiany świadczeń).

Termin wystawienia faktur jest określony ustawowo (art. 106i. ustawy z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i usług (tekst jednolity Dz. U. 2016 poz. 710). Z treści tego przepisu wynika, że fakturę wystawia się po dostawie towarów lub usług (do dnia 15 miesiąca następującego po miesiącu w którym doszło do dostawy), względnie po uzyskaniu zapłaty (art. 106i ust 2 ustawy). Z chwilą wystawienia faktury (lub upływu terminu do jej wystawienia) powstaje obowiązek podatkowy (art. 19 ustawy) Zaniechanie wystawienia faktury rodzi więc odpowiedzialność podatkową.

Przepisy ustawy nie zawierają uprawnienia do wstrzymania się ze świadczeniem pieniężnym do chwili wystawienia faktury.

Podstawy takiej nie daje norma art. 488 §2 k.c. (faktura nie jest bowiem elementem świadczenia wzajemnego a jej charakter cel i przyczyny wystawienia leżą zasadniczo, jak wskazano wyżej, poza sferą stosunku prawnocywilnego). Innymi słowy pozwany nie może uzależniać swojego świadczenia od uprzedniego wystawienia faktury, skoro termin wystawienia i skutki zaniechania wystawienia faktury są regulowane przez przepisy prawa publicznego. Nie wyłącza to odpowiedzialności odszkodowawczej podmiotu zobowiązanego do wystawienia faktury w sytuacji gdyby wskutek sprzecznego z ustawą zaniechania wystawienia faktury pozwany poniósł szkodę.

Stanowiska pozwanego nie może uzasadniać też wzgląd na treść normy art. 463 k.c.

Przyjmując bowiem nawet, że faktura stanowi formę swoistego pokwitowania świadczenia (art. 462 §2 k.c.) dostrzec należy, że w świetle art. 462 k.c. obowiązek wystawienia pokwitowania następuje dopiero wówczas gdy dłużnik spełnia świadczenie (a więc zaoferuje własne świadczenie). Jedynie wówczas odmowa wystawienia pokwitowania otrzymania świadczenia (również w szczególnej formie - jeśli dłużnik posiada w tym interes) może uzasadniać powstrzymanie się ze spełnieniem świadczenia lub złożenie świadczenia do depozytu. W realiach sprawy pozwany do chwili zamknięcia rozprawy przed Sądem odwoławczym nie zaoferował spełnienia świadczenia (żądając oddalenia powództwa z uwagi na jego przedwczesność z innych przyczyn a więc w istocie odmawiając spełnienia świadczenia). W rezultacie także i w tej płaszczyźnie argumentacja skarżącego nie uzasadnia żądania apelacji (zwłaszcza wobec faktu, ze powód wyraźnie oświadcza, że wbrew twierdzeniom pozwanego nie uchyla się od wystawienia faktury VAT).

Z przedstawionych przyczyn, stosując normę art. 385 k.p.c. orzeczono o oddaleniu apelacji.

O kosztach procesu rozstrzygnięto stosując normę art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 k.p.c. Pozwany przegrał postępowanie odwoławcze w całości wobec czego zobowiązany jest do zwrotu powodowi kosztów poniesionych w związku z tym postępowaniem. Na koszty te składa się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, ustalone jako 75% stawki minimalnej stosownie do treści §12 ust 1 pkt. 2) w zw. z §2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 ze zm.)

Agnieszka Bednarek – Moraś Halina Zarzeczna Krzysztof Górski