Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Michał Kłos

Sędziowie: SA Wiesława Kuberska

SA Anna Cesarz (spr.)

Protokolant: sekr. sąd. Iga Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2017 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Sprawiedliwości

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 18 sierpnia 2016 r. sygn. akt II C 755/15

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje i nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz adwokat K. S. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w Ł. kwotę 2.214 (dwa tysiące dwieście czternaście) złotych wraz z należnym podatkiem od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1618/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 18 sierpnia 2016 roku Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie z powództwa J. K. przeciwko Skarbowi Państwa – Ministrowi Skarbu Państwa oraz Ministrowi Sprawiedliwości o zapłatę oddalił powództwo oraz nakazał wypłacić z funduszu Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz pełnomocnika powoda kwotę 2952 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych, które w tym zakresie Sąd Apelacyjny akceptuje i przyjmuje za własne:

Orzeczeniem Kolegium d/s Wykroczeń przy Naczelniku Dzielnicy Ł. z dnia 19 listopada 1985 roku, nr rej. (...)/85, J. K. został uznany za obwinionego o to, że w dniu 18 listopada 1985 roku w Ł. przy ulicy (...), będąc pod wpływem alkoholu, donośnym głosem używał słów wulgarnych oraz zaczepiał przechodzące osoby, czynem swoim zakłócił ład i porządek oraz wywołał oburzenie i zgorszenie przechodzących osób, za co została mu wymierzona grzywna z zamianą na 40 dni aresztu zastępczego.

Na mocy w/w rozstrzygnięcia w dniu 20 listopada 1985 roku powód został osadzony w Zakładzie Karnym w Ł. celem odbycia zastępczej kary aresztu w wymiarze 40 dni.

28 grudnia 1985 roku J. K. został zwolniony z odbywania zastępczej kary aresztu.

Postanowieniem z dnia 11 maja 2009 roku Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej w sprawie o sygn. akt III Ko 105/09 umorzył postępowanie wywołane wnioskiem J. K. w przedmiocie uznania za nieważne orzeczenia Kolegium do Spraw Wykroczeń przy Prezydencie Miasta Ł., nr rej. (...)/85 u nr rej. (...)/85 na podstawie art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. w zw. z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Od 1998 roku powód pozostaje w konkubinacie z A. T., która jest jego opiekunem prawnym od 2011 roku.

J. K. od wielu lat choruje psychicznie, występują u niego objawy paranoidalne, agresja. Od listopada 2015 roku przebywa w domu pomocy społecznej.

Powód otrzymuje z MOPS-u zasiłek stały w kwocie 389 zł miesięcznie oraz zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153 zł miesięcznie.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał powództwo za nieuzasadnione wobec skutecznie zgłoszonego przez stroną pozwaną zarzutu przedawnienia roszczeń.

Sąd zważył, że w zw. z art. z at. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538) w sprawie ma zastosowanie art. 442 § 1 k.c. w dotychczasowym brzmieniu, który wskazuje na 3 letni termin przedawnienia roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym.

Wskazał, że skoro doznany uszczerbek na zdrowiu powód wywodzi z niesłusznego skazania go orzeczeniem z dnia 19 listopada 1985 roku, na podstawie którego został osadzony w Zakładzie Karnym Ł. celem odbycia zastępczej kary aresztu w wymiarze 40 dni, to od tego czasu powód posiadał kompleksową jak i ugruntowaną wiedzę o szkodzie i jej sprawcy, a zatem termin 3 - letniego przedawnienia przewidziany w tym przepisie w zakresie wskazanego okresu upłynął w 1988 roku. W ocenie Sądu pozwany skutecznie podniósł zarzut przedawnienia nie znajdując podstaw do zastosowania art. 5 kc.

Na podstawie § 8 pkt 5 w zw. z § 4 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. 2015, poz. 1801) Sąd nakazał wypłacić z funduszu Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz adwokat K. S. kwotę 2.952 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Powyższe orzeczenie zaskarżył apelacją powód zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 122 § 1 i § 3 k.c. poprzez ich niezastosowanie, polegające na uwzględnieniu zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez pozwanego, w sytuacji gdy pozew w niniejszej sprawie został wniesiony przed upływem dwóch lat od ustanowienia dla powoda przedstawiciela ustawowego - co w efekcie doprowadziło do nierozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy;

- art. 121 pkt 4 k.c. poprzez jego niezastosowanie, polegające na przyjęciu, że roszczenie powoda uległo przedawnieniu w 1988 r., w sytuacji gdy przed dniem 4 czerwca 1989 r. dochodzenie roszczeń przez powoda nie było możliwe z uwagi na wywołany uwarunkowaniami politycznymi, obiektywny stan o powszechnym zasięgu oddziaływania, porównywalny ze stanem siły wyższej (zawieszenia wymiaru sprawiedliwości);

-

z ostrożności procesowej, zarzucił naruszenie prawa materialnego - art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy zarzut przedawnienia roszczenia został podniesiony przez Skarb Państwa wobec osoby chorej, nieporadnej życiowo i ubezwłasnowolnionej całkowicie, która pomimo tego podejmowała próby dochodzenia roszczeń na drodze sądowej co najmniej od 2008 r.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 40.000 zł. i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest niezasadna.

Czyn niedozwolony, który miał doprowadzić do rozstroju zdrowia powoda według twierdzeń pozwu związany jest z wykonaniem kary 40 dni aresztu w związku z orzeczeniem Kolegium do Spraw Wykroczeń przy Naczelniku Dzielnicy Ł. z dnia 19 listopada 1985 roku .

W okolicznościach sprawy prawidłowo Sąd Okręgowy uznał, że powód dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia (Skarb Państwa) w 1985 roku, czego nota bene strona powodowa nie kwestionuje. Niekwestionowany jest także 3 letni termin przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, który Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił na podstawie art. 442 § 1 kc w zw. z art. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 80, poz. 538).

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 121 pkt 4 k.c rozważenia wymagają dwie kwestie. Przede wszystkim powód nie udowodnił w niniejszym postępowaniu, aby prowadził działalność opozycyjną. Twierdzenia powoda są ogólnikowe , a zeznania przedstawicielki ustawowej sprowadzają się jednie do zrelacjonowania usłyszanych od powoda okoliczności co do posiadanych przez niego ulotek w momencie zatrzymania. W związku z tym trudno uznać za co najmniej uprawdopodobnione okoliczności w zakresie działalności opozycyjnej powoda, a tym bardziej bezpodstawne jest przypisywanie odpowiedzialności Skarbowi Państwa za działanie” odwetowe „ wobec powoda za tego rodzaju działalność. Dlatego też prawidłowo Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powoda o naprawienie szkody za wywołany rozstrój zdrowia przedawniło się w roku 1988.

Po drugie, gdyby nawet przyjąć, że zważywszy na charakter zarzucanego czynu niedozwolonego (pozbawienie powoda wolności za działalność opozycyjną) i przyjęcie za powodem, że ewentualnych roszczeń z tytułu ewentualnie poniesionej szkody nie mógł dochodzić do momentu zmiany ustrojowej w Polsce to i tak podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia byłby skuteczny.

W takiej bowiem sytuacji, przyjąć należałoby , że powód miał możliwość dochodzenia zgłoszonych w pozwie roszczeń począwszy od 1 stycznia 1990 r. i do tego dnia bieg przedawnienia był zawieszony (art. 121 pkt 4 k.c.). Stanowisko powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który zaaprobował konstrukcję zawieszenia biegu przedawnienia ze względu na istnienie stanu zrównanego ze stanem siły wyższej (stanem zawieszenia wymiaru sprawiedliwości) w sytuacji niezależnego od podmiotu prawa, wywołanego uwarunkowaniami politycznymi, obiektywnego i o powszechnym zasięgu oddziaływania stanu niemożność dochodzenia roszczeń na drodze prawnej (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 r. CZP 30/07, OSNC 2008/5/43). Natomiast w wyroku z 16 stycznia 2002 r. IV CKN 629/00 Sąd Najwyższy wskazał, że fakty historyczne dotyczące represji wobec osób uznawanych za wrogów ustroju politycznego nie wymagają dowodu (art. 227 k.p.c.). Powinny być zatem uwzględniane przy stosowaniu prawa materialnego.

W związku z tym dochodzone przez powoda roszczenia przedawniły się z upływem trzyletniego terminu poczynając od 1 stycznia 1990 r., a zatem znacznie przed wytoczeniem niniejszego powództwa.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma natomiast podstaw do uznania, że podnoszony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Aczkolwiek choroba psychiczna poszkodowanego w określonych sytuacjach może uzasadniać uznanie podniesionego zarzutu przedawnienia za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego to jednak w niniejszej sprawie tego rodzaju okoliczność nie została wykazana. Nie wykazano w szczególności, aby stan zdrowia powoda istotnie uniemożliwiał mu dochodzenie roszczeń na drodze sądowej i to przez okres co najmniej 21 lat to jest do czasu ubezwłasnowolnienia powoda.

W niniejszej sprawie przede wszystkim nie zostały przedstawione dowody na okoliczność, że przed dniem 1 stycznia 1993 r. istniały podstawy do całkowitego ubezwłasnowolnienia powoda co uzasadniałoby zastosowanie art. 122 § 1 i 3 k.c. Powód nie przedstawił żadnych dowodów na te okoliczności, a ponadto z przesłuchania przedstawicielki ustawowej powoda wynika, że w tym okresie na nic nie chorował. Trudno zatem uznać, aby w okresie przedawnienia zaistniała jakakolwiek przesłanka zawieszająca jego bieg. Z przedstawionego środka zaskarżenia można wywieść, że i tej okoliczności powód nie kwestionuje. Wskazuje jedynie , że od wielu lat zmaga się z chorobą psychiczną nie zakreślając jednak żadnego bliżej określonego czasookresu.

Natomiast późniejsza choroba powoda, po dniu 1 stycznia 1993 roku, skutkująca ostatecznie ustanowieniem dla niego opiekuna prawnego, nie ma znaczenia prawnego dla dochodzenia roszczenia już przedawnionego. Art. 122 § 1 lub 3 kc ma bowiem zastosowanie wyłącznie w sytuacjach, w których ubezwłasnowolnienie uprawnionego następuje w okresie biegu przedawnienia, albo jeżeli w okresie tym, istnieją podstawy do jego ubezwłasnowolnienia. Materiał dowody w niniejszej sprawie nie wskazuje jednak, aby przed dniem 1 stycznia 1993 roku istniały takie okoliczności . Także powód nie powołuje się na tego rodzaju okoliczności, które dawałyby podstawy do uznania, że znajdował się w stanie uzasadniającym skorzystanie przez niego z możliwości uchylenia się od skutków prawnych wynikających z art. 122 § 3 k.c. W związku z tym roszczenie powoda przedawniło się najpóźniej w dniu 1 stycznia 1993 roku i w związku ze skutecznie podniesionym przez pozwanego zarzutem z art. 442 § 1 k.c. w brzmieniu dotychczasowym podlegało oddaleniu.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny nie znajdując podstaw do uwzględnienia podniesionych przez skarżącego zarzutów, stosownie do art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Sąd odstąpił od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego pozwanego na zasadzie art. 102 k.p.c. kierując się przede wszystkim stanem zdrowia skarżącego i jego sytuacją tak osobistą jak i majątkową.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu Sąd Apelacyjny orzekł stosownie do § 2 i 3 w zw. z § 4 ust 1, 3 i § 8 pkt 6 oraz § 16 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. (Dz. U. poz. 1801).