Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2017r.

Sąd Rejonowy w Łęczycy I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR Grzegorz Manista

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Retkowska

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2017r., w Ł.

na rozprawie

sprawy z powództwa K. G.

przeciwko (...) Zakładowi (...) na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o waloryzację renty

1.  oddala powództwo;

2.  nie zasądza od K. G. na rzecz (...) Zakładu (...) na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kosztów postępowania;

3.  przyznaje i nakazuje wypłacić adwokat A. K. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy kwotę 1.476zł ( jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych ) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce K. G..

Sygn. akt I C 261/16

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego w Łęczycy przeciwko (...) Zakładowi (...) na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. K. G. wniosła o podwyższenie renty umownej nr (...), ustalonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Łęczycy z dnia 20 grudnia 2005r. w kwocie 300zł miesięcznie, do kwoty 700zł miesięcznie (k. 2 – pozew o podwyższenie renty).

Postanowieniem z dnia 26 września 2016r. Sąd Rejonowy w Łęczycy zwolnił K. G. od kosztów sądowych w całości oraz ustanowił dla powódki pełnomocnika z urzędu (k. 13 – postanowienie referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Łęczycy z dnia 26 września 2016r.).

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Zakład (...) na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. nie uznał powództwa i wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych (k.22-24 – odpowiedź na pozew).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. G. zawarła w dniu 30 lipca 1974r. z Państwowym Zakładem (...), którego następcą prawnym w zakresie ubezpieczeń osobowych jest (...) Zakład (...) na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., umowę ubezpieczenia renty odroczonej. Powódka miała otrzymywać rentę po osiągnięciu 60 lat tj. od dnia 3 listopada 2000r.

Powódka K. G. uiściła składki w latach 1974 - 1989, w łącznej wysokości 247.700zł (przed denominacją) i miała trzymywać rentę miesięczną, w wysokości 1.750,33zł (przed denominacją) (d. k. 40verte-41verte – kserokopia odpisu polisy nr (...)).

Na podstawie opłaconych składek, od dnia 3 listopada 2000r. (...) Zakład (...) na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wypłacał K. G. rentę w wysokości 18zł miesięcznie, a od stycznia (...). w wysokości 33zł miesięcznie (okoliczności bezsporne).

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2015r. Sąd Rejonowy w Łęczycy zasądził od (...) Zakładu (...) na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz K. G. rentę w wysokości 300zł, płatną do dnia 25-go dnia każdego miesiąca, poczynając od miesiąca grudnia 2005r., z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności (d. załączone akta Sądu Rejonowego w Łęczycy V Wydziału Grodzkiego V C 46/05 – k. 57 – wyrok z dnia 20 grudnia 2005r.).

K. G. utrzymuje się z emerytury wypłacanej z K. w wysokości około 880zł miesięcznie oraz z renty wypłacanej przez pozwanego, na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Łęczycy z dnia 20 grudnia 2005r. w wysokości 300zł. Powódka uskarża się na bóle kręgosłupa i stawów oraz na choroby oczu. Na leki wydaje około 250 – 300zł miesięcznie, ponosi koszty związane z utrzymaniem (d. e-protokół rozprawy z dnia 24 marca 2017r. – 00:04:20 – 00:11:01 – zeznania powódki K. G.).

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, inflacja w 2006r. wynosiła 1%, w 2007r. - 2,5%, w 2008r. – 4,2%, w 2009r. – 3,5%, w 2010r. - 2,6%, w 2011r. – 4,3%, w 2012r. – 3,7%, w2013r. – 0,9%, w 2014r. – 0,0%, w 2015r. – minus 0,9% (deflacja), w 2016r. – minus 0,6% (deflacja) (Portal Informacyjny Głównego Urzędu Statystycznego–http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/wskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych-w-latach-1950-2014/).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanego powyżej w pełni wiarygodnego materiału dowodowego w postaci zeznań powódki K. G. (e-protokół rozprawy z dnia 24 marca 2017r. – 00:04:40-00:11:01) i dowodów z dokumentów.

Wszystkim tym dowodom Sąd dał wiarę, albowiem nie budziły one wątpliwości, co do swojej wiarygodności, a ponadto dotyczyły one okoliczności bezspornych między stronami postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo podlega oddaleniu.

Stosownie do treści art. 805§1 i §2 pkt 2 k.c. poprzez umowę ubezpieczenia - przy ubezpieczeniu osobowym - zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie (polegające w rozpoznawanej sprawie na wypłacaniu ubezpieczonemu renty) po upływie okresu ubezpieczenia ustalonego w umowie, zaś ubezpieczający zobowiązuje się do opłacenia składek. Wpłacenie określonej składki powoduje nabycie prawa do renty w odpowiedniej wysokości. W umowie tej, noszącej cechy umowy wzajemnej, świadczenia obu stron określone są, wprost jako świadczenia pieniężne, a zatem ich wysokość może być zmieniana na podstawie art. 358 ¹§3k.c. przy zaistnieniu przesłanek ustawowych przewidzianych w tym przepisie. Potwierdzenie przedstawionego stanowiska można znaleźć w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 1992r., III CZP 126/91,OSNCP 1992/7-8/121.

W przepisie art. 358 ¹§1 k.c. przewidziana została zasada nominalizmu, odnosząca się do zobowiązań pieniężnych, których przedmiotem od chwili ich powstania jest suma pieniężna. Wskazuje ona, że spełnienie takiego świadczenia następuje przez zapłatę objętej umową sumy nominalnej, bez względu na spadek lub wzrost siły nabywczej pieniądza i bez wyrównania powstałego na skutek tego uszczerbku majątkowego, ponoszonego przez jedną ze stron umowy. Wyjątkiem od tej zasady jest możliwość dokonania zmiany wysokości świadczenia objętego umową, w zależności od zmian siły nabywczej pieniądza, na podstawie odpowiedniego przeliczenia, z uwagi na to, że przedmiotem świadczenia jest nie tyle suma jednostek pieniężnych, ile oznaczona wartość ekonomiczna, niezmienna w czasie, a wyrażona jedynie w odpowiedniej sumie pieniężnej. Może być ona dokonana w drodze ustawowej, przez wprowadzenie przepisami szczególnymi bezpośredniej waloryzacji świadczeń pieniężnych, bądź ustawowych klauzul waloryzacyjnych.

Odstępstwem od zasady nominalizmu jest przewidziana art. 358 ¹§3 k.c. waloryzacja sądowa. Zgodnie z treścią art. 358 ¹§3 k.c. w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Przesłanką waloryzacji sądowej jest wystąpienie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, w trakcie realizacji umowy.

Istotna zmiana siły nabywczej pieniądza, jako główna przesłanka zastosowania art. 358 ¹§3 k.c. nie została zdefiniowana w ustawie. Jest to zwrot niedookreślony, a wypełnienie jego zakresu zostało pozostawione sądom. Celem sądowej waloryzacji jest usunięcie negatywnych konsekwencji zaistniałej zmiany przez przywrócenie świadczeniu jego pierwotnej siły nabywczej, z uwzględnieniem okoliczności objętych tym przepisem. Siła nabywcza pieniądza jest kategorią ekonomiczną, która określa ile dóbr i usług można nabyć za jednostkę pieniądza. Siła nabywcza zmienia się pod wpływem zmiany cen w gospodarce. Jeżeli w gospodarce nie zmieniają się dochody ludności i występuje wzrost cen (inflacja), to siła nabywcza pieniądza zmniejsza się. Jeżeli występuje spadek cen (deflacja) – siła nabywcza zwiększa się. Wzrost wynagrodzeń i emerytur, bez zjawisk inflacyjnych nie świadczy o zmianie siły nabywczej pieniądza. Jest on wyłącznie wyznacznikiem bogacenia się społeczeństwa.

Zgodnie z danymi publikowanymi przez Główny Urząd Statystyczny inflacja w 2006r. wynosiła 1%, w 2007r. - 2,5%, w 2008r. – 4,2%, w 2009r. – 3,5%, w 2010r. - 2,6%, w 2011r. – 4,3%, w 2012r. – 3,7%, w 2013r. – 0,9%, w 2014r. – 0,0%, w 2015r. – minus 0,9% (deflacja), w 2016r. – minus 0,6% (deflacja). Łącznie w ostatnich jedenastu latach (licząc od daty wydania wyroku w 2005r., w którym Sąd dokonał waloryzacji świadczenia wypłacanego powódce) nastąpił wzrost cen towarów i usług o 21,2%. Nie jest to więc wzrost istotny, który pozwalałby na zastosowanie regulacji art. 358 ¹§ 3 k.c. i ponowne ingerowanie przez sąd w treść ukształtowanego w 2005r. stosunku zobowiązaniowego. Wzrost cen i usług o 21,2%, a co się z tym wiąże zmiana siły nabywczej, w okresie jedenastu lat, mieści się w zakresie normalnego ryzyka umownego.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 czerwca 2015r., I CSK 586/14, LEX nr 1790943, o tym, czy istnieją podstawy do kształtującej ingerencji sądu decydować powinny okoliczności z wiązane z charakterem zobowiązania. W sytuacji, gdy świadczenie rentowe z istoty swej ma na celu zapewnienie ubezpieczonemu podstawowych środków utrzymania, a ceny tych dóbr związanych z utrzymaniem ulegały w ostatnim czasie najmniejszemu wzrostowi, nie można zgodzić się z twierdzeniem, że miała miejsce istotna zmiana siły nabywczej pieniądza pozwalająca na zastosowanie sądowej waloryzacji świadczenia. Za środki wypłacane przez pozwanego powódka nie kupowała wszakże renty czy emerytury z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wzrost tych świadczeń w ostatnim okresie (choć również nieistotny) nie mógł więc stanowić o sile nabywczej spornego świadczenia rentowego.

Niezbędną przesłanką waloryzacji jest więc istotna zmiana cen, na rynku, którego zobowiązanie dotyczy. Jak zaś zostało wyjaśnione powyżej, ceny podstawowych dóbr, na które powinna być przeznaczana renta nie wzrosły w spornym okresie na tyle, aby można było mówić o istotnej zmianie siły nabywczej pieniądza. W przypadku stwierdzenia, że wystąpiła przesłanka polegająca na istotnej zmianie siły nabywczej pieniądza, Sąd po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego zmuszony byłby do poszukiwania klauzuli waloryzacyjnej, a więc metody dokonania waloryzacji. Wówczas mógłby posłużyć się wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń w ostatnim jedenastoleciu, albo wskaźnikiem wzrostu rent i emerytur. Sytuacja taka w sprawie niniejszej nie miała jednak miejsca.

Mając na uwadze materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie, Sąd uznał, że w okresie od 2005r. do 2017r., nie doszło do istotnego spadku siły nabywczej pieniądza, charakteryzującego się istotnym wzrostem cen towarów i usług konsumpcyjnych, a także spadkiem realnej wartości złotego w stosunku do walut wymienialnych. Powszechnie znana jest bowiem okoliczność, że od 2005r. do chwili obecnej zjawisko inflacji w Polsce występuje w małym rozmiarze, natomiast zjawisko hiperinflacji nie występuje w ogóle. Sama natomiast okoliczność, że pomiędzy datą ostatniego wyrokowania co do waloryzacji renty powódki, a datą wyrokowania w przedmiotowej sprawie nastąpił wzrost przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego nie uzasadnia dokonania powtórnej waloryzacji na podstawie art. 358 ¹§3 k.c., bowiem wzrost wynagrodzeń nie ma istotnego wpływu na radykalnie niekorzystną zamianę wartości pieniądza, a więc nie możemy w tym przypadku mówić o zmianie siły nabywczej pieniądza.

Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 358 ¹§3 k.c. podstawową i jedyną ustawową przesłanką dopuszczalności waloryzacji jest istotna zmiana siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania. Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności, w realiach rozpoznawanej sprawy, Sąd uznał, iż nie została spełniona przesłanka w postaci istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, brak jest podstaw do ustalania nowej wysokości renty należnej powódce w oparciu od dwa kryteria, a mianowicie w oparciu o interesy obu stron umowy oraz zasady współżycia społecznego i dlatego taż, na podstawie art. 358 ¹ k.c., Sąd oddalił powództwo.

Mając na uwadze całokształt okoliczności przedmiotowej sprawy, a w szczególności charakter tej sprawy oraz sytuację życiową powódki, Sąd na podstawie art. 102 k.p.c., nie zasądził od powódki K. G. na rzecz pozwanego (...) Zakładu (...) na (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kosztów procesu.

Na podstawie §8 pkt 3 w zw. z §4 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2015r., poz. 1801) w zw. z §22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016r., poz. 1714), Sąd przyznał i nakazał wypłacić adwokat A. K. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łęczycy kwotę 1.476zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce K. G..