Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 września 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Anna Zdziarska (spr.)

Sędziowie SA - Ewa Leszczyńska - Furtak

- SO (del.) Grzegorz Miśkiewicz

Protokolant: st.sekr. sąd. – Łukasz Jachowicz

przy udziale prokuratora Hanny Gorajskiej – Majewskiej

i oskarżycielki posiłkowej T. L.

po rozpoznaniu w dniu 1 września 2017r.

sprawy:

1. T. Z., syna K. i H. z domu K., urodzonego (...) w W.,

2. Ł. D., syna L. i M. z domu B., urodzonego (...) w W.,

oskarżonych: ad. 1) o czyn z art. 158 § 1i 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.;

ad. 2) o czyn z art. 158 § 1i 3 k.k.

na skutek apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 1 lutego 2017 r., sygn. akt XII K 210/16

1. zmienia zaskarżony wyrok wobec oskarżonego T. Z. w ten sposób, że:

- uchyla orzeczenie z punktu III o karze łącznej pozbawienia wolności,

- karę orzeczoną na podst. art. 158 § 3 k.k. w punkcie I, za czyn z art. 158 § 1i 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. obniża do 7 (siedmiu) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

2. zmienia zaskarżony wyrok wobec oskarżonego Ł. D. w ten sposób, że karę orzeczoną na podst. art. 158 § 3 k.k. w punkcie IV, za czyn z art. 158 § 1i 3 k.k. obniża do 7 (siedmiu) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

3. w pozostałym zakresie zaskarżony wobec T. Z. i Ł. D. wyrok utrzymuje w mocy;

4. na podst. art. 85 § 1 k.k., art. 86 § 1 k.k. wymierza wobec oskarżonego T. Z. karę łączną 8 (ośmiu) lat pozbawienia wolności;

5. na podst. art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zalicza T. Z. okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 24 lutego 2016 r. do dnia 18 kwietnia 2016 r.

6. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokatów: K. S. i W. G. – Kancelarie Adwokackie w W. po 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23 % VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonym z urzędu;

7. zwalnia oskarżonych od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, wydatkami obciążając Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

T. Z. i Ł. D. zostali oskarżeni o to, że:

1.  w nocy z 29 na 30 stycznia 2016 r., w mieszkaniu przy ul. (...) w W. działając wspólnie i w porozumieniu ze sobą brali udział w pobiciu E. L., w którym narażono pokrzywdzoną na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k., w ten sposób, że uderzali E. L. pięściami po głowie, kopali po całym ciele, a także przytrzymując za włosy ciągnęli pokrzywdzoną po schodach na klatce schodowej, powodując u pokrzywdzonej obrażenia ciała w postaci urazu czaszkowo - mózgowego skutkującego krwawieniem śródczaszkowym i masywnym obrzękiem mózgu, czego następstwem była śmierć E. L. w dniu 16 lutego 2016 r.

tj. o czyn z art. 158 § 1 i 3 k.k. 

nadto T. Z. został oskarżony o to, że:

2.  w dniu 31 stycznia 2016 r. w W. na klatce schodowej bloku przy ul. (...) uderzył łokciem w klatkę piersiową S. L., powodując jego upadek na schodach i zwichnięcie stawu ramiennego lewego, co skutkowało naruszeniem czynności narządu ciała na okres powyżej siedmiu dni,

tj. o czyn z art. 157 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 1 lutego 2017 r. sygn. akt XII K 210/16:

I. oskarżonego T. Z. w ramach zarzuconego mu czynu w pkt. 1 aktu oskarżenia uznał za winnego tego, że w nocy z 29 na 30 stycznia 2016 r., w W. działając wspólnie i w porozumieniu z Ł. D. brali udział w pobiciu E. L., w którym narazili pokrzywdzoną na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k. w ten sposób, że w mieszkaniu przy ul. (...) uderzali E. L. pięściami po głowie, co powodowało jej upadek na podłogę, kopali po całym ciele, przytrzymując za włosy ciągnęli pokrzywdzoną po schodach na klatce schodowej, a następnie rzucili pokrzywdzoną z drzwi klatki na twardą powierzchnię - powodując u pokrzywdzonej obrażenia ciała w postaci urazu czaszkowo - mózgowego skutkującego krwawieniem śródczaszkowym i masywnym obrzękiem mózgu, czego następstwem była śmierć E. L. w dniu 16 lutego 2016 r. przy czym, czynu tego dopuścił się w okresie pięciu lat od odbycia kary 3 lat pozbawienia wolności w okresie od 20 lipca 2011 r. do dnia 10 stycznia 2013 r. orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego dla W. Ż. w W. z dnia 27 października 2011 r. w sprawie o sygn. akt IV K 627/11, obejmującej skazanie za przestępstwo określone w art. 281 k.k. za które wyrokiem Sądu Rejonowego dla W. Ż.w W. z dnia 27 lutego 2006 r. w sprawie o sygn. akt III K 348/06 orzeczona została wobec oskarżonego kara roku pozbawienia wolności, to jest przestępstwa z art. 158 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 158 § 3 k.k. wymierzył mu karę 9 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

II. oskarżonego T. Z. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu w pkt. 2 aktu oskarżenia czynu, stanowiącego przestępstwo z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 157 § 1 k.k. wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności;

III. na podstawie art. 85 § 1 i 2 k.k., art. 85a k.k. i art. 86 § 1 k.k. orzeczone wobec oskarżonego T. Z. w pkt. I i II kary pozbawienia wolności połączył i wymierzył mu karę łączną 10 lat pozbawienia wolności;

IV. oskarżonego Ł. D. w ramach zarzuconego mu czynu w pkt. 1 aktu oskarżenia uznał za winnego tego, że w nocy z 29 na 30 stycznia 2016 r., w W. działając wspólnie i w porozumieniu z T. Z. brali udział w pobiciu E. L., w którym narazili pokrzywdzoną na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k. w ten sposób, że w mieszkaniu przy ul. (...) uderzali E. L. pięściami po głowie, co powodowało jej upadek na podłogę, kopali po całym ciele, przytrzymując za włosy ciągnęli pokrzywdzoną po schodach na klatce schodowej a następnie rzucili pokrzywdzoną z drzwi klatki na twardą powierzchnię - powodując u pokrzywdzonej obrażenia ciała w postaci urazu czaszkowo - mózgowego skutkującego krwawieniem śródczaszkowym i masywnym obrzękiem mózgu, czego następstwem była śmierć E. L. w dniu 16 lutego 2016 r., to jest przestępstwa z art. 158 § 1 i 3 k.k. i za to na podstawie art. 158 § 3 k.k. wymierzył mu karę 9 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

V. na podstawie art. 46 § 1 k.k. zasądził od oskarżonych T. Z. i Ł. D. na rzecz T. L. kwoty po 50.000 zł, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;

VI. na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa dowodów rzeczowych, wskazanych w wykazie dowodów rzeczowych pod poz. od 2 do 9 na k. 840 akt sprawy i zarządził ich zniszczenie;

VII. na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. zwrócił T. L. dowód rzeczowy wskazany w wykazie dowodów rzeczowych pod poz. 1 na k. 840 akt sprawy;

VIII. na podstawie art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. S. kwotę 3.480 zł + VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu T. Z. z urzędu; 

IX. na podstawie art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. W. G. kwotę 2.880 zł + VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu Ł. D. z urzędu;

X. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonych od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów postępowania. 

Apelacje od wyroku złożyli obrońcy oskarżonych.

Obrońca oskarżonego T. Z. wyrokowi zarzucił:

1. co do punktów I. i V. części dyspozytywnej rażącą niewspółmierność orzeczonej kary i zastosowanych środków karnych, wynikającą z nienależytego zastosowania art. 53 § 1 i 2 k.k. oraz błędów w ustaleniach faktycznych, a to:

a. obaj oskarżeni przejawiali tożsamą aktywność i poziom agresji wobec E. L., podczas gdy to Ł. D. uderzył ją jako pierwszy i zadał jej więcej ciosów;

b. nienależytego wzięcia pod uwagę, że to T. Z. zawiadomił służby medyczne o zdarzeniu i zaczekał na ich przyjazd; 

c. przyjęcie za istotną okoliczność obciążającą popełnienia czynu przez T. Z. w warunkach recydywy specjalnej podstawowej, podczas gdy do skazania za czyn będący podstawą takiej kwalifikacji doszło już przed ponad dziesięcioma laty, co przeczy aksjologicznemu uzasadnieniu nadzwyczajnego obostrzenia kary przewidzianego w art. 64 § 1 k.k.;

d. pominięcie możliwości finansowych oraz sytuacji rodzinnej oskarżonego przy orzeczeniu o obowiązku zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonej T. L., którego wykonanie uniemożliwiałoby oskarżonemu zaspokojenie podstawowych potrzeb rodziny;

2. co do punktu II. części dyspozytywnej obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wyroku, a to:

a. art. 7 w zw. z art. 175 § 1 i art. 177 § 1 k.p.k., poprzez dowolną a nie swobodną ocenę powiązanych ze sobą wyjaśnień oskarżonego i zeznań świadków, w tym w szczególności pokrzywdzonego i bezpośrednich świadków zdarzenia, co skutkowało błędnym ustaleniem, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu.

W konkluzji wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1. zmianę jego punktu I. i wymierzenie oskarżonemu kary 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

2. zmianę jego punktu II. i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu;

3. uchylenie zawartego w punkcie III. rozstrzygnięcia o karze łącznej;

4. zmianę punktu V. poprzez orzeczenie obowiązku zadośćuczynienia przez oskarżonego T. Z. poprzez zapłatę na rzecz T. L. kwoty 20.000 zł.

Obrońca oskarżonego Ł. D. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść orzeczenia, polegający na uznaniu, iż oskarżony Ł. D. dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu pomimo zebranego w sprawie materiału dowodowego;

2. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a to:

a/ art. 4 k.p.k. poprzez uwzględnienie przez Sąd jedynie okoliczności przemawiających na niekorzyść oskarżonego;

b/ art. 5 § 2 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie w stosunku do oskarżonego Ł. D..

W konkluzji wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie

oskarżonego od zarzucanego mu czynu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie.

Swym zakresem dalej idącą była apelacja obrońcy oskarżonego Ł. D.. Niemniej jednak jest ona bardzo lakoniczna i zawiera wyłącznie zarzuty obrazy art. 4 i 5 § 2 k.p.k. W przekonaniu skarżącego zarzuty te, które niczym w ocenie sądu odwoławczego nie zostały uzasadnione, winny doprowadzić do dokonania odmiennej oceny dowodów i uniewinnienia oskarżonego od popełnienia zarzuconego mu czynu. Przepis określający zasadę obiektywizmu jest przepisem o charakterze ogólnym i samodzielnie nie może stanowić podstawy odwoławczej. Z kolei zasada in dubio pro reo ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy pomimo prawidłowej oceny dowodów pozostaną nie dające się usunąć wątpliwości. Taka sytuacja w tej sprawie nie zaistniała. Ponadto wniosek końcowy apelacji jest zaskakujący o tyle, że przed wydaniem zaskarżonego wyroku obaj obrońcy wnosili o uznanie oskarżonych za winnych dokonania czynu z art. 158 § 1 k.k. choć Sądowi odwoławczemu nie jest wiadome z jakiego powodu, lecz nie wnosili o uniewinnienie.

W głębokim przekonaniu Sądu odwoławczego, Sąd I instancji dokonał trafnych ustaleń faktycznych w oparciu o całokształt ujawnionych w toku rozprawy głównej dowodów. Skarżący nie wykazał natomiast, które z wyjaśnień Ł. D. wspierają zeznania świadków, co miałoby w konsekwencji doprowadzić do jego uniewinnienia.

Uwadze Sądu Okręgowego nie uszedł uwadze fakt, że obaj oskarżeni w różny sposób określali swoje role, a ich wyjaśnienia ewoluowały w toku postępowania, by jak np. w przypadku T. Z. dojść do takiego etapu, w którym twierdził, że uderzył E. L. w celu zmotywowania jej do opuszczenia mieszkania, a nawet „uchronienia przed całym zajściem” (k. 1117). Trafnie Sąd I instancji uznał, że wyjaśnienia oskarżonych zasługiwały na wiarygodność tylko w tym zakresie w jakim pozostawały w zgodzie z zeznaniami bezstronnych świadków. Stosunkowo niewielkie znaczenie miały zeznania I. W., bo dotyczyły okoliczności poprzedzających zdarzenie, ale już tego samego nie można powiedzieć o zeznaniach A. Z., Z. M., M. G. i J. K.. A. Z. była bezpośrednim świadkiem zdarzenia, na co wskazują M. G. i J. K., które zmuszone do obserwacji przez wizjer wspólnego mieszkania, choć poczyniły obserwacje fragmentaryczne, to jednak na tyle istotne, by móc stwierdzić, że A. Z. towarzyszyła mężczyznom wynoszącym E. L. z mieszkania na zewnątrz klatki schodowej.

Rację należy przyznać Sądowi Okręgowemu, że w toku postępowania sądowego A. Z. usiłowała umniejszać rolę oskarżonych, a zwłaszcza T. Z., co jest widoczne po analizie zapisu z k. 1157 akt. Policjant przesłuchujący nie mógł niczego jej sugerować, bowiem A. Z. została zatrzymana 24 lutego 2016 r. (k.156) i następnego dnia przesłuchana (k.180). T. Z. przesłuchano 26 lutego 2016r.( k.201), a Ł. D. 3 marca 2016r. k. 245. Zwrócił zresztą uwagę na powyższe sam Ł. D. w obecności świadka. Z. M. słyszał odgłosy znoszenia kogoś ze schodów. Po chwili przez wizjer ujrzał powracających dwóch mężczyzn i jedną kobietę. Słyszał też wypowiadane pretensje oraz stwierdzenie, że zadzwonią na pogotowie, że ktoś leży i sprawa załatwiona (k. 177).

W licznych pismach składanych przez T. Z. w toku postępowania międzyinstancyjnego neguje on swoją winę. Wynika to jak się wydaje z niezrozumienia treści przepisu art. 158 § 1 i 3 k.k. Co prawda biegła z zakresu medycyny sądowej A. S. nie była wstanie na tyle precyzyjnie wskazać mechanizmu powstania obrażeń, by skutek w postaci śmierci E. L. przypisać konkretnemu oskarżonemu. Biegła nie miała jednak wątpliwości, że obrażenia czaszkowo – mózgowe skutkujące śmiercią pozostawały w bezpośrednim związku przyczynowo – skutkowym. Każdy z oskarżonych bijąc i kopiąc kobietę o drobnej budowie ciała mógł przewidzieć śmierć pokrzywdzonej. Sąd Okręgowy trafnie ustalił stan faktyczny i zastosował prawidłową normę prawną.

Apelacja obrońcy T. Z. częściowo zasługiwała na uwzględnienie. W odniesieniu do czynu z punktu I wyrok zaskarżono w odniesieniu do kary, choć właściwie należało zaskarżyć w całości skoro zakwestionowano wadliwe ustalenie recydywy.

W odniesieniu do tego zarzutu stwierdzić należy, że Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 9 maja 2011 r. V KK 130/11, LEX nr 817562 i z dnia 25 listopada 2010 r., LEX nr 667534 uznał, że w wypadku orzeczenia wyrokiem łącznym kary łącznej pozbawienia wolności pięcioletni okres przewidywany w art. 64 § 1 k.k. biegnie od odbycia w całości lub w części co najmniej 6 miesięcy kary łącznej, przy czym kara za przestępstwo poprzednie, do którego odnosi się podobieństwo przestępstwa ponownego musi być orzeczona w rozmiarze co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności.

T. Z. został skazany wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego dlaW. Ż. z dnia 27 października 2011 r., w sprawie o sygn. IV K 627/11 na karę 3 lat pozbawienia wolności. Wyrokiem tym objęto skazanie wyrokiem w sprawie Sądu Rejonowego dla W. Ż. z dnia 27 lutego 2006 r., w sprawie o sygn. III K 348/06 między innymi za czyn z art. 281 k.k., za który wymierzono karę 1 roku pozbawienia wolności. Karę orzeczoną wyrokiem łącznym oskarżony odbywał od dnia 27 maja 2005 r. do dnia 23 sierpnia 2005 r., od dnia 5 maja 2010r. do dnia 13 maja 2011 r. i w okresie od dnia 20 lipca 2011r. do dnia 10 stycznia 2013r. Zostały zatem spełnione kryteria powrotu do przestępstwa określone w art. 64§1k.k.

Apelacja nie podważyła rozstrzygnięcia w zakresie czynu dokonanego na szkodę S. L.. Relacja pokrzywdzonego wyklucza przypadkowe spowodowanie zwichnięcia stawu ramiennego lewego. S. L. stanowczo stwierdził, że szedł schodami za T. Z., kiedy on cofnął się i uderzył pokrzywdzonego w klatkę piersiową. W konsekwencji obaj mężczyźni upadli na podest. Niezasadnie obrońca zarzucił Sądowi I instancji dokonanie dowolnej oceny dowodów. Zeznania H. Z., A. Z. i S. Z. istotnie, tak jak dostrzegł obrońca, są ze sobą zbieżne, co nie oznacza, że prawdziwe. Analizując relacje tych świadków można by dojść do wniosku, że kierowca taksówki otrzymał pieniądze za kurs od matki oskarżonego i właściwie nic się nie stało, mężczyźni rozstali się w przyjacielskiej atmosferze. Gdyby tak było pokrzywdzony nie szukałby pomocy lekarskiej zaraz po zdarzeniu, nie powiadamiałby dyspozytorki korporacji taksówkowej, w której pracuje. Praktycznie wszyscy świadkowie, którzy mieli kontakt z pokrzywdzonym zauważyli, że miał dolegliwości bólowe.

Sekwencja zdarzeń jest na tyle jednoznaczna, by za wiarygodne można było uznać zeznania S. L..

Sąd odwoławczy uwzględnił zawarty w apelacjach postulat obniżenia kar, uznając za współmierne do zawinienia kary - 7 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności wobec T. Z. i 7 lat wobec Ł. D.. Rodziło to konieczność orzeczenia nowej kary łącznej T. Z..

Pojęcie niewspółmierności rażącej oznacza znaczną, wyrażającą oczywistą, a więc nie dającą się zaakceptować dysproporcję między karą wymierzoną, a karą sprawiedliwą (zasłużoną).

Zgodnie z art. 53 § 1k.k. istotnymi wyznacznikami tego czy dana kara jest sprawiedliwa jest to, czy była orzeczona w granicach przewidzianych przez ustawę, a jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy. Ponadto winna uwzględniać stopień społecznej szkodliwości czynu oraz brać pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nadał nadmierną rangę prawidłowo ustalonym okolicznościom obciążającym. Pamiętać przy tym należy, że oskarżeni nie zostali skazani za zabójstwo, ale za przestępstwo umyślno – nieumyślne, o winie tzw. kombinowanej.

Obowiązek zadośćuczynienia w przypadku złożenia zasadnego wniosku jest obligatoryjny. Taki wniosek został skutecznie złożony przez oskarżycielkę posiłkową. Z treści wyroku wynika, że Sąd Okręgowy miarkował kwotę zadośćuczynienia w stosunku do wniosku. Sąd Apelacyjny nie widział podstaw dalszego obniżania kwoty zadośćuczynią za cierpienia moralne. W tym kontekście warunki materialne sprawcy pełnią drugorzędną rolę, albowiem funkcja wychowawcza nie powinna dominować nad kompensacyjnym aspektem kary.

O wynagrodzeniu za obronę pełnioną z urzędu orzeczono na podst. § 4 ust. 3 i § 17ust.1 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
3 października 2016 r. (Dz. U. z dnia 18 października 2016 r.).

Na podst. art. 634 k.p.k., art. 624 § 1 k. p. k. orzeczono o kosztach procesu.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny, w oparciu
o dyspozycję art. 437 § 2 k.p.k. orzekł jak w wyroku.