Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 czerwca 2017 roku

w S.

sprawy z powództwa T. R.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin P. i Zachód w S. z dnia 25 listopada 2016roku, sygn. akt III C 1035/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie I zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda T. R. kwotę 1303 zł 98 gr (tysiąc trzysta trzy złote dziewięćdziesiąt osiem groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 14 września 2014r. i w pozostałym zakresie powództwo oddala;

b.  w punkcie II zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 30 zł (trzydzieści złotych) tytułem kosztów procesu;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 30 zł (trzydzieści złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Małgorzata Grzesik

Sygn. akt II Ca 320/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2016r. (sygn. III C 1035/16) wydanym w sprawie z powództwa T. R. przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z siedzibą w W. o zapłatę Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie:

I.  oddalił powództwo

II.  zasądził od powoda T. R. na rzecz pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 377 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, że powód dochodził roszczenia w oparciu o łączącą strony umowę ubezpieczenia, stwierdzoną polisą z dnia 10 czerwca 2014r. Jako szkodę wskazał koszty poniesione na zakup biletów na inny lot wskutek strajku kontrolerów ruchu lotniczego we Francji i odwołania z tego powodu lotu, na który posiadał bilety, pomniejszone o kwotę, którą uzyskał tytułem zwrotu za bilety odwołanego lotu. Sąd Rejonowy uznał za niesporne, że lot, na który powód miał zakupione bilety, został odwołany z powodu strajku kontrolerów ruchu lotniczego we Francji. Nie było również sporu co do tego, czy powód posiadał na odwołany lot ważne bilety zakupione na terenie RP, jak również, że nie był to lot czarterowy. W tym zakresie pozwana nie podniosła żadnych zarzutów, co w oparciu o art. 230 k.p.c. uzasadniało przyjęcie, że okoliczności rodzące odpowiedzialność pozwanej, przewidziane w § 39 OWU (...) plus, zostały spełnione.

Według Sądu spór dotyczył tego, czy w świetle treści postanowienia z § 39 ust. 1 OWU (...) plus pozwana przyjęła odpowiedzialność za szkodę w postaci dodatkowych kosztów związanych z zakupem biletów na inny lot w miejsce lotu odwołanego. Zdaniem Sądu treść wskazanego postanowienia nie uprawnia do takich wniosków. Mianowicie przedmiotem ubezpieczenia były niewątpliwie „wydatki poniesione do czasu wylotu”. W ocenie Sądu, wprowadzenie katalogu otwartego poprzez użycie zwrotu „w szczególności” nie tylko przesądza o tym, że nie wszystkie rodzaje szkód objęte ubezpieczeniem zostały w postanowieniu ujęte, lecz nadto - co pomija powód - stanowi wskazówkę interpretacyjną pojęcia „wydatki poniesione do czasu wylotu”. Zdaniem Sądu uważna lektura treści tego postanowienia winna ubezpieczającego doprowadzić do analogicznych wniosków, zaś uznanie przez niego, że użyty zwrot „w szczególności” pozwala na zaliczenie do szkód objętych opcją „koszty odwołania/opóźnienia lotu” kosztów zakupu biletu na inny lot, jest wyłącznie nieuprawnioną nadinterpretacją skutkującą rozszerzeniem odpowiedzialności pozwanej wbrew zapisom OWU (...).

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 8 rozporządzenia z dnia 11 lutego 2004r. przewoźnik lotniczy ma obowiązek zapewnienia pasażerom wyboru między zwrotem ceny biletu, zmianą planu podróży do miejsca docelowego w najwcześniejszym możliwym terminie lub zmianą planu podróży w późniejszym terminie dogodnym dla pasażera, w porównywalnych warunkach przewozu. W świetle tych obowiązków przewoźnik lotniczy musi ponieść koszty zmiany planu podróży lub powrotu. W przypadku, gdy lot zostanie odwołany to przewoźnik jest zobowiązany do pokrycia różnicy między cenę biletu na odwołany lot a ceną biletu zakupionego na inny lot w zamian lotu odwołanego.

Z powyższych przyczyn Sąd uznał, że umowa ubezpieczenia, z której powód wywodzi roszczenie, nie obejmowała kosztów, do pokrycia których był zobowiązany przewoźnik, u którego lot został odwołany, w szczególności nie obejmowała ona wydatków na zakup biletów, jako nie mieszczących się w katalogu zawartym w § 40 ust. 1 OWU (...) plus.

Jedynie na marginesie Sąd wskazał, iż istotne ma rację strona pozwana, że powód nie sprostał obowiązkom dowodowym w zakresie dotyczącym wysokości szkody, albowiem nie przedłożył materiału, który pozwalałby na precyzyjne ustalenie, jaką kwotę uzyskał od przewoźnika z tytułu odwołanego lotu, a jaką musiał wydatkować na zakup biletów na inny lot. Sąd zaniechał wzywania powoda do przedłożenia dowodów w uwierzytelnionym tłumaczeniu na język polski, mając na względzie, iż roszczenie okazało się nieusprawiedliwione co do zasady, a tym samym niecelowe było wyjaśniania okoliczności dotyczących wysokości dochodzonej szkody i generowanie w tym celu dodatkowych kosztów.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód zaskarżając to orzeczenie w całości. Skarżący zarzucił wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego:

1.  art. 65 §1 i 2 kc poprzez niewłaściwie zastosowanie do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, a w konsekwencji niesłuszne powołanie się na tzw. ”kombinowaną metodę wykładni opartej na kryteriach oceny subiektywnej oświadczenia woli”, która nie powinna mieć zastosowania w przypadku oceny umów zawieranych w trybie ofertowym prostym,

2.  art. 12 ust 3 i 4 ustawy z dnia 22.05.2003r o działalności ubezpieczeniowej (DZ.U. z 2015r.Nr 1206) przez jego nieuwzględnienie do ustalonego w sprawie stanu faktycznego co skutkowało przyjęciem przez Sąd I Instancji wykładni treści OWU na korzyść pozwanego o charakterze zawężającym zakres odpowiedzialność ubezpieczyciela (...) za zaistniałą szkodę,

3.  niespójność treści uzasadnienia wyroku przejawiająca się we wzajemnej sprzeczności przywołanych argumentów.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

1.  zmianę wyroku w całości poprzez orzeczenie i uwzględnienie mojego powództwa co do istoty sprawy,

2.  dopuszczenie wyliczenia wysokości roszczenia jako dowodu w sprawie,

3.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania procesowego za obie instancje,

4.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów własnej pracy kwocie 300 zł,

5.  zasądzenie odsetek od kwoty roszczenia od dnia 25 Lipca 2014 r do dnia zapłaty.

W ocenie skarżącego nieusuwalne wątpliwości należy tłumaczyć na niekorzyść tej strony kontraktu, która zredagowała umowę, a jest podmiotem profesjonalnym, gdyż to na tej stronie spoczywa ryzyko wątpliwości wynikających z niejasnych postanowień umowy, nie dających się usunąć w drodze wykładni. W takim przypadku należy spodziewać się, że nie dające się usunąć wątpliwości zostaną zinterpretowane na niekorzyść autora umowy, a więc na korzyść słabszego podmiotu.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o:

1. oddalenie apelacji,

2. zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej (...) S.A. kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona w zasadzie w całości.

Podstawą roszczenia dochodzonego przez powoda nie mniejszej sprawie stanowił przepis art. 805 kc oraz § 39 i 40 OWU (...) plus. Właśnie w umowie ubezpieczenia strony ustaliły zakres odpowiedzialności pozwanego towarzystwa ubezpieczeń za zaistnienie poszczególnych wypadków ubezpieczeniowych, jak i wyłączenia tej odpowiedzialności. Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy ma wykładania § 39 i §40 owu, przy czym już tylko wstępna analiza stanowiska Sądu Rejonowego nasuwała wniosek, co do złożonego charakteru tych regulacji. Zgodnie z brzmieniem § 39 i §40 owu przedmiotem ubezpieczenia są niezbędne i udokumentowane koszty ponoszone przez ubezpieczonego w związku z odwołaniem lub opóźnieniem lotu rejsowego, na który posiadał ważny bilet zakupiony na terenie RP, z poniższych przyczyn: trudne warunki atmosferyczne; strajk pracowników przewoźnika lub obsługi portu lotniczego; usterki środka transportu, którym miał być realizowany przelot. Zgodnie z § 40 reguluje, z tytułu zdarzeń określonych w § 39 potwierdzonych przez zawodowego przewoźnika, WARTA zwraca ubezpieczonemu niezbędne, udokumentowane wydatki poniesione do czasu wylotu, w szczególności są to koszty posiłków, noclegu oraz przedmiotów niezbędnych do osobistego użytku (odzież, przybory toaletowe), nie pokrywanych przez zawodowego przewoźnika.

W ocenie Sądu Okręgowego istnieją poważne wątpliwości interpretacyjne w zakresie powyższych unormowań, albowiem przepis §40 zawiera przykładowe wyliczenie wydatków pokrywanych przez ubezpieczyciela i niewątpliwe ma ono charakter otwarty. Co za tym idzie może obejmować inne przykładowe wydatki, od wymienionych w tym przepisie, o ile zostaną poniesione „do czasu wylotu”. Podobnie za nieprecyzyjny należy określić zapis „wydatki poniesione do czasu wylotu” (…) niepokrywane przez zawodowego przewoźnika”. W oparciu o analizę treści OWU jak i umowy powód nie miał – w momencie zawierania umowy w oparciu o przedłożone dokumenty – możliwości szczegółowego i wyczerpującego ustalenia, które z wydatków na wypadek odwołania lotu obciążają przewoźnika. Wskazanie przykładowych wydatków za jakie odpowiedzialność ponosi pozwane towarzystwo w tym opłacenie noclegu oraz pozostawienie katalogu otwartego tych przypadków mogło rodzić przekonanie, że odpowiedzialność ubezpieczyciela będzie również obejmować koszty za zakup biletu na przelot w miejsce lotu odwołanego. Takie wydatki z pewnością mieściły się w pojęciu „wydatków poniesionych do czasu wylotu”. Sąd Okręgowy dostrzega, że zgodnie z §8 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów (Dz. U.UE.L.2004.46.1) to przewoźnik lotniczy musi ponieść koszty zmiany planu podróży lub powrotu, niemniej jednak zapisy zawarte w OWU w tym użycie zwrotu „w szczególności” mogło budzić wątpliwości interpretacyjne.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, że przywołane wyżej postanowienia OWU traktujące o wypadkach zwrotu wydatków poniesionych przez powoda w związku z odwołaniem lotu z powodu strajku są bardzo nieprecyzyjne i ostatecznie należy je ocenić na korzyść ubezpieczonego.

Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 950 ze zm.) postanowienia sformułowane niejednoznacznie interpretuje się na korzyść ubezpieczającego, ubezpieczonego, uposażonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej nie zawęża oddziaływania reguły in dubio contra proferentem tylko do umów konsumenckich. Posługuje się bowiem ogólnym pojęciem ubezpieczającego, ubezpieczonego, uposażonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2015 r., sygn.. V CSK 217/14; L.). Podzielając pogląd wyrażony w tym orzeczeniu należy wskazać, że w przypadku niejednoznacznego sformułowania ogólnych warunków ubezpieczenia, powód mógł skorzystać z interpretacji na swoją korzyść. Ogólne warunki umów, stanowiące integralną część łączącego strony stosunku zobowiązaniowego (ubezpieczeniowego), podlegają wykładni według reguł określonych w art. 65 § 2 KC, gdy ich postanowienia nie są precyzyjne i stwarzają wątpliwości co do ich istotnej treści. Wykładnia ta jednak nie może pomijać celu, w jakim umowa została zawarta, a także natury i funkcji zobowiązania. Celem umowy jest zaś niewątpliwie udzielenie ubezpieczonemu ochrony na wypadek określonego w umowie ryzyka, w zamian za zapłatę składki. Umowa ubezpieczenia pełni funkcję ochronną i z tej przyczyny miarodajny do wykładni jej postanowień jest punkt widzenia tego, kto jest chroniony (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 maja 2004 r., V CK 481/03, niepublikowany, z dnia 22 maja 2009 r., III CSK 300/08, niepublikowany).

Wykładnia kombinowana przyjęta przez Sąd Rejonowy została dokonana w stosunku do postanowień, które z uwagi na swój niejednoznaczny charakter powinny być interpretowane na korzyść powoda. W tej sytuacji należało dokonać wykładni § 39 i 40 OWU w sposób korzystny dla powoda i uznać, że w katalogu otwartym wydatków jakie pokrywa ubezpieczyciel na wypadek odwołania lotu z powodu strajku, mieści się również zwrot pieniędzy za zakup biletu na kolejny lot, pomniejszony o środki wypłacone od przewoźnika.

W dalszej kolejności należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy nie zaaprobował oceny Sądu
I instancji w zakresie w jakim ten uznał, iż powód nie sprostał obowiązkom dowodowym w zakresie dotyczącym wysokości szkody i wykazania w jakiej wysokości uzyskał kwotę od przewoźnika z tytułu odwołanego lotu. Należy bowiem stwierdzić, że zgodnie z regułą wynikającą z art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Powód niewątpliwie wykazał, że poniósł szkodę tj., że na skutek odwołania lotu z powodu strajku zmuszony był zakupić inny bilet lotniczy, jak również kwotę jaką na ten cel przeznaczył. W efekcie należało stwierdzić, że wykazał fakt prawotwórczy tj. wystąpienia szkody i jej wysokość, co umożliwiało uwzględnienie roszczenia.

Na marginesie można jedynie zauważyć, iż pomimo braku tłumaczenia dowody przedłożone przez powoda były również jasne dla strony pozwanej skoro jej pełnomocnik na rozprawie w dniu 23.11.2016r. nie miał wątpliwości, że przewoźnik zwrócił powodowi jedynie część kosztów związanych z zakupem biletów. Jedyną wątpliwość pozwany wyrażał w zakresie niewiadomej przyczyny braku zwrotu przez przewoźnika pozostałych kosztów.

W tej sytuacji to pozwanego obciążał obowiązek wykazania, iż zawodowy przewoźnik powinien ponieść wyższe koszty, niż te które wykazał powód, a zatem faktów niweczących roszczenie. Zgodnie bowiem z podstawową regułą dowodzenie zawartą w art. 6 k.c. to bowiem pozwany wywodzi skutki z faktu obciążenia zawodowego przewoźnika określonymi wyższymi kosztami.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że powód wykazał zasadność roszczenia zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Wobec powyższego Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok Sadu Rejonowego i uwzględnił powództwo zasądzając od pozwanego towarzystwa ubezpieczeń na rzecz powoda kwoty 1.303, 98 zł. Kwota ta stanowi różnicę pomiędzy kwotą 1711,80 zł, którą powód wydatkował na zakup nowych biletów (k. 11) oraz kwotą 407,82 zł, którą uzyskał tytułem zwrotu za zakup biletów na odwołany lot. Sąd Okręgowy na podstawie art. 481 § 1 kc uwzględnił również żądanie zasądzenia odsetek od powyższej kwoty. Ciążący na towarzystwie ubezpieczeń obowiązek terminowego świadczenia zależy od spełnienia dodatkowych przesłanek dotyczących współdziałania poszkodowanego, w tym zwłaszcza zgłoszenia roszczenia, oraz obiektywnych możliwości ustalenia okoliczności koniecznych do ustalenia odszkodowania. Zobowiązanie do zapłaty świadczenia pieniężnego, przewidzianego w art. 445 k.c., ma charakter bezterminowy, stąd też o przekształceniu go w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel przez wezwanie dłużnika do wykonania.

W przedmiotowej sprawie pozwany miał obiektywne możliwości wypłaty odszkodowania po zapoznaniu się z informacjami i dokumentami złożonymi wraz z odwołaniem od decyzji z dnia 1 lipca 2014r. Powód nie złożył do akt sprawy dowodu doręczenia pozwanemu odwołania od decyzji w sprawie odmowy wypłaty świadczenia. Zatem jako datę w której odwołanie mogło dotrzeć do wiedzy ubezpieczyciela, należało przyjąć dzień 13 sierpnia 2014r., w którym pozwany zajął stanowisko w sprawie odwołania. Od tego dnia pozwany – stosownie do treści art. 817 § 1 kpc – miał na spełnienie świadczenia w terminie 30 dni. Zatem roszczenie o zapłatę stało się wymagalne z dniem13 września 2014r., a więc odsetki od kwoty 1.303, 98 zł należało zasądzić od dnia 14 września 2014r.
W pozostałym zakresie – tj. co do zasądzenia odsetek od dnia 1 lipca 2014r. powództwo podlegało oddaleniu, albowiem powód nie wykazał, iż wyrażane przez niego stanowisko wobec ubezpieczyciela było odpowiednio uzasadnione i przekonywało, co do zasadności żądania.

Zmiana powyższego wyroku co do istoty, pociągnęła za sobą konieczności reformacji orzeczenia Sądu I instancji w zakresie kosztów postępowania. Powództwo zostało uwzględnione zarówno co do zasady, jak i co do wysokości, a okazało się niezasadne jedynie w niewielkim zakresie co do daty początkowej liczenia odsetek, które to jednak mają charakter akcesoryjny do należności głównej. Stąd też, powód wygrał postępowanie w całości. Dlatego też, na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc należało zasądzić od pozwanego na rzecz powoda kwotę 30 zł tytułem opłaty od pozwu, albowiem powód nie poniósł innych wydatków w rozumieniu art. 98 § 1 i 3 kpc. w toku postępowania przed Sądem I instancji.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 386 § 1 kpc Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji , o czym orzekł w punkcie 1 lit. a i 1 lit b. sentencji wyroku.

W pozostałym zakresie apelacja powoda podlegała oddaleniu, o czym na podstawie art. 385 orzeczono w punkcie II. wyroku. Nie było podstaw do zasądzenia odsetek od należności głównej od dnia 25 lipca 2014r., albowiem powód nie wykazał, aby w tym dniu doręczył pozwanemu odwołanie od decyzji ubezpieczyciela wraz z dowodami umożliwiającymi uwzględnienie żądania. Brak również podstaw do zasądzenia kwoty 300 zł z tytułu „kosztów pracy własnej”, albowiem osobisty nakład pracy strony na sporządzenie pism procesowych nie wchodzi w skład kosztów procesu w rozumieniu art. 98 § 2 kpc. Do takich wydatków należy wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika za udział w postępowaniu, ale z usług takiego powód w toku postępowania nie korzystał.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie III. sentencji na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 30 zł tytułem zwrotu opłaty od apelacji. Pozwany przegrał postępowanie apelacyjne w całości, zatem musiał zwrócić powodowi poniesione przez tego koszty w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Małgorzata Grzesik