Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 września 2017 roku w S.

sprawy z powództwa E. B.

przeciwko P. L., M. Ś. (1), A. O., E. L., M. Ś. (2)

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanej E. L. od wyroku Sądu Rejonowego w Goleniowie z dnia 25 stycznia 2017 roku, sygn. akt I C 650/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej E. L. na rzecz powódki E. B. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Iwona Siuta SSO Tomasz Szaj SSR del. Grzegorz Szacoń

Sygn. akt II Ca 354/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2017 roku Sąd Rejonowy w Goleniowie w sprawie z powództwa E. B. przeciwko P. L., M. Ś. (1), A. O., E. L., M. Ś. (2) o ustalenie, sygn. akt I C 650/16:

I.  zwolnił nieruchomość gruntową położoną w G. przy ulicy (...) stanowiącą zabudowaną działkę o numerze ewidencyjnym (...), powstałą na skutek podziału działki o numerze ewidencyjnym (...), dla której to nieruchomości Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą (...) od służebności gruntowej ustanowionej pierwotnie na działce (...), na podstawie oświadczenia E. B. zawartym w umowie sprzedaży nieruchomości zawartej dnia 15 września 1999 r. w formie aktu notarialnego przed notariuszem D. B. w jej kancelarii w G. Repertorium A nr 7811/1999, a polegającej na prawie przechodu i przejazdu przez działkę o numerze ewidencyjnym (...), powstałą na skutek podziału działki o numerze ewidencyjnym (...), na rzecz każdorazowego właściciela nieruchomości położnych w G. przy ulicy (...) stanowiących działki o numerach ewidencyjnych (...) (księgą wieczysta (...)), 13/4 ( (...)), 13/5 (księgą wieczysta (...)) i 13/6 (księgą wieczysta (...));

II.  zasądził solidarnie od pozwanych A. O. (poprzednio E. S.), E. L., P. L., M. Ś. (2) i M. Ś. (1) na rzecz powódki E. B. kwotę 527 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie;

III.  nakazał pobrać solidarnie od pozwanych A. O. (poprzednio E. S.), E. L., P. L., M. Ś. (2) i M. Ś. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Goleniowie kwotę 81,26 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów postępowania poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy oparł powyższy wyrok na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

E. B. nabyła od Gminy G. nieruchomość stanowiącą działkę o numerze ewidencyjnym (...) (poprzedni numer 300) o powierzchni 6.135m ². Działka ta była położona w G. przy ulicy (...), pomiędzy rzeką I. i niewielka rzeczką S.. Z ulicą (...) łączyła ja jedynie kładka nad S.. Działka ta była zbudowana budynkiem mieszkalnym, w którym później funkcjonał pensjonat (...).

Powyższa działka, na mocy decyzji Burmistrza Gminy G. z dnia 19 lutego 1999 r., została następnie podzielona na dwie działki, tj. na działkę o numerze ewidencyjnym (...). Nowo powstała działka o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni 1.962m ², była działką niezbudowaną i nie miała dostępu do drogi publicznej. Nie miała ona bezpośredniego dostępu do kładki nad S., która umożliwiała komunikację z ulicą (...). Już wówczas na etapie projektu podziału oraz powyższej decyzji o zatwierdzeniu projektu podziału nieruchomości wskazano, iż należy na nowopowstałej działce zaprojektować służebność drogową na rzecz działki numer (...). Wówczas to zaprojektowano służebność drogową, która przebiegała od kładki nad S. (poprzednio S.) i prowadziła przez działkę (...) (obecnie przez działkę (...)) do granicy pomiędzy działkami przebiegającej prostopadle do S.. Projektowana droga nie prowadziła do granicy działki obecnie tylnej części budynków usytuowanych na działkach (...).

Decyzją nr (...) Urzędu Gminy i Miasta w G. z dnia 23 sierpnia 1999 r. ustanowiono warunki zabudowy i zagospodarowania m.in. działki o numerze ewidencyjnym (...).

Następnie powyższa nieruchomość została przez E. B. wniesiona jako aport do spółki Hotel Restauracja (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. i tak spółka stała się właścicielem tej nieruchomości.

W 1999 roku ówczesny właściciel dziełek o numerze ewidencyjnym (...), tj. Hotel Restauracja (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. postanowiła sprzedać niezabudowaną działkę o numerze (...).

Aktami notarialnymi zawartymi w dniu 05 września 1999r. przed notariuszem (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. sprzedał działkę o numerze ewidencyjnym (...) (wydzieloną z działki o numerze ewidencyjnym (...)), objęta księgą wieczysta o ówczesnym numerze Kw nr (...), na rzecz E. S. (obecnie A. O.), M. i M. małżonków Ś. oraz J. i M. małżonków L. w udziałach po 1/3 każdy. Powyższe akty notarialne zostały zarejestrowane pod numerami Repertorium A numer (...).

W każdym z podpisanych aktów notarialnych sprzedająca tą nieruchomość spółka oświadczyła, iż każdemu z kupujących wyraża zgodę na podłączenie działki nr (...) do istniejących na działce (...) urządzeń kanalizacyjnych, wodociągowych oraz gazowych oraz do przyłącza energetycznego wykonanego przez sprzedającego na ulicy (...).

Sprzedawana nieruchomość nie miała dostępu do rogi publicznej, albowiem od tej drogi oddziałała ją S. i nie sąsiadowała ona z kładką nad S., przez która odbywał się dojazd z obu działek o numerach ewidencyjnych (...) do ulicy (...). Brak dostępu do drogi koniecznej powodowałby, że nabywcy udziałów w tej nieruchomości nie uzyskaliby warunków zabudowy dla tej działki ani też nie uzyskaliby pozwolenia na budowę. Nabyli oni zaś tą nieruchomość w celu wybudowania na niej budynku o przeznaczeniu na cele mieszkalne oraz na cele usługowo-handlowe.

W tej też sytuacji w § 4 umowy sprzedaży zawartej z E. S. w formie aktu notarialnego w dniu 05 września 1999 r., zapisanej w Repertorium A numer (...), E. B. działająca w imieniu i na rzecz Hotel Restauracja (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. oświadczyła, iż ustanawia na działce o numerze ewidencyjnym (...) służebność drogową na rzecz każdoczesnego właściciela działki numer (...), polegającą na prawie przechodu i przejazdu. Nie ustalono żadnego wynagrodzenia za tą służebność. Wraz z ustanowieniem tej służebności strony wniosły o dokonanie wpisu w dziale III księgi wieczystej o ówczesnym numerze Kw nr (...) oraz w nowoutworzonych księgach wieczystych służebności zgodnie z postanowieniami § 4 aktu notarialnego.

Powyższa służebność została wpisana do księgi wieczystej o obecnym numerze (...) prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej wówczas działkę o numerze ewidencyjnym (...).

Już wówczas granica pomiędzy działką o ówczesnym numerze 13/1, a obecną działką o numerze (...) przebiegała wzdłuż skarpy, która na wysokości działki obecnie będącej własnością M. i M. małżonków Ś. miała wysokość około 2 metrów. Na dalszym odcinku wysokość tej skarpy zmniejszała się tak, że na części działki będącej obecnie współwłasnością P. L. i E. L. jej wysokość wynosiła około 50 centymetrów.

Ustanowienie tej służebności zostało jedynie zapisane w akcie notarialnym zawartym z A. O.. W każdej zaś z umów sprzedaży zawarto oświadczenie sprzedającego o zgodzie na dokonanie podłączenia do istniejących już przyłączy.

Na skutek wniosku zawartego w powyższym akcie notarialnym działka niezbudowana o numerze ewidencyjnym (...) została wpisana do nowoutworzonej księgi wieczystej o numerze Kw nr (...).

Bezpośrednio po nabyciu działki o numerze (...) jej nowi właściciele dokonali dalszego podziału tej działki. Już w dniu 19 kwietnia 2000 roku nowi właściciel zawarli w formie aktu notarialnego umowę zniesienia współwłasności. Na podstawie tej umowy działka ta uległa podziałowi na cztery działki o numerach (...). Następnie dokonali oni zniesienia współwłasności tej nieruchomości, w ten sposób, że na wyłączną własność M. i M. Ś. (1) przypadła działka o numerze ewidencyjnym (...), na rzecz K. i M. L. (1) działka o numerze ewidencyjnym (...) i na rzecz A. O. działka o numerze (...). Każda z tych działek została wpisana do odrębnej księgi wieczystej. Natomiast działka o numerze (...) pozostała we współwłasności w ich udziałach po 1/3 każdy. Na etapie planowania zagospodarowania i zabudowy tych działek działka o numerze (...) była ona planowana jako droga dojazdowa do pozostałych działek wydzielonych z działki o numerze (...).

Po podziale działki o numerze ewidencyjnym (...) ustanowiona na działce o numerze ewidencyjnym (...) służebność została utrzymana na każdej z nowopowstałych działek.

Następnie nabywcy działki o numerze ewidencyjnym (...) przystąpili do prac związanych z projektowaniem zabudowy tych działek. Nabyli oni te działki z zamiarem wybudowania na nich budynków z funkcją mieszkalną oraz z lokalami usługowymi handlowymi. Prace projektowe rozpoczęły się na początku 2001 roku. Nie wykonywali oni wspólnego projektu i nie mieli go na etapie zakupu działki. W celu maksymalnego wykorzystania powierzchni należących do nich po podziale działek postanowili oni zabudować swoje działki budynkami w zabudowie szeregowej. Projekt budowlany został przedstawiony do zatwierdzenia wraz z pozwoleniem na budowę właściwym urzędom przez małżonków L. w dniu 19 marca 2001 r. Już w tym przedstawionym wówczas projekcie – na działce o numerze (...), która była usytuowana wzdłuż S., projektowano drogę jednokierunkową. Nadto zaprojektowano dwie dodatkowe kładki nad S.. Nadto poprzez działki o numerze ewidencyjnym (...) miało do działki małżonków L. przebiegać przyłącze energetyczne, zaś pozostałe przyłącza przez działki (...). Pierwotnie budynek projektowany przez małżonków L. miał mieć dwa garaże.

Ostatecznie J. i M. małżonkowie L. otrzymali zatwierdzenie projektu budowlanego oraz pozwolenie na budowę budynku usługowo-mieszkalnego dwukondygnacyjnego na działce o numerze ewidencyjnym (...) decyzją Urzędu Gminy i Miasta w G. z dnia 06 czerwca 2001 r. Już w tej decyzji zaznaczono, iż dojazd do tych budynków z ulicy (...) będzie się odbywał się droga jednokierunkową stanowiącą działkę o numerze (...) wzdłuż S.

Kiedy pozwani budowali na swoich działkach budynki, zwrócili się do męża powódki – M. B. z prośbą o możliwość utworzenia przyłącza do przepompowni ścieków należącej do powódki, na co za odpowiednią opłata wyrażona została zgoda. Przepompownia nie spełniała wymagań technicznych dla tak dużej liczby odbiorców, w związku z czym wymagała ciągłych napraw. Z uwagi na powyższe M. B. wystąpił do PGK o przedstawienie kosztorysu dostosowania przepompowni do tak dużej liczby odbiorców – PGK przedstawiło kosztorys na kwotę 35.000 zł, jednak pozwani zdecydowali się utworzyć własne przepompownie, odłączając się od przepompowni należącej do powódki.

W związku z niedostosowaniem technicznym przepompowani do tak dużej ilości odbiorców kilkakrotnie doszło do awarii przepompowni ścieków. W tych sytuacjach maż E. B. wzywał M. L. (2) i M. Ś. (1) do uczestniczenia w jej naprawie. W tych też sytuacjach wchodzili oni na działkę o obecnym numerze ewidencyjny, 13/10.

Ostatecznie małżonkowie L. i małżonkowie Ś. odłączyli się od przepompowani ścieków na działce o numerze ewidencyjnym (...) najpóźniej 2 lutym 2009 r. Pismem z dnia 25 lutego 2009 r. Hotel Restauracja (...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w G. powiadomił (...) Spółkę z ograniczona odpowiedzialnością w G. o zainstalowaniu przez M. Ś. (1) i M. L. (1) własnych przepompowni ścieków, z uwagi na co w dniu 6 grudnia 2008 r. doszło do odcięcia się przez nich od przepompowni należącej do zgłaszającego. Po dołączeniu od przepompowni na działce E. B. właściciele działek (...) nie domagali się ponownego przyłączenia do tej przepompowni. Nie mieli też żadnych awarii w swoich przepompowaniach.

Obecnie przyłącze kanalizacyjne do działek o numerach ewidencyjnych (...) przebiega wyłącznie przez te działki, a następnie pod S. do ulicy (...)

Należąca do A. O. działka o numerze ewidencyjnym (...) nigdy nie była podłączona do przepompowni należącej do powódki. Wszelkie przyłącza do jej działki zostały poprowadzone poprzez sąsiadującą z jej działką działkę, na której obecnie jest wybudowany market (...).

Od samego początku właściciele działek o numerach ewidencyjnych (...) do swoich działek od drogi publicznej (ulicy (...)) dojeżdżali w ten sposób, że po zjeździe z ulicy (...) przejeżdżali przez kładkę nad S., a następnie przez część działki o poprzednim numerze 13/2, która odpowiadała działce o obecnym numerze 13/11 i kolejno skręcali prosto w działkę o numerze (...), która została zaprojektowana jako droga. Również do obsługi istniejących w znajdujących się na tych działkach lokali handlowych i usługowych była wykorzystywany powyższy sposób dojazdu i dojścia. Tą drogą również dostają się do nich klienci znajdujących się w tych budynkach lokali handlowych i usługowych. Wejścia do budynków znajdujących się na tych działkach, w tym wejścia do lokali usługowych i handlowych znajdują się bowiem od strony działki o numerze ewidencyjnym (...).

Nigdy obecna działka o numerze ewidencyjnym (...) (część wcześniejszej działki (...)) nie była przez nich wykorzystywana w celu dojazdu lub dojścia do tylnej części znajdujących się na w/w działkach budynków. Nie wykorzystywali również tej działki, aby dojechać tam w celu wykonywania jakichkolwiek prac remontowych. Osoby wynajmujące w tych budynkach lokale handlowa i usługowe również nigdy nie korzystali z takiego dojazdu do tych budynków. Przez działkę o numerze (...) nie prowadziła żadna urządzona lub wydeptana droga prowadząca do działek o numerach (...). Była ona wykorzystywana jedynie przez małżonków L. na etapie budowania budynku znajdującego się na ich nieruchomości. Później z niej już poza wycinką drzew i dojściem do przepompowni nie korzystali.

P. L. raz zwrócił się do pozwanych z prośbą o umożliwienie mu ścięcia drzewa, znajdującego się na jego działce oraz o rozebranie siatki znajdującej się pomiędzy jego działką a działką powódki – M. B. wyraził na to zgodę. Wówczas P. L. wszedł na ta działkę w ten sposób, iż wjechał na tą działkę traktor. Nadto drzewo zostało ścięte w ten sposób, że upadło na działkę E. B.. Obecnie na działce P. L. i E. L. nie rosną żadne duże drzewa.

Także M. Ś. (1) zwrócił się z prośbą o umożliwienie mu wejścia na nieruchomość powódki celem usunięcia gałęzi z drzew – on także uzyskał na to zgodę. Na jego działce nadal rosną duże drzewa. Należąca do niego działka jest skrajna działką i pomiędzy budynkiem, a granica jego działki istnieje przestrzeń, która umożliwia dojazd do tylnej części budynku. Wjazd jest wąski. W trakcie prowadzenia rozbudowy należącego do niego budynku mieszkalnego nie miał potrzeby, aby wjechać jakimkolwiek sprzętem na działkę E. B..

Natomiast A. O., właścicielka działki o numerze (...) do swojej nieruchomości, od samego początku, dojeżdżała od strony działki, na której obecnie istnieje sklep (...).

P. L. obecnie zamieszkuje na tej nieruchomości, ma tam także garaż oraz ogród. E. L. wynajmuje innej osobie lokal handlowy, nie zamieszkuje na terenie działki.

Działkę o numerze ewidencyjnym (...) jest ogrodzona, również od strony działek powstałych z podziału działki o numerze ewidencyjnym (...). Do należącej do E. B. działki prowadzi zamykana brama, do której pozwani nie mają kluczy. Właściciele działek o numerach ewidencyjnych (...) nigdy nie domagali się od E. B. oraz poprzedniego jej właściciela wydania im kluczy do tej bramy. Płot pomiędzy działkami postawili wspólnie E. B. oraz małżonkowie L.. Nie wykonali w nim żadnych furtek, ani bram.

Pozwani dostają się do swoich nieruchomości poprzez zjazd z drogi publicznej (ul. (...)) przez działkę (...) i następnie przez działkę (...). Od tej strony znajdują się także ich sklepy.

W czasie kiedy właścicielem nieruchomości należącej obecnie do P. oraz E. L. był M. L. (1), nie dostawał się on na teren nieruchomości od tyłu budynku.

Działka o numerze ewidencyjnym (...), dla której Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Goleniowie prowadził księgę wieczystą (...) decyzja Burmistrza Gminy G. z dnia 28 maja 2001 r. o zatwierdzeniu planu podziału uległa podziałowi na dwie działki o numerach (...) pod warunkiem ustanowienie służebności drogowej na działce numer (...) na rzecz działek o numerach ewidencyjnych (...). Podział geodezyjny powyższej działki został uwidoczniony w księdze wieczystej.

Następnie decyzja z dnia 25 maja 2010 r. Burmistrza Gminy G. został zatwierdzony projekt geodezyjnego podziału działki o numerze ewidencyjnym (...) na trzy działki o numerach (...) pod warunkiem, że przy zbywaniu zostanie ustanowiona służebności drogowa na rzecz działek nie mających dostępu do drogi publicznej.

Następnie poszczególne działki były odłączne z powyższej księgi wieczystej. Obecnie w księdze wieczystej (...) figuruje jedynie działka o numerze ewidencyjnym (...).

Pismami z dnia 2 lutego 2016 r. E. B., działając przez pełnomocnika, wezwała E. L., P. L., M. i M. Ś. (1) oraz E. S. do ugodowego uregulowania stanu prawnego i zniesienia służebności drogowej obecnie obciążającej działkę o numerze ewidencyjnym (...). Jednocześnie pełnomocnika E. B. zastrzegał, iż w razie braku odpowiedzi na powyższe wezwanie i braku porozumienia skieruje sprawę na drogę postępowania sądowego.

Obecnie właścicielem zabudowanej nieruchomości gruntowej położonej w G. przy ul. (...), stanowiącej działkę o nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) jest E. B.. W dziale III tej księgi wieczystej wpisane jest zaś ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności drogowej na rzecz każdoczesnego właściciela działek nr (...) polegającej na prawie przechodu i przejazdu przez działkę o numerze ewidencyjnym (...). Zmiany w zakresie treści tej służebności wynikały z podziału nieruchomości zarówno władnącej jak i służebnej.

Natomiast obecnie właścicielem nieruchomości stanowiącej zabudowanej stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), dla której to nieruchomości Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą (...) są M. i M. małżonkowie Ś. na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej.

Właścicielem zaś nieruchomości zabudowanej stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), dla której to nieruchomości Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą (...) są P. L. i E. L. w udziałach po 1/2 części każdy. Nabyli oni własność tej nieruchomości na podstawie umowy darowizny z dnia 14 czerwca 2008 r. zawartej ze swoimi rodzicami J. L. i M. L. (1).

Nieruchomość zabudowana stanowiąca działkę o numerze ewidencyjnym (...), dla której to nieruchomości Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą (...) jest własnością A. O. (poprzednio E. S.).

Natomiast nieruchomość niezabudowana stanowiąca działkę o numerze ewidencyjnym (...) i wykorzystywana obecnie jako droga dojazdowa, dla której to nieruchomości Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą (...) – stanowi współwłasność M. i M. Ś. (2) w udziale do 1/3 części na prawie wspólności ustawowej małżeńskiej, E. L. i P. L. w udziałach po 1/6 części oraz E. S. w udziale do 1/3 części.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo okazało się zasadne w całości.

Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności uznał, iż aby móc rozstrzygać o żądaniu zgłoszonym w niniejszej sprawie w pierwszej kolejności, tj. o żądaniu zwolnienia nieruchomości powódki od służebności opisanej w pozwie – w pierwszej kolejności należało ustalić czy służebność opisana w pozwie wygasła. Dopiero uznanie, że służebność ta nie wygasła powoduje konieczność ustalenia spełnienia pozostałych przesłanek zwolnienia nieruchomości od służebności. Zwłaszcza, że w oparciu o treść art. 293 § 1 k.c. wygaśnięcie służebności następuje z mocy prawa, a orzeczenie sądu ma w takim zakresie charakter deklaratywny.

Sąd wskazał, iż kwestię wygaśnięcia służebności gruntowych reguluje art. 293 § 1 k.c.

W ocenie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie nie sposób przyjąć, aby doszło do wygaśnięcia służebności obciążającej działkę o numerze ewidencyjnym (...) i to niezależnie od tego czy podawane przez pozwanych wejścia na działkę powódki miały charakter wykonywania spornej służebności, w tym czy mieściły się w jej zakresie. Sąd wskazał, iż służebność na tej działce, nie została ustanowiona intencjonalnie tylko na działce (...), ale została na niej utrzymana na skutek podziału działki o numerze (...) m.in. na działkę o numerze (...) i tej z kolei na działkę o numerze (...). Pierwotnie bowiem służebność została ustanowiona na działce o numerze (...) i na powstałych z jej podziału działkach została ona utrzymana na podstawie postanowień art. 290 § 2 k.c. Niewątpliwym jest w sprawie, iż służebność ta została określona w akcie notarialnym, jako służebność drogowa polegająca na prawie przechodu i przejazdu przez działkę o numerze ewidencyjnym (...). Sąd wskazał przy tym, iż wprawdzie na etapie projektowania podziału działki o numerze (...) wskazano przebieg projektowanej drogi, to w akcie notarialnym strony nie zdecydowały się na określenie przebiegu tej służebności. Niemniej zdaniem Sądu nie pozostaje to bez wpływu na określenie jej treści oraz zakresu. Zatem już z samej nazwy służebności wynika, iż treść tej służebności co najmniej odpowiadała prawu dojścia i dojazdu do nieruchomości pozwanych przez w/w działkę należącą do powódki. W tym zakresie od samego początku niewątpliwie służebność była realizowana, czego nie kwestionuje również powódka, przecząc jednocześnie, aby inne, pojedyncze, akty wejścia na ta nieruchomość stanowiły również wykonywanie służebności. Niemniej samo prawo przechodu i przejazdu przez działkę o numerze (...) było realizowane przez pozwanych w celu połączenia z drogą publiczną (kładką nad S. a następnie do ulicy (...)). Okoliczność ta jest bezsporna. Po dokonanym w 2001 roku podziale działki było nadal wykonywane przez działkę o numerze (...) (wyodrębnioną z działki o numerze (...)), a po następnym podziale, który miała miejsce w dniu 25 maja 2010 r., przez działkę o numerze ewidencyjnym (...). Dojazd z nieruchomości pozwanych do drogi publicznej odbywał się poprzez działkę (...), następnie przez przylegającą do tej działki część działki (...) (później działki (...), a po kolejnym podziale działki (...)) i dalej przez kładkę nad S. i do ulicy (...). Zatem do 25 maja 2010 r. działka o numerze (...) stanowiła część działki, przez którą wykonywana była służebności w postaci przejazdu i przechodu ustanowiona na rzecz nieruchomości stanowiących działki pozwanych. Zresztą działka ta powstała dopiero w dniu 25 maja 2010 r., z data wydania decyzji o podziale działki o numerze (...). Z tych też względów, skoro do 25 maja 2010 r. w ogóle nie było działki o numerze (...), to nie sposób twierdzić, iż od 10 lat na tej działce nie była wykonywana służebność. Do tego czasu zaś działka ta była częścią działki (...) (wcześniej działki (...)), a przez nie służebność była wykonywana do 2010 r. i tego strony nie kwestionują. Skoro wiec działka o numerze (...) była częścią działki o numerze (...) do 2010 roku, na której była stanowiona służebność, której wykonywania nikt do tej daty nie kwestionuje to nie sposób zdaniem Sądu przyjąć, że na działce (...) od 10 lat nie była wykonywana służebność. Z tych też względów, niezależnie od tego, czy wskazywane przez pozwanych pojedyncze sytuacje wejścia na nieruchomość powódki stanowią akty wykonywania służebności Sąd uznał, iż nie doszło do wygaśnięcia spornej służebności na działce o numerze ewidencyjnym (...).

Mając na uwadze powyższe Sąd doszedł do przekonania, iż w niniejszej sprawie nie sposób przyjąć, aby doszło do wygaśnięcia służebności gruntowej opisanej w pozwie na skutek jej niewykonywania przez co najmniej 10 lat. Tym samym Sąd uznał, iż służebność obciążająca nieruchomość powódki stanowiącej działkę o numerze (...) nadal istnieje, a tym samym rozważenia wymagało roszczenie powódki, zgłoszone w pierwszej kolejności, tj. żądania zwolnienia jej nieruchomości od służebności gruntowej polegającej na prawie przechodu i przejazdu przez w/w działkę ustanowionego na rzecz każdoczesnego właściciela działek o numerach ewidencyjnych (...).

Sąd wskazał, iż podstawą prawną żądania powódki zgłoszonego w pierwszej kolejności jest przepis art. 290 § 2 k.c.

Przechodząc do rozważenia czy w realiach niniejszej sprawy zostały spełnione warunki do zwolnienia nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) Sąd doszedł do przekonania, iż w niniejszej sprawie te przesłanki zostały spełnione.

W tym względzie Sąd wskazał, iż geodezyjny podział działki o numerze (...), z której została wyodrębniona działka o numerze (...) został dokonany postanowieniem z dnia 25 maja 2010 r. i najwcześniej z ta datą podział ten mógł być ujawniony w księdze wieczystej. Ostatecznie doszło do wyodrębnienia działki o numerze ewidencyjnym (...) jako oddzielnej nieruchomości, albowiem w księdze wieczystej (...) obecnie wpisana jest jedynie ta działka, a zatem pozostałe działki zostały przeniesione do innych ksiąg wieczystych. Niewątpliwie więc po dniu 25 maja 2010 r. doszło do wyodrębnienia działki o numerze ewidencyjnym (...) jako odrębnej nieruchomości. Zatem w ocenie Sądu została spełniona pierwsza z przesłanek zwolnienia ze służebności wskazana w art. 290 § 2 k.c., a mianowicie dokonanie podziału nieruchomości służebnej. Podział ten został dokonany nie tylko geodezyjnie, lecz również poprzez ustanowienie poszczególnych działek odrębnymi nieruchomościami. Wskazuje na to fakt, iż obecnie w księdze wieczystej (...) wpisana jest jedynie działka o numerze ewidencyjnym (...).

Kolejno ustalenia wymagało, czy na skutek tego podziału doszło do zaprzestania wykonywania służebności na tej nowo powstałej nieruchomości. Sąd podkreślił, iż w sposób faktyczny od dnia podziału nieruchomości pozwani na działce o numerze (...) nie wykonują w ogóle służebności w postaci przechodu i przejazdu do swoich nieruchomości. Pozwani w zasadzie nie przeczyli, iż nigdy tej działki nie wykorzystywali jako drogi dojazdowej do swoich nieruchomości bądź też jako drogi dojścia do niej. Wskazywali jedynie, iż korzystali z niej w celu dojścia do znajdującej się na tej nieruchomości przepompowni ścieków oraz w celu wycięcia drzew. Deklarowali również, iż chcieliby ją w przyszłości wykorzystywać jako drogę dojazdu do tylnej części znajdujących się na ich nieruchomości budynków. Niemniej Sąd podkreślił, iż jak już wskazano podział nieruchomości nastąpił najwcześniej w dniu 25 maja 2010 r. Od 2008 roku, jak wynika z przedłożonego przez powódkę dokumentu pozwani są odłączeni od znajdującej się na działce (...) przepompowni ścieków, albowiem każdy z nich wykonał swoją przepompownię i nie korzystają już z tej na nieruchomości powódki. Zresztą jak wynika z zeznań męża powódki dokonał on trwałego odcięcia doprowadzających od nieruchomości pozwanych do tej przepompowni rur. Pozwani tej okoliczności nie kwestionowali, niemniej twierdzili, iż w każdej chwili mogą się ponownie przyłączyć do tej przepompowni. Jednocześnie pozwany P. L. przyznał, iż na jego nieruchomości nie ma już drzew, które wymagają wycinki, zaś M. Ś. (1) wskazał, iż przy ostatniej wycince drzew nie było potrzeby wjazdu sprzętu w celu dokonania tej wycinki na nieruchomości powódki, albowiem dokonał tego od strony swojej nieruchomości. Poza tym M. Ś. (3) przesłuchany w sprawie przyznał, iż przy ostatniej rozbudowanie budynku na swojej działce nie musiał wchodzić na działkę powódki.

Niezależnie od powyższego Sąd wskazał, iż od samego początku zarówno pozwany M. Ś. (1), jak i przesłuchany w charakterze świadek M. L. (2) (ojciec pozwanych E. L. i P. L.), którzy brali udział w zakupie tych nieruchomości od powódki wskazywali, iż służebność była ustanowiona, albowiem działka, którą nabywali, wówczas o numerze 13/1 (która uległa podziałowi na działki (...)) nie miała dostępu do drogi publicznej i w przeciwnym razie nie otrzymaliby warunków zabudowy tych działek, a w konsekwencji pozwolenia na budowę i nie mogliby wykorzystywać tych działek. Tym samym zdaniem Sądu okoliczności te wskazują, iż niewątpliwym celem ustanowienia służebności przechodu i przejazdu w niniejszej sprawie było jedynie zapewnienia tym działkom poprzez tą służebność dostępu do drogi publicznej. Wynika to również z tego, iż również projekt podziału działki (...) na działki (...) zakładał ustanowienie tej służebności i to na tyle precyzyjnie, że wskazywał również przebieg tej służebności. Sąd podkreślił, iż służebność ta została nazwana służebnością drogową polegająca na prawie przechodu i przejazdu, a więc zakładała, iż będzie to ściśle dla nieruchomości władnących prawo drogi, które zakłada, iż stanowi jedynie prawo dojścia lub dojazdu do nieruchomości. Biorąc zaś pod uwagę, iż służebność drogi była ustalona, albowiem nieruchomość nie miała dostępu do drogi publicznej – to Sąd uznał, iż w tym celu ta służebność ustanowiono. Tylko taki jest zatem zakres tej służebności – tj. dojście i dojazd do drogi publicznej. W ocenie Sądu z okoliczności jej ustanowienia nie sposób przyjąć, aby swoim zakresem obejmował również inne czynności, jakie poprzez przechód i przejazd właściciele nieruchomości władnących mogli wykonywać w stosunku do nieruchomości powódki. Tym samym rację należy przyznać pełnomocnikowi powódki, iż sporadyczne wejścia pozwanych na działkę powódki w celu wycinki drzew czy też w związku z awariami przepompowni nie były wykonywaniem służebności przejazdu i przechodu.

Sąd podkreślił przy tym należy, iż nie sposób rozciągać zakresu tej służebności na kwestie związane z wycinką drzew i sprzątania po tych zabiegach, albowiem kwestie te zostały uregulowane wprost w art. 149 k.c. Sąd podniósł przy tym, iż ani M. L. (1) ani M. Ś. (3) nie wskazywali, aby kwestia ta była rozważana przy ustanowieniu tej służebności. Zatem nie sposób przyjąć, aby jej ustanowienie miało na celu ułatwienia w zakresie wycinki drzew.

Również podnoszona przez pozwanych kwestia dojścia do przepompowni ścieków nie jest zdaniem Sądu objęta zakresem przedmiotowym tej służebności. Sąd wskazał, iż niezależnie od ustanowienia tej służebności powódka sprzedając pozwanym i ich poprzednikom prawnym działkę o ówczesnym numerze ewidencyjnym (...), w każdym akcie notarialnym wyrażała zgodę na dokonanie przyłączenia do istniejących na jej działce urządzeń kanalizacyjnych, wodociągowych i gazowych. Wyrażając taką zgodę w akcie notarialnym powódka musiała jednocześnie wyrazić zgodę na dokonanie przez nabywców (pozwanych w niniejszej sprawie) wszelkich prac związanych z tymi przyłączami i ich eksploatacją. Ta więc odrębna zgoda zawarta w każdym z aktów notarialnych stanowi odrębną podstawę dla pozwanych do ewentualnego wejścia na nieruchomość powódki w związku z eksploatacja wykonanych przyłączy. Niemniej Sąd podkreślił, iż wobec dokonania przez pozwanych odrębnego przyłącza kanalizacyjnego – kwestie te straciły na znaczeniu w niniejszej sprawie. Niewątpliwie bowiem w ten sposób zaprzestali oni korzystania za przysługującego im prawa dokonania przyłącza kanalizacyjnego. Niemniej w przyszłości w ocenie Sądu nie ma przeszkód, aby powyższą zgodę powódki realizowali, ale nie można uznać, iż realizacja tych uprawnień miała odbywać się w ramach służebności przechodu i przejazdu.

Zatem ustanowienia w sprawie służebność miała swoim zakresem obejmować zdaniem Sądu dojazd i dojście do nieruchomości pozwanych od drogi publicznej. W niniejszej sprawie z zaoferowanego przez strony materiału dowodowego w sposób niewątpliwy wynikało, iż dojazd do nieruchomości pozwanych odbywał od samego początku jedynie przez część działki o numerze ewidencyjnym (...), która obecnie nosi numer 13/11. Obecnie również przez tę działkę ten dojazd się odbywa, a zatem przez nią strony wykonują służebności w postaci prawa przechodu i przejazdu do swoich nieruchomości. Nigdy zaś pozwani nie wykonywali prawa dojazdu i dojścia do swoich nieruchomości przez działkę o numerze (...). Najdobitniej świadczy o tym fakt, iż do czasu niniejszej sprawy w ogóle nie zdawali sobie sprawy z tego, iż takowa służebność im przysługuje. Tym samym nie sposób przyjąć, aby po podziale nieruchomości, który doprowadził do wyodrębnienia działki o numerze (...), dojazd i dojście do nieruchomości pozwanych obywało się poprzez działkę (...). Zwłaszcza że nigdy nie była przez część nieruchomości powódki, która obecnie stanowi działkę (...) – ta służebność wykonywana. Świadczy o tym chociażby to, iż pozwani dopiero z listów pełnomocnika powódki dowiedzieli się o przysługującej im służebności, a nadto między działkami pozwanych M. i M. Ś. (2) oraz P. L. i E. L. a działka powódki znajduje się skarpa (najwyższa na (...) i dużo niższa na nieruchomości P. L. i E. L.), która uniemożliwia dojazd do tych nieruchomości od strony działki o numerze (...). Działka powódki jest i była ogrodzona i zamknięta bramą. Pozwani również nigdy nie domagali się umożliwienia im dojazdu do nieruchomości właśnie od strony działki o numerze (...), albowiem dokonywali tego poprzez ta część nieruchomości powódki, która obecnie ma numer 13/11.

Tym samym zdaniem Sądu nie sposób w niniejszej sprawie przyjąć, aby po podziale nieruchomości i utworzeniu na skutek tego podziału nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), nadal na tej nieruchomości była wykonywana służebność ustanowiona w akcie notarialnym z dnia 05 września 1999 r. w postaci prawa przechodu i przejazdu przez tą nieruchomość. Żaden bowiem z właścicieli nie traktował tej nieruchomości jako drogi dojazdowej do swoich nieruchomości, ani też nie wchodził na tą nieruchomość w innym celu. Zresztą ten inny cel wejść na nieruchomość powódki odpadł już przed dokonanym podziałem nieruchomości, albowiem już wtedy pozwani mieli swoje przyłącza ścieków i przepompownie na swoich działkach, jak również nie mieli już potrzeby wchodzenia na działkę powódki w celu wycinki drzew, albowiem już takowych na działce nie mieli lub nie ma potrzeby by tej wycinki dokonać poprzez wejście na nieruchomość powódki.

Sąd zaznaczył, iż służebność gruntowa ma służyć zwiększeniu użyteczności nieruchomości, a nie dla wygody czy dla użytku jej właścicieli. Z tych też wzglądów w ocenie Sądu nie sposób przyjąć, aby za oddaleniem powództwa o zwolnienie nieruchomości ze służebności miały przemawiać podnoszone w szczególności przez pozwanego P. L. sposoby, w jaki chciałby w przyszłości wykorzystywać tą służebności, w szczególności poprzez dojazd do tylnej części swoich budynków w celu dowozu materiałów budowlanych czy opału, czy też wykorzystywanie przechodu przez nią w celu dojścia nad rzekę I., aby tam wędkować. Wszystkie te czynności bowiem nie mieszczą się w zakresie wykonywania służebności gruntowej, która ma zwiększać użyteczność nieruchomości. Powołane zaś przez pozwanego okoliczności służą jedynie użytkowi właściciela nieruchomości, stanowiłyby one dogodność dla właściciela (dowóz materiałów od tyłu budynku) oraz przyjemności właściciela.

W ocenie Sądu bez znaczenia jest również fakt, iż pozwani P. L. i E. L. nie mają dostępu do tylnej części swojej nieruchomości poprzez korzystanie jedynie ze służebności na działce numer (...). Okoliczność ta jest niewątpliwa. Wynika ona jednakże z faktu, iż pozwani dokonując zabudowany swoich działek, dążąc do maksymalnego wykorzystania powierzchni tych działek, co było związane z planowanym wykorzystaniem parteru tych budynków dla celów usługowych i handlowych – postawili na tych działkach budynki w zabudowie szeregowej. Działka tych pozwanych zaś jest działką środkową, zatem istotnie dostęp do drogi publicznej przez działkę (...), której są współwłaścicielami oraz działkę (...), na której jest służebność maja jedynie do frontowej części budynku. Niemniej służebność winna być wykonywana w ten sposób, aby w jak najmniejszym stopniu obciążał nieruchomość obciążoną. Tym samym dokonanie zabudowy nieruchomości władnącej, w sposób który powoduje odcięcie jej części od dostępu do drogi publicznej lub w sposób, który powoduje, iż dostęp do części z nich jest utrudniony – nie może powodować przyjęcia, że koniecznym jest rozszerzenie zakresu służebności bądź też twierdzenia, iż służebność winna być utrzymana jedynie z tego powodu, jeżeli z inne strony istnieje dostęp do frontowej części budynków. Zwłaszcza w sytuacji, gdy jak wynika z ustalonego stanu faktycznego – właściciele dotychczas nie posiadali żadnej realnej potrzeby (poza kwestią wycinki drzew), aby korzystać z dojazdu do tylnej części nieruchomości. Podkreślić przy tym należy, iż dokonanie podziału działki (...) na mniejsze działki oraz dokonanie zabudowy szeregowej, która powoduje, iż w przypadku działki należącej do pozwanych P. L. i E. L. brak jest dostępu do tylnej części budynku – wynikał jedynie z maksymalnego komercyjnego wykorzystania z zyskiem należącej do nich działki, a nie był wymuszony jakimkolwiek obiektywnymi przyczynami. Zwracała na to uwagę pozwana A. O., która jednoznacznie wskazała, iż współwłaściciele zdecydowali się na taki sposób zabudowy, albowiem w przeciwny razie mieliby jedynie małe budynki mieszkalne, a im zależało również na ich funkcji usługowej i handlowej.

Tym samym sam brak dostępu od strony drogi publicznej do tylnej części budynku postawionego na nieruchomości pozwanych P. i E. L. nie może powodować przyjęcia, iż po podziale działki (...) służebność przechodu i przejazdu jest nadal wykonywana na działce (...). Zatem również z tego względu w ocenie Sądu nie sposób przyjąć, iż brak jest przesłanek do zwolnienia jej od służebności opisanej w pozwie. Zwłaszcza, że sama ta nieruchomość ma dostęp do tej drogi od strony frontowej poprzez działkę o numerze (...), na której utrzymana jest służebność, a następnie przez działkę drogową o numerze 13/6, która stanowi współwłasność również pozwanych P. L. i E. L.. Podkreślić przy tym należy, iż wskazywany przez tych pozwanych cel dostępu do tych budynków wskazuje, iż miałby on służyć wygodzie właścicieli, a nie zwiększać użyteczność samej nieruchomości.

W tej też sytuacji Sąd Rejonowy uznał, iż żądanie zgłoszone w niniejszej sprawie w pierwszej kolejności jest zasadne w całości i orzekł o zwolnieniu nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) ze służebności przechodu i przejazdu, ustanowionej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działki o numerach ewidencyjnych (...) i orzekł jak w punkcie I wyroku.

Dla porządku w niniejszej sprawie, skoro Sąd wypowiedział się już co do żądania ewentualnego dotyczącego stwierdzenia wygaśnięcia służebności wskazanej w pozwie – Sąd rozważył również żądanie ewentualne zgłoszone w niniejszej sprawie o zniesienie tej służebności. W ocenie Sądu żądanie to w sytuacji, gdyby uznać, iż nie sposób w sprawie przyjąć, iż brak jest w sprawie podstaw do zwolnienia nieruchomości powódki od służebności byłoby również zasadne.

Sąd Rejonowy doszedł bowiem do przekonania, iż nawet gdyby uznać, że w sprawie brak jest podstaw do zwolnienia działki (...) od służebności na podstawie art. 290 § 2 k.c., nie ma potrzeby utrzymywania służebności opisanej w pozwie, albowiem pozwani w zasadzie nigdy nie realizowali dostępu do swoich nieruchomości z drogi publicznej poprzez działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...). Od momentu ustanowienia służebności korzystali oni z dojazdu do swoich nieruchomości jedynie poprzez obecną działkę o numerze ewidencyjnym (...). Obie działki wcześniej były częściami działki o numerze (...). Sąd podkreślił przy tym, iż drobne przejawy wejścia na działkę powódki w celu ścięcia drzewa lub dojścia do przepompowni ścieków, które nie stanowiły wykonywania służebności, obecnie nie mają znaczenia, albowiem pozowani jako właściciel działki odcięli się do tej przepompowni, zaś drzew już nie maja na swojej działce (P. L. i E. L.) lub ich wycinki mogą dokonać bez konieczności wjazdu na nieruchomość pozwanej (M. Ś. (1) i M. Ś. (2)). W związku z tym Sąd uznał, iż przesłanki ustanowienia na rzecz nieruchomości należących do pozwanych służebności gruntowej na działce o numerze (...) odpadły. Tym samym w sytuacji uznania za bezzasadne żądania zgłoszonego w niniejszej sprawie jako żądania głównego – zasadnym byłoby uwzględnienie zgłoszonego w niniejszej sprawie żądania ewentualnego w postaci żądania zniesienia obciążającej nieruchomości powódki służebności gruntowej bez wynagrodzenia.

Reasumując Sąd w niniejszej sprawie uznał, iż wobec braku podstaw do stwierdzenia wygaśnięcia służebności istniały podstawy do rozstrzygnięcia o istnieniu podstaw do zwolnienia nieruchomości powódki stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) ze służebności gruntowej przechodu i przejazdu ustanowionej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości o numerach ewidencyjnych (...). Przeprowadzone zaś postępowanie doprowadziło zaś do stwierdzenia, iż w sprawie zaszły przesłanki do zwolnienia tej nieruchomości z tej służebności, tj. okazało się, że żądanie zgłoszone na pierwszym miejscu okazało się zasadne. Z tych też względów Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Łącznie koszty poniesione przez powódkę wyniosły 527 złotych. Tą też kwotę Sąd zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódki E. B. i orzekł, jak w punkcie II wyroku.

Jednocześnie Sąd w punkcie III nakazał pobrać solidarnie od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Goleniowie kwotę 81,26 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, które tymczasowo poniósł Skarb Państwa. O obowiązku zwrotu tej kwoty Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana E. L. i zaskarżyła wyrok w części zwalniającej nieruchomość położoną w G. przy ul (...), stanowiącą zabudowaną działkę o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy Goleniowie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), od służebności gruntowej polegającej na prawie przechodu i przejazdu przez tę nieruchomość na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w G. przy ul. (...), stanowiącej działkę numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Goleniowie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), której pozwana jest współwłaścicielką oraz w tej części postanowienie orzekającej o kosztach postępowania.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny dowodów:

- w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego w odniesieniu do ustalenia treści służebności gruntowej obciążającej działkę powódki nr (...), a mianowicie bezpodstawne ustalenie, że przedmiotowa służebność gruntowa jest de facto jedynie drogą konieczną i obciąża jedynie działkę nr (...). Jednakże gdyby tak było, to pozwani nie zdecydowaliby się na budowę budynku szeregowego, bez jakiegokolwiek dostępu do drogi publicznej od tyłu swojego budynku;

- w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania. W świetle tych zasad nie można zaakceptować stanowiska Sądu I instancji, iż niezwolnienie działki powódki nr (...) od przedmiotowej służebności wiązać się może jedynie z „wygodą” pozwanej. Podczas gdy zwolnienie nieruchomości powódki od przedmiotowej służebności, zmniejsza znacznie użyteczność nieruchomości pozwanej;

- w ocenie pozwanej, niezgodnie z zasadami logicznego rozumowania są również ustalenia Sądu dotyczące wpływu rzadkiego wykorzystywania istniejącej służebności na zakres jej wykonywania. Sąd I instancji nie wziął pod uwagę, iż budynek pozwanej jest nowy, a pozwana jeszcze w nim nie mieszka;

2) naruszenie prawa materialnego - art. 290 § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie tego przepisu skutkujące wadliwym przyjęciem, iż wykonywanie ustanowionej służebności ogranicza się do innej działki powstałej w wyniku podziału przedmiotowej nieruchomości - działki nr (...), a nie dotyczy działki (...). Podczas gdy, jak to wynika z całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, służebność gruntowa, która obciąża działkę nr (...) jest niezbędna do prawidłowego korzystania z nieruchomości, której współwłaścicielem jest pozwana tj. działki nr (...). Zwolnienie działki nr (...) od służebności gruntowej na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...), skutkuje znacznym pomniejszeniem użyteczności i w konsekwencji wartości tej nieruchomości i naraża każdoczesnego właściciela tej nieruchomości na znaczne koszty przy prawidłowym korzystaniu z niej.

Wobec wszystkich powyżej podniesionych zarzutów wniesiono o oddalenie powództwa w zaskarżonej części oraz o zmianę orzeczenia o kosztach stosownie do zmiany merytorycznej części wyroku oraz rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztach zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu apelująca podniosła, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy, przy prawidłowej jego ocenie, zgodnej z zasadami doświadczenia życiowego i zasadami logiki, prowadzi do odmiennych wniosków, skutkujących brakiem podstaw do zwolnienia działki powódki od służebności gruntowej na rzecz każdoczesnego właściciela działki pozwanej.

Pozwana zwróciła również uwagę, iż rozstrzygnięcie Sądu I instancji w znacznym stopniu zmniejsza użyteczność działki pozwanej, a tym samym jej wartość.

Uzasadniając zarzut naruszenia prawa materialnego pozwana zwróciła uwagę, iż wobec zebranego w sprawie materiału dowodowego nie można przyjąć, że wykonywanie istniejącej służebności gruntowej ogranicza się jedynie do działki nr (...) i nie dotyczy działki (...).

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od pozwanej E. L. na rzecz powódki kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wstępnie wskazać należy, że Sąd I instancji w granicach wniosków stron przeprowadził wszystkie dowody konieczne do rozstrzygnięcia sprawy, zgromadzony materiał dowodowy poddał ocenie spełniającej kryteria określone w art. 233 § 1 k.p.c. i w oparciu o tak ocenione dowody poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Odwoławczy w pełni aprobuje i przyjmuje za własne. Sąd Rejonowy dokonał także prawidłowej subsumpcji norm prawa materialnego do tak ustalonego stanu faktycznego, trafnie uznając, że żądanie strony powodowej zwolnienia należącej do niej nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) z obciążającej tę działkę służebności gruntowej ustanowionej na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości, w skład których wchodzą działki o numerach (...) znajduje swe uzasadnienie w art. 290 § 2 k.c.

Wbrew zarzutom skarżącej nie sposób przyjąć, aby Sąd Rejonowy dopuścił się przy ocenie dowodów naruszenia zasad wynikających z przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Przepis art. 233 k.p.c. stanowi, że sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W kontekście tej regulacji podkreślenia wymaga, że zwalczanie swobodnej oceny dowodów nie może polegać li tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartej na własnej ocenie, lecz konieczne jest przy tym posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznym i wykazywanie w ten sposób, że ujęte w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wymaga zatem wykazania, że ocena przeprowadzonych w sprawie dowodów przez sąd jest rażąco wadliwa lub oczywiście błędna (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, LEX nr 52347; z dnia 2 kwietnia 2003 r., I CKN 160/01, LEX nr 78813; z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 274/03, LEX nr 164852; z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 393/03, LEX nr 585758).

Tymczasem w przekonaniu Sądu Okręgowego, Sąd I instancji dokonał wszechstronnej analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a z ustalonych faktów wysnuł prawidłowe wnioski. Nie ulega wątpliwości, iż Sąd Rejonowy starannie zebrał i szczegółowo rozważył wszystkie zgłoszone w sprawie dowody, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy oraz ocenił je w sposób nie naruszający swobodnej oceny dowodów, uwzględniając w ramach tejże oceny zasady logiki i wskazania doświadczenia życiowego. Wobec tego nie sposób jest podważać adekwatności dokonanych przez Sąd ustaleń do treści przeprowadzonych dowodów. W przekonaniu Sądu Odwoławczego apelująca nie zdołała podważyć wiarygodności materiału dowodowego, który stał się podstawą ustaleń Sądu I instancji. Ten materiał dowodowy zarówno ze źródeł osobowych, jak i z dokumentów, koresponduje ze sobą tworząc logiczny stan rzeczy. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że subiektywne przeświadczenie pozwanej o treści i doniosłości poszczególnych dowodów zostało dokonane w oderwaniu od całokształtu okoliczności, wynikających z zebranego materiału dowodowego. Zarzuty strony pozwanej nie mogły zatem prowadzić do skutecznego podważenia słuszności ustaleń stanu faktycznego poczynionych przez Sąd I instancji na podstawie tak prawidłowo ocenionego materiału dowodowego przeprowadzonego w tym postępowaniu.

Godzi się zauważyć, że stosownie do art. 290 § 2 k.c. w razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się w mocy na częściach utworzonych przez podział; jednakże gdy wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku z nich, właściciele pozostałych części mogą żądać ich zwolnienia od służebności.

Cytowany przepis przewiduje zatem możliwość zwolnienia od służebności nieruchomości wydzielonej z nieruchomości obciążonej, w sytuacji gdy ta część nieruchomości nie ma znaczenia dla utrzymania służebności. Zasadność roszczeń o zwolnienie od służebności gruntowej nowo powstałych po podziale nieruchomości obciążonych ocenia się przez pryzmat okoliczności, czy wykonywanie służebności gruntowej ogranicza się w wyniku podziału do jednej lub kilku nieruchomości obciążonych. Ocena w tym zakresie także powinna być dokonywana według stanu istniejącego w dniu orzekania, a powstałego w wyniku podziału nieruchomości obciążonej.

W kontekście brzmienia powyższego przepisu należy wskazać, iż spór na etapie postępowania apelacyjnego sprowadzał się do rozstrzygnięcia czy na skutek podziału nieruchomości, tj. działki (...), a następnie działki (...) i utworzenia z niej działki (...) doszło do zaprzestała wykonywania na tej działce przez właścicieli działki (...) służebności, której powódka domaga się zniesienia.

Podkreślić przy tym należy, że w myśl art. 288 k.c. służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej.

Przechodząc zatem do merytorycznej oceny zasadności apelacji nade wszystko podzielić należało trafną konstatację Sądu I instancji, iż celem ustanowienia służebności przechodu i przejazdu było zapewnienie działkom o nr (...) dostępu do drogi publicznej. Aktem notarialnym zawartym dnia 05 września 1999 roku sporządzonym przed notariuszem D. B., rep. A nr 7811/1999 ustanowiono na działce o numerze ewidencyjnym (...) służebność drogową na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...), polegającą na prawie przechodu i przejazdu. Biorąc zatem pod uwagę samo już określenie w akcie notarialnym ustanawianej służebności jako służebność drogowa, a także ograniczenie jej wykonywania do przechodu i przejazdu przez działkę obciążoną z uwagi na brak dostępu do drogi publicznej, należy dojść do wniosku, iż swym zakresem miała ona odpowiadać służebności drogi koniecznej uregulowanej w art. 145 k.c. Zgodnie zaś z treścią tego przepisu jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Co istotne przy tym § 2 cytowanego przepisu stanowi, iż przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. W okolicznościach przedmiotowej sprawy istotnym pozostaje zatem, iż ustanawiając służebność strony niniejszego postępowania zaniechały sprecyzowania jej przebiegu. Wykonywanie służebności przechodu i przejazdu nie powinno bowiem polegać na wykorzystywaniu w tym celu całej powierzchni działki, bez dokładnego określenia sposobu przebiegu tej drogi. Ogólne stwierdzenie, iż służebność ustanowiono na działce o nr (...), bez wytyczenia trasy, którą owa służebność może być realizowana powoduje, iż obecnie konsekwencje tych zaniedbań ponoszą obie strony niniejszego postępowania.

Biorąc pod uwagę powyższe brak jest zatem podstaw do przyjęcia, aby służebność ta swoim zakresem obejmowała również inne czynności, które wykraczałyby poza te wynikające z konieczności dostępu do drogi publicznej. Tym samym zasadnym staje się przyjęcie, iż wejścia pozwanych na działkę powódki w celu wykonywania wycinki drzew czy też usuwania awarii przepompowni nie były wykonywaniem służebności przejazdu i przechodu, bowiem nie mieściły się w jej zakresie.

Za niezasadny należało zatem uznać zarzut apelacji sprowadzający się do przyjęcia, iż Sąd Rejonowy dokonał sprzecznego z zasadami doświadczenia życiowego ustalenia treści służebności gruntowej obciążającej działkę powódki o nr 13/10. Należy bowiem mieć na względzie regułę z art. 288 k.c. Wprawdzie przy ustanowieniu służebności nie oznaczono w sposób dokładny jej zakresu i sposobu wykonywania, co stanowi błąd obu stron umowy, niemniej jednak nie sposób jest zakładać, że intencją stron było aby uprawnieni korzystali w sposób nieograniczony z całości działki obciążonej.

Podnoszone w apelacji zarzuty w przedmiocie braku dostępu przez pozwaną E. L. i P. L. do tylnej części nieruchomości w przypadku korzystania jedynie ze służebności ustanowionej na działce o numerze (...) nie mogły wpłynąć na treść rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji.

Jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy pozwani dążąc do maksymalnego zabudowania swoich działek, tak aby posadowione na nich budynki mogły spełniać nie tylko cele mieszkalne, ale również handlowe i usługowe, postawili na tych działkach budynki w zabudowie szeregowej. Z uwagi na to, iż działka pozwanej jest działką środkową, zatem rzeczywiście dostęp do drogi publicznej ma jedynie od frontowej części budynku. Jednakże należy zwrócić uwagę na to, iż to jedynie w wyniku decyzji pozwanych doszło do takiej zabudowy działki o nr (...), iż dostęp do jej tylnej części jest utrudniony, co jednakże jednocześnie nie uzasadnia twierdzenia, o konieczności utrzymania służebności. Rzeczą powszechną i oczywistą przy tym jest, iż przy zabudowie szeregowej brak jest dostępu do tylnej części działki, która de facto jest niewielka i stanowić może co najwyżej jej część rekreacyjną. Co istotne przy tym, sama nieruchomość ma dostęp do drogi publicznej od części frontowej działki poprzez działkę o numerze (...), a następnie przez działkę o numerze (...), która stanowi współwłasność także i apelującej.

Stąd też sama tylko okoliczność braku dostępu z drogi publicznej do tylnej części działki, z uwagi na jej szeregową zabudowę, nie stanowiła podstawy do zmiany wydanego rozstrzygnięcia.

Co więcej ustalony prawidłowo przez Sąd Rejonowy stan faktyczny w niniejszej sprawie daje podstawy do przyjęcia, iż pozwani, poza wycinką drzew czy usuwaniem awarii w przepompowni nie korzystali z dojazdu do tylnej części nieruchomości. Za Sądem Rejonowym przyjąć zatem należy, iż pozwani w zasadzie nigdy nie wykonywali ustanowionej na ich rzecz służebności, a przywoływane w toku postępowania jednostkowe wejścia na nieruchomość nie stanowiły jej wykonywania, bowiem nie były związane z celem jej ustanowienia, czyli zapewnieniem dostępu do drogi publicznej. Dokonywania przez pozwanych wycinka drzew czy też naprawa przepompowi ścieków nie stanowią przejawu wykonywania służebności drogi koniecznej. Pozwani w toku sprawy nie przeczyli nawet, iż z działki o nr (...) nie korzystali jako z działki dojazdowej do swoich nieruchomości, deklarując przy tym jedynie, iż chcieliby w przyszłości wykorzystywać ją jako drogę dojazdu do należących do nich nieruchomości położonych w tylnej części budynków.

Podkreślenia w tym miejscu jeszcze wymaga, iż służebność gruntowa ma służyć zwiększeniu użyteczności nieruchomości. Podnoszone zatem przez P. L. sposoby, w jakich chciałby w przyszłości korzystać ze służebności, a to dowóz materiałów budowlanych czy to przejście nad rzekę celem wędkowania nie mogły znaleźć uzasadnienia, bowiem nie mieszczą się w zakresie wykonywania służebności dojazdu i przechodu, a mają na celu jedynie wygodę bądź użytek właściciela nieruchomości władnącej. Co więcej z zeznań pozwanego jednoznacznie wynika, że nie był on świadom uprawnienia do korzystania z przejścia od tylnej strony własnej działki, a istniejącą służebność wiązał jedynie z dostępem od strony działki (...). Tak też rozumiały i wykorzystywały służebność wszyscy pozwani. Przedłożone do akt fotografie obrazujące tylną część działek pozwanych (k – 80 i 81) jednoznacznie obrazują, że nie było nigdy intencją wszystkich pozwanych, w tym również pozwanych L. i ich poprzedników korzystanie z działki powódki celem dojścia do ich nieruchomości. Świadczy o tym jednolite ogrodzenie wszystkich działek pozwanych od tej strony, a w przypadku działki pozwanych Ś. (k -80) także różnica poziomów ich działki oraz działki powódki.

W świetle powyższych okoliczności Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c., o czym orzeczono jak w punkcie 1. sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., tj. stosownie do reguły odpowiedzialności za wynik procesu. Wobec nieuwzględnienia apelacji w całości, zasadnym było zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu poniesionych przez tą ostatnią kosztów instancji odwoławczej. Na zasądzone koszty składało się wynagrodzenie pełnomocnika powódki, które ustalono na kwotę 240 zł. Wysokość tych kosztów ustalono na podstawie § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. nr 2015 r., poz. 1800). Tak argumentując Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

SSO Iwona Siuta SSO Tomasz Szaj SSR (del.) Grzegorz Szacoń