Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Jolanta Cierpiał

del. SSO Renata Pohl /spr./

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2017 r. w Poznaniu

sprawy W. K. i małoletniego K. K. (1) działającego przez przedstawicielkę ustawową H. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o rentę rodzinną

na skutek apelacji małoletnich: W. K. i K. K. (1) działających przez przedstawicielkę ustawową H. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 8 kwietnia 2015 r. sygn. akt III U 667/14

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Koninie na rzecz radcy prawnego J. W. kwotę 120 zł powiększoną o stawkę podatku VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Decyzją z 12 maja 2014r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. odmówił przyznania małoletnim: W. K. i K. K. (1) prawa do renty rodzinnej po zmarłym S. K., ponieważ zmarły na datę zgonu nie byłby uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż nie legitymował się 5-letnim okresem składkowym i nieskładkowym w ostatnim dziesięcioleciu. Staż zmarłego łącznie wyniósł 14 lat i 16 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Niezbędny do przyznania renty okres składkowy i nieskładkowy został udowodniony przed dniem 6 maja 2009 r. Zatem dla nabycia prawa do renty rodzinnej konieczne było udowodnienie co najmniej częściowej niezdolności do pracy przed tą datą. Orzeczeniem z dnia 25 kwietnia 2014r. Lekarz Orzecznik ZUS nie stwierdził niezdolności S. K. do pracy przed 6 maja 2009r.

Odwołanie od tej decyzji złożyła H. K. działając w imieniu małoletnich dzieci W. i K. K. (1), podnosząc, że zmarły był osobą uzależnioną od alkoholu, nie chciał podjąć leczenia, a z roku na rok jego stan zdrowia się pogarszał. Nie chodził do lekarza, regularnie spożywał alkohol, na czym cierpiała rodzina. W 2008 r., 2012 r. i w 2013 r. był hospitalizowany. Z wcześniejszego okresu nie posiada dokumentacji, ponieważ zmarły pił i nie leczył się. Odwołała się do zeznań świadków.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o odrzucenie odwołania, gdyż wnioskodawczyni nie wniosła sprzeciwu od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS.

W piśmie z 4 sierpnia 2014 r. wnioskodawczyni wniosła o przywrócenie jej terminu do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS do Komisji Lekarskiej ZUS.

Pozwany przywrócił wnioskodawczyni termin do wniesienia sprzeciwu od Lekarza Orzecznika ZUS do Komisji Lekarskiej ZUS, która w orzeczeniu z 24 października 2014 r. nie stwierdziła niezdolności do pracy zmarłego S. K. do pracy przed dniem 6 maja 2009 r.

Decyzją z 5 listopada 2014 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. uchylił decyzję z 12 maja 2014 r. i ponownie odmówił przyznania małoletnim: W. K. i K. K. (1) prawa do renty rodzinnej po zmarłym S. K.. W uzasadnieniu decyzji ponownie podniósł takie same argumenty, jak w poprzedniej decyzji.

Odwołanie od tej decyzji wniosła H. K. podnosząc, że choroba alkoholowa męża była chorobą trudną do leczenia. Zmarły S. K. nadużywał alkoholu od 2005 r., z roku na rok jego stan zdrowia się pogarszał, nie chodził jednak do lekarza. Pierwsze leczenie szpitalne odbył w 2008 r. kolejne w 2011 r. i 2012 r. Z uwagi na brak dokumentacji medycznej wniosła o przesłuchanie świadków: T. C., M. C. i S. C.. Podniosła, że mąż zostawił ją w trudnej sytuacji, sama choruje bowiem na wielotorbielowatość nerek i wątroby, w listopadzie przeszła operację, a córka W. choruje na tarczycę. Syn jest uzdolniony sportowo i wymaga wsparcia finansowego.

Sąd Okręgowy Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koninie wyrokiem z 8 kwietnia 2015 r. sygn. akt III U 667/14 oddalił odwołanie.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia i rozważania.

Małoletni W. K. ur. (...) i K. ur. (...) pochodzą z małżeństwa H. K. i S. K., ur. (...)

Na podstawie dokumentacji przedłożonej przez wnioskodawczynię ZUS ustalił, że S. K. legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym w ilości łącznie 14 lat 16 dni, na który składają się następujące okresy ubezpieczenia:

1. od 6 września 1988 r. do 11 maja 1990 r. jako uczestnik (...) uczeń nauki zawodu;

2. od 20 marca 1992 r. do 30 kwietnia 1993 r. w Zakładzie (...)

(...) w S. z siedzibą w K.;

3. w okresie od 1 maja 1995 r. do 22 lutego 1996 r. w Zakładzie Budowlanym (...) w

S.;

4. w okresie od 26 sierpnia 1997 r. do 24 listopada 1997 r. w Przedsiębiorstwie (...)

Budownictwa (...) na budowie eksportowej w Niemczech;

5. od 1 grudnia do 11 grudnia 1997 r. w (...) gospodarstwie rolnym (...);

6. od 8 czerwca 1998 r. do 15 września 2002 r. w PPUH (...) w P.;

7. od 16 września 2002 r. do 30 września 2002 r.

8. od 3 kwietnia 2006 r. do 31 maja 2006 r. w Przedsiębiorstwie (...)

(...) sp. z o.o. w W.;

9. w okresie od 16 września 2002r. do 30 września 2002r. w gospodarstwie rolnym (...)

K.;

10. w okresie od 10 września 2007r. do 11 maja 2008r. u J. C.

11. zasiłki dla bezrobotnych wymienione w zaświadczeniu (...) Urzędu

Pracy w T. z dnia 20 stycznia 2014 r.

12. od 15 listopada 1996 r. do 31 grudnia 1996 r. i od 1 marca 1997 r. do 13 sierpnia 1997 r. -

działalność gospodarcza.

S. K. zmarł 13 stycznia 2014 r. Na datę zgonu nie zostały wykazane okresy składkowe i nieskładkowe w rozmiarze 5 lat. Wymagane 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w ostatnim dziesięcioleciu zmarły spełniłby na dzień 6 maja 2009 r.

Biegłe psycholog i psychiatra stwierdziły, że brak jest dowodów na długotrwałą niezdolność zmarłego do pracy przed wskazaną datą. Z kart informacyjnych leczenia szpitalnego wynika, że od 2012 r. rozpoznawano u zmarłego zespół uzależnienia od alkoholu, był hospitalizowany z powodu padaczki poalkoholowej, toksycznego poalkoholowego uszkodzenia wątroby. W 2008 r. był wprawdzie hospitalizowany, ale z powodu nerwobólu międzyżebrowego o charakterze przemijającym. Z powodu skąpej dokumentacji, braku leczenia psychiatrycznego i odwykowego trudno jednoznacznie określić początek uzależnienia, które na pewno istniało od 2012 r. Nawet rozpoznanie uzależnienia od 2009 r. nie stanowi podstawy do orzeczenia niezdolności do pracy w pojęciu renty. Osoba uzależniona w okresach ciągów alkoholowych i w okresie trwania objawów odstawiennych po przerwaniu ciągu alkoholowego, jest okresowo krótkotrwale niezdolna do pracy w ramach zwolnień lekarskich. Biegli podkreślili, że brak jest dokumentacji lekarskiej świadczącej o psychiatrycznych powikłaniach uzależnienia od alkoholu przed 6 maja 2009 r., które mogłyby stanowić podstawę orzekania długotrwałej niezdolności do pracy.

Strony nie wniosły zastrzeżeń do opinii biegłych. Również odwołująca przyznała, że nie posiada innej dokumentacji medycznej zmarłego, nie kwestionowała ustaleń ZUS co do okresów ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek o przesłuchanie świadków uznając, że nie jest to właściwy dowód mający służyć ustaleniu niezdolności zmarłego do pracy.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok uznając, iż odwołanie nie jest zasadne.

Sąd I instancji przytoczył treść art. 65 ust. 1, art. 57 ust. 1, art. 58 ust. 1 pkt 5 i art. 65 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W świetle powyższego Sąd Okręgowy stwierdził, że aby uznać, że zmarły S. K. spełnił przesłanki do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy musiałby udowodnić powstanie tej niezdolności przed 6 maja 2009 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że zmarły w chwili zgonu był całkowicie niezdolny do pracy (art. 65 ust. 2 ustawy emerytalnej), ale nie spełniał przesłanki posiadania 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych, natomiast przesłanki te spełniał przed dniem 6 maja 2009 r., ale przed tą datą nie był choćby częściowo niezdolny do pracy, co wynika z opinii biegłych lekarzy sądowych. Oznacza to, że brak jest podstaw do przyznania małoletnim: W. i K. K. (1) prawa do renty rodzinnej.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem, a odwołanie jest nieuzasadnione w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c orzekł o oddaleniu odwołania.

Sąd I instancji, z uwagi na cofnięcie wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, nie orzekł o tych kosztach.

Apelację od tego wyroku w całości złożyła odwołująca H. K. działając w imieniu małoletnich dzieci W. K. oraz K. K. (1), zarzucając temu orzeczeniu:

- błędne ustalenia faktyczne, które miały wpływ na treść wyroku polegające na stwierdzeniu,

że zmarły 13.01.2014 r. S. K., ojciec małoletnich dzieci W. i

K. K. (1) przed 2009 r. był zdolny do pracy.

- niedopuszczenie dowodów w postaci przesłuchania świadków oraz przyjęcia dokumentów z

2005 r. i 2008 r. zawierających akty oskarżenia z powodu kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwym.

Wskazując na te zarzuty apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie niezdolności do pracy przed 2009 r. zmarłego S. K. i przyznanie renty rodzinnej dla małoletnich dzieci W. i K. K. (1).

Ponadto wniosła o:

- dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych: lekarza psychiatry i psychologa,

- dopuszczenie dowodu z przesłuchania świadków: T. C., M.

C. i pracodawcy S. C.

- dołączenie do akt sprawy i dopuszczenie dowodu z dokumentów:

- Komendy (...) Policji w S. z dnia 14.04.2005 r. i 26.09.2008 r. dotyczących

aktów oskarżenia za prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwym;

- skierowania na badanie lekarskie nr (...) z 26.09.2008 r.;

- wyroku z 14.11.2008 r. sygn. akt VI. K 450/08

- zaświadczenia o zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego wydanego w dniu 17.06.2014r.

W uzasadnieniu apelacji odwołująca podniosła, że zmarły S. K. był od 2005 r. nietrzeźwiejącym alkoholikiem, osobą uzależnioną, niezdolną całkowicie do pracy, chorującą, pomimo próśb rodziny, znajomych niepodejmującą żadnego leczenia. Zmarły z zawodu był murarzem, praca ta jest pracą niebezpieczną i nikt nie zatrudni nietrzeźwiejącego alkoholika z padaczką alkoholową do pracy na wysokości. Ze świadectw pracy wynika, że podejmował pracę na bardzo krótko. Odwołująca wskazywała również na trudną sytuacje materialną rodziny zmarłego i potrzeby małoletnich dzieci wynikające z problemów ze zdrowiem i uzdolnieniami wymagającymi rozwijania.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji uczynił przedmiotem dowodu fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.), dla wyjaśnienia istoty sprawy przeprowadził postępowanie dowodowe uwzględniając wszystkie powołane dowody. W sędziowskiej ocenie materiału dowodowego Sąd Apelacyjny nie stwierdza uchybień, które mogłyby stanowić podstawę apelacji. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne odnośnie do stanu zdrowia psychicznego zmarłego S. K., okresów składkowych i nieskładkowych, danych wynikających z akt stanu cywilnego oraz przebiegu postępowania przed organem rentowym zainicjowanego wnioskiem odwołujących o rentę rodzinną, i rozważania prawne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ich powtarzania.

Z uwagi na treść wniosków zawartych w apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 382 k.p.c. postanowił, w celu pełnego wyjaśnienia spornej w niniejszym postępowaniu kwestii, przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe, tj. przeprowadzić dowód z opinii biegłych lekarzy neurologa oraz gastroenterologa na okoliczność czy S. K. był chociażby częściowo niezdolny do pracy przed dniem 6 maja 2009 r. nieprzerwanie do dnia śmierci i kiedy niezdolność do pracy powstała z uwzględnieniem dokumentacji medycznej złożonej przez odwołującą w postępowaniu apelacyjnym. Sąd Apelacyjny uwzględnił te wnioski pomimo, że zostały złożone dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, uznając, że opóźnienie w ich złożeniu spowodowane było trudnościami z ich uzyskaniem.

Na podstawie uzupełniających dowodów Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił, co następuje odnośnie do stanu zdrowia zmarłego S. K..

Zmarły S. K. cierpiał na następujące schorzenia:

- zespół zależności alkoholowej z napadami padaczkowymi poalkoholowymi.

- toksyczne, poalkoholowe uszkodzenie wątroby.

- początkowe zmiany miażdżycowe - adekwatne do wieku.

Zgon S. K. 13 stycznia 2014 r. nastąpił w mechanizmie ostrej niewydolności krążeniowo- oddechowej - autopsyjnie cechy obrzęku mózgu, płuc, ostrego zapalenia trzustki, ostrego krwotocznego zapalenia żołądka.

Pewnym jest, że S. K. od wielu lat nadużywał alkoholu, nie leczył się z tego powodu, i że w konsekwencji wieloletnie nadużywanie alkoholu doprowadziło u niego do nagłego zgonu 13 stycznia 2014 r. Natomiast brak jest jakichkolwiek danych, ażeby zmarły cierpiał w przeszłości na jakiekolwiek powikłania neurologiczne w przebiegu przewlekłego nadużywania alkoholu (zespołu zależności alkoholowej). Dopiero w grudniu 2012 r. wystąpił u niego pierwszorazowo napad padaczkowy drgawkowy, który należy wiązać przyczynowo- skutkowo z nadmiernym spożywaniem alkoholu. Stąd z przyczyn neurologicznych zmarłego S. K. można uznać za osobę częściowo niezdolną do pracy, co najwyżej od początku grudnia 2012 r. i niezdolność ta trwała nieprzerwanie aż do daty zgonu. Brak jest jakichkolwiek przesłanek przemawiających za tym, ażeby z przyczyn neurologicznych zmarły był osobą niezdolną do pracy w jakimkolwiek stopniu w okresie wcześniejszym, w szczególności przed 6 maja 2009 r. Nawet jeżeli przed grudniem 2012 r., zgodnie z twierdzeniami żony, występowały u niego sporadyczne napady padaczkowe poalkoholowe, to: po pierwsze - brak jest z tego tytułu jakiejkolwiek dokumentacji medycznej; po drugie - takie sporadyczne napady padaczkowe nie mają znaczenia orzeczniczego przy orzekaniu długotrwałej niezdolności do pracy, stanowią jedynie przesłankę do zaprzestania spożywania alkoholu, poddania się odpowiedniemu leczeniu zarówno odwykowemu jak i neurologicznemu i stanowią przeciwwskazanie do wykonywania prac zarobkowych typowo przeciwwskazanych dla osób cierpiących na padaczkę; nie stanowią o bezwzględnym zakazie pracy nawet w budownictwie, gdzie mógłby pracować na poziomie zerowym w tzw. warunkach bezpiecznych.

Niewątpliwe jest, że zmarły S. K. był osobą nadużywającą alkoholu co najmniej od 2005 r. W początkowej fazie spożywania alkoholu zwykle nie stwierdza się istotnych następstw zdrowotnych nałogu. Pierwsza hospitalizacja miała miejsce w 2009 r. z rozpoznaniem nerwobólu międzyżebrowego, pobyt trwał 3 dni. W historii choroby ocena stanu podmiotowego i przedmiotowego bez zasadniczych odchyleń, podstawowe badania laboratoryjne w normie, bez istotnych zmian odnośnie do stanu gastroenterologicznego i hapatologicznego. Zastosowano typowe leki, uzyskując poprawę zdrowia. Brak jakichkolwiek podstaw do podejrzewania istnienia innego zespołu chorobowego. Do 2012 r. brak jakiejkolwiek dokumentacji dotyczącej leczenia zmarłego. Negatywne efekty uzależnienia alkoholowego w odniesieniu do stanu wątroby udokumentowały badania w 2012 r. wykonane podczas kolejnej hospitalizacji. Rozpoznano wówczas toksyczne poalkoholowe uszkodzenie wątroby, padaczkę. W wykonanych badaniach laboratoryjnych potwierdzono cechy uszkodzenia wątroby i w usg jamy brzusznej – stłuczenie wątroby, natomiast trzustka opisana została jako bez zmian. Kontynuacja nałogu doprowadziła do pogłębienia zmian i w efekcie zgonu. Tak więc o istotnych następstwach zdrowotnych związanych z nadużywaniem alkoholu można mówić w 2012 r. Brak jakichkolwiek danych do stwierdzenia, że mimo uzależnienia od alkoholu doszło do istotnego upośledzenia stanu gastrologicznego i hapatologicznego przed 2009 r. Gdyby w 2008 r. miało miejsce ostre zapalenie trzustki, niewątpliwie opisano by zmiany zapalne przewlekłe w trzustce. Zresztą ostre zapalenie trzustki nie daje podstaw do orzekania długotrwałej niezdolności do pracy. Dane z 2013 r. i wyniki sekcji zwłok z 2014 r. wskazują na ewidentne zatrucie alkoholem i w efekcie ostre zapalenie trzustki z niewydolnością krążeniowo-oddechową i zgonem. Tym samym brak podstaw do orzekania częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy przed 6 maja 2009 r. z przyczyn gastrologicznych.

Zmarły S. K. leczył się w dzieciństwie na wirusowe zapalenie wątroby o łagodnym przebiegu. Analiza wykonanych badań (bilirubina, Aspat, Alat) daje podstawy do przyjęcia, że przyczyną zaplenia wątroby był wirus A. Zapalenie wątroby wirusowe jest poważną chorobą wątroby, które powinno być odpowiednio leczone. W znakomitej większości przypadków następuje pełne wyleczenie (95%) bez jakichkolwiek następstw zdrowotnych. Problemem jest utrzymujące się nosicielstwo wirusa B lub C, co świadczy o utrzymywaniu się stanu zapalnego. Takiej informacji odnośnie zmarłego S. K. nie było w dostępnej dokumentacji (z poradni neurologicznej, historia choroby nr (...) z pobytu szpitalnego z powodu złamania kości ramiennej, ksero wykonanych badań podstawowych, orzeczenie RKL z 1992 r. o niezdolności do służby wojskowej). Po przebyciu wirusowego zapalenia wątroby w dzieciństwie nastąpiło pełne wyleczenie. Przewlekłe nadużycie alkoholu może spowodować uszkodzenie wątroby. Przebieg choroby alkoholowej może być długi, stopień uszkodzenia wątroby zależy od ilości spożywanego alkoholu, zwykle jednak znaczące uszkodzenie występuje w ostatnim okresie. W karcie zgonu (k.214) nie ujęto w rozpoznaniu choroby wątroby. Przyczyną zgonu były następstwa ostrego zapalenia poalkoholowego trzustki.

Sąd odwoławczy powyższe ustalenia podnośnie do stanu zdrowia neurologicznego i gastrologicznego S. K. oparł na opinii biegłych lekarzy sądowych: neurologa oraz gastroenterologa, które podzielił w pełni, albowiem zostały one sporządzone rzetelnie, po zapoznaniu się przez biegłych z całą dokumentacją lekarską, z uwzględnieniem posiadanych przez biegłych wiadomości specjalnych. Opinie w/w biegłych, w tym opinie uzupełniające, wyczerpująco i szczegółowo wyjaśniają istotę stanu zdrowia zmarłego S. K., są wewnętrznie spójne, a wnioski w nich zawarte są jasne i logicznie wypływają z rozpoznań. Mając na uwadze wszystkie omówione powyżej okoliczności Sąd odwoławczy uznał opinie w/w biegłych za w pełni wartościowy materiał dowodowy, a ustalenia i wnioski w nich zawarte przyjął za własne.

W orzecznictwie wskazuje się, że wnioski opinii biegłego mają być jasne, kategoryczne i przekonujące dla sądu jako bezstronnego arbitra w sprawie, dlatego gdy opinia biegłego czyni zadość tym wymogom, a nadto biegły w istocie ustosunkował się do zgłoszonych zastrzeżeń pozwanego, co pozwala uznać znaczące dla istoty sprawy okoliczności za wyjaśnione, to nie zachodzi potrzeba dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych. Granicę obowiązku prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego wyznacza, podlegająca kontroli instancyjnej, ocena czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy, okoliczność zaś, że opinia biegłych nie ma treści odpowiadającej stronie, zwłaszcza gdy w sprawie wypowiadał się kompetentny pod względem fachowości biegły, nie stanowi dostatecznego uzasadnienia dla przeprowadzenia dowodu z kolejnych opinii. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia z dnia 27 września 2012 r. I ACa 602/12 LEX nr 1237045).

W ocenie Sądu odwołujący nie przedstawili takich zarzutów co do treści sporządzonych w sprawie opinii, które mogłyby mieć wpływ na ich negatywną ocenę. Sprowadzały się one bowiem do teoretycznych rozważań odnośnie do możliwości istnienia w organizmie odwołującego różnych jednostek chorobowych w okresie spornym, które mogły powodować niezdolność do pracy. Biegły gastroenterolog odniósł się do tych zastrzeżeń odwołując się każdorazowo do istniejącej dokumentacji medycznej.

Samo niezadowolenie strony odwołującej z treści ostatecznej opinii biegłych, gdy nie podnosi ona zarzutów, które mogłyby podważyć jej miarodajność, nie powoduje także konieczności powoływania kolejnych biegłych (orzeczenie SN z 15.02.1974r. o sygn. II CR 817/73 – nie publ. i z 18.02.1974r., o sygn. II CR 5/74, Biul. Sądu Najwyższego 1974/4/64)

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny uznał, że okoliczności, na jakie został powołany zespół biegłych, zostały już dostatecznie wyjaśnione. Z tego tez względu nie było potrzeby powoływania innych biegłych neurologa i gastroenterologa.

Sąd nie uwzględnił wniosku odwołujących o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność nadużywania alkoholu przez zmarłego S. K. z kilku względów. Po pierwsze dlatego, że fakt nadużywania alkoholu przez S. K. został ustalony przez Sąd I instancji i potwierdzony dodatkowo dokumentami załączonymi do apelacji: postaci dokumentów Komendy (...)Policji w S. z dnia 14.04.2005 r. i 26.09.2008 r., aktów oskarżenia za prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwym, skierowania na badanie lekarskie nr (...) z dnia 26.09.2008 r., wyroku z 14.11.2008 r. sygn. akt VI. K 450/08. Dokumenty te stanowią dowód na to, że S. K. nadużywał alkoholu co najmniej od 2005 r. W związku z tym nie było potrzeby przeprowadzania kolejnych dowodów na tę okoliczność. Zeznania świadków również nie mogły służyć ustaleniu okoliczności dotyczących stanu zdrowia odwołującego, a w dalszej kolejności jego niezdolności do pracy. Wskazać należy, że zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. W postępowaniu sądowym ustalenie czy ubezpieczony jest niezdolny do pracy wymaga wiadomości specjalnych i skorzystania z dowodu z opinii biegłych (art. 278 k.p.c.). Stąd też wszelkie ustalenia Sądu w tym zakresie mogły nastąpić wyłącznie w oparciu o opinię sporządzoną przez biegłych, która nie może być zastępowana innymi dowodami, np. zeznaniami świadków, dowodem z oględzin. Dowód z opinii lekarskiej w tej kategorii spraw jest więc dowodem koronnym, analizującym i sumującym przeciwstawne oceny prezentowane przez strony („Dowód z opinii lekarza biegłego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych” SSN Beata Gudowska, Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych 2001 r., nr 6, s. 8-12).

Również Sąd nie uwzględnił wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii innych biegłych psychiatry i psychologa, ponieważ opinia biegłych powołanych przez Sąd I instancji była wystarczająca do rozstrzygnięcia tego, czy odwołujący ze względu na stan psychiczny wywołany nadużywaniem alkoholu był niezdolny do pracy. Sąd Apelacyjny podziela zapatrywania wyrażone przez Sąd I instancji odnośnie do wartości dowodowej tej opinii. W postępowaniu apelacyjnym odwołujący nie przedstawili dokumentacji dotyczącej leczenia odwołującego w poradni zdrowia psychicznego czy w poradni odwykowej, które należałoby poddać ponownej ocenie biegłych. Nie zaszła zatem również podstawa do przeprowadzenia dowodu z uzupełniającej opinii tych biegłych.

Należy podkreślić że przedłożona przez odwołujących dokumentacja medyczna zmarłego z okresu dzieciństwa jak i okresu młodzieńczego okazała się nieprzydatna dla poczynienia istotnych ustaleń w analizowanej sprawie. Odnośnie do dokumentu w postaci orzeczenia RKL z 24.09.1992 r. stwierdzającej niezdolność do służby wojskowej, to nie mógł on mieć znaczenia w sprawie, ponieważ przesłanki orzekania o niezdolności do pracy nie są tożsame z przesłankami orzekania o niezdolność do służby wojskowej. Samo stwierdzenie upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym bez dokumentacji lekarskiej, w oparciu o którą została stwierdzona nie pozwala na weryfikacje prawidłowości tej diagnozy oraz ustalenie okresu, od którego istnieje, a byłoby to niezbędne w celu rozstrzygnięcia, czy z powodu upośledzenia umysłowego odwołujący był niezdolny do pracy i od kiedy. Ponadto przypomnieć w tym miejscu należy, że prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje w przypadku stwierdzenia niezdolności do pracy powstałej w trakcie zatrudnienia. Niezdolność do pracy powstała wcześniej, przed objęciem ubezpieczeniem, oznacza, że dana osoba „wniosła” niezdolność do pracy do zatrudnienia, co nie daje podstaw do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. W myśl art. 217 § 3 k.p.c. Sąd pomija twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione. Stąd też w ocenie Sądu nie zachodziła potrzeba przedstawiania wskazanej wyżej dokumentacji biegłym do jej oceny i weryfikacji wydanych już opinii o braku niezdolności zmarłego S. K. do pracy przed dniem 6 maja 2009 r.

Istota sporu w analizowanej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia czy zmarły S. K. przed dniem 6 maja 2009 r. był co najmniej częściowo niezdolny do pracy.

Na wstępie niniejszych rozważań, należało powołać podstawy prawne orzeczenia. Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2016 r., poz.887), renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Do renty rodzinnej są uprawnione m.in. dzieci własne zmarłego (art.),

do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia (art. 68 ust. 1 i 2 w zw. z art. 67 ust. 1 ustawy).

Stosownie do art. 57 ust. 1 ustawy, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Jednocześnie zgodnie z art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy, warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej (ust. 2).

Zgodnie z zapisem art. 65 ust. 2 ustawy emerytalnej, przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Osobą niezdolną do pracy, jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Osobą całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ( art. 13 ustawy emerytalnej).

Zmarły w chwili zgonu był całkowicie niezdolny do pracy (art. 65 ust. 2 ustawy emerytalnej), ale nie spełniał przesłanki posiadania 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Przesłanki te spełniał przed dniem 6 maja 2009 r., ale przed tą datą nie był choćby częściowo niezdolny do pracy, co Sąd Apelacyjny ustalił w oparciu o opinię biegłych: psychiatry, psychologa, neurologa, gastroenterologa.

Wobec powyższego, w ocenie sądu odwoławczego, zmarły nie spełniła łącznie w żadnym momencie wszystkich przesłanek warunkujących prawo do renty z art. 57 ustawy o emeryturach i rentach, tj. zarówno w dacie wniosku jak i przed dniem 6 maja 2009 r..

Reasumując, Sąd uznał, ze kontrola apelacyjna zaskarżonego wyroku oraz wyniki przeprowadzonego uzupełniającego postępowania dowodowego nie dały podstaw do stwierdzenia jego niezgodności z prawem. Wobec tego Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 k.p.c. orzekł o oddaleniu apelacji.

Orzeczenie o kosztach znajduje swoje uzasadnienie w § 12 ust. 1 pkt. 2 w zw. z § 11 ust. 2 oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j.. Dz.U. z 2013 r., poz.490 ze zm.).