Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. M.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w C.

o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie

z dnia 18 marca 2016 r., sygn. akt I C 3938/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) Sp. z o.o. w C. na rzecz B. M. kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 1897/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 marca 2016 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie zwolnił spod egzekucji prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Piasecznie T. R. , pod sygn.. akt TR Km 2618/15 przedmiot w postaci samochodu osobowego marki V. (...), rok produkcji 2002, kolor żółty/złoty o nr rej (...), nr (...) (pkt 1 wyroku) i zasądził od pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C. na rzecz powoda B. M. kwotę 867 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy wydał powyższy wyroku w oparciu następujący stan faktyczny:

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Piasecznie T. R. prowadzi przeciwko dłużnikowi A. G. postępowanie egzekucyjne pod sygn. akt TR Km 2618/15 w oparciu o tytuł wykonawczy w postaci wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku z dnia 1 października 2014 r., w sprawie o sygn. akt V GC 1518/13 z powództwa (...) sp. z o.o. w C.. Komornik wszczął ww. egzekucję na wniosek wierzyciela z dnia 27 lipca 2015 r. W toku powyższego postępowania, w dniu 23 września 2015 r., pod nieobecność dłużnika, Komornik zajął zaparkowany przez miejscem zamieszkania dłużnika samochód osobowy marki V. (...), rok produkcji 2002 r. kolor żółty/złoty, o nr rej. (...), nr VIN: (...). Pismem z dnia 30 września 2015 r. Komornik Sądowy zawiadomił dłużnika o zajęciu ww. ruchomości.

Opisany powyżej pojazd stanowi wyłączną własność B. M., który nabył powyższy przedmiot od swojego znajomego A. G. w dniu 23 lipca 2015 r. za cenę 5.000 zł na podstawie pisemnej umowy kupna-sprzedaży. W dniu 17 sierpnia 2015 r. A. G. zawiadomił Urząd (...) W. Biuro Administracji i Spraw Obywatelskich Delegatura D. M. o sprzedaży ww. pojazdu.

W dniu 22 września 2015 r. B. M. odwiedził A. G. w jego mieszkaniu. Na miejsce przyjechał ww. samochodem marki V. (...), który pozostawił zaparkowany przed blokiem. Podczas spotkania ww. osoby spożyli alkohol, w związku z czym B. M. wrócił do domu środkami komunikacji miejskiej, zostawiając swój samochód na noc pod blokiem, w którym mieszkał A. G.. Kiedy następnego dnia, 23.09.2015 r. w godzinach popołudniowych B. M. wrócił odebrać swój samochód, odkrył, że nie ma go w miejscu, gdzie go zaparkował dzień wcześniej. Nie wiedząc, co stało się z jego pojazdem, zgłosił się do najbliższego Komisariatu Policji i złożył zawiadomienie o kradzieży samochodu. B. M. nie wiedział o toczącym się przeciwko A. G. postępowaniu egzekucyjnym.

Po tym, jak A. G. otrzymał zawiadomienie o zajęciu ww. samochodu w toku postępowania egzekucyjnego, niezwłocznie powiadomił o tej okoliczności B. M.. Powód udał się wówczas do Komornika Sądowego T. R. i wyjaśnił, że przedmiotowy pojazd jest wyłączną własnością powoda.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów, uznając je za wiarygodne, albowiem ich prawdziwość nie budziła wątpliwości i nie została skutecznie zakwestionowana przez żadną ze stron. Podstawę poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych stanowiły również dowody z zeznań świadka A. G. i z przesłuchania powoda w charakterze strony, które Sąd Rejonowy uznał za wiarygodne.

Sąd I instancji oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z zeznań Komornika Sądowego T. R. w charakterze świadka, uznając ten dowód za nieprzydatny do ustalenia wskazanych przez pozwanego okoliczności, które wynikały wprost z treści dokumentacji zgromadzonej w aktach postępowania egzekucyjnego.

Zdaniem Sądu Rejonowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 841 § 1 k.p.c., osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Powództwo takie, stosownie do przepisu art. 841 § 3 k.p.c., można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych.

W ocenie Sądu Rejonowego, powód niewątpliwie posiada legitymację procesową czynną w niniejszym postępowaniu. Należy bowiem wskazać, iż wobec skierowania egzekucji do przedmiotu stanowiącego jego wyłączną własność, jest on „osobą trzecią” w rozumieniu art. 841 k.p.c., zarówno w stosunku do wierzyciela, jak i wobec dłużnika.

Na gruncie niniejszej sprawy zajęcie objętego pozwem przedmiotu nastąpiło w dniu 23 września 2015 r., pod nieobecność powoda. Mając zatem na względzie, że powód wniósł powództwo w tej sprawie w dniu 23 października 2015 r., Sąd uznał, że zostało ono wniesione z zachowaniem terminu przewidzianego w art. 841 § 3 k.p.c.

W oparciu o całokształt zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego Sąd I instancji uznał ponadto, że powód wykazał, iż dokonane w dniu 23 września 2015 r. przez Komornika Sądowego T. R. zajęcie wymienionej w pozwie ruchomości naruszyło prawa powoda, a mianowicie - przysługujące mu prawo własności tego przedmiotu. Skoro bowiem w dacie zajęcia przez Komornika ww. ruchomości, stanowiła ona wyłączną własność powoda, a nie dłużnika, nie ulega wątpliwości, iż rzecz ta podlega wyłączeniu spod egzekucji skierowanej przeciwko dłużnikowi.

Sąd Rejonowy uznał za nieudowodnione podniesione przez pozwanego zarzuty bezskuteczności i pozorności umowy sprzedaży objętego pozwem pojazdu, zawartej przez powoda z A. G. w dniu 23 lipca 2015 r. W ocenie Sądu I instancji, pozwany nie zdołał wykazać w toku niniejszego procesu żadnej z przewidzianych w art. 527 § 1 k.c. przesłanek bezskuteczności ww. umowy, tj. działania przez A. G. ze świadomością pokrzywdzenia pozwanego, jako wierzyciela oraz wiedzy lub możności dowiedzenia się przez B. M. przy zachowaniu należytej staranności o powyższym charakterze działania dłużnika. Pozwany nie zaoferował również materiału dowodowego na potwierdzenie istnienia pomiędzy powodem, a dłużnikiem „bliskiego stosunku” w rozumieniu 527 § 3 k.c. Za tego rodzaju stosunek nie sposób bowiem uznać zwykłej koleżeńskiej znajomości pomiędzy ww. osobami.

W ocenie Sądu Rejonowego, brak również podstaw do stwierdzenia nieważności zawartej przez powoda i A. G. ww. umowy sprzedaży pojazdu z uwagi na jej pozorność. Po pierwsze, pozwany nie przedstawił w toku procesu dowodu na to, że A. G. i powód zawarli ww. umowę dla pozoru, w szczególności ukrywając dokonanie innej czynności prawnej. Po wtóre, zgodnie z przepisem art. 83 § 2 k.c. pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. Tymczasem nie ulega wątpliwości, że na skutek zawarcia ww. umowy sprzedaży powód stał się właścicielem wskazanego w niej samochodu, a pozwany nie wykazał, ażeby powód działał przy tej czynności prawnej w złej wierze. Pozwany nie udowodnił także, aby powód zakupił ww. pojazd od dłużnika po zaniżonej cenie. Sam fakt oszacowania wartości tego samochodu przez Komornika Sądowego na kwotę 8.000 zł nie świadczy bowiem obiektywnego wyznacznika w tym zakresie, którym to mógłby być jedynie dowód z opinii biegłego sadowego z zakresu wyceny ruchomości.

Mając zatem na uwadze fakt, że powód wykazał, iż wymieniona w pozwie ruchomość, zajęta w toku postępowania egzekucyjnego skierowanego przeciwko A. G., stanowiła wyłączną własność powoda, Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo (pkt. 1 sentencji).

O kosztach orzeczono na podstawie regulacji art. 98 k.p.c. Wobec uwzględnienia żądania powoda w całości, Sąd I instancji zasądził na jego rzecz od pozwanego kwotę 867 zł, tytułem zwrotu kosztów postępowania, na które złożyły się: opłata sądowa od pozwu (250 zł), koszty zastępstwa procesowego powoda przez adwokata (k. 600 zł) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego wniósł pozwany, zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, za obie instancje.

Zaskarżonemu orzeczeniu pozwany zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie naruszenie art. 233§1 k.p.c. polegające na:

a.  sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego ocenie dowodów poprzez uznanie, że umowa sprzedaży pojazdu V. (...) z dnia 24 lipca 2015 roku nie została zawarta dla pozoru, podczas gdy z materiału dowodowego oraz okoliczności sprawy wynika, że pomiędzy stronami tej czynności istniało porozumienie co do tego, że czynność ta nie wywoła żadnych skutków prawnych a zawarta została wyłącznie w celu pokrzywdzenia wierzyciela polegającym na uszczupleniu majątku dłużnika i uniemożliwieniu wierzycielowi zaspokojenia swojego roszczenia,

b.  braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i w konsekwencji braku odniesienia się do wszystkich okoliczności i zarzutów podniesionych w odpowiedzi na pozew szczególności zarzutu pozorności umowy sprzedaży, przejawiającej się w tym, że powód zgłosił zmianę właściciela pojazdu dopiero 17 sierpnia 2015 roku, czyli już po zawiadomieniu dłużnika o wszczętym postępowaniu egzekucyjnym, a w chwili zajęcia pojazd stał zaparkowany przed domem dłużnika i w konserwacji odmowie słuszności twierdzeniem pozwanego,

c.  dokonaniu dowolnej a nie swobodnej oceny dowód poprzez przyznanie waloru wiarygodności zeznaniom świadka A. G. i powoda podczas gdy każdy z nich, a w szczególności A. G., zainteresowani są w uzyskaniu korzystnego rozstrzygnięcia, a zeznania świadka jak i powoda nie korelują z pozostałym materiałem dowodowym, w szczególności z dokumentami znajdującymi się w aktach postępowania egzekucyjnego potwierdzającymi słuszność twierdzeń pozwanego

- co doprowadziło do odmowy uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela za zawartą dla pozoru, a tym samym nieważną i w konsekwencji do zwolnienie pojazdu V. (...) spod egzekucji.

d.  sprzecznej z zasadami logicznego rozumowanie i doświadczenia życiowego ocenie dowodów poprzez błędne uznanie, że pozwany nie wykazał żądnej z wynikających z przepisu art. 527 §1 i § 3 k.c. przesłanek i dlatego nie mógł zostać objęty ochroną z tego przepisu, podczas gdy:

- okoliczności sprzedaży pojazdy marki V. (...) na rzecz powoda , przemawiają za uznaniem, że A. G. działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, bowiem najpóźniej od dnia 1 października 2014 roku, wiedział o ciążącym na nim zobowiązaniu względem pozwanej, a pomimo to zbył pojazd, wiedząc, że wskutek tej czynności prawnej wierzyciel będzie miał trudności z zaspokojeniem swojej należności, co w konsekwencji doprowadzi to do jego pokrzywdzenia;

- koleżeński charakter znajomości powoda z A. G., w tym w szczególności wspólne spożywanie alkoholu świadczy o ty, że łącząca ich relacja pozwala zastosować domniemanie prawne wynikające z art. 527 § 3 k.c. i w konsekwencji uznać powoda za osobę bliską dla A. G. w rozumieniu tego przepisu;

e.  sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego ocenie dowodów poprzez uznanie, że relacja łącząca powoda i A. G. nie może być określana mianem bliskiej i w konsekwencji odmowy zastosowania domniemania prawnego wynikającego z art. 527 § 3 k.c.

- co doprowadzało do odmowy uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzenie wierzyciela za bezskuteczną w stosunku do niego i w konsekwencji zwolnienia pojazdu marki V. (...) spod egzekucji.

2. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynika sprawy a mianowicie naruszanie art. 841 §1 k.p.c. polegające na przyjęciu w sposób błędny, że w sprawie zaszły podstawy do jego zastosowania w sytuacji gdy na podstawie całokształtu okoliczności brak było podstaw do uwzględnienia powództwa;

3. naruszenie przepisów prawa materialnego a mianowicie:

a. art. 83 § 1 w zw. z art. 83 § 2 k.c. polegające na błędnej wykładni tych przepisów przejawiającej się w niewłaściwym uznaniu powoda jako osoby trzeciej, która w prawidłowym rozumieniu art. 83 § 2 k.c. nie jest stroną pozornej czynności prawnej i korzysta z ochrony wynikającej z tego przepisu, podczas gdy powód był strona pozornej umowy sprzedaży pojazdu i porozumiał się A. G. co do tego, że czynność prawna dokonana między nimi nie wywoła żadnych skutków prawnych a zawarta został wyłącznie w celu pokrzywdzenia wierzyciela oraz na błędnym przyjęciu, że okoliczności faktyczne zaistniałe w niniejszej sprawie nie uzasadnianą uznania tej umowy za nieważną zgodnie z art. 83 § kc;

b. przepisu art. 527 §1 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy pozwana wykazała, że wskutek czynności dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela powód uzyskując korzyść majątkową działał w złej wierze a A. G. działał ze świadomością pokrzywdzenia pozwanej spółki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie koniecznym jest odniesienie się do sformułowanych przez skarżącego zarzutów naruszenia przepisów postępowania, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych, bowiem jedynie nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego. Tymczasem stosownie do treści art. 233 k.p.c., Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy wskazał na jakich dowodach oparł swoje ustalenia faktyczne, a ocena przeprowadzonych dowodów nie narusza zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, natomiast zarzuty apelacji w tym względzie są bezzasadne.

Skarżący wywodził, iż z materiału dowodowego oraz okoliczności sprawy wynika że umowa sprzedaży przedmiotowego samochodu marki V. (...) z dnia 24 lipca 2015 roku była zawarta dla pozoru, pomiędzy stronami umowy istniało porozumienie co do tego, że czynność ta nie wywoła żadnych skutków prawnych gdyż została zawarta w celu pokrzywdzenia wierzyciela. Pozwany upatrywał tego w fakcie, iż powód zgłosiła zmianę właściciela dopiero 17 sierpni 2015 roku czyli po zawiadomieniu dłużnika o wszczęciu postępowania egzekucyjnego oraz że w chwili zajęcia, pojazd stał zaparkowany przed domem dłużnika nadto podważał zeznania powoda i dłużnika, w charakterze świadka, z tego powodu, iż byli zainteresowani w uzyskaniu korzystnego rozstrzygnięcia. Tymczasem wbrew twierdzeniom apelacji powód zgłosił fakt zmiany właściciela po pierwsze z zachowaniem miesięcznego terminu, po drugie co istotne nastąpiło to przed poinformowaniem dłużnika o wszczęciu postępowaniu egzekucyjnego, co miało miejsce dopiero 6 października 2015 roku. Ponadto zgromadzony materiał dowodowy nie dawał żadnych podstaw do oceny zawartej umowy jako czynności pozornej, a to przecież po stronie pozwanej leżał ciężar dowodu zgodnie z treścią art. 6 k.c.

Podsumowując, pozwany nie podważył skutecznie oceny dowodów dokonanej przez Sąd Rejonowy, dokonane przez Sad I instancji ustalenia faktyczne nie są obarczone błędem i Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne.

Stąd też Sąd Rejonowy był uprawniony do przyjęcia, iż zachodzą przesłanki do zastosowania art. 841 § 1 k.p.c. i tym samym uwzględnienia powództwa.

Niezależnie od podniesionego przez pozwanego zarzutu nieważności umowy sprzedaży ze względu na jej pozorność pozwany podniósł zarzut uznania czynności za bezskuteczną tj. zarzut naruszenia art. 527 k.c.

W tym miejscu jedynie na marginesie należy podnieść, iż przedmiotem skargi pauliańskiej nie może być nieważna czynność prawna. Sankcja nieważności bezwzględnej wyprzedza bowiem i zarazem konsumuje sankcję względnej bezskuteczności, przewidzianą w art. 527 § 1k.c.

Tymczasem niezależnie od podniesionych wyżej okoliczności odnośnie bezzasadności zarzutu pozorności zawartej umowy sprzedaży, trzeba także zwrócić uwagę na treść § 2 art. 83 k.c. w myśl którego, pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. Zatem pozwany musiałby także wykazać zła wolę powoda, jednak zebrany materiał dowodowy nie daję ku temu żadnych podstaw.

Podobnie ażeby można było zastosować skargę pauliańską, pozwany musiałby wykazać spełnienie wszystkich przesłanek z art 527 § 1 k.p.c. a ciężar ich udowodnienia co do zasady -także obciąża wierzyciela (art. 6 k.c.). O ile bowiem można ewentualnie rozważać, iż dłużnik działał ze świadomość pokrzywdzenia wierzyciela, co jednak ze względu na etap egzekucji nie jest przesądzone, to na pewno nie sposób zarzucić powodowi, iż przy zachowaniu należytej staranności mógłby mieć jakąkolwiek świadomość o ciążących na dłużniku zobowiązaniach, w sytuacji gdy w dacie podpisania umowy nie wszczęto jeszcze nawet postępowania egzekucyjnego. Nadto, co istotne pozwany nie był wstanie wykazać bliskich stosunków powoda z dłużnikiem. W tym zakresie nie sposób polemizować z ustaleniami Sądu Rejonowego, iż powód pracował kiedyś z dłużnikiem i przyjętej przez Sąd oceny, iż kontakty koleżeńskie, to nie to samo co istnienie bliskiego stosunku o jakim mowa w § 3 art. 527 k.c. Wobec zaś nie wykazania przez pozwanego stosunku bliskości pomiędzy powodem a dłużnikiem, pozwany nie mógł się skutecznie powoływać na domniemanie wynikające z powołanego wyżej przepisu tj. domniemanie wiedzy osoby bliskiej o pokrzywdzeniu wierzyciela.

Podsumowując, wyrok Sądu Rejonowego odpowiada prawu, zarówno w aspekcie procesowych jak i co do zastosowanych norm prawa materialnego. Wobec powyższego, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną.

Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego zostało oparte na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu.