Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 grudnia 2016 roku w S.

sprawy z powództwa W. K.

przeciwko R. O. i D. O. (1)

o ustalenie

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - P.
i Zachód w S. z dnia 7 grudnia 2015 roku, sygn. akt I C 1756/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda W. K. na rzecz pozwanych D. O. (1) i R. O. kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Mariola Wojtkiewicz SSO Tomasz Szaj

Sygn. akt II Ca 701/16

Uzasadnienie wyroku z dnia 6 grudnia 2016 r.:

Powód W. K. w pozwie z dnia 25.07.2014 r. skierowanym przeciwko D. O. (1) i R. O. wniósł o ustalenie niezasadności podwyżki czynszu za lokal mieszkalny dokonanej wypowiedzeniem z dnia 28.05.2014 r., obowiązującej od dnia 1 października 2014 r. w trybie art. 8a ust. 5 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego i o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W piśmie z dnia 17.02.2015 r. powód dokonał modyfikacji żądania w ten sposób, że w pierwszej kolejności wniósł o ustalenie, że podwyżka czynszu za lokal mieszkalny dokonana wypowiedzeniem z dnia 28.05.2015 r. obowiązująca od dnia 1 października 2014r. - w trybie art. 8a ust 5 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, zmianie Kodeksu cywilnego jest nieważna bądź bezskuteczna.

Pozwani R. O. i D. O. (1) zażądali oddalenia powództwa i zasądzenie od powoda solidarnie na swoją rzecz kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie oddalił powództwo główne i ewentualne oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanych kwotę 617 złotych tytułem kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie oparto o następujące ustalenia, które Sąd I instancji uznał za bezsporne:

Pismem z dnia 17.02.2001 r. powód i jego małżonka M. K. otrzymali z Urzędu Miejskiego w S. skierowanie do zawarcia umowy najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) w S..

W dniu 5 lipca 2010 r. Syndyk masy upadłości Stoczni (...) „P. holding” S.A. w S. sprzedał R. O. i D. O. (1) działkę gruntu nr (...) w użytkowaniu wieczystym położoną przy ul. (...) wraz z prawem własności budynków posadowionych na tej działce.

Wyrokiem z dnia 16.10.2012 r. wydanym przez Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie o sygn. akt IC 782/11 z powództwa J. F. i K. P. przeciwko D. O. (2) i R. O. i Syndykowi Masy Upadłości Stoczni (...) S.A w S. ustalono, że umowa sprzedaży zawarta w dniu 5 lipca 2010 r. przez pozwanych D. O. (1) i R. O. i Syndyka Masy Upadłości Stoczni (...) S.A. w S. jako sprzedającego, przedmiotem, której jest użytkowanie wieczyste gruntu stanowiącego działkę nr (...) położona w S. przy ul. (...) oraz własność budynków mieszkalnych za cenę 750.000 zł jest nieważna. Wyrokiem z dnia 24.10.2013 r. wydanym przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrok ten zmieniono i powództwo oddalono. W wyniku wniesionej kasacji orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24.10. 2013 r. zostało uchylone a sprawa przekazana temuż Sądowi do ponownego rozpoznania, zaś wyrokiem z dnia 10.06.2015 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelacje pozwanych od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 16.10.2012 r.

Oświadczeniem z dnia 28.05.2014r. skierowanym do W. K. R. O. działając jako właściciel budynku przy ul. (...) w S. wypowiedział dotychczasową wysokość czynszu najmu i poinformował, że po upływie okresu wypowiedzenia, to jest począwszy od 1 października 2014r. nowa wysokość czynszu najmu wyniesie 683,64 zł. Stawka ta odpowiada 3% wartości odtworzeniowej lokalu zajmowanego przez pozwanego i jego żonę.

Oceniając tek ustalony stan faktyczny Sąd I instancji za bezzasadne uznał powództwo główne i ewentualne.

Dokonując analizy zasadności powództwa głównego, które powód usiłował wywieść z treści art. 189 k.p.c. Sąd Rejonowy przytoczył szereg orzeczeń Sądu Najwyższego dotyczących kwestii interesu prawnego stanowiącego przesłankę skuteczności powódstwa tego rodzaju, a następnie uznał, że po wydaniu przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyroku z dnia 10.06.2015 r. oddalającego apelacje pozwanych od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 16.10.2012 r. ustalającego, że umowa sprzedaży z dnia 5.07.2010r. dotycząca nieruchomości położonej przy ul. (...) 42 w S. jest nieważna, powód nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności bądź bezskuteczności wypowiedzenia z dnia 28.05.2014r. skierowanego przeciwko pozwanym, którzy jak się okazało nie nabyli własności tej nieruchomości. Powód nie wykazał także by istniało realne zagrożenie żądania od niego czynszu w wysokości wskazanej w tym wypowiedzeniu przez Syndyka Masy Upadłości Stoczni (...) S.A. w S.. Nie ulegało również wątpliwości, że powód mógłby w powództwie o zapłatę czynszu podnosić zarzut dotyczący skuteczności wypowiedzenia z dnia 28.05.2014 r. Brak interesu prawnego w żądaniu dochodzenia roszczenia głównego przełożył się na brak konieczności analizowania ważności czy też skuteczności bądź bezskuteczności wypowiedzenia z dnia 28.05.2014r.

Analizując słuszność żądania ewentualnego wywodzonego z art. 8 ust 5 pkt 2 ustawy z dnia 21.06.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity DZ.U. z 2014r. poz. 150), zgodnie z którym w ciągu dwóch miesięcy od dnia wypowiedzenia o którym mowa w ust. 1 lokator może zakwestionować podwyżkę, o której mowa w ust. 4, wnosząc do sądu pozew o ustalenie, na podstawie przepisów ust. 4a-4e, że podwyżka jest niezasadna albo jest zasadna, lecz w innej wysokości – Sąd wskazał, że udowodnienie zasadności podwyżki ciąży na właścicielu. Przy czym, zgodnie z art. 8 ust 4 ustawy o ochronie praw lokatorów podwyżka w wyniku której wysokość czynszu albo innych opłat za używanie lokalu w skali roku przekroczy albo następuje z poziomu wyższego niż 3% wartości odtworzeniowej lokalu może nastąpić w uzasadnionych przypadkach, o których mowa w ust. 4a albo w ust. 4e, na pisemne żądanie lokatora właściciel, w terminie 14 dni od dnia otrzymania tego żądania, pod rygorem nieważności podwyżki, przedstawi na piśmie przyczynę podwyżki i jej kalkulację. Z treści przytoczonych przepisów wynika, że lokator może zakwestionować podwyżkę czynszu, jeżeli w wyniku tej podwyżki wysokość czynszu przekroczy 3% wartości odtworzeniowej lokalu bądź następuje z poziomu większego niż 3 % wartości odtworzeniowej lokalu, co w niniejszej sprawie nie ma miejsca. Sąd uznał, że skoro bezsporne między stronami było to, że podwyżka zawarta w wypowiedzeniu z dnia 28.05.2014 r. mieści się w granicach 3% wartości odtworzeniowej lokalu, to jest to okoliczność sama przez się wskazująca na niezasadność powództwa ewentualnego, bez konieczności analizowania innych argumentów.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości i żądając jego uchylenia w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego - w związku z zarzutami procesowymi, w świetle których zachodzi konieczność rozpoznania istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.), a na wypadek niepodzielenia tych zarzutów - wniesiono o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu za pierwszą oraz drugą instancję.

Powód zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu:

1) błąd w ustaleniach faktycznych w zakresie rozpoznawania żądania głównego pozwu poprzez uznanie, że nie ma interesu prawnego w ustaleniu nieważności dokonanego przez pozwanych wypowiedzenia wysokości czynszu, co doprowadziło do nierozpoznania przez Sąd istoty sprawy - nieważności lub bezskuteczności wypowiedzenia wysokości czynszu z dnia 28 maja 2014 roku,

2) naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez dokonanie błędnej wykładni art. 8a ust 1 i ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego - sprowadzającą się do ustalenia, że zasadność wypowiedzenia wysokości czynszu należy oceniać jedynie w kontekście prawidłowości określenia wysokości czynszu, co skutkowało uznaniem wypowiedzenia za zasadne pomimo złożenia oświadczenia woli przez „nie- właściciela” tylko jednemu lokatorowi, z pominięciem współmałżonka powoda tj. osoby mającej łączne z powodem prawa do najmu przedmiotowego lokalu, i pomimo zawarcia w treści wypowiedzenia określenia wysokości czynszu najmu innego lokalu mieszkalnego.

3) naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy - art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnej oceny dowodów - ograniczenie oceny wypowiedzenia z dnia 28 maja 2014 r. tylko do strony przedmiotowej pisma (jego treści), a z pominięciem strony podmiotowej (osób składających oświadczenie woli oraz adresata tego oświadczenia), co skutkowało uznaniem wypowiedzenia za zasadne pomimo złożenia oświadczenia woli przez „nie-właściciela" tylko jednemu lokatorowi, z pominięciem innych lokatorów.

Powód wniósł nadto o przeprowadzenie dowodu na okoliczność istnienia po stronie powoda interesu prawnego w domaganiu się wydania orzeczenia, który to dowód nie mógł zostać powołany wcześniej w postaci odpisu pisma pełnomocnika D. i R. O. - odpowiedzi na pozew z dnia 4 grudnia 2015 roku w sprawie I C 1867/15 toczącej się przed Sądem Rejonowym Szczecin P. i Zachód w S. Wydziałem I Cywilnym.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych R. O. i D. O. (1) solidarnie kosztów procesu przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie była zasadna.

Sąd Okręgowy na wstępie wskazuje, że ustalenia faktycznie dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe, nie budzą żadnych wątpliwości i uznać należy nie były kwestionowane przez strony. Za lapsus językowy przyjąć należy sformułowanie zarzutu apelacyjnego opisanego w pkt 1 apelacji, jako zarzut poczynienia przez Sąd I instancji błędu w ustaleniach faktycznych „poprzez uznanie, że powód nie ma interesu prawnego” w dochodzeniu roszczenia głównego. W istocie bowiem zarzucono Sądowi I instancji niewłaściwą ocenę stanu faktycznego, czego konsekwencją nie było postulowane przez powoda jego zakwalifikowanie jako mieszczącego się w granicach art. 189 k.p.c., a więc prawidłowo – był oto zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci tego przepisu. Zarzut nie mógł być uznany za trafny.

Słusznie bowiem Sąd I instancji i jak to wynika z treści uzasadnienia apelacji, również powód, uznali, że w rozpoznawanej sprawie zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia powództwa głównego miało ustalenie czy powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia że dokonane przez stronę pozwaną wypowiedzenie stawek czynszu z dnia 28 maja 2014 roku było nieważną czynnością prawną.

Sąd Okręgowy uznaje Sąd Rejonowy dokonał trafnej i wyczerpującej pojęcia „interes prawny”, co znalazło swoje odzwierciedlenie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Nie ma zatem konieczności powielania w tym miejscu obszernych rozważań sądu pierwszej instancji w tym zakresie. Dla porządku jedynie należy wskazać, iż interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. zachodzi wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości.

W przedmiotowej sprawie bezsporny był kluczowy dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy fakt, że Syndyk masy upadłości Stoczni (...) „P. holding” Spółki Akcyjnej w S. sprzedał R. O. i D. O. (1) działkę gruntu nr (...) w użytkowaniu wieczystym położoną przy ul. (...) wraz z prawem własności budynków posadowionych na tej działce. Istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia ma fakt, a czego nie kwestionowała ani strona powodowa, ani pozwana, że wyrokiem z dnia 16 października 2012 roku wydanym przez Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I C 782/11 z powództwa J. F. i K. P. przeciwko D. O. (1) i R. O. i Syndykowi Masy Upadłości Stoczni (...) S.A w S. ustalono, że umowa sprzedaży zawarta w dniu 5 lipca 2010 roku przez pozwanych D. O. (1) i R. O. i Syndyka Masy Upadłości Stoczni (...) holding Spółki Akcyjnej w S. jako sprzedającego, przedmiotem, której jest użytkowanie wieczyste gruntu stanowiącego działkę nr (...) położona w S. przy ul. (...) oraz własność budynków mieszkalnych za cenę 750.000 złotych jest nieważna. Ostatecznie wyrokiem z dnia 10 czerwca 2015 roku Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelację pozwanych od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 16 października 2012 roku, co uczyniło go prawomocnym. Na skutek wydania tego orzeczenia nie może budzić wątpliwości, że umowa sprzedaży na podstawie której pozwany nabył nieruchomość, której częścią składową był lokal pozwanego została uznana za nieważną. W efekcie tego pozwany R. O. nie miał legitymacji do składania skutecznego oświadczenia o wypowiedzeniu stawek czynszu. W polu widzenia musi zatem pozostawać fakt, że doszło do definitywnego ustalenia, że pozwani nie są stroną umowy najmu zawartej z powodem, albowiem umowa, na podstawie której nabyli nieruchomość i wstąpili w prawa i obowiązki przysługujące wobec najemców lokali, była umową nieważną. W konsekwencji nie wstąpili z mocy prawa w stosunek najmu tego lokalu.

W oparciu o powyższe ustalenia należy podzielić stanowisko Sądu Rejonowego o braku wykazania przez powoda interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Rzecz w tym, że w chwili obecnej nie ma podstaw do udzielenia obiektywnej ochrony prawnej w zakresie rozstrzygnięcia sporu w zakresie wysokości czynszu najmu należnego pozwanemu, gdyż obiektywnie rzecz ujmując taki spór faktycznie nie istnieje. Prawomocnym wyrokiem Sądu ustalono, że pozwani nie są stroną najmu w umowy zawartej z powodem i stanowisko to wiąże zarówno sąd w niniejszej sprawie, jak i strony stosownie do treści art. 365 § 1 k.p.c. Na skutek zmiany okoliczności, związanych z uprawomocnieniem się stanowiska o nieważności umowy najmu, w oparciu o tą umowę pozwani nie mogli domagać się zapłaty czynszu od powoda. Biorąc przy tym pod uwagę, że pozwani dochodzili swoich roszczeń wobec powoda tylko ze stosunku najmu, a w chwili obecnej nie istnieje żadna inna podstawa prawna w oparciu, o którą kreowaliby swoje roszczenia wobec powoda, to rozstrzygnięcie sporu co do ważności umowy sprzedaży (a tym samym niewstąpienia z mocy prawa przez pozwanych w stosunek najmu) na skutek wydania wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. I Aca 180/15 przesądziło fakt, że wypowiedzenie stawek czynszu jako dokonane przez osobę nieuprawnioną było nieskuteczne. Co za tym idzie, powód nie wskazał na żaden uzasadniony interes prawny do dalszego dochodzenia roszczeń w tym zakresie.

Nie można bowiem mówić o tym, aby obecnie istniała obiektywna niepewność stanu prawnego lub prawa w zakresie możliwości wypowiadania stawek czynszu przez pozwanego. Z całą pewnością powód nie wykazał również, aby istniało realne zagrożenie żądania od niego czynszu w wysokości wskazanej w wypowiedzeniu pozwanych przez zupełnie inny podmiot - Syndyka Masy Upadłości Stoczni (...) S.A. w S.. Nie może być potwierdzeniem tej tezy dowód zawnioskowany w treści apelacji w postaci odpisu pisma pełnomocnika D. i R. O. - odpowiedzi na pozew z dnia 4 grudnia 2015 roku w sprawie I C 1867/15 toczącej się przed Sądem Rejonowym Szczecin P. i Zachód w S. Wydziałem I Cywilnym, a więc w sprawie w której D. i R. O. byli pozwanymi o zapłatę kwot z tytułu nienależnego świadczenia opłat czynszowych, stąd też wniosek ten nie został uwzględniony.

Z podobnych względów uzasadnione, co do zasady, było rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego o braku zasadności powództwa ewentualnego. Dodać jednak należy, że nie można dochodzić uznania niezasadności podwyżki stawek czynszu dokonanych wypowiedzeniem z dnia 28 maja 2014 roku za niezasadne, w sytuacji gdy zostało ono dokonane przez osobę nieuprawnioną do zawarcia umowy czynszu i jego pobierania. Niekwestionowany stan faktyczny w zakresie ustalenia nieważności umowy sprzedaży działki gruntu nr (...) w użytkowaniu wieczystym położoną przy ul. (...) wraz z prawem własności budynków posadowionych na tej działce, implikuje przyjęcie że umowa ta nie wywoła skutków prawnych w zakresie powstania obowiązku zapłaty czynszu. Powództwa w zakresie ustalenia niezasadności podwyżki czynszu, można byłoby dochodzić w sytuacji, gdyby wypowiedzenie stawek zostało dokonane przez stronę stosunku prawnego, ale z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Nie istniała zatem potrzeba analizy relacji stron poprzez pryzmat art. 8a ust 1 i ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego, w tym i w kontekście twierdzenia o braku doręczenia małżonce powoda wypowiedzenia wysokości czynszu.

Reasumując, zarzuty apelacyjne postawione przez powoda nie mogły więc skutkować zmianą bądź uchyleniem zaskarżonego wyroku, zatem w oparciu o treść art. 385 k.p.c. jego apelację należało oddalić, o czym orzeczono w punkcie I sentencji.

W punkcie II. wyroku orzeczono o kosztach postępowania apelacyjnego zasądzając od powoda na rzecz pozwanych R. O. i D. O. (1) kwotę 600 złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Podstawę rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji stanowił art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 105 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Na koszty poniesione przez pozwanych składało się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 600 złotych.

SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Mariola Wojtkiewicz SSO Tomasz Szaj