Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSA Robert Kuczyński

Sędziowie: SSA Irena Różańska-Dorosz (spr.)

SSA Grażyna Szyburska-Walczak

Protokolant:Robert Purchalak

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2017 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku J. P. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.

o emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych

na skutek apelacji J. P. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 września 2016 r. sygn. akt V U 2466/15

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 września 2016 r. Sąd Okręgowy w Opolu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wnioskodawcy J. P. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. z dnia 23 września 2015 r., którą organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Rozstrzygnięcie to oparł Sąd Okręgowy na następujących ustaleniach faktycznych:

Wnioskodawca J. P. (1), urodzony (...), w dniu 24 marca 2015 r. złożył wniosek o emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Na podstawie przedłożonej dokumentacji organ rentowy ustalił, że wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, a na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował 27 lat i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych w tym 7 lat, 2 miesiące i 18 dni stażu pracy w warunkach szczególnych, z tytułu zatrudnienia od 1 września 1973 r. do 30 listopada 1976 r. w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) Oddział w B. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych oraz od 14 lipca 1987 r. do 30 czerwca 1991 r. w (...) Zakładzie Remontowo-Budowlanym w B., na stanowisku dekarza.

Organ rentowy nie uznał do stażu zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach następujących okresów jego pracy:

-

od 1 września 1970 r. do 30 sierpnia 1973 r. w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) Oddział w B., gdzie wnioskodawca był uczniem nauki zawodu w (...) Szkole Zawodowej;

-

od 1 listopada 1976 r. do 30 czerwca 1977 r. w Zakładach (...) w O. na stanowisku ślusarza;

-

od 22 sierpnia 1977 r. do 30 kwietnia 1985 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku mechanika pojazdów samochodowych;

-

od 1 lipca 1985 r. do 13 lipca 1987 r. w (...) Klubie Sportowym (...) w B. na stanowisku robotnika budowlanego - dekarza;

-

od 16 czerwca 1992 r. do 15 sierpnia 1992 r. w Zakładzie (...) S. L. (1) i A. K. w B. na stanowisku dekarza;

-

od 17 sierpnia 1992 r. do 19 grudnia 1992 r. w Zakładzie (...) w B. na stanowisku dekarza;

-

od 1 maja 1993 r. do 31 stycznia 1995 r. w Przedsiębiorstwie Usługowo - (...) sp. z o.o. w B. na stanowisku dekarza:

-

od 1 czerwca 1995 r. do 30 listopada 1995 r. w Zakładzie (...) w B. na stanowisku dekarza;

-

od 1 sierpnia 1996 r. do 31 stycznia 1997 r. w (...)w B. na stanowisku dekarza na ½ etatu;

-

od 6 marca 1997 r. do 9 kwietnia 1997 r., od 18 lipca 1997 r. do 10 października 1997 r. i od 11 lutego 1998 r. do 31 sierpnia 1998 r. w Przedsiębiorstwie (...) w B., na stanowisku portiera.

Wnioskodawca od 1 września 1970 r. do 30 listopada 1976 r. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) Oddział w B., w tym okresie od 1 września 1970 r. do 31 sierpnia 1973 r. był uczniem (...) Szkoły Zawodowej i na podstawie umowy o praktyczną naukę zawodu z 1 września 1970 r. z (...) był tam pracownikiem młodocianym. Z dniem 1 września 1973 r. zawarł umowę o pracę i podjął zatrudnienie na stanowisku montera samochodowego. W okresie od 1 września 1973 r. do 29 maja 1976 r. był uczniem Technikum Mechanicznego dla Pracujących na podbudowie (...) Szkoły Zawodowej w specjalności eksploatacji i naprawy pojazdów samochodowych.

Od 1 lipca 1976 r. wnioskodawcy powierzono wykonywanie obowiązków mechanika napraw silników spalinowych. W dniu 19 lutego 2015 r. (...) Oddział w B. wydał wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wskazując, że w okresie od 1 września 1973 r. do 30 listopada 1976 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych, wymienione w wykazie A, Dziale XIV poz. 16 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. oraz Wykazie A, Dziale XIV poz. 16 pkt 2 i zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z 29 czerwca 1983 r. w/s prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji.

Świadek J. M. pracował wraz z wnioskodawcą w Przedsiębiorstwie (...) Oddziale w B. w okresie od 2 września 1974 r. do 4 lipca 1977 r. na stanowisku pracownika młodocianego, a następnie od 5 lipca 1977 r., po ukończeniu (...) Szkoły Zawodowej, na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych. W zeznaniach twierdził, że wnioskodawca, jak i on sam, wykonywali pracę w kanałach w okresie nauki w szkole.

Od 1 listopada 1976 r. do 30 czerwca 1977 r. wnioskodawca zatrudniony był w Zakładach (...) w O. na stanowisku ślusarza, a faktycznie przebywał na szkoleniu, mającym stanowić przygotowanie do pracy w (...), nie wykonując zatrudnienia.

Od 22 sierpnia 1977 r. do 30 kwietnia 1985 r. wnioskodawca pracował w Przedsiębiorstwie (...)w K. na stanowisku mechanika samochodowego. Przedsiębiorstwo to prowadziło budowę Walcowni na terenie Huty (...). Wnioskodawca w tym okresie pracował w warsztacie mechanicznym. W warsztacie pracowało 5-7 mechaników. Warsztat zajmował się naprawą sprzętu budowlanego ciężkiego i lekkiego. Były to spycharki, koparki, samochody typu łazik - 6 szt., samochody ciężarowe S. i 2-3 samochody ciężarowe K., N., Ż., traktor, dźwigi. Jeżeli nie było możliwości naprawy samochodu na miejscu, to był naprawiany na bazie w K.. Na terenie bazy znajdował się kanał „polowy” bez zadaszenia, w którym jak twierdzi wnioskodawca wykonywano naprawy bieżące n.p. hamulców. Napraw sprzętu budowlanego również dokonywano na budowie - na miejscu pracy sprzętu. Wnioskodawca pełnił też funkcję brygadzisty, a w pewnym okresie czasu pracował jako cieśla. Wraz z wnioskodawcą pracował tam świadek B. B., zatrudniony na stanowisku betoniarz-zbrojarz.

Od 1 lipca 1985 r. do 13 lipca 1987 r. wnioskodawca zatrudniony był w (...) Klubie Sportowym (...) w B. na stanowisku robotnika budowlanego - dekarza. Wnioskodawca w tym okresie pracował w grupie remontowej na dachach, które kryte były papą, lepikiem. Były to dachy o skośnym kształcie. Płaca miała charakter prowizji.

W okresie od 14 lipca 1987 r. do 30 czerwca 1991 r. wnioskodawca pracował w Zakładzie (...) przy (...) w B. na stanowisku dekarza. Na podstawie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 27 lutego 2015 r. organ rentowy uznał wnioskodawcy do stażu wykonywania pracy w szczególnych warunkach cały okres zatrudnienia w tym zakładzie.

Od 16 czerwca 1992 r. do 15 sierpnia 1992 r. wnioskodawca zatrudniony był w Zakładzie (...) w B. na stanowisku dekarza w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawca w tym okresie pracował na różnych budowach przy pracach ogólnobudowlanych, przy pracach w domkach jednorodzinnych, wspólnotach mieszkaniowych.

W okresie od 17 sierpnia 1992 r. do 19 grudnia 1992 r. wnioskodawca pracował w Zakładzie (...) w B. na stanowisku dekarza. Wnioskodawca w tym okresie pracował na różnych budowach, przy pracach ogólnobudowlanych, głównie pracach dekarskich na budynkach wspólnot mieszkaniowych.

W Przedsiębiorstwie Usługowo- (...) sp. z o.o. w B. wnioskodawca pracował w okresie od 1 maja 1993 r. do 31 stycznia 1995 r. na stanowisku dekarza. Przedsiębiorstwo to przejęło w części po Przedsiębiorstwie (...) w B. majątek, jak i pracowników. Zajmowało się ono ochroną mienia, obsługą kotłowni lokalnych, sprzątaniem budynków, utrzymaniem zieleni oraz pracami ogólnobudowlanymi na zlecenie wspólnot mieszkaniowych, od drobnych napraw po gruntowne remonty dachów. Roboty dekarskie wykonywano od późnej wiosny do jesieni np. remonty dachów, kominów, w okresie zimowym wykonywano się drobne naprawy na dachach. Wnioskodawca w tym okresie zajmował się pracami na zlecenie wspólnot mieszkaniowych głównie przy gruntownych remontach dachów. Wnioskodawca pracował jako pracownik budowlany wykonujący prace dekarskie, murarskie. W tym okresie wraz z wnioskodawcą pracował, jako pracownik ogólnobudowlany, świadek M. P. oraz świadek R. B., z tym, że w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Od 1 czerwca 1995 r. do 30 listopada 1995 r. wnioskodawca zatrudniony był w Zakładzie (...) w B. ma stanowisku dekarza. Zakład wykonywał prace dekarskie. Pracowało 3-4 dekarzy, musieli mieć uprawnienia do pracy na wysokości.

Następnie od 1 sierpnia 1996 r. do 31 stycznia 1997 r. wnioskodawca zatrudniony był w (...)w B. na stanowisku dekarza na ½ etatu.

Z kolei od 6 marca 1997 r. do 9 kwietnia 1997 r., od 18 lipca 1997 r. do 10 października 1997 r. i od 11 lutego 1998 r. do 31 sierpnia 1998 r. wnioskodawca pracował w Przedsiębiorstwie (...) w B. na stanowisku portiera.

Przy tak poczynionych ustaleniach faktycznych Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie J. P. (1) nie jest zasadne i nie może być uwzględnione. Sąd pierwszej instancji, przytaczając treść przepisów art. 32 i art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz.U.2016.887) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskazał, że wśród prac wymienionych w załączniku do cytowanego powyżej rozporządzenia w wykazie A, w dziale V w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych pod pozycją 9 wymienione są prace dekarskie. Natomiast w dziale XIV dotyczącym prac różnych, w pozycji 16 wymieniono prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Dodatkowo Sąd zaznaczył, że zgodnie z § 1 ust. 2 ww. rozporządzenia właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. W niniejszej sprawie odpowiednim aktem resortowym, doprecyzowującym rodzaje prac, wskazane w powołanym rozporządzeniu, jest Zarządzenie Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB z 6 grudnia 1983 r.). Jak podał Sąd Okręgowy wśród prac wymienionych w załączniku do cytowanego zarządzenia, w wykazie A, w dziale V - w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, pod poz. 9 pkt wymieniono prace blacharza - dekarza. Natomiast w dziale XIV - prace różne, w poz. 16, pkt 1, wymieniono prace mechanika samochodowego, stale wykonującego prace w kanałach remontowych.

Według tego Sądu bezsporne w niniejszej sprawie było to, że wnioskodawca ukończył wymagany wiek 60 lat, nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego oraz na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował ogólny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 27 lat i 14 dni, w tym 7 lat, 2 miesiące i 18 dni okresów pracy w warunkach szczególnych. Sporne było, czy wnioskodawca legitymuje się wymaganym stażem zatrudnienia w szczególnych warunkach, gdyż Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. zakwestionował wnioskodawcy jako okresy takiej pracy, pozostałe okresy zatrudnienia, w szczególności wskazane przez wnioskodawcę.

Jak podkreślił Sąd pierwszej instancji, w niniejszym postępowaniu odwoławczym, ustalał charakter pracy wnioskodawcy w spornym okresie zarówno na podstawie dowodów zgromadzonych w aktach emerytalnych, jak i przedłożonych do sprawy w postępowaniu odwoławczym aktach osobowych oraz na podstawie zeznań wskazanych przez wnioskodawcę świadków.

Jednocześnie Sąd ten wskazał, że emerytura z tytułu pracy w warunkach szczególnych jest szczególnym przywilejem, przeznaczonym wyłącznie dla pracowników, którzy faktycznie wykonywali prace w warunkach powodujących szybsze wyniszczenie organizmu. Przy tym żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia o dopuszczalności tego prawa nie ma subiektywna ocena pracownika, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Dlatego też przy rozstrzyganiu o zasadności żądania przyznania tego prawa, fakt wykonywania pracy w warunkach szczególnych - szczególnie uciążliwych według prawodawcy i w rozumieniu wskazanych wyżej przepisów prawa, nie może budzić wątpliwości, jakkolwiek, w niejednoznacznych sytuacjach faktycznych, może być przedmiotem postępowania dowodowego, co jednak wymaga dowodów przekonujących, niewątpliwych i przede wszystkim spójnych.

Odnosząc się do żądania wnioskodawcy co do zaliczenia mu jako pracy w warunkach szczególnych wymienionych przez niego okresów Sąd Okręgowy wskazał w pierwszej kolejności, że od 1 września 1970 r. wnioskodawca był uczniem (...) i pracował w ramach umowy o praktyczną naukę zawodu w (...) jako pracownik młodociany, w niepełnym wymiarze czasu pracy i wobec tego okres ten nie może być uznany za pracę w warunkach szczególnych, zwłaszcza, że nie posiadał on w tym okresie uprawnień do wykonywania pracy w takim charakterze i niemożliwym było powierzenie mu skomplikowanych prac, dotyczących napraw pojazdów, tym bardziej w kanałach, a nadto, jako pracownik młodociany, nie mógł wykonywać pracy szkodliwej dla jego zdrowia. Co prawda świadek J. M. stwierdził, że pracował wraz z wnioskodawcą w kanałach w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w B. w okresie od 2 września 1974 r. do 4 lipca 1977 r. na stanowisku pracownika na umowie o praktyczną naukę zawodu, a następnie od 5 lipca 1977 r., po ukończeniu (...) Szkoły Zawodowej, na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych, jednak twierdzenie świadka nie znajduje potwierdzenia w jego aktach osobowych, z których wyraźnie wynikają okresy zatrudnienia na podstawie umowy o praktyczną naukę zawodu i na podstawie umowy o pracę.

Z kolei odnośnie zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku mechanika samochodowego Sąd ten stwierdził, że postępowanie dowodowe nie potwierdziło, że w okresie tym wnioskodawca pracował jako mechanik samochodowy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych. Wnioskodawca pracował wówczas na terenie Huty (...), w bazie sprzętu (...)Jak wskazał sam wnioskodawca, baza dysponowała „polowym” kanałem, czyli dziurą w ziemi, bez zadaszenia, w razie potrzeby zadaszanym plandeką, co z całą pewnością nie pozwalało na pracę przez 8 godzin w tych warunkach. Wykonywano tylko prace niezbędne, również przy sprzęcie w miejscu wykonywania pracy sprzętu, większe awarie naprawiano w bazie w K.. Sąd podkreślił przy tym, że niewątpliwie taki rodzaj pracy był pracą uciążliwą, w różnych warunkach pogodowych, jednak nie każda praca mechanika samochodowego jest pracą w szczególnych warunkach, a jest nią jedynie praca remontowa w kanałach naprawczych, w pełnym wymiarze czasu pracy w tym właśnie charakterze. Sąd Okręgowy wskazał także, że zarówno zeznania świadka B. B., jak i wyjaśnienia wnioskodawcy nie potwierdzają faktu pracy wnioskodawcy stale w kanałach przy remontach pojazdów, zwłaszcza, że nie dysponowano tam profesjonalnym kanałem remontowym. Nie można więc tego okresu uznać za okres pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach.

Dalej Sąd podał, że wnioskodawca, jak wskazał w wyjaśnieniach, nie wnosił o uwzględnienie okresu pracy od 1 listopada 1976 r. do 30 czerwca 1977 r. w Zakładach (...) w O. jako pracy w szczególnych warunkach, bo był to okres w którym wnioskodawca był szkolony w Czechosłowacji do prac w tych zakładach, a pracy na stanowisku ślusarza faktycznie nie wykonywał. Ponadto stanowisko ślusarza nie jest ujęte w wykazie „A" stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. odnoszącym się do prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Podobnie też Sąd ocenił w tym zakresie kwestię zatrudnienia wnioskodawcy w okresach od 6 marca do 9 kwietnia 1997 r., od 18 lipca do 10 października 1997 r. i od 11 lutego do 31 sierpnia 1998r. w Przedsiębiorstwie (...) w B. na stanowisku portiera, bowiem stanowisko to nie jest wymienione w przepisach jako stanowisko pracy w szczególnych warunkach.

Dalej Sąd rozważał, w kontekście zatrudnienia wnioskodawcy w warunkach szczególnych, jego prace na stanowisku dekarza. Podał, że w okresie od 1 lipca 1985 r. do 13 lipca 1987 r. wnioskodawca pracował w (...) Klubie Sportowym (...) w B., w grupie remontowej i pracował na dachach, które kryte byty papą i lepikiem. Zarówno wnioskodawca, jak i powołani w sprawie świadkowie R. P. i J. P. (2) potwierdzili ten charakter zatrudnienia wnioskodawcy, z tym, że poza zeznaniami świadków nie przedstawiono innych niż ogólne świadectwo pracy dokumentów, potwierdzających taki właśnie charakter zatrudnienia wnioskodawcy w tej grupie remontowej. Brak też akt osobowych z tego okresu czasu. W kolejnych okresach, tj. od 16 czerwca do 15 sierpnia 1992 r., od 17 sierpnia do 19 grudnia 1992 r. i od 1 sierpnia 1996 r. do 31 stycznia 1997 r., jak wynika z wyjaśnień samego wnioskodawcy i zeznań świadka, jego ówczesnego pracodawcy - S. L. (1), pomimo że wnioskodawca zatrudniony był na stanowisku dekarza, to w wymienionych okresach wykonywał też prace ogólnobudowlane, zarówno w domkach jednorodzinnych, jak i prace zlecone przez wspólnoty mieszkaniowe, w tym głównie prace dekarskie. W tych okolicznościach Sąd stwierdził, że praca wnioskodawcy nie miała więc jedynie charakteru opisanego w dziale V poz. 9 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Nadto Sąd zaznaczył, że w tym drugim okresie wnioskodawca nie pracował na pełnym etacie, a w wymiarze ½ etatu.

Podobnie Sąd uznał, że różne prace i na różnych obiektach wnioskodawca wykonywał w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o. o. w B. od 1 maja 1993 r. do 31 stycznia 1995 r., bowiem Spółka miała szeroki zakres przedmiotu działalności, przede wszystkim prace w zakresie ochrony mienia, ale także grupę remontowo budowlaną, która zajmowała się pracami ogólnobudowlanymi, a sam wnioskodawca, jak to wynika z zeznań M. P. i R. B. zajmował się pracami na zlecenie wspólnot mieszkaniowych od drobnych napraw do kompleksowych remontów dachów. Wnioskodawca także nie przedłożył żadnych innych, poza ogólnym świadectwem pracy, dokumentów, na podstawie których można by ustalić okresy pracy na stanowisku dekarza i uznać je za wykonywane w szczególnych warunkach.

Zdaniem tego Sądu podobnie należało ocenić charakter zatrudnienia wnioskodawcy w okresie od 1 czerwca do 30 listopada 1995 r. w Zakładzie (...) w B..

Podsumowując Sąd uznał, że na podstawie zebranego i uzupełnionego materiału dowodowego nie można uwzględnić żądania wnioskodawcy, gdyż zeznania powołanych świadków są zbyt ogólnikowe, brak akt osobowych czy innej dokumentacji pracowniczej poza ogólnymi świadectwami pracy.

Apelację od powyższego orzeczenia złożył J. P. (1), wskazując, że wyrok Sądu jest dla niego niezrozumiały. Skarżący, odnosząc się do nieuznanych przez ten Sąd okresów jego zatrudnienia w warunkach szczególnych wskazał, że mechanik nigdy nie pracował przez cały czas w kanale, a praca dekarza zawsze jest uciążliwa. Z tego powodu w ocenie skarżącego Sąd pierwszej instancji niezasadnie uznał, że wnioskodawca nie przepracował 15 lat w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w sprawie i na ich podstawie wywiódł trafne wnioski. Sąd Apelacyjny w całości aprobuje stanowisko Sądu pierwszej instancji wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

J. P. (1) ubiegał się o prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U.2016.887 j.t.). Przepis ten m.in. stanowi, że prawo do emerytury jest uzależnione od udowodnienia okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn. Przepisami tymi są przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w/s wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.1983.8.43 ze zm.), które zachowało moc obowiązującą (por. uchwałę z 13 lutego 2002 r. w sprawie III ZP 30/01, OSNP 2002/10/234). Przepis § 4 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia następujące warunki: osiągnął wiek wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Wymagany staż pracy w warunkach szczególnych i staż ogólny badany jest na dzień 1 stycznia 1999 r.

Nie było sporu między stronami co do faktu, że wnioskodawca ukończył 60 rok życia oraz że legitymuje się ponad 25-letnim stażem ubezpieczeniowym. Spór dotyczył kwestii udowodnienia przez wnioskodawcę kolejnej, koniecznej dla ustalenia spornego prawa przesłanki, a dotyczącej udowodnienia 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy, na podstawie przedłożonych przez ubezpieczonego świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych, uznał za udowodnione jedynie dwa, spośród wymienianych przez wnioskodawcę okresów zatrudnienia, tj. od 1 września 1973 r. do 30 listopada 1976 r. w Przedsiębiorstwie Państwowej (...) Oddział w B. na stanowisku mechanika pojazdów samochodowych oraz od 14 lipca 1987 r. do 30 czerwca 1991 r. w (...) B. zakładzie remontowo-budowlanym na stanowisku dekarza-blacharza, łącznie w wymiarze 7 lat, 2 miesięcy i 18 dni. J. P. (1) domagał się natomiast uwzględnienia do stażu szczególnego wszystkich okresów, co do których złożył świadectwa pracy, twierdząc, że zawsze pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowiskach szkodliwych dla zdrowia.

Odnosząc się do apelacji skarżącego w pierwszej kolejności trzeba wskazać, że samo ustalenie, że na danym stanowisku panują trudne i uciążliwe warunki nie uzasadnia automatycznie uznania takiego zatrudnienia za wykonywane w warunkach szczególnych w rozumieniu obowiązujących obecnie przepisów.

W tym miejscu trzeba przypomnieć, że cytowane wyżej rozporządzenie stanowiło akt wykonawczy do Ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U.1982.40.267 ze zm.), utrzymane w większości w mocy przez ustawę o emeryturach i rentach z FUS (art. 32 ust. 4 tej ustawy) przepisy rozporządzenia określają rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze w § 4 - 15 oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. M. in. w wykazie A, stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, w dziale XIV, pod poz. 16 uregulowano, że wykonywanie pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych uprawnia do niższego wieku emerytalnego, podobnie w dziale V, tj. w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, pod pozycją 9 wskazano, jako prace w warunkach szczególnych, prace dekarskie.

Sąd Apelacyjny podziela ugruntowane już stanowisko, że prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą przede wszystkim dokumenty. Oczywiste jest przy tym, że uwzględnienie danego okresu do emerytury w obniżonym wieku nie jest uzależnione od wystawienia świadectwa pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Wystawienie takiego dokumentu może jedynie sugerować, że pracownik w spornym okresie pracował w warunkach szczególnych. Można zatem stwierdzić, że stosowne świadectwo pracy stwarza pewne domniemanie faktyczne, które z racji tego, że jest to dokument prywatny, pozwala przeprowadzić postępowanie ponad wskazane w tym dokumencie okoliczności.

Przedkładając powyższe na grunt niniejszej sprawy trzeba wskazać, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy zarówno w postaci dokumentów pracowniczych, jak i dowodów osobowych z zeznań świadków i wyjaśnień samego wnioskodawcy pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, że ubezpieczony, wbrew swoim twierdzeniom, w spornym okresie od 1 września 1970 r. do 30 sierpnia 1973 r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W tym czasie bowiem wnioskodawca odbywał praktyczną naukę zawodu na podstawie obowiązującej wówczas ustawy z 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczenia do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U.1958.45.226 ze zm.). Zgodnie zaś z ugruntowanym stanowiskiem judykatury, okres nauki zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ww. ustawy z 1958 r. połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej, nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 5 marca 2013 r. II UK 341/12; wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2012 r., II UK 96/11, LEX nr 1215433; wyrok Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2011 r., II UK 169/10, LEX nr 786387; wyrok Sądu Najwyższego z 22 sierpnia 2012 r., I UK 130/12, LEX nr 1265553). Według stanowiska Sądu Najwyższego odmowa uwzględnienia okresu nauki zawodu jako okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych wynika z połączenia nauki zawodu z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej, wobec czego wykonywanie prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej, zwłaszcza w wypadku młodocianych, nie odbywa się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Co do kolejnego okresu, tj. od 22 sierpnia 1977 r. do 30 kwietnia 1985 r., kiedy wnioskodawca pracował w Przedsiębiorstwie (...)również nie ma racji skarżący jakoby pewne było, że w tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on prace wymienione w ww. rozporządzeniu. W stosunku do tego okresu wydano wyłącznie zwykłe świadectwo pracy, w którym potwierdzono, że w ww. okresie J. P. (1) pracował jako mechanik pojazdów samochodowych. Z pozostałych zachowanych dokumentów pracowniczych nie wynika, by był to okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych. We wniosku z 18 lipca 1983 r. o przeszeregowanie pracownika fizycznego wskazano, że wnioskodawca jest zatrudniony jako mechanik i pełni funkcję brygadzisty, natomiast z dokumentu powierzenia stanowiska z 9 listopada 1984 r. wynika, że J. P. (1), pracujący jako cieśla, z dniem 1 września 1984 r. ma powierzone stanowisko mechanika. To ostatnie stanowisko pracy wymieniane jest konsekwentnie w angażach i innych dokumentach pracowniczych wnioskodawcy. Brak jest w nich natomiast jakiejkolwiek informacji, wskazującej, że czynności pracownicze wnioskodawca wykonywał faktycznie wyłącznie w kanałach remontowych, co jest warunkiem uznania takich prac za wykonywane w warunkach szczególnych. Zasadnie Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę na treść zeznań przesłuchanych w sprawie świadków. Jakkolwiek z uzyskanych w ten sposób informacji można wysnuć wniosek, że zakres pracy wnioskodawcy dotyczył przede wszystkim wykonywania prac mechanika w kanale remontowym, to jednak nie ograniczał się wyłącznie do takich czynności. W tym miejscu trzeba wyraźnie podkreślić, że do niższego wieku emerytalnego uprawnia wyłącznie wykonywanie pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Zatem nie każda praca na stanowisku mechanika podlega zaliczeniu do pracy w szczególnych warunkach. Dodatkowo należy się zgodzić ze skarżącym, że wykonywanie pracy w samym kanale nie musiało trwać przez osiem godzin dziennie. Jednak decydujące kryterium opiera się na rodzaju faktycznie powierzonych i wykonywanych prac. Jak to było wskazane wyżej, ze zgromadzonych dowodów z dokumentów oraz osobowych w postaci zeznań świadków i wyjaśnień wnioskodawcy wynika natomiast, że skarżący wykonywał różne prace związane z naprawą pojazdów mechanicznych, a nie tylko prace, które ze swej istoty wymagały ich rozpoczęcia lub zakończenia poprzez wykonywanie pracy w kanale remontowym. W żadnym ze zgromadzonych dokumentów nie ma mowy o pracy wnioskodawcy jako mechanika w kanale remontowym.

Podobnie nie można zaliczyć do tego stażu zatrudnienia J. P. (1) w Przedsiębiorstwie (...), od 1 sierpnia 1996 r. do 31 stycznia 1997 r., bowiem wnioskodawca pracował tam w wymiarze ½ etatu.

Także co do pozostałych okresów zatrudnienia wnioskodawcy jako dekarza Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji, przy czym nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, że J. P. (1) w tych spornych okresach stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace dekarskie, wymienione w przytoczonym wyżej wykazie A, to łączny wymiar wykazanego zatrudnienia, przy uwzględnieniu okresów od 1 lipca 1985 r. do 13 lipca 1987 r. (2 lata i 13 dni), od 16 czerwca 1992 r. do 15 sierpnia 1992 r. (2 miesiące), od 17 sierpnia 1992 r. do 19 grudnia 1992 r. (4 miesiące i 3 dni), od 1 maja 1993 r. do 31 stycznia 1995 r. (1 rok i 9 miesięcy) oraz od 1 czerwca 1995 r. do 30 listopada 1995 r. (6 miesięcy), wyniósłby tylko 4 lata, 9 miesięcy i 16 dni. Zatem nawet zaliczenie go do już uznanego przez organ rentowy szczególnego stażu pracy nie spowodowałoby wykazania co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy prawidłowo wywiódł wnioski ze zgromadzonego materiału dowodowego, że J. P. (1) nie udowodnił 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych wymaganego przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W tej sytuacji nie przysługuje mu prawo do emerytury we wcześniejszym wieku.

Z tych względów apelacja wnioskodawcy podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Grażyna Szyburska-Walczak SSA Robert Kuczyński SSA Irena Różańska-Dorosz

R.S.