Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa J. G.

przeciwko D. R.

o uznanie za niegodnego dziedziczenia

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 13 stycznia 2016 r., sygn. akt I C 371/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata M. E. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych, powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy.

V ACa 422/16

UZASADNIENIE

Powódka, J. G., wniosła o uznanie, że pozwany D. R. jest niegodny dziedziczenia po zmarłej (...) I. R., oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z 13.01.2016r. Sąd Okręgowy w B. uznał pozwanego D. R. za niegodnego dziedziczenia po I. R. zmarłej (...) ostatnio zamieszkałej w B. oraz orzekł o kosztach postępowania w sprawie.

Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach.

I. R. była żoną pozwanego, która zmarła (...)W tym samym dniu zmarły wspólne dzieci pozwanego i I. R., (...) K. i K. R..

(...)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów, złożonych przez powódkę oraz pozwanego, co do prawdziwości i wiarygodności strony nie wnosiły żadnych zastrzeżeń. Odpis orzeczenia Sądu(...)został przedłożony przez samego pozwanego, a kwestionował on jedynie wiarygodność wcześniej złożonych przez powódkę dokumentów, odnoszących się do faktu wydania wyroku w sprawie karnej. Sąd Okręgowy wziął też pod uwagę treść tłumaczenia przysięgłego powołanej do sprawy w charakterze biegłego(...) A. R., co do którego tłumaczenia pozwany nie złożył żadnych zastrzeżeń czy uwag. Jak wskazała sama biegła nie interpretowała ona teksu, tylko brała pod uwagę ściśle tekst oryginalny, co też winno być wyłącznie przedmiotem tłumaczenia i co zostało spełnione. W związku z ustalonymi faktami i treścią samego orzeczenia, Sąd Okręgowy w tym składzie ostatecznie zmienił wydane wcześniej postanowienie dowodowe i oddalił wniosek o przesłuchanie stron, jako nieuzasadniony i bezprzedmiotowy, który nie miałby wpływu na treść orzeczenia w sprawie. Sąd I instancji oddalił także wniosek o zawieszenie postępowania, albowiem pozwany był reprezentowany w niniejszej sprawie poprzez ustanowionego dla niego pełnomocnika z urzędu, w związku z czym strona pozwana miała możliwość składania wniosków dowodowych, z czego zresztą korzystała poprzez osobę pełnomocnika, a jednocześnie Sąd Okręgowy nie widział konieczności do osobistego stawiennictwa pozwanego, w związku z oddaleniem wniosku o przesłuchanie także tej strony.

W ocenie Sądu I instancji powództwo należało uwzględnić.

Zgodnie bowiem z treścią art. 928 § 1 pkt 1 k.c. spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. W ocenie Sądu Okręgowego bezspornym pozostaje, że powódka posiadała interes prawny do zgłoszenia żądania uznania za niegodnego dziedziczenia, jako osoba wchodząca w krąg pozostałych do dziedziczenia spadkobierców ustawowych, czego pozwany nie kwestionował. Powódka zachowała także termin, wskazany w art. 929 k.c. do wystąpienia z żądaniem, bowiem jak wskazała w pozwie, a czemu pozwany nie zaprzeczył, o przyczynie niegodności dowiedziała się w toku postępowania spadkowego, w październiku 2013 roku, a pozew wniesiono w maju 2014 roku. Jednocześnie spełnione zostały przesłanki, wskazane w przepisie § 1 pkt. 1 art. 928 k.c., albowiem pozwany został skazany prawomocnym wyrokiem sądu(...) Z tego powodu pozwany odbywa obecnie karę pozbawienia wolności. Zgodnie z polskim kodeksem karnym zabójstwo jest zbrodnią, na podstawie art. 7 § 2 k.k., albowiem kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 8 lat, 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności (art. 148 § 1 k.k.). Zbrodni zaś można dopuścić się tylko umyślnie (art. 8 k.k.). Pozwany został skazany(...), a to zgodnie z przepisem art. 31 § 2 polskiego kodeksu karnego może uprawniać jedynie do nadzwyczajnego złagodzenia kary, co zresztą Sąd (...)w pewien sposób uwzględnił, uzasadniając ostateczny wymiar kary. Sąd Okręgowy podniósł, że związanie sądu cywilnego wyrokiem karnym dotyczy także wyroku karnego sądu(...)(vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2013 roku, V CSK 185/12, Lex nr 1341706), czego strona pozwana nie kwestionowała. Konsekwencją skazania w postępowaniu karnym przez sąd (...)prawomocnym wyrokiem jest, niemożność wszczęcia postępowania w rozumieniu art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., z uwagi na negatywną przesłankę powagi rzeczy osądzonej. To „związanie” stanowi podstawę do rozszerzenia obowiązywania art. 11 k.p.c. na wyroki zagraniczne w drodze wykładni tego przepisu.

Owe związanie, oparte na treści art. 11 k.p.c., dotyczy tylko zawartego w sentencji wyroku karnego skazującego ustalenia okoliczności dotyczących osoby sprawcy, czynu przypisanego oskarżonemu i przedmiotu przestępstwa. Nie są wiążące inne ustalenia faktyczne sądu karnego, dotyczące okoliczności ubocznych, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa (nawet jeśli zawarte są w sentencji wyroku karnego) i zawarte w uzasadnieniu wyroku. W związku z tym Sąd Okręgowy wskazał, że sentencja wyroku sądu karnego jest bardzo obszerna, obejmująca trzy pierwsze strony, zgodnie z przedłożonym dokumentem, dopiero później następuje część, nazwana „uzasadnieniem”. Z uwagi na charakter i kwalifikację czynu, za który pozwany został skazany, w ocenie Sądu Okręgowego, bezprzedmiotowe zdają się wywody i zarzuty pozwanego, odnoszące się do tego, że należy zbadać także, czy pozwany popełnił przestępstwo z winy umyślnej, czy też nie, albowiem zabójstwo, za które pozwany został skazany, może być popełnione wyłącznie z winy umyślnej, zgodnie z polskim kodeksem karnym. Ewentualne wywody pozwanego w tym zakresie mogą być ocenione jedynie jako wpływające na stopień winy umyślnej pozwanego, czy ogólnie – stopień winy, który także przy umyślności, może przybierać różną postać, mniej lub bardziej nasiloną. Sąd Okręgowy wskazał na orzeczenie z 20 stycznia 1984 r., w sprawie III CZP 71/83 (OSNCP 1984, nr 8, poz. 133), gdzie Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż prawomocne skazanie za przestępstwo umyślne wyłącza w świetle art. 11 k.p.c. możliwość ustalenia, że sprawca działał nieumyślnie. Teza ta opiera się na założeniu, że istota związania sądu cywilnego ustaleniami skazującego wyroku karnego polega na wyłączeniu możliwości ustalenia w postępowaniu cywilnym, że prawomocny wyrok karny jest wadliwy. W związku z tym w niniejszym postępowaniu pozwany nie mógł skutecznie zakwestionować tego, że został skazany za przestępstwo umyślne. Nie może też ulegać wątpliwości, że zabójstwo jest ciężkim przestępstwem. Pojęcie „ciężkie przestępstwo” użyte w art. 928 § 1 pkt 1 k.c. nie jest wprawdzie tożsame z terminem „zbrodnia” określonym w art. 7 § 2 k.k., jednakże to przepisy prawa karnego decydują o tym, czy dane zachowanie jest przestępstwem i to przestępstwem umyślnym, natomiast ocena, czy dane przestępstwo ma charakter przestępstwa ciężkiego, należy do sądu cywilnego (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 19 grudnia 2014 roku, I ACa 787/14, Lex nr 1621091). W ocenie Sądu Okręgowego nie może ulegać wątpliwości, że przestępstwo pozwanego miało charakter ciężki z uwagi właśnie na jego kwalifikację prawną, dokonaną przez sąd(...), a także w odniesieniu do zapisów polskiego kodeksu karnego. Zbrodnia niewątpliwie jest ciężkim przestępstwem, bowiem jedynie w przypadku występków dopuszczalna jest możliwość dowodzenia i badania, czy miały one charakter ciężki, w konkretnych okolicznościach (tak Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 14 czerwca 2000 roku, I ACa 262/00, OSA 2002/3/25).

Wobec powyższego Sąd uwzględnił żądanie powódki na podstawie art. 928 § 1 pkt 1 k.c. (punkt 1 wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. w związku z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zgodnie ze stawką minimalną wynagrodzenia pełnomocnika powódki oraz uwzględniając uiszczoną opłatę skarbową (punkt 2 wyroku), zaś w zakresie niepokrytych kosztów pełnomocnika pozwanego, ustanowionego z urzędu, na podstawie właściwych przepisów rozporządzenia z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (punkt 4 wyroku), podwyższając stawkę wynagrodzenia o należy podatek VAT. Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd obciążył pozwanego kosztami sądowymi, poniesionymi przez Skarb Państwa, a nieuiszczonymi dotychczas przez strony, w postaci opłaty sądowej od pozwu oraz kosztów tłumaczeń dokumentów (punkt 3 wyroku).

Od powyższego orzeczenia apelację wniósł pozwany zaskarżając wyrok w punkcie 1 i 2 zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, mogących mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 299 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przesłuchanie stron,

2.  sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie, że pozwany dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt 1 oraz w pkt 2 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Ponadto wniósł o zasądzenie od powódki kosztów postępowania przed Sądem II instancji według norm przepisanych, ewentualnie w sytuacji oddalenia apelacji wniósł o zasądzenie kosztów udzielonej pomocy prawnej z urzędu od Skarbu Państwa oraz oświadczył, iż koszty te nie zostały pokryte całości lub w części.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne.

Trafnie wskazał Sąd Okręgowy, że w toku uznania spadkobiercy za niegodnego sąd orzekający związany jest prawomocnym wyrokiem skazującym art. 11 k.p.c. dotyczy to również wyroków sądów(...). Wyrok taki wiąże sąd cywilny co do faktu popełnienia przestępstwa, sprawcy czynu, a także w zakresie oceny czy przestępstwo popełnione zostało z winy umyślnej.

Sentencja wyroku Sądu (...), na co trafnie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, jest bardzo rozbudowane, zawiera bardzo szczegółowy opis czynu, emocje towarzyszące zachowaniu sprawcy podczas jego dokonania, wskazuje na okoliczności łagodzące (...) Trafnie zatem, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy oddalił dowód z przesłuchania pozwanego w charakterze strony, bowiem wszystkie istotne okoliczności wynikają z sentencji orzeczenia Sądu (...). Sąd I instancji zgodnie z treścią art. 11 k.p.c. nie mógł w powyższym zakresie dokonać ustaleń odmiennych. Sąd Okręgowy władny był natomiast ustalić, czy popełnione przez pozwanego przestępstwo miało charakter przestępstwa ciężkiego.

Z uzasadnienia wyroku Sądu (...) wynika, że (...)

Wobec powyższego stwierdzenia pozwanego zawarte w apelacji, iż w chwili popełnienia czynów(...)nie zasługują na uwzględnienie.

Sformułowania zawarte w wyroku w ocenie Sądu Apelacyjnego jednoznacznie wskazują na umyślność działania sprawcy. Trafnie zatem przyjął Sąd Okręgowy, że bezprzedmiotowe zdają się wywody i zarzuty pozwanego, odnoszące się do tego, że należy zbadać także, czy popełnił przestępstwo z winy umyślnej, czy też nie, albowiem zabójstwo, za które pozwany został skazany, może być popełnione wyłącznie z winy umyślnej, zgodnie z polskim kodeksem karnym. Ewentualne wywody w tym zakresie mogą być ocenione jedynie jako wpływające na stopień winy, który także przy umyślności, może przybierać różną postać, mniej lub bardziej nasiloną.

Prawidłowo również, w ocenie Sądu II instancji, Sąd Okręgowy przyjął, (...) Mając na uwadze, iż pozwany(...), uznać należy, że spełnione zostały przesłanki z art. 928 § 1 pkt 1 k.c.

Wobec powyższego apelacja pozwanego jako nieuzasadniona w oparciu o art. 385 k.p.c. podlega oddaleniu.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 k.p.c.