Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Kaźmierczak /spr./

Sędziowie: SA Roman Stachowiak

SA Piotr Górecki

Protokolant: st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2016 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa T. W. i A. W.

przeciwko Z. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódek

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 29 stycznia 2015 r. sygn. akt IX GC 13/14

oddala apelację.

Roman Stachowiak Małgorzata Kaźmierczak Piotr Górecki

sygn. akt I ACa 86/16

UZASADNIENIE

Powódki T. W. i A. W. wniosły o zasądzenie od pozwanego Z. K., odpowiednio, na rzecz T. W. 88.917zł wraz z ustawowymi odsetkami: od 43.083 zł liczonymi od 2 stycznia 2004 r. do dnia zapłaty, a od 45.833zł liczonymi od 2 stycznia 2005 r. do dnia zapłaty, natomiast na rzecz A. W. - 105.083 zł wraz z ustawowymi odsetkami: od 50.197 zł liczonymi od 2 stycznia 2004 r. do dnia zapłaty, a od 54.167 zł liczonymi od 2 stycznia 2005r. do dnia zapłaty. Ponadto powódki wniosły o zasądzenia na rzecz każdej z nich połowy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z 29 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo, a kosztami procesu obciążył strony w zakresie przez nie poniesionym.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji wydał po ustaleniu, że 20 listopada 2001 r., J. W. i Z. K. zawarli umowę spółki jawnej pod firmą Przedsiębiorstwo (...) J. W. i Z. K. Sp.j. w P.. Spółka została wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...). J. W. zmarł 17 grudnia 2012 r. Spadek po nim nabyły z dobrodziejstwem inwentarza: żona T. W. oraz córki A. W. i B. W., każda po 1/3 części. Na zgromadzeniu wspólników Przedsiębiorstwa (...) J. W. i Z. K. Sp.j. w P., 3 marca 2003 r., T. W., A. W., B. W. i pozwany dokonali zmiany umowy spółki w ten sposób, że do spółki przystąpił nowy wspólnik Ł. K., który wniósł wkład w wysokości l.OOOzł w gotówce. T. W., A. W. i B. W. uczestniczyły w zyskach i stratach spółki w 50%, Z. K. w 49%, a Ł. K. w 1%. Spółkę miał reprezentować jednoosobowo Z. K.. Następnie T. W., A. W. i B. W. sprzedały Z. K. swój udział w spółce za cenę 200.000 zł płatną w ratach. Tytułem pierwszej raty pozwany 3 marca 2003 r. zapłacił 6.000 zł. Następnie zobowiązał się zapłacić 10.000 zł [po pozytywnym rozpoznaniu wniosku kredytowego złożonego przez spółkę w banku), 31 grudnia 2014 r. - 84.000 zł oraz 31 grudnia 2005 r. - 100.000 zł. Umowa sprzedaży udziałów została zawarta pod warunkiem pozytywnego rozpoznania przez bank wniosku kredytowego złożonego przez spółkę w banku. W przypadku nieudzielenia kredytu, umowa miała nie dojść do skutku, z tym jednak zastrzeżeniem, że sprzedające nie miały obowiązku zwracać otrzymanych 6.000 zł. W przypadku spełnienia się warunku umowy nowy wspólnik, miała zostać dokonana zmiana nazwy spółki poprzez usunięcie z niej nazwiska i imienia zmarłego J. W..

Jak dalej ustalił Sąd Okręgowy, 4 marca 2003 r. strony zawarły aneks do umowy sprzedaży z 3 marca 2003 r., w którym ustaliły, że cena za udziały ma być płatna w trzech ratach: pierwszej w wysokości 6.000zł płatnej w dniu podpisania umowy, tj. 3 marca 2003 r. [kwota ta została zapłacona przez pozwanego), 94.000zł płatnych 31 grudnia 2004 r. i 100.000 zł płatnych 31 grudnia 2005 r., łącznie z odsetkami lokaty rocznej za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2005 r. Ponadto strony w umowie z 3 marca 2003 r. skreśliły pkt 7 ust. 1, 2 i 3, zawierający postanowienie, że umowa sprzedaży została zawarta pod warunkiem pozytywnego rozpoznania przez bank wniosku kredytowego złożonego przez spółkę w banku, jednocześnie zastrzeżono jednak, że gdyby kredyt nie zostałby spółce udzielony to umowa sprzedaży udziałów miała nie dojść do skutku, przy czym sprzedające nie miały obowiązku zwrotu kupującemu (pozwanemu) 6.000zł otrzymanych przy podpisaniu umowy. Jeżeli natomiast spełniłby się warunek i umowa sprzedaży udziałów wywarłaby wszystkie skutki prawne, wówczas pozwany i nowy wspólnik Ł. K. mieli dokonać zmiany nazwy spółki usuwając z nazwy nazwisko i imię (...).

14 marca 2003 r. przed notariuszem A. N. pozwany i S. K. wyłączyli obowiązująca w ich małżeństwie ustawową wspólność majątkową.

20 marca 2003 r. pozwany i Ł. K. zawarli aneks nr (...) do umowy spółki Przedsiębiorstwa (...) J. W. i Z. K. Sp.j. w P., w którym ustalili, że do prowadzenia spaw spółki uprawniony jest Z.

K., a wspólnicy spółki uczestniczą w zyskach i stratach odpowiednio, tzn, Ł. K. w 1%, zaś Z. K. w 99%. Z kolei aneksem nr (...) z 9 maja 2003 r. wspólnicy zmienili firmę spółki na Przedsiębiorstwo (...) Z. K. Sp.j. w P..

12 maja 2003 r. pozwany sporządził wniosek do Sądu Rejonowego w Poznaniu XXII Wydziału Gospodarczego Krajowego Rejestru Sądowego, którym domagał się wykreślenia zmarłego wspólnika J. W., wpisania nowych wspólników T. W., A. W. i B. W., wykreślenia wspólników T. W., A. W. i B. W., wpisania nowego wspólnika Ł. K., zmiany danych poprzez wpisanie umowy majątkowej małżeńskiej, zmiany umowy spółki (§10 i 11 umowy) - aneks nr (...) z dnia 20 marca 2013r., zmiany nazwy spółki (§2 umowy) - aneks nr (...) z dnia 9 maja 2003 r., sprawozdania finansowego za 2002r. - bilansu z rachunkiem wyniku. Do wniosku pozwany załączył zmianę umowy spółki wraz z umową sprzedaży udziałów z dnia 3 marca 2003r. i aneks do umowy sprzedaży udziałów z dnia 4 marca 2003r.

Postanowieniem z 2 czerwca 2003 r. wydanym w sprawie (...) Sąd Rejonowy w Pile otworzył postępowaniu układowe dłużnika Przedsiębiorstwa (...) Z. K. Sp.j. w P., a postanowieniem z 26 lutego 2004r. wydanym w sprawie (...)ogłosił postępowanie upadłościowe z opcją likwidacji dłużnika.

Pismem z 11 września 2003 r., skierowanym do S. K., pełnomocnik powódek i B. W., zwrócił się o potwierdzenie do 17 wrzenia 2003 r. umowy sprzedaży udziałów z 4 marca 2003r., ewentualnie o podanie terminu zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej. Do samego pisma załączono wzór oświadczenia z 10 lipca 2003 r. w sprawie wyrażenia zgody przez S. K. na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym. Jego treść brzmiała: „Na podstawie art. 37 k.r.io. wyrażam zgodę na dokonanie przez mojego współmałżonka Z. K. czynności prawnej polegającej na zawarciu w dniu 3 marca 2003r. umowy sprzedaży udziałową w spółce jawnej (...) spółka jawna, zmienionej aneksem z dnia 4 marca 2003. Wobec powyższego potwierdzam dokonanie powyższej czynności."

W piśmie z 22 września 2003 r., doręczonym pełnomocnikowi powódek 24 września 2003 r., S. K. oświadczyła, że nie widzi potrzeby potwierdzenia kupna udziałów zawartej pomiędzy pozwanym, a T. W., A. W. i B. W., albowiem udziały te zostały nabyte do majątku odrębnego pozwanego Z. K..

W okresie współpracy w (...) spółki Przedsiębiorstwo (...) J. W. i Z. K. Sp.j. w P., J. W. i Z. K. wypłacali comiesięczne zaliczki w wysokości po 5.000 zł. Żona pozwanego od 1998 do 2010 r. pracowała w Izbie Skarbowej w P. Ośrodek zamiejscowy w P., uzyskiwała wynagrodzenie około 2.000 -3.000zł.

13 maja 2009 r. w C. zmarła B. W., Spadek po niej nabyły matka T. W. w udziale wynoszącym 3/8 części oraz siostra A. W. w udziale wynoszącym 5/8 części.

Pismami z 30 listopada 2005r., 18 lipca 2011r. i 18 lipca 2013r. powódki wzywały pozwanego do zapłaty spornej kwoty. Pozwany pismami z 29 grudnia 2005r., 11 kwietnia 2006r. i 29 lipca 2013r. odmawiał zapłaty żądanych kwot.

21 marca 2006 r. powódki złożyły w Sądzie Rejonowym w Pile wniosek o zawezwanie do próby ugodowej w sprawie zapłaty ceny sprzedaży udziałów Przedsiębiorstwa (...) J. W. i Z. K. Sp.j. w P. za kwotę 194,000zł. Na posiedzeniu pojednawczym z 19 kwietnia 2006 r. pozwany się nie stawił.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał powództwo za nieuzasadnione. Na wstępie zauważył, że w niniejszej sprawie nie doszło do przedawnienia roszczeń. Zwrócił uwagę, że strony nie są przedsiębiorcami. Powódki udziały w spółce nabyły na podstawie dziedziczenia. Ponadto roszczenie powódek o zapłatę ceny z tytułu umowy sprzedaży udziałów nie pozostawało w funkcjonalnym związku z działalnością gospodarczą, tzn. nie wynikało z czynności podejmowanych w celu realizacji zadań związanych z przedmiotem prowadzonej działalności

gospodarczej. Istotne znaczenie miała również okoliczność, że powódki nie prowadziły po nabyciu udziałów działalności w spornej spółce, a ich udział w funkcjonowaniu tego podmiotu ograniczył się jedynie do jednorazowego uczestnictwa w walnym zgromadzeniu wspólników spółki, na którym to sprzedały pozwanemu swoje udziały w spółce. Wobec powyższego termin przedawnienia roszczenia powódek, zdaniem Sądu Okręgowego, odpowiada 10 latom, albowiem samo roszczenie, wbrew twierdzeniom pozwanego, nie jest roszczeniem związanym z działalnością gospodarczą. Zgodnie z treścią art. 123 § 1 pkt 1 i 124 § 1 k.c. bieg terminu przedawnienia upływa dopiero z dniem 19 kwietnia 2016 i\, przy czym powództwo zostało złożone przed tą datą.

Za okoliczność niebudzącą wątpliwości Sąd I instancji uznał fakt podpisania przez pozwanego aneksu do umowy z 4 marca 2003 r. Świadczą o tym przede wszystkim podjęte przez niego w późniejszym terminie działania; zawarcie 20 marca 2003 r. przez niego i Ł. K. jako wspólników, już bez obecności powódek i B. W., aneksu nr (...) do umowy spółki Przedsiębiorstwa (...) J. W. i Z. K. Sp.j. w P., którym ustalili, że do prowadzenia spaw spółki jest uprawniony pozwany Z. K., a wspólnicy spółki uczestniczą w zyskach i stratach i to odpowiednio Ł. K. w 1%, zaś Z. K. w 99%. Z kolei aneksem nr (...) z 9 maja 2003 r. ww. wspólnicy zmienili firmę spółki na Przedsiębiorstwo (...) Z. K. Sp.j. w P.. Ponadto Sąd zwrócił uwagę, że 12 maja 2003 r. pozwany sporządził wniosek do Sądu Rejonowego w Poznaniu XXII Wydziału Gospodarczego Krajowego Rejestru Sądowego, którym domagał się wykreślenia zmarłego wspólnika J. W., wpisania nowych wspólników T. W., A. W. i B. W., następnie wykreślenia wspólników T. W., A. W. i B. W., wpisania nowego wspólnika Ł. K., zmiany danych jego dotyczących poprzez wpisanie umowy majątkowej małżeńskiej, zmiany umowy spółki (§10 i 11 umowy) - aneks nr (...) z dnia 20 marca 2013r., zmiany nazwy spółki (§2 umowy) - aneks nr (...) z dnia 9 maja 2003r., sprawozdania finansowego za 2002r. - bilansu z rachunkiem wyniku. Do wniosku pozwany załączył również zmianę umowy spółki wraz z umową sprzedaży udziałów z dnia 3 marca 2003r. i aneks do umowy sprzedaży udziałów z dnia 4 marca 2003r.

Sąd Okręgowy przyjął także, że pismo z 22 września 2003 r, zostało podpisane przez S. K.. Porównując napisane przez świadka wyrazy na terminie rozprawy z 15 stycznia 2015r, (k.214 akt) z podpisem S. K. złożonym pod spornym dokumentem, brak jest wątpliwości, że to ona nakreśliła podpis na ww. piśmie. Świadczy o tym chociażby charakterystyczny sposób kreślenia liter S i K. Sama treść ww. oświadczenia została przez Sąd I instancji uznana za niemogącą wpływać na wynik postępowania. Zgodnie z domniemaniem wynikającym z art. 31 § 1 k.r.o. udziały zostały nabyte przez pozwanego do majątkowej wspólności ustawowej pozwanego i jego żony S. K.. Stąd też Sąd Okręgowy uznał, że do oceny ważności podpisanych przez strony umowy z 3 marca 2003 r. i aneksu z 4 marca 2003 r. należy stosować przepisy k.r.o. oraz przepisy k.c., obowiązujące na dzień dokonania tych czynności prawnych.

Przechodząc natomiast do zasadności formułowanego roszczenia, Sąd 1 instancji wskazał, że zgodnie z art. 32 k.r.o. zasadą jest, że o zaliczeniu nabytego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego małżonków decyduje jego nabycie w czasie trwania wspólności ustawowej. Z kolei stosownie do art. 36 k.r.o. oboje małżonkowie są zobowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym. Każdy z nich może wykonywać samodzielnie zarząd majątkiem wspólnym. Przy czym do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej. Dla stosunków zewnętrznych z osobami trzecimi, jak zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, nader istotne jest więc rozróżnienie, które spośród czynności prawnych dokonywanych samodzielnie przez jedno z małżonków mieszczą się w granicach zwykłego zarządu, które zaś przekraczają jego zakres. Pierwsze z nich są bowiem w pełni skuteczne wobec kontrahenta, choćby zostały dokonane z naruszeniem obowiązku współdziałania obojga małżonków w zarządzie majątkiem wspólnym, do skuteczności zaś drugich tych czynności niezbędna jest zgoda drugiego z małżonków albo potwierdzenie przez niego dokonanej czynności. Do zakresu zwykłego zarządu, Sąd zaliczył czynności prawne dokonywane w sprawach związanych z normalną eksploatacją rzeczy objętych wspólnością, zgodnie z ich gospodarczym przeznaczeniem. Stąd też zaciąganie zobowiązań co do zasady kwalifikuje się jako czynności zwykłego zarządu, chyba, że chodzi o zobowiązanie niewspółmiernie wysokie do wartości majątku wspólnego, mogącego w istotny sposób podważyć sytuację ekonomiczną małżonków i związane z tym podstawy bytu założonej przez nich rodziny. Zgoda jednego z małżonków na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu jest w stosunku do stron tej czynności oświadczeniem woli osoby trzeciej w rozumieniu art. 63 § 1 k.c. Jednocześnie małżonek, który wyraził zgodę nie staje się przez to stroną czynności dokonanej przez drugiego małżonka. Z treści art. 37 k.r.i.o. wynika zaś, że ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że ważność umowy przekraczającej zakres zwykłego zarządu, zawartej przez jedno z małżonków bez zgody drugiego z nich, zależy od potwierdzenia jej przez drugie z małżonków. Jest to więc umowa niezupełna (kulejąca) charakteryzująca się tym, że brak zgody drugiego z małżonków nie powoduje ani nieważności bezwzględnej, ani nieważności względnej umowy, powoduje natomiast powstanie stanu bezskuteczności zawieszonej do chwili potwierdzenia albo odmowy potwierdzenia. Wskutek potwierdzenia ustaje stan zawieszenia i umowę uważa się za ważną od początku tj. od chwili jej zawarcia, natomiast odmowa potwierdzenia lub ustanie możliwości potwierdzenia sprawia, że umowa jest od początku bezwzględnie nieważna.

Przenosząc powyższe rozważania na stan faktyczny niniejszej sprawy, Sąd I instancji przyjął, że zarówno umowa z 3 marca 2003 r. jak i zawarty do niej aneks z 4 marca 2003r. były czynnościami prawnymi dotkniętymi sankcją nieważności. Zawarcie tych umów potraktował jako czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, do których potrzebna był zgoda drugiego małżonka - S. K., Sąd Okręgowy nadmienił, że z powyższej okoliczności powódki zdawały sobie sprawę - ich ówczesny pełnomocnik w piśmie z 11 września 2003 r. zwrócił się o potwierdzenie do 17 wrzenia 2003 r. umowy sprzedaży udziałów z 4 marca 2003 r., ewentualnie

1  podanie terminu zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej. Jednocześnie, oceniając czy zawarcie przez pozwanego umowy z powódkami stanowiło czynność wykraczającą poza zwykły zarząd, Sąd Okręgowy podkreślił, że miał na względzie czy zobowiązanie to było niewspółmiernie wysokie do wartości majątku wspólnego, tj. czy mogło w istotny sposób podważyć sytuację ekonomiczną małżonków i związane z tym podstawy bytu założonej przez nich rodziny. Z zeznań świadka S. K. i stron procesu wynikało, że J. W. i Z. K. w związku z prowadzoną działalnością gospodarcza pobierali zaliczki w wysokości S.OOOzł miesięcznie. Od śmierci J. W. dochody pozwanego spadły do 2.000 - 3.000zł miesięcznie. Ostatecznie Przedsiębiorstwo (...) J. W.

2  Z. K. Sp.j. w P. upadła. Żona pozwanego S. K. otrzymywała w tym czasie wynagrodzenie w wysokości około 2.000 - 3.000 zł. Sumując powyższe kwoty, Sąd stwierdził, że w marcu 2003 r. pozwany i jego małżonka osiągali dochody w kwocie od 4.000 - 8.000 zł miesięcznie. Porównując powyższa kwotę z kwotą 200.000zł z tytułu ceny za sprzedaży udziałów, przyjął, że zobowiązanie wynikające z umowy sprzedaży udziałów w istotny sposób godziło w sytuację ekonomiczną małżonków. Tym samym było ono czynnością przekraczająca zakres zwykłego zarządu, a więc zawarcie umowy sprzedaży udziałów wymagało zgody małżonki pozwanego.

Ponadto Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 6 k.c. na powódkach spoczywał, biorąc pod uwagę treść pisma z 11 września 2003 r. i jego załącznika, obowiązek potwierdzenia czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym przez S. K., a następnie obowiązek wykazania, że pozwany i jego małżonka w chwili zawarcia umowy dysponowali takim majątkiem wspólnym, który pozwalałby przyjąć odmienne stanowisko co do charakteru zawartej umowy (jako czynności zwykłego zarządu). Na powyższą okoliczność powódki nie przedstawiły jednak żadnego wniosku dowodowego. Sąd Okręgowy w celu ustalenia, czy zawarcie umów z 3 marca 2003r. i aneksu z 4 marca przekraczało zakres zwykłego zarządu przeprowadził jedynie dowód z przesłuchania stron - kierując się poglądem, że sąd z urzędu bierze pod uwagę nieważność czynności prawnej (art. 58 § 1 k.c.). Niemniej jednak na podstawie uzyskanego w ramach przesłuchania materiału niemożliwe było poczynienie ustaleń odmiennych niż wcześniej przedstawione. Czynność sprzedaży udziałów w spółce była nieważna.

Mając powyższe na uwadze powyższe, Sąd I instancji, uznał, że powództwo podlegało oddaleniu (pkt 1 wyroku).

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art 98 k.p.c. obciążając nimi strony w zakresie przez nie poniesionym.

Apelację od powyższego wyroku wywiodły powódki. Zaskarżyły w niej orzeczenie w całości, Sądowi I instancji zarzuciły:

1)  rażące naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a)  dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej zamiast swobodnej oceny dowodów w sprawie i przyjęcie, że pozwany Z. K. nabył ogół praw i obowiązków w spółce jawnej (...) J. W. i Z. K. od powódek i ich poprzedniczki prawnej do majątku wspólnego w sytuacji kiedy przeczy powyższemu pozostały materiał dowodowy w sprawie, tj. oświadczenie żony pozwanego z 22 września 2003 r., jak i pozostałe okoliczności zawarcia umowy sprzedaży, tj. przesunięcie płatności zapłaty na koniec 2005 i koniec 2006 r. oraz zawarcie przez pozwanego wraz z małżonką już 14 kwietnia 2003 r. umowy małżeńskiej majątkowej;

b)  dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej zamiast swobodnej oceny materiału dowodowego w sprawie i uznanie za w pełni wiarygodne zeznania świadka S. K. (złożone na rozprawie z 15 stycznia 2015 r.) podczas gdy świadek ten po okresie 12 lat zaprzeczył prawdziwości swojego oświadczenia złożonego w piśmie z 22 września 2003 r.;

c)  dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej zamiast swobodnej oceny materiału dowodowego w sprawie i przyjęcie, że nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej przez pozwanego Z. K. nie mogło stanowić czynności zwykłego zarządu majątkiem wspólny w sytuacji kiedy powyższe ustalenie nie koresponduje z celem nabycia ogółu praw i obowiązków (prowadzenie działalności gospodarczej przez pozwanego), jak i okolicznościami nabycia ogółu obowiązków i praw, tj. odroczeniem płatności za okres blisko 3 lat, prowadzenie spółki jawnej wspólnie z bratankiem, zakresem prowadzonej działalności (zob. zeznania pozwanego złożone na rozprawie w 15 stycznia 2015 r.);

1)  rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 37 § 1 k.r.o. (w dacie sprzed 20 stycznia 2005 r.) poprzez jego błędne zastosowanie w niniejszej sprawie i przyjęcie przez Sąd I instancji, że nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej przez pozwanego Z. K. wymagało uzyskania zgody jego małżonki S. K., albowiem nie nastąpiło do majątku odrębnego pozwanego;

2)  rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 36 § 2 k.r.o. poprzez jego błędną wykładnię w niniejszej sprawie i przyjęcie, przy założeniu że nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej przez pozwanego nie nastąpiło do jego majątku odrębnego, że przedmiotowe nabycie nie stanowiło czynności zwykłego zarządu majątkiem wspólnym;

3)  rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 65 § 1 k.c. poprzez brak dokonania prawidłowej wykładni oświadczenia woli S. K., złożonego w piśmie z 22 września 2003 r. i to w powiązaniu z pozostałymi okolicznościami sprawy.

Podnosząc ww. zarzuty skarżące wniosły o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Ewentualnie wniosły o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, pozostawiając mu orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości oraz obciążenie powódek kosztami postępowania odwoławczego w zakresie przez nie poniesionym, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódek nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Odwoławczy w całości podziela zarówno ustalenia, jak i rozważania poczynione w niniejszej sprawie przez Sąd Okręgowy, przyjmując je tym samym za własne, sygnalizując jedynie potrzebę ich uzupełnienia w niewielkim zakresie.

Odnosząc się do poszczególnych zarzutów z wywiedzionego środka zaskarżenia przede wszystkim zauważyć należy, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił, iż nabycie przez pozwanego na podstawie umowy sprzedaży z 3 marca 2003 r., zmienionej aneksem z 4 marca 2003 r., ogółu praw i obowiązków w Przedsiębiorstwie (...) J. W. i Z. K. Sp.j. w P. nastąpiło do majątku wspólnego małżonków Z. i S. K.. Nawiązując do argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu apelacji, jeszcze raz, za Sądem Okręgowym, podkreślić trzeba, że o tym czy nabycie praw i obowiązków następuje do majątku odrębnego małżonka decydują okoliczności obiektywne, istniejące w chwili dokonania czynności. Wiążą się one z rodzajem i przedmiotem samej czynności, obejmując jedynie czynności opisane w art. 33 pkt 1 - 10 k.r.o. w jego brzmieniu obowiązującym w momencie dokonania czynności, tj. w marcu 2003 r. W konsekwencji powyższego czynności nieujęte w ww. przepisie, w tym m.in. nabycie udziałów w osobowej spółce prawa handlowego, w trakcie trwania wspólności małżeńskiej pozostają czynnościami powodującymi przysporzenie majątku wspólnego małżonków. Zgodnie bowiem z przepisem art.32§lk.r.o obowiązującym w chwili dokonania przedmiotowej czynności, dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub jednego z nich. W świetle przepisu art. 32k.r.o i art. 33 pkt.l-3kro obowiązujących w dacie zbycia udziałów, o zaliczeniu przedmiotów majątkowych do dorobku małżonków decydował czas ich nabycia. Z ustalonego stanu faktycznego wynika zaś ,że umowa zbycia udziałów, zmieniona aneksem została zawarta w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej pozwanego. Oświadczenie małżonki pozwanego stwierdzające, że nabycie udziałów nastąpić miało do majątku odrębnego, jako sprzeczne z obowiązującymi przepisami, nie mogło wywoływać przypisywanych mu przez skarżące skutków prawnych, tzn. w oparciu o to oświadczenie nie można przyjąć, jak tego chcą skarżące, że nabyte udziały nie weszły do majątku wspólnego małżonków, lecz do majątku odrębnego pozwanego. Podobnie oceny tej nie mógł zmienić fakt rozłożenia płatności na raty, jak również późniejsze zawarcie przez pozwanego umowy wyłączającej wspólność ustawową, skoro ta umowa została zawarta miesiąc po zbyciu przez powódki udziałów w spółce. Z tych względów zarzut naruszenia art. 233§lk.p.c. w zakresie wskazanym w apelacji okazał się bezzasadny.

Sąd 1 instancji prawidłowo ustalił również, że nabycie przez pozwanego udziałów w ww. spółce stanowiło czynność przekraczającą zwykły zarząd w rozumieniu art. 36 § 2 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym w chwili zawarcia przez strony umowy sprzedaży. Rację mają apelujące, że dokonując oceny czy przedmiotowa czynność przekraczała zakres zwykłego zarządu nie sposób opierać się jedynie na sytuacji finansowej samych małżonków, jak uczynił to Sąd Okręgowy, lecz należy również wziąć pod uwagę sytuację gospodarczą samej spółki, której to udziały zostały zbyte, bowiem nabycie udziałów nastąpiło w związku z prowadzoną przez pozwanego działalnością gospodarczą . Niemniej jednak uwzględnienie ww. okoliczności nie mogło prowadzić do przyjęcia stanowiska odmiennego niż wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Kondycję spółki w chwili zawarcia umowy sprzedaży udziałów ocenić należy odmiennie niż skarżące podają w wywiedzionym środku odwoławczym. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że już 2 czerwca 2003 r., a zatem w miesiąc po zawarciu przedmiotowej umowy, wszczęte zostało postępowania upadłościowe względem spółki z możliwością zawarcia układu, a następnie w lutym 2004 r. - postępowanie upadłościowe z likwidacją majątku spółki. W świetle powyższych okoliczności zakładać należy, że sytuacja finansowa Przedsiębiorstwa (...) J. W. i Z. K. Sp.j. w P. była trudna i w żadnej mierze nie warunkowała wydatkowania 200.000 zł na zakup udziałów przez jednego z jej wspólników w ramach zwykłego zarządu. Tym samym, nawet jeżeli Sąd I instancji w ramach przeprowadzonej oceny uwzględniłby nie tylko sytuację majątkową samych małżonków, lecz również i kondycję spółki, to i tak brak byłoby podstaw do przyjęcia stanowiska odmiennego niż przyjęte w zaskarżonym orzeczeniu. To zaś wykluczało uwzględnienie zgłoszonych przez skarżące zarzutów. Nabycie przez pozwanego udziałów zasadnie zostało zakwalifikowane przez Sąd Okręgowy jako czynność przekraczającą zwykły zarząd, a tym samym w świetle obowiązujących w chwili zawarcia umowy przepisów (art 36 § 2 zd. 2 k.r.o.) do jej dokonania wymagana była zgoda drugiego małżonka. Skoro zgoda taka nie została uzyskana (co zarówno w toku postępowania przed Sądem I instancji, jak też w apelacji, nie było kwestionowane), to umowa sprzedaży udziałów oraz aneks do niej, w świetle treści art. 37 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym w chwili dokonania czynności, zasadnie uznane zostały za nieważne, a w konsekwencji tego, za nie mogące stanowić podstawy formułowanego w pozwie żądania zapłaty.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Apelacyjny stosownie do treści art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Z uwagi na oddalenie apelacji w całości, wobec braku poniesienia kosztów postępowania odwoławczego przez pozwanego, nie zachodziły podstawy do wydania rozstrzygnięcia w przedmiotowym zakresie.

Roman Stachowiak Małgorzata Kaźmierczak Piotr Górecki