Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 stycznia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 stycznia 2017 roku w S.

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Komendantowi (...) w Ś.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Świnoujściu z dnia
8 marca 2016 roku, sygn. akt I C 1498/14

1.  prostuje oznaczenie pozwanego w zaskarżonym wyroku jako Skarb Państwa – Komendant (...) w Ś.;

2.  oddala apelację;

3.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa - Komendanta (...) w Ś. na rzecz (...) M. - M. S. Spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Marzenna Ernest SSO Tomasz Szaj SSO Zbigniew Ciechanowicz

Sygn. akt II Ca 844/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 08 marca 2016 r. Sąd Rejonowy w Świnoujściu, sygn. akt I C 1498/14: I. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 60.105,60 zł z odsetkami:

a. ustawowymi od dnia 06 września 2014r. do dnia 31 grudnia 2015r.,

b. ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016r. do dnia zapłaty;

II. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 6623 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następującym stanie faktycznym sprawy i rozważaniach:

W dniu 14 lutego 2014r. powódka (...) Sp. z o.o. w S. zawarła z pozwanym Skarbem Państwa - Ministerstwem Obrony Narodowej K. (...) w Ś. umowę nr (...), której przedmiotem było wykonanie przez powódkę naprawy dokowej okrętu OTrM 821. Zgodnie z § 1 ust. 4 umowy powódka zobowiązała się do wykonania i oddania przedmiotu umowy z należytą starannością, zgodnie z zasadami wiedzy technicznej i sztuki inżynierskiej oraz obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa. Stosownie do treści § 3 ust. 1 umowa miała zostać wykonana do dnia 31 maja 2014r. § 6 ust. 1 umowy stanowił, że odbiór techniczny po naprawie zostanie dokonany przez przedstawiciela (...) przy współudziale komisji zdawczo odbiorczej powołanej rozkazem Dowódcy Jednostki Wojskowej Nr 2750. Odbiór miał zostać wykonany po wykonani wszystkich prac określonych w umowie na podstawie "Programu prób zdawczo - odbiorczych". Próby zdawczo - odbiorcze okrętu miały obejmować próby na uwięzi (§ 6 ust. 8 umowy) i próby w morzu (§ 6 ust. 9 umowy). Zgodnie z umową (§ 9) "Protokół zdawczo - odbiorczy" miał potwierdzać wykonanie naprawy dokowej OTrM 821 zgodnie z postanowieniami umowy. Stosownie do § 10 ust. 1 umowy powódka za wykonanie przedmiotu umowy miała otrzymać wynagrodzenie w kwocie 2.577.000 zł. Zapłata faktury za należyte wykonanie przedmiotu umowy miała nastąpić w formie przelewu na rachunek powódki w terminie 30 dni od dnia otrzymania przez pozwanego faktury oraz podpisanego przez strony "Protokołu zdawczo odbiorczego". W § 12 ust. 3 umowy strony postanowiły, że pozwanemu przysługuje kara umowna w wysokości 0,8 % wartości brutto umowy niezrealizowanej w terminie za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w realizacji umowy. Zapłata za fakturę miała zostać pomniejszona o wysokość ewentualnych kar umownych.

W dniu 26 maja 2014r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy z dnia 14 lutego 2014r. zmieniając tę umowę w ten sposób, że określiły termin wykonania umowy na dzień 31 lipca 2014r.

Pismem z dnia 16 lipca 2014r. powódka poinformowała Dowódcę Jednostki Wojskowej 2750, że w związku z zakończeniem prac remontowych prosi o skierowanie przedstawicieli użytkownika i zamawiającego do udziału w pracach na okręcie według harmonogramu, przewidującego próby zdawczo - odbiorcze na uwięzi w dniu 28 lipca 2014r. w godzinach 08.00 - 16.00 i próby morskie w dniu 29 lipca 2014r. w godzinach 08.00 - 20.00.

W dniu 23 lipca 2014r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy z dnia 14 lutego 2014r. zmieniając tę umowę m.in. w ten sposób, że określiły wysokość należnego powódce wynagrodzenia na kwotę 2.504.400 zł

Prace remontowe okrętu OTrM 821 odbywały się w Morskiej Stoczni (...) w S.. W dniu 28 lipca 2014r. przedstawiciele Rejonowego Przedstawicielstwa Wojskowego nr 4 P. S. i E. G. stawili się tam na wyznaczony termin prób na uwięzi. Próby na uwięzi zostały przeprowadzone do dnia 29 lipca 2014r. W związku z wystąpieniem problemu z uruchomieniem układu napędowego okrętu w dniu 29 lipca 2014r. nie mogły zostać przeprowadzone próby w morzu. Przedstawiciele (...) wrócili do G. i mieli stawić się na nowy termin prób w morzu, po jego ustaleniu.

Pismem z dnia 29 lipca 2014r. powódka poinformowała Dowódcę Jednostki Wojskowej 2750, że w związku z przedłużającymi się próbami na uwięzi, termin wyjścia okrętu w morze, celem realizacji prób morskich, po uzgodnieniu z dowódcą okrętu, został przesunięty na dzień 30 lipca 2014r.

Pismem z dnia 30 lipca 2014r. powódka poinformowała Dowódcę Jednostki Wojskowej 2750, że próby morskie okrętu będą realizowane w dniu 31 lipca 2014r. Na piśmie tym dowódca okrętu P. M. potwierdził gotowość okrętu do realizacji prób układów napędowych jednostki w morzu.

W dniu 31 lipca 2014r. nie zostały przeprowadzone próby na morzu z uwagi na niestawiennictwo przedstawicieli Rejonowego Przedstawicielstwa Wojskowego nr 4 P. S. i E. G..

Pismem z dnia 31 lipca 2014r. powódka poinformowała Komendanta (...) w Ś., że w związku z brakiem przedstawicieli (...) na okręcie Dowódca Jednostki Wojskowej 2750 nie wyraził zgody na realizację prób morskich okrętu. Jednocześnie wskazała, że wykonała wszystkie prace remontowe, zakończyła z wynikiem pozytywnym próby portowe na uwięzi oraz że nie może skutecznie zakończyć umowy, z uwagi na brak możliwości realizacji prób morskich. Zwróciła się również o uznanie terminowego zakończenia realizacji umów, w zakresie realizacji naprawy dokowej okrętu OTrM 821 oraz określenie terminu realizacji prób morskich z udziałem przedstawicieli (...).

Pismem z dnia 01 sierpnia 2014r. powódka zwróciła się do Komendanta (...) w Ś. o bezzwłoczne określenie terminu realizacji prób morskich z udziałem przedstawicieli (...).

W dniu 01 sierpnia 2014r. nowy termin przeprowadzenia prób w morzu został wyznaczony na dzień 04 sierpnia 2014r.

W dniu 04 sierpnia 2014r. przeprowadzone zostały próby okrętu OTrM 821 w morzu, po ich zakończeniu sporządzony został protokół zdawczo - odbiorczy, który podpisali przedstawiciele Rejonowego Przedstawicielstwa Wojskowego nr 4 P. S. i E. G., przedstawiciele pozwanego P. M., M. T. A. S. oraz przedstawiciel powódki M. K.. W treści protokołu stwierdzono, że przedmiot umowy został wykonany zgodnie z warunkami umowy i 4 dni po terminie tj. w dniu 04 września 2014r.

Wszelkie prace remontowe okrętu, objęte umową z dnia 14 lutego 2014r. zostały wykonane przez powódkę do dnia 29 lipca 2014r.

W dniu 05 sierpnia 2014r. powódka wystawiła fakturę nr (...)r., obciążając pozwanego kwotą 2.504.400 zł z terminem płatności do dnia 05 września 2014r.

W dniu 13 sierpnia 2014r. pozwany wystawił notę księgową nr (...), obciążając powódkę kwotą 60.105,60 zł.

Pozwany wypłacić powódkę kwotę wynikającą z faktury nr (...)r., pomniejszoną o kwotę 60.105,60 zł.

Pismem z dnia 28 października 2014r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty do dnia 14 listopada 2014r. kwoty 60.105,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 06 września 2014r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości.

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

W niniejszej sprawie powódka dochodziła od pozwanego kwoty 60.105,60 zł, stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą należnego jej wynagrodzenia z umowy nr (...) z dnia 14 lutego 2014 r., a kwotą faktycznie powódce wypłaconą przez pozwanego. Bezspornym było przy tym to, że będąca przedmiotem sprawy kwota 60.105,60 zł stanowiła karę umowną, którą pozwany obciążył powódkę w nocie księgowej z dnia 13 sierpnia 2014r. i o którą pozwany pomniejszył wypłacone powódce wynagrodzenie. Kwestią sporną w sprawie było to czy pozwany był uprawniony do obciążenia powódki przedmiotową karą umowną.

Sąd zwrócił uwagę, że w umowie z dnia 17 lutego 2014r., tj. w jej § 12, strony przyznały pozwanemu uprawnienie do naliczania kar umownych. Przy czym Sąd podkreślił, że o bezzasadności roszczenia powoda nie mógł przesądzić fakt błędnego określenia umownej podstawy obciążenia karą umowną w nocie księgowej z dnia 13 sierpnia 2014r. Wątpliwości Sądu nie budziło to, że powołanie w przedmiotowej nocie § 11 pkt 3 umowy było oczywistą omyłką pisarską, a faktyczną podstawy naliczenia kary był § 12 ust. 3 umowy, w którym strony postanowiły, że pozwanemu przysługuje kara umowna w wysokości 0,8 % wartości brutto umowy niezrealizowanej w terminie za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w realizacji umowy. Ponadto wskazały, że zapłata za fakturę miała zostać pomniejszona o wysokość ewentualnych kar umownych.

Zdaniem Sądu materiał dowodowy zebrany w sprawie pozwala na stwierdzenie, iż pozwany bezpodstawnie obciążył powódkę karą umową. Brak jest bowiem podstaw do przyjęcia, że umowa nie została zrealizowana w terminie. Zgodnie z § 3 ust. 1 umowy z dnia 17 lutego 2014r. (zmienionego aneksem nr (...) z dnia 26 maja 2014r.) strony określiły termin wykonania umowy na dzień 31 lipca 2014r. Strony różnie interpretowały w sprawie pojęcie "wykonania umowy". Powódka odwoływała się w tym zakresie do kwestii faktycznego wykonania prac objętych umową, pozwany fakt opóźnienia wykonania umowy wyprowadzał z daty protokołu zdawczo - odbiorczego. Niewątpliwie protokół zdawczo - odbiorczy naprawy dokowej okrętu OTrM 821 został sporządzony dopiero 04 sierpnia 2014r. W protokole tym stwierdzono, że przedmiot umowy został wykonany cztery dni po terminie.

W ocenie Sądu podstawą wniosku o nieterminowym wykonaniu umowy przez powódkę nie mogła być jednak data sporządzenia wskazanego powyżej protokołu, jak również zawarte w nim oświadczenie o wykonaniu przedmiotu umowy po terminie. Dowody zebrane w sprawie jednoznacznie potwierdziły, że powódka wykonała wszystkie prace remontowe do dnia 31 lipca 2014r. oraz że prace te zostały wykonane prawidłowo. W tej sytuacji nie można uznać, że nastąpiło opóźnienie w realizacji umowy przez powódkę. godnie z § 1 ust. 2 umowy z dnia 14 lutego 2014r. przedmiotem zamówienia była naprawa dokowa okrętu OTrM 821. Niewątpliwie przeprowadzenia prób okrętu w morzu i sporządzenia protokołu zdawczo - odbiorczego nie można uznać za czynności mieszczące się w zakresie "naprawy dokowej”. Sąd podkreślił, że w § 1 ust. 4 umowy strony rozróżniły pojęcie "wykonania przedmiotu umowy" od "oddania przedmiotu umowy". Stosownie zaś do treści § 10 ust, 1 powódce przysługiwało wynagrodzenia za "wykonanie przedmiotu umowy". Zgodnie zaś z § 6 ust. 1 umowy odbiór okrętu miał zostać dokonany po wykonaniu wszystkich prac określonych w umowie. Dodatkowo zawarty w § 9 umowy zapis, że protokół zdawczo - odbiorczy potwierdza wykonanie naprawy dokowej OTrM 821 zgodnie z postanowieniami umowy należy uznać, za podkreślający charakter deklaratoryjny protokołu, w zakresie prawidłowości wykonania prac. Zdaniem Sądu brak jest podstaw do przyjęcia, że tego rodzaju zapis można interpretować w ten sposób, że dopiero z chwilą sporządzenia protokołu zdawczo - odbiorczego nastąpiło wykonanie umowy. Gdyby jednak nawet przyjąć takie stanowisko to nie można uznać, że opóźnienie w sporządzeniu protokołu stanowiło okoliczność niezawinioną przez powódkę. W oparciu o dowody zebrane w sprawie Sąd stwierdził, że na dzień 30 lipca 2014r. po stronie powódki nie istniały żadne przeszkody w przeprowadzeniu prób okrętu w morzu oraz że podjęła ona ze swojej strony starania, aby próby te zostały przeprowadzone w dniu 31 lipca 2014r., co zaś umożliwiłoby sporządzenie w tym dniu protokołu zdawczo - odbiorczego. W ocenie Sądu nie budzi również wątpliwości, że niezrealizowanie tych zamierzeń wynikało wyłącznie z nieobecności przedstawicieli (...) na okręcie w dniu 31 lipca 2014r. Bezspornym było, że powódka w dniu 30 lipca 2014r. przesłała faksem do (...) informację o planowanym przeprowadzeniu prób morskich w dniu 31 lipca 2014r. W tej sytuacji pozwany powinien wykazać, że faktycznie przedmiotowy faks wpłynął do Rejonowego Przedstawicielstwa Wojskowego już po godzinach jego pracy. Sąd wskazał, że w oparciu o zeznania świadków P. S. i E. G. można jedynie stwierdzić, że świadkowie ci uzyskali informację o faksie dopiero w dniu 31 lipca 2014r. Zdaniem Sądu wiarygodne są również twierdzenia powódki, że przedstawiciele (...) byli informowani o terminie przeprowadzenia prób w morzu również telefonicznie. Z zeznań wskazanych powyżej świadków wynika, że wcześniej takie uzgodnienia telefoniczne miały miejsce. Wydaje się nieracjonalnym to, że powódka takiego kontaktu nie nawiązała w przypadku tak istotnego terminu. Niewątpliwie powódka miała ograniczoną możliwość wpływu na stawiennictwo przedstawicieli (...). Sąd podkreślił, że wierzyciel powinien współdziałać z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania stosownie do art. 354 § 2 k.c. W ocenie Sądu powódka wykazała należytą staranność i podjęła działania, aby czynności zdawczo - odbiorcze okrętu po naprawie zostały przeprowadzone do dnia 31 lipca 2014r. Również pozwany powinien podjąć starania, aby czynności związane z odbiorem okrętu po naprawie nastąpiły w najszybszym możliwym terminie, w tym powinien zapewnić obecność przedstawicieli (...) w ostatnich dniach terminu do wykonania przedmiotu umowy przez powódkę. Zdaniem Sądu gdyby nawet przyjąć, że pracownicy (...) w G. mogli zapoznać się z treścią pisma powódki o wyznaczeniu terminu przeprowadzenia prób w- morzu na dzień 31 lipca 2014r. dopiero o godzinie 07.30 to pozwany nie wykazał, aby podjęte zostały jakieś starania, aby zorganizować dojazd pracowników (...) jeszcze w tym dniu. Nieprzekonujące dla Sądu były twierdzenia świadków P. S. i E. G., że nie byłoby możliwym ich stawienie się na okręcie w tym dniu. Takiej możliwości nie wyklucza odległość pomiędzy G. i S., wynoszącej ok. 350 kilometrów . W tym zakresie Sąd wskazał, że świadek P. S. korzystając z prywatnego samochodu dał radę dojechać na rozprawę w dniu 11 sierpnia 2015r. z miejsca swojego zamieszkania (G.) do Ś. na godzinę 11.00. Pozwany nie wykazał, aby po jego stronie podjęte zostały jakiekolwiek działania, aby próby w morzu zostały przeprowadzone jeśli nawet nie 31 lipca 2014r. to chociażby w dniu 01 sierpnia 2014r. W ocenie Sądu pomimo, że termin przeprowadzenia prób w morzu został pierwotnie określony przez powódkę na dzień 29 lipca 2014r. to pozwany powinien również uwzględnić możliwość wystąpienia jakiś nieprzewidzianych i niezależnych od stron okoliczności. Powódka zaplanowała z góry, że czynności odbiorcze nie będą dokonywane na ostatnią chwilę, pozostawiając dwudniowy "zapas czasowy". Dodatkowo zebrany w sprawie materiał dowodowy zebrany w sprawie potwierdził, że niezrealizowanie prób morskich w pierwotnym terminie wynikało z okoliczności, za które odpowiedzialności nie można przypisać powódce tj. było związane z problemami z uruchomieniem układu napędowego okrętu. W związku z powyższym nie można uznać, że sporządzenie protokołu zdawczo odbiorczego dopiero w dniu 04 sierpnia 2014r. było okolicznością zawinioną przez powódkę. Dodatkowo Sąd miał na uwadze, że przeprowadzenie prób morskim w tym dniu wynikało wyłącznie z wymogów proceduralnych po stronie pozwanego. Gdyby nawet uznać, że spełnione przesłanki do obciążenie powódki karą umowną to skorzystanie przez pozwanego z tego uprawnienia należałoby uznać w okolicznościach niniejszej sprawy za nadużycie prawa podmiotowego ( art. 5 k.c.) W ocenie Sądu w tym zakresie należy uwzględnił podjęte przez powódkę starania, aby protokół zdawczo - odbiorczy został sporządzony do dnia 31 lipca 2014r., jak również brak prawidłowego współdziałania z powódką po stronie pozwanego. Istotnym jest zdaniem Sądu również to, że po dniu 31 lipca 2014r. powódka nie wykonywała już żadnych prac na okręcie, a odbiór wykonanych prac potwierdził ich prawidłowość. Pozwany nie wykazał również, aby przekazanie okrętu w dniu 04 sierpnia 2014r. wiązało się dla niego z jakimikolwiek niekorzystnymi skutkami.

Mając powyższe na uwadze Sąd w punkcie I wyroku uwzględnił powództwo w całości w zakresie należności głównej zasądzając również odsetki, zgodnie z jej żądaniem stosownie do art. 481 § 1 i § 2 k.c. z uwzględnieniem zmiany stanu prawnego ( art.481 § 2 k.c. ), jaka miała miejsce z dniem 1 stycznia 2016r. Sąd zaznaczył, że stosownie do § 10 ust. 1 łączącej strony umowy pozwany miał zapłacić powódce wynagrodzenie w terminie 30 dni od dnia otrzymania przez pozwanego faktury oraz podpisanego przez strony protokołu zdawczo odbiorczego. Powódka wystawiła fakturę w dniu 05 sierpnia 2014r., zaś protokół został podpisany przez strony w dniu 04 sierpnia 2014r. Tym samym pozwany pozostawał w zwłoce w zapłacie spornej części wynagrodzenia powódki od dnia 06 września 2014r.

Następnie Sąd wskazał, że ustalenia poczynił na podstawie niekwestionowanych przez strony dokumentów, zeznań świadków i przedstawiciela powódki. Zeznania świadków i M. K. wzajemnie ze sobą korespondowały, brak było więc podstaw do zakwestionowania wiarygodności tych zeznań. Okoliczności faktyczne były w niniejszej sprawie w znacznej części bezsporne. Przedmiotem sporu było zasadniczo tylko kwestia tego jaki skutek prawny wywołało sporządzenie protokołu zdawczo - odbiorczego w dniu 04 sierpnia 2014r.

O kosztach procesy w punkcie II wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 109 k.p.c. przy czym Sąd nie znalazł podstaw do zasądzenie na rzecz powódki wynagrodzenia pełnomocnika powódki w wysokości podwójnej stawki minimalnej.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje. Ewentualnie o przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia co do kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1. naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a mianowicie:

a) art.483 k.c. w związku z § 12 ust 3 łączącej strony umowy poprzez przyjęcie, iż pozwanemu nie przysługuje prawo obciążenia powódki karą umową za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w realizacji umowy, pomimo iż do faktycznego zakończenia realizacji umowy doszło dopiero w dniu 04 sierpnia 2014 roku;

b) art.353 ¹ k.c. poprzez przyjęcie, iż realizacja umowy nr (...) obejmowała wyłącznie wykonanie pracy na remontowanym okręcie a nie również jego przekazanie powódce jako wykonawcy a następnie jego odbiór po wykonanym remoncie, który to odbiór winien być wykonany zgodnie z procedurami określonymi łączącą strony umową;

2. naruszenie prawa procesowego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a mianowicie:

a) art.233 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i dokonanie ich dowolnej oceny, czego implikacją było przyjęcie, iż powódka wykonała łączącą strony umowę w terminie w związku z czym obciążenie jej karą umowną za nieterminową realizację przedmiotowej umowy jest niezasadne;

b) art.232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, iż z przedstawionych przez stronę powodową dowodów wynika, iż wykonała ona łączącą strony umowę z dnia 14 lutego 2014r w określonym treścią tej umowy terminie;

3. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu pierwszej instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że:

a) powódka wykonała łączącą strony umowę w terminie w niej określonym, tj. do dnia 31 lipca 2014 r.;

b) przez realizację umowy strony zgodnie uznały wyłącznie wykonanie prac remontowych na okręcie, a nie także jego przekazanie po wykonaniu prac remontowych użytkownikowi;

c) obowiązkiem pozwanego, a nie powódki, było zapewnienie obecności przedstawicieli (...) na remontowanym okręcie w dniu 31 lipca 2014 roku;

d) data sporządzenie „protokołu zdawczo-odbiorczego” nie stanowi o wykonaniu umowy, lecz jedynie potwierdza jej wykonanie w oparciu o dokumentację mając jedynie skutek fiskalny.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że treści łączącej strony umowy bezsprzecznie wynika, że iż powódka winna była zrealizować umowę w terminie do dnia 31 lipca 2014 r. W ocenie pozwanego błędnie Sąd pierwszej instancji utożsamia przedmiot zamówienia określony w ust 2 § 1 w/w umowy z realizacją tej umowy określającej nie tylko przedmiot zamówienia, tj. „naprawę dokową OtrM 821”, ale również takie elementy tej umowy jak procedurę przejęcia okrętu do naprawy oraz przebieg prac naprawczych jak również procedurę odbioru okrętu po dokonanej naprawie. Zwłaszcza te ostatni element nie został, zgodnie z treścią przedmiotowej umowy zaakceptowanej bez żadnych uwag i zastrzeżeń przez każdą ze stron, w jakikolwiek sposób „oderwany” od pozostałych postanowień umownych stanowiąc integralną część przedmiotowej umowy, która winna zostać uwzględniona przy interpretacji właściwego terminu realizacji umowy.

W ocenie apelującego wykładnia przedmiotowej umowy z uwzględnieniem zapisów zawartych w § 5 oraz § 12 ust 3 implikuje jednoznacznie wniosek, iż realizacja umowy, wbrew twierdzeniom Sądu, oznacza również przeprowadzenie pełnej procedury odbioru okrętu po dokonanych naprawach i to obowiązkiem powódki było takie przeprowadzanie zarówno prac jak i czynności związanych ze zdaniem przedmiotowego okrętu, aby dokonać tego do dnia 31 lipca 2014 r. Tak się jednakże nie stało, a powódka co należy podkreślić nie skorzystała z przysługujących jej uprawnień opisanych w ust 10 pkt 5 lit c) § 15 celem ewentualnego przedłużenia terminu realizacji umowy w związku z brakiem obecności w dniu 31 lipca 2014 roku przedstawicieli (...).

W konsekwencji pozwany za błędne uznał stanowisko Sądu I instancji, iż nie przysługiwało mu prawo nałożenia na powódkę kary umownej za każdy dzień niezrealizowania umowy w terminie.

W dalszej części uzasadnienia apelujący dokonał analizy art. 483 k.c. przewidującego karę umowną, wskazując przy tym m.in. że związek kary umownej z odpowiedzialnością kontraktową skutkuje odpowiednim odwołaniem do zasad rozłożenia ciężaru dowodu (art. 6 k.c.). Na wierzycielu spoczywa zatem ciężar udowodnienia niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, zawinienie dłużnika jest objęte domniemaniem wzruszalnym, stąd na dłużniku ciąży powinność jego obalenia poprzez udowodnienie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikało z przyczyn, za które nie ponosi odpowiedzialności. Konsekwentnie dłużnik może się zwolnić od obowiązku zapłaty wykazując, że niewykonanie zobowiązania było następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej i nic innego nie wynika z umowy stron dłużnik, który zachował należytą staranność, nie ponosi odpowiedzialności. Przy ocenie tej każdorazowo należy uwzględniać właściwość zobowiązania i cel umowy. Okolicznością ograniczającą zakres odpowiedzialności dłużnika za nienależyte wykonanie zobowiązania, polegające na opóźnieniu świadczenia, może być również obiektywnie istniejąca i niezależna od niego przyczyna, czasowo uniemożliwiająca wykonanie zobowiązania.

Apelujący wskazał, że bezspornie ze spełnieniem powyższych przesłanek co do rozkład ciężaru dowodu ze strony powodowej Sąd orzekający nie miał do czynienia w niniejszej sprawie. Podkreślając iż „protokół zdawczo-odbiorczy”, wbrew twierdzeniom Sądu Rejonowego w Świnoujściu nie potwierdza wyłącznie wykonania umowy na podstawie sporządzonej uprzednio dokumentacji, lecz jako jedyny dokument stanowi o wykonaniu przez powódkę całej umowy, a nie tylko przedmiotu zamówienia. W swych rozważaniach w tym zakresie Sąd orzekający, odnosząc się do części zapisów umowy całkowicie zignorował zapisy ust 17 § 5 łączącej strony umowy, zgodnie z którym to uregulowanie „protokół zdawczo-odbiorczy” potwierdza wykonanie naprawy dokowej OtrM 821” zgodnie z postanowieniami umowy. Nie jest to zatem, jak błędnie uznano, wyłącznie dokument porządkowy o charakterze fiskalnym.

Odpowiedź na apelację pozwanego złożyła strona powodowa wnosząc o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu wedle norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego ocenionego bez przekroczenia granic określonych treścią art. 233 § 1 k.p.c., przy jednoczesnym uwzględnieniu stanowisk stron postępowania, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Te ustalenia oraz ich prawną ocenę zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, Sąd Okręgowy w pełni podziela, przyjmując je jako własne i uznając zarzuty apelacji za pozbawione racji.

Na wstępie wskazania jedynie wymaga, iż Sąd Odwoławczy na podstawie przepisu art. 350 § 1 k.p.c. dokonał sprostowania oznaczenia pozwanego zawartego w sentencji zaskarżonego wyroku poprzez prawidłowe oznaczenie jako Skarb Państwa – Komendant (...) w Ś..

Okoliczność ta niewątpliwie wynika z załączonych do akt sprawy dokumentów. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego Sąd drugiej instancji może sprostować postanowienie sądu pierwszej instancji przez uściślenie oznaczenia strony (art. 350 § 3 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c.), jeżeli istnienie oczywistej omyłki wynika z oceny zakresu przedmiotowego i podmiotowego rozstrzygnięcia. Zmiana oznaczenia strony na podstawie art. 350 k.p.c. jest możliwa wtedy, gdy w sentencji orzeczenia sąd oznaczył stronę niezgodnie z zebranym w sprawie materiałem (tak, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03 września 2010 r., I PK 67/10, Lex nr 653655).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 sentencji.

Przechodząc do analizy zarzutów wywiedzionych w apelacji wskazania wymaga, iż strony łączyła umowa nr (...) z dnia 14 lutego 2014 roku, której przedmiotem było wykonanie przez powódkę naprawy dokowej okrętu OTrM 821, zmieniona aneksem nr (...) z dnia 26 maja 2014 roku oraz aneksem nr (...) z dnia 23 lipca 2014 roku.

Spór zawisły między stronami postępowania dotyczył rozstrzygnięcia okoliczności związanej z ustaleniem tego czy powód był w zwłoce w realizacji przedmiotu umowy łączącej strony, a w konsekwencji czy pozwany był uprawniony do obciążenia powoda karą umowną.

Istota apelacji oraz zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy prawa materialnego sprowadzają się w zasadzie do zakwestionowania przez pozwanego ustaleń tegoż Sądu związanych z przyjętym w toku postępowania pierwszoinstancyjnego terminem zakończenia realizacji łączącej strony umowy, w tym interpretacji użytego w umowie pojęcia „wykonania umowy”. Sąd ten przyjął, uznając twierdzenia powoda za zasadne, iż należy w tym względzie odwoływać się do kwestii faktycznego wykonania prac objętych umową. Pozwana zaś forsowała stanowisko zgodnie, z którym datę tę należy łączyć z datą sporządzenia protokołu zdawczo – odbiorczego. Strona skarżąca wyraziła w apelacji zapatrywanie, że ustalenia poczynione w tym zakresie przez Sąd Rejonowy, będąc niezgodnym z postanowieniami umowy łączącej strony są nieprawidłowe. Z twierdzeniem tym jednakże nie sposób się zgodzić.

Przede wszystkim podnieść należy, iż to na stronach spornej umowy, spoczywał obowiązek takiego sformułowania jej postanowień, aby w obliczu sporu wynikłego na tle łączącego strony stosunku możliwe było jego rozstrzygnięcie w oparciu właśnie o te zapisy. Nie ulega zatem wątpliwości, iż strony niniejszego postępowania winny były w sposób precyzyjny w umowie określić również jakie zachowania stanowią podstawę naliczenia kary umownej. Analiza zawartej umowy wskazuje zaś, iż pojęcia używane w tej umowie nie zostały jasno zdefiniowane, a były przy tym używane zamiennie, bez większego uporządkowania. Należy także zaznaczyć, że umowa została zawarta w trybie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych,

Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie miało zatem rozważenie czy przyjęty w umowie termin „daty wykonania umowy” był tożsamy z pojęciem „daty sporządzenia protokołu zdawczo – odbiorczego”, a tym samym z datą oddania przedmiotu umowy.

W sposób bezsprzeczny z treści umowy wynika, że przedmiotem zamówienia była naprawa dokowa OTrM 821 (§ 1 ust 2 umowy). Stosownie do treści § 3 ust. 1 umowa miała zostać wykonana do dnia 31 maja 2014 r. Na mocy zaś aneksu nr (...) z dnia 26 maja 2014 roku termin ten ustalono na dzień 31 lipca 2014 roku. Dalej wskazania wymaga, iż § 6 ust. 1 umowy stanowił, że odbiór techniczny po naprawie zostanie dokonany przez przedstawiciela (...) przy współudziale komisji zdawczo – odbiorczej powołanej rozkazem Dowódcy Jednostki Wojskowej Nr 2750. Odbiór miał zostać dokonany po wykonaniu wszystkich prac określonych w umowie na podstawie „Programu prób zdawczo – odbiorczych”.

Należy nadto wskazać, że strony regulując kwestię kar umownych w § 12 ust. 3 umowy zastrzegły, iż pozwanemu przysługuje kara umowna w wysokości 0,8% wartości brutto umowy niezrealizowanej w terminie za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w realizacji umowy.

Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

W wypadku zastrzeżenia kary umownej wierzyciel nie ma obowiązku wykazania faktu szkody i jej wysokości. Zobligowany jest jedynie udowodnić, że kara umowna została skutecznie zastrzeżona oraz, że doszło do nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązania.

Mając na uwadze wszystko powyższe Sąd Okręgowy aprobuje stanowisko wyrażone przez Sąd pierwszej instancji, zgodnie z którym zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do uznania obciążenia powódki karą umowną za uzasadnione.

Jak wynika z przytoczonych powyżej postanowień łączącej strony umowy, termin jej wykonania został określony na dzień 31 lipca 2014 roku. Zebrany zaś w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, iż powód wykonał wszystkie prace remontowe do tego dnia.

W piśmie datowanym na dzień 16 lipca 2014 roku (k. 40) powód, w związku z zakończeniem prac remontowych, wskazał na planowane daty prac komisji zdawczo – odbiorczej na okręcie, które miały odbyć się dnia 24.07.2014 roku – próby systemu ochrony katodowej, 28.07.2014 roku – próby portowe na uwięzi oraz 29.07.2014 roku – próby morskie.

W dniu 29 lipca 2014 roku przeprowadzono próby na uwięzi, jednakże w związku z problemami z uruchomieniem układu napędowego okrętu w dniu 29 lipca 2014 roku próby na morzu odbyły się ostatecznie dopiero dnia 04 sierpnia 2014 roku. Niezależnie od przyczyn odbycia się prób morskich dopiero tego dnia i sporządzenia na ten dzień protokołu zdawczo – odbiorczego nie można uznać, iż okoliczność ta miała wpływ na ustalenie daty wykonania prac remontowych. Błędne jest stanowisko pozwanych utożsamiające oba pojęcia.

Nie ulega wątpliwości, iż przedmiotem umowy było wykonanie naprawy dokowej okrętu. Czynności zaś związane z przeprowadzeniem prób na morzu i sporządzeniem protokołu zdawczo – odbiorczego nie mieszczą się w tym pojęciu. Same zaś postanowienia umowy, a dokładniej jej § 10 ust. 1 przewidywały wypłatę wynagrodzenia powodowi za „wykonanie przedmiotu umowy”. Z kolei z § 6 ust 1 umowy wynika, iż odbiór okrętu miał zostać dokonany po wykonaniu wszystkich prac określonych w umowie. Tym samym skoro protokół zdawczo – odbiorczy miał potwierdzać wykonanie naprawy dokowej nie można z datą jego sporządzenia łączyć wykonania przedmiotu umowy.

Dalej podnieść należy, iż skoro w dniu 29 lipca 2014 roku odbyły się próby na uwięzi to na ustalony w umowie dzień ostatecznego wykonania umowy, to jest 31 lipca 2016 roku nie sposób przyjąć, że powódka nie wykonała przedmiotu umowy. Powódka przy tym podejmowała starania przeprowadzenia prób okrętu na morzu już w dniu 31 lipca 2014 roku, co umożliwiłoby nadto sporządzenie protokołu zdawczo – odbiorczego również w tym dniu. Słusznie przy tym wskazał Sąd I instancji, iż po stronie powódki nie zachodziła żadna okoliczność uniemożliwiająca odbiór prac w dniu 31 lipca 2014 roku. Próby na morzu nie mogły być jednakże w tym dniu przeprowadzone z uwagi na nieobecność przedstawicieli pozwanego uprawnionych do dokonania odbioru przedmiotu umowy. Nawet zatem w przypadku przyjęcia, iż protokół zdawczo – odbiorczy powinien być podpisany do dnia 31 lipca 2014 roku to trudno – w świetle zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego przyjąć, iż strona powodowa ponosi odpowiedzialność za to, iż do tego zdarzenia nie doszło. A tym samym brak jest podstaw do naliczania kary umownej.

Argumentacja pozwanej skierowana przeciwko tej części ustaleń Sądu Rejonowego stanowi w istocie polemikę z prawidłowo dokonaną oceną Sądu I instancji. Strona chcąca podważyć sędziowską ocenę dowodów nie może tymczasem ograniczać się li tylko do przedstawienia własnej ich oceny, ponieważ taka polemika nie może odnieść skutku. Konieczne jest wskazanie w takiej sytuacji przyczyn, dla których ocena dowodów nie spełnia kryteriów określonych w art. 233 § 1 k.p.c., czyli np. błędów sądu w logicznym rozumowaniu, sprzeczności oceny z doświadczeniem życiowym, braku wszechstronności, czy też bezzasadnego pominięcia dowodów, które prowadziłyby do odmiennych wniosków. Tego w apelacji brak.

Konkludując przyjąć należało, iż użyte w umowie z dnia 14 lutego 2014 roku określenie, iż zamawiającemu przysługuje kara umowna „za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w realizacji umowy” nie sposób jest odnieść do określenia terminów przyjętych w umowie. W konsekwencji przy takim określeniu zawartym w umowie brak jest podstaw do naliczenia kary umownej i obciążenie nią powoda. Zaznaczyć także należy, że samo sformułowanie zapisu umownego jest dalekie od precyzji prawniczej wymaganej przy redagowaniu umów o takiej wartości. W myśl § 12 ust. 3 umowy kara przysługiwała w wymiarze 0,8% wartości brutto umowy niezrealizowanej w terminie za każdy rozpoczęty dzień opóźnienia w realizacji umowy. Proces realizacji umowy jest rozciągnięty w czasie. Umowa była realizowana przez okres kilku miesięcy. Natomiast strony nie przewidziały, jak jest to powszechnie przyjęte, że kara umowna przysługuje za opóźnienie w oddaniu dzieła. Pomimo zaś braku takiego zapisu, strona pozwana w istocie za to właśnie domaga się kary umownej.

Mając na uwadze powyższe, nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku – uznając jednocześnie wszelkie zarzuty strony pozwanej zawarte w wywiedzionej apelacji za chybione – Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł w punkcie 3. sentencji zgodnie z regułą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażona w art. 98 k.p.c. Zgodnie z nią strona przegrywająca sprawę winna zwrócić przeciwnikowi koszty postępowania za daną instancję. Apelacja strony pozwanej została oddalona w całości, wobec czego, to na rzecz powoda zasadnym było zasądzenie kosztów tego postępowania. Na koszty te składało się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 3.600 zł. Wysokość tych kosztów została ustalona na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804).

SSO Marzenna Ernest SSO Tomasz Szaj SSO Zbigniew Ciechanowicz