Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 marca 2017 roku w S.

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko J. W.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 25 maja 2016 roku, sygn. akt IX C 56/16

1.  zmienia zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że:

a)  w punkcie I. pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci postanowienia częściowego Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 2 października 2014 roku sygn. akt II Ns 765/10, zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2015 roku sygn. akt II Ca 94/15, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w dniu 25 stycznia 2016 roku, w zakresie pierwszej raty określonej w punkcie V. postanowienia częściowego, zmienionego punktem I. litera c, postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie, to jest obowiązku zapłaty przez powódkę M. W. na rzecz pozwanego J. W. kwoty 100.000 (stu tysięcy) złotych, płatną do dnia 31 grudnia 2015 roku z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności raty – w części, to jest co do kwoty 7247,96 zł (siedem tysięcy dwieście czterdzieści siedem złotych i dziewięćdziesiąt sześć groszy);

b)  w punkcie II. zasądza od pozwanego J. W. na rzecz powódki M. W. kwotę 1580 (jeden tysiąc pięćset osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów procesu;

2. zasądza od pozwanego J. W. na rzecz powódki M. W. kwotę (...) (jeden tysiąc pięćset sześćdziesiąt trzy) złote tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Iwona Siuta SSR del. Tomasz Radkiewicz

Sygn. akt II Ca 1263/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 25 maja 2016 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie oddalił powództwo M. W. przeciwko J. W. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego.

Sąd Rejonowy zasądził nadto od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1.217 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach:

W chwili wytoczenia powództwa przed sądem pierwszej instancji w obrocie prawnym pozostawał tytuł wykonawczy wydany na rzecz J. W. przeciwko M. W. w postaci postanowienia częściowego Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 02 października 2014 roku wydanego w sprawie II Ns 765/10 i zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 10 lipca 2015 roku wydanym w sprawie II Ca 94/15 opatrzonego klauzulą wykonalności z dnia 25 stycznia 2016 roku co do punktu V orzeczenia częściowego z dnia 02.10.2014 roku oraz co do punktu 1.ppkt. c orzeczenia Sądu Okręgowego z dnia 10.07.2015 roku, tj. w zakresie obowiązku spłaty i rozliczenia majątku wspólnego stron niniejszego postępowania. W konsekwencji tytuł wykonawczy upoważniał pozwanego do dochodzenia 344.152,39 zł płatnych w trzech ratach po 100.000 zł do dnia 31 grudnia lat 2015, 2016 i 2017 oraz w czwartej racie –w wysokości 74.905,63 zł płatnej do dnia 31 grudnia 2018 roku a nadto ustalonych orzeczeniem odsetek. W oparciu o ten tytuł , na wniosek J. W. z dnia 04.02.2016 r., komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie M. F. wszczął egzekucję świadczenia pieniężnego ustalając wartość roszczenia na chwilę wszczęcia na kwotę 100.000 zł należności głównej, 78 zł kosztów klauzuli i 1.800 zł kosztów zastępstwa prawnego w egzekucji. Już w dniu 4 lutego 2016 r. komornik podjął pierwsze czynności w sprawie.

W dniu 25 lutego 2016 r. powódka nadała na poczcie pismo kierowane do pozwanego, zawierające oświadczenie o potrąceniu wierzytelności, a w dniu 26 lutego 2016 roku powódka wniosła do tutejszego Sądu powództwo przeciwegzekucyjne będące przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie. Mając na uwadze doręczone w dniu 29.02.2016 roku oświadczenie powódki o potrąceniu, pismem złożonym u komornika w dniu 17 marca 2016r., pozwany ograniczył egzekucję w sprawie KM 223/16 o potrąconą kwotę.

Powołując się na doręczone w dniu 31.03.2016 roku oświadczenie powódki o potrąceniu kwoty 896,54 zł oraz przyznając wpłatę bezpośrednią za strony powódki na rzecz pozwanego w wysokości 50.000 zł do rąk wierzyciela, pozwany złożył w dniu 4 kwietnia 2016 r. u komornika prowadzącego egzekucję kolejne pismo, w którym ograniczył egzekucję w sprawie KM 223/16 o potrąconą i zapłaconą kwotę.

Wierzyciel, w wyniku kolejnych spłat ograniczył egzekucję pismem z dnia 21.04.2016 roku a, ostatecznie, w dniu 25 kwietnia 2016 roku wniósł w sprawie egzekucyjnej KM 233/16 o umorzenie postępowania egzekucyjnego - wobec całkowitej spłaty wierzyciela.

Postanowieniem z dnia 04 maja 2016 roku komornik umorzył postępowanie egzekucyjne „w całości na wniosek wierzyciela” a w punktach od 3-4 rozliczył jego koszty. W puncie 5. Komornik postanowił odnotować wynik egzekucji na tytule wykonawczym i pozostawić go w aktach. Adnotacja taka została naniesiona na pozostawiony w aktach tytuł wykonawczy w dniu 04.05.2016 roku w brzmieniu : ”Wyegzekwowano w całości. KM 223/16 na tytuł niniejszy przekazano wierzycielowi 8.200, 61 zł. Koszty egzekucji poniesione przez wierzyciela wynoszą 169,47 zł. Pozostała część roszczenia została zapłacona lub rozliczona poza organem egzekucyjnym pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem.”

Skargą na czynności komornika wniesioną do Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie i zarejestrowana za numerem IX Co 1731/16, powódka (dłużniczka w sprawie KM 223/16) zaskarżyła postanowienie o umorzeniu egzekucji w części - poprzez zaskarżenie ustalonych w konsekwencji umorzenia postępowania kosztów postępowania i domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia w punktach 2 i 3 dotyczących tych kosztów. Punktów 1-4 w zakresie umorzenia postępowania i pozostawienia tytułu wykonawczego w aktach dłużniczka nie skarżyła.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie doszedł do przekonania, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Jak podstawę prawną powództwa Sąd przywołał przepis art. 840 par.1 pkt. 2 k.p.c. zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli: po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Istotnym dla oceny sądu pierwszej instancji była także przepis art. 816 k.p.c., który stanowi, że po ukończeniu postępowania egzekucyjnego należy na tytule wykonawczym zaznaczyć wynik egzekucji i tytuł zatrzymać w aktach, a jeżeli świadczenie objęte tytułem nie zostało zaspokojone całkowicie, tytuł zwrócić wierzycielowi (par.1 art. 816 k.p.c.). Przepis ten nakłada na organ egzekucyjny obowiązek eliminowania z obrotu prawnego wykonanych tytułów wykonawczych celem uniknięcia ryzyka ich podwójnego egzekwowania.

Opierając się na przeprowadzonych w sprawie dowodach sąd pierwszej instancji uznał, iż doszło do skutecznego potrącenia co do kwoty, w jakiej uchylenia klauzuli wykonawczej domagała się powódka, a okoliczność taka daje oczywistą podstawę do zastosowania art. 840 § 2 k.p.c. Uwzględnienie powództwa w tym zakresie okazało się jednak – zdaniem tego sądu - zbędne z uwagi na uprzednie usunięcie z dniem 04.05.2016 roku tytułu wykonawczego z obrotu prawnego w trybie art. 816 k.p.c. przez komornika sądowego. Instytucja pozostawienia wykonanego tytułu wykonawczego w aktach jest bowiem równoważna w swoich skutkach z uchyleniem klauzuli wykonalności i podobnie trwała. Usuwa skutecznie tytuł z obrotu prawnego a przez to jej uprzednie zastosowanie zamyka drogę do uchylenia klauzuli w trybie art. 840 k.p.c. ponieważ skutek ochrony dłużnika przed egzekucją w oparciu o sporny tytuł wykonawczy nastąpił a tytuł wykonawczy usunięto z obrotu prawnego. Tak więc roszczenie z art. 840 k.p.c. jest w takiej sytuacji niezasadne.

Wydając rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy miał zatem na uwadze prawomocne umorzenie postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 223/16 oraz naniesienia adnotacji w trybie art. 816 k.p.c.

W konsekwencji oddalenia powództwa Sąd Rejonowy stosując ogólną zasadę odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 par. 1 i 2 k.p.c.) obciążył powódkę kosztami postępowania. Obciążające powódkę koszty zastępstwa prawnego ( zawarte w punkcie 2. wyroku) ustalono zgodnie z paragrafem 6 pkt. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r.) .

Od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie sygn. akt IX C 56/16 apelację wniosła powódka M. W..

Powódka zaskarżyła wyrok w całości i wniosła o jego zmianę przez pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci postanowienia częściowego Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 2 października 2014 r. (sygn. akt II Ns 765/10), zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2015 r. (sygn.. akt II Ca 94/15) i zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w dniu 25 stycznia 2016 r. w zakresie I raty określonej w pkt V postanowienia częściowego zmienionego pkt 1 lit c postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie, tj. obowiązku zapłaty przez M. W. na rzecz pozwanego J. W. kwoty 100.000 zł. do dnia 31 grudnia 2015 r. z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w płatności raty – w części, tj. w odniesieniu do należności w kwocie 7.247,96 zł., a także zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu za pierwszą instancji wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Skarżąca zgłosiła także wniosek ewentualny o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie niniejszej sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

Powódka wniosła nadto o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postepowania odwoławczego wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Zaskarżonemu wyrokowi powódka zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj.:

- art. 179 § 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez ich niezasadnie zastosowanie i przyjęcie, iż wniosek pozwanego (wierzyciela) J. W. w zakresie umorzenia postępowania egzekucyjnego co do kwoty 7.248 zł. wywołał skutki prawne i mógł stanowić uzasadnianą podstawę umorzenia postepowania w tym zakresie przez komornika pomimo, iż postepowania egzekucyjne w tym zakresie było i pozostaje nadal zawieszone,

- art. 365 § 1 w zw. z art.. 13 § 2 k.p.c. poprzez ich niezasadnie zastosowanie i wydanie zaskarżonego wyroku z pominięciem wiążącego Sąd prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 4 marca 2016 r. (sygn.. akt IX C 56/16) w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie M. F. w sprawie Km 223/16 co do kwoty 7.248 zł. do czasu prawomocnego zakończenia postepowania w niniejszej sprawie;

- art. 233 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na braku wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięciu przez Sąd w swoich rozważaniach prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 4 marca 2016 r. (sygn.. akt IX C 56/16) w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie M. F. w sprawie Km 223/16 co do kwoty 7.248 zł. do czasu prawomocnego zakończenia postepowania w niniejszej sprawie.

Uzasadniając zarzuty powódka wyjaśniła, że Sąd pominął w swych rozważaniach fakt wcześniejszego wydania przez Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 4 marca 2016 r. (sygn. akt IX C 56/16) w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie M. F. w sprawie Km 223/16 co do kwoty 7.248 zł. do czasu prawomocnego zakończenia postepowania w niniejszej sprawie. Zgodnie bowiem z art. 179 § 3 k.p.c., podczas zawieszenia postępowania sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenia powództwa albo dowodu, zaś czynności podejmowane przez strony, a dotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero z chwilą podjęcia postępowania. Przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie do postepowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sadowego (art. 13 § 2 k.p.c.). Prawidłowe zastosowania przywołanego przepisu powinno – zdaniem skarżącej – prowadzić do przyjęcia, iż żadne czynności pozwanego (wierzyciela) w odniesieniu do postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 223/16 w odniesieniu do kwoty 7.248 zł. nie mogły wywołać do chwili prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania jakichkolwiek skutków prawnych, a w szczególności bezskuteczny pozostawał wniosek pozwanego o umorzenie postepowania w zakresie kwoty 7.248 zł. Podobnie za bezskutecznie uznać należy czynności komornika w tym zakresie, w szczególności co do umorzenia postępowania i z co do zamieszczenia na tytule wykonawczym jakichkolwiek adnotacji dotyczących tej kwoty. Z tego powodu, zdaniem powódki, w związku z zabezpieczeniem powództwa przeciwegzekucyjnego poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego, żadne czynności podjęte przez pozwanego (wierzyciela) ani komornika w postepowaniu egzekucyjnym nie mogły prowadzić do umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Skarżąca jednocześnie wyjaśniła, iż składając skargę w dniu 20 maja 2016 r. na czynność komornika kierowała się przeświadczeniem, iż komornik umarzając postepowanie egzekucyjne miał na uwadze treści art. 179 § 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i umorzył postępowanie egzekucyjne w zakresie nie objętym jego zawieszeniem. Pismem z dnia 20 czerwca 2016 r. powódka (dłużniczka) sprecyzowała zatem skargę na czynności komornika i wniosła o uchylenie umorzenia w odniesieniu do kwoty 7.248 zł.

W odpowiedzi na apelację powódki, pozwany J. W. wniósł o jej oddalenie i zsadzenia kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

Pozwany w uzasadnieniu swojego stanowiska wyjaśnił, iż zawieszenia postępowania egzekucyjnego nie może ograniczać prawa wierzyciela do cofnięcia wniosku wierzyciela, który może swobodnie dysponować swoim uprawnieniem, w związku ze spełnieniem świadczenia przez dłużniczkę wskutek potrącenia, dokonanego w niniejszej sprawie już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Pozwany zauważył także, że postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie M. F. w sprawie Km 223/16 z dnia 4 maja 2016 r. o umorzeniu postępowania, ustaleniu kosztów i pozostawieniu tytułu egzekucyjnego w aktach nie zostało uchylone, a rozszerzenie zakresu skargi po upływie terminu do zaskarżenia czynności komornika jest bezskuteczne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki M. W. okazała się zasadna, z innych jednak powodów, niż wskazywała strona skarżąca. Przed przystąpieniem do omówienia jej zarzutów Sąd Okręgowy stwierdza, iż postępowanie dowodowe zostało przez Sąd Rejonowy przeprowadzone, Sąd ten właściwie ocenił zgromadzone dowody i prawidłowo ustalił stan faktyczny. Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

W zakresie ustaleń faktycznych co do skuteczności potrącenia wierzytelności powódki M. W. w wysokości 7.247,96 zł. względem pozwanego J. W., wynikającej ze spłaty wspólnego długu stron, Sąd Okręgowy podziela stanowisko sądu pierwszej instancji. Istotnym jest również, że pozwany nie kwestionował skuteczności oświadczenia powódki o potrąceniu. Pierwotnie uznał nawet powództwo co do roszczenia głównego, jednakże w czasie postepowania cofnął oświadczenia w przedmiocie tego uznania wyjaśniając, że wskutek pełnego zaspokojenia wierzyciela (pozwanego) w postępowania egzekucyjnym, komornik prawomocnie umorzył postepowanie, co czyni niniejsze powództwo bezprzedmiotowym.

Podstawy powództwa przeciwegzekucyjnego wymienia art. 840 § 1 kpc. Zgodnie z tym przepisem dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności (…) lub jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Podstawę wskazaną w pkt 3 art. 840 § 1 kpc należy pozostawić zupełnie poza rozważaniami jako nie znajdującą uzasadnienia w okolicznościach niniejszej sprawy.

W literaturze przedmiotu do zdarzeń w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 kpc zalicza się zjawiska i stany świata zewnętrznego, z którymi przepisy prawa materialnego łączą wygaśnięcie zobowiązań albo które powodują niemożność egzekwowania świadczeń wynikających z tytułu egzekucyjnego. Jako zdarzenia powodujące wygaśnięcie zobowiązania, które mogłyby znaleźć usprawiedliwienie w okolicznościach sprawy, wymienia się: wykonanie zobowiązania, świadczenie w miejsce wykonania ( datio in solutum art. 453 kc), potrącenie, na które powoływała się powódka (art. 498 i nast. kc), odnowienie (art. 506 kc), zwolnienie z długu (art. 508 kc) zmiany po stronie wierzyciela lub dłużnika (art. 509 i nast. kc art. 519 kc), trwała niemożliwość świadczenia (art. 475 kc), a jako zdarzenia wskutek których zobowiązanie nie może być egzekwowane: przedawnienie roszczenia, odroczenie wykonania zobowiązania przez wierzyciela, rozłożenie świadczenia na raty, przemijająca niemożliwość świadczenia ( vide: E. Wengerek „Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz do części drugiej kodeksu postępowania cywilnego” Wydawnictwo Prawnicze Warszawa 1972r., str. 285 – 289).

Opierając się na przeprowadzonych w sprawie dowodach sąd pierwszej instancji słusznie uznał, iż doszło do skutecznego potrącenia co do kwoty, w jakiej uchylenia klauzuli wykonawczej domagała się powódka, a okoliczność taka daje oczywistą podstawę do zastosowania art. 840 § 2 k.p.c.

Wydając rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy miał na uwadze prawomocne umorzenie postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 223/16 oraz naniesienie adnotacji w trybie art. 816 k.p.c. Uwzględnienie powództwa okazało się jednak – zdaniem Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie - zbędne z uwagi na uprzednie usunięcie z dniem 4 maja 2016 roku tytułu wykonawczego z obrotu prawnego w trybie art. 816 k.p.c. przez komornika sądowego. Instytucja pozostawienia wykonanego tytułu wykonawczego w aktach była bowiem – zdaniem sądu pierwszej instancji - równoważna w swoich skutkach z uchyleniem klauzuli wykonalności i podobnie trwała, gdyż skutecznie tytuł z obrotu prawnego a przez to jej uprzednie zastosowanie zamyka drogę do uchylenia klauzuli w trybie art. 840 k.p.c. ponieważ skutek ochrony dłużnika przed egzekucją w oparciu o sporny tytuł wykonawczy nastąpił a tytuł wykonawczy usunięto z obrotu prawnego.

Z powyższym stanowiskiem Sądu Rejonowego nie sposób się zgodzić. Zgodnie z utrwalonym w tej mierze poglądem doktryny i judykatury, całkowicie aprobowanymi przez Sąd orzekający w niniejszej sprawie, że powództwo przeciwegzekucyjne może być realizowane tylko pod warunkiem, że istnieje potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego, zaś żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności nie może być skutecznie złożone po wyegzekwowaniu należności w ramach postępowania egzekucyjnego. W razie bowiem zaspokojenia roszczenia z egzekucji na podstawie danego tytułu wykonawczego odpada możliwość wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego przewidzianego w art. 840 kpc, gdyż wygasła wykonalność wykonanego tytułu wykonawczego w tym zakresie, istnieje jednak możliwość powstania roszczeń odszkodowawczych, czy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ( tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dn. 04.04.2002 r. I PKN 197/01, Wokanda 2002/12/27, wyrok Sądu Najwyższego z dn. 17.11.1988 r. I CR 255/88, nie publ.; wyrok Sądu Najwyższego z dn. 20.01.1978 r. III CKN 310/77, nie publ.; wyrok Sądu Najwyższego z dn. 24.06.1997 r. III CKN 41/97, nie publ.).

Tymczasem błąd Sądu Rejonowego polegał na wadliwym uznaniu, iż zapłata należności do rąk wierzyciela z pominięciem organu egzekucyjnego (a także złożenie oświadczenia o potrąceniu, które w swych skutkach jest podobne do zapłaty), dokonana już po skutecznym wszczęciu egzekucji, jest tożsama z wyegzekwowaniem roszczenia, a więc sytuacją, gdy tytuł, jako „skonsumowany” nie może być pozbawiony wykonalności. Z wyegzekwowaniem świadczenia mamy do czynienia wyłącznie wówczas, gdy świadczenie uzyskano w wyniku realnych działań komornika będących rezultatem efektywnej egzekucji. Spełnienie świadczenia przez dłużnika bezpośrednio wierzycielowi w toku wszczętego wcześniej postępowania egzekucyjnego oznacza, iż to nie działanie komornika doprowadziło do zaspokojenia wierzyciela, ponieważ stan taki został osiągnięty na skutek pozaegzekucyjnej czynności samego dłużnika. Stan zawisłości postępowania egzekucyjnego nie pozbawia bowiem dłużnika możliwości dokonywania czynności wywołujących skutki materialnoprawne, mających wpływ na bieg tego postępowania w wyniku wniosków wierzyciela.

Oceniając zasadność powództwa w sytuacji takiej, jak w niniejszej sprawie, trzeba mieć na względzie także art. 816 § 1 k.p.c., zgodnie z którym po ukończeniu postępowania egzekucyjnego należy na tytule wykonawczym zaznaczyć wynik egzekucji i tytuł zatrzymać w aktach, a jeżeli świadczenie objęte tytułem nie zostało zaspokojone całkowicie, tytuł zwrócić wierzycielowi. Jeżeli egzekucja okaże się skuteczna chociażby częściowo, jej wynik komornik powinien zaznaczyć na tytule wykonawczym. Po zaznaczeniu wyniku egzekucji komornik wydaje tytuł wierzycielowi, który może na jego podstawie ponownie wszcząć egzekucję w części niezaspokojonej. Adnotacja komornika zapobiega możliwości ponownego wszczęcia egzekucji w zakresie wyegzekwowanym, na podstawie tego samego tytułu wykonawczego, który w tej części traci moc.

W niniejszej sprawie komornik postanowił odnotować wynik egzekucji na tytule wykonawczym i pozostawić go w aktach. Adnotacja taka została naniesiona na pozostawiony w aktach tytuł wykonawczy w dniu 04.05.2016 roku w brzmieniu : ”Wyegzekwowano w całości. KM 223/16 na tytuł niniejszy przekazano wierzycielowi 8.200, 61 zł. Koszty egzekucji poniesione przez wierzyciela wynoszą 169,47 zł. Pozostała część roszczenia został zapłacona lub rozliczona poza organem egzekucyjnym pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem.” W ocenie Sądu Okręgowego adnotacja dokonana przez komornika jest nieprawidłowa, gdyż, co było w sprawie bezspornym (i stwierdza to także komornik), część roszczenia nie została wyegzekwowana, a świadczenia spełnione zostało poza postępowaniem egzekucyjnym; komornik nie powinien był zatem zaznaczać, że świadczenie wyegzekwowano w całości, a tytuł wykonawczy pozostawić w aktach egzekucyjnych. Zdaniem sądu orzekającego przedmiotowa adnotacja, jako czynność o charakterze technicznym, nie stanowi przeszkody do ewentualnego wszczęcia egzekucji. Skoro komornik nie może i nie powinien był zaznaczyć na tytule, że dłużnik zapłacił wierzycielowi należność objętą tytułem, bo nie nastąpiło to w wyniku efektywnej egzekucji, to tytuł powinien zostać zwrócony wierzycielowi bez takiej adnotacji i w dalszym ciągu istnieje możliwość jego wykorzystania przez wierzyciela, nawet, jeśli w danym momencie wierzyciel tego nie zamierza czynić. Obiektywnie uzasadnia to domaganie się przez dłużnika pozbawienia tytułu wykonawczego w takiej części, w jakiej roszczenie wierzyciela zostało spełnione poza postepowaniem egzekucyjnym.

Marginalnie Sąd zaznacza, że nie ma racji skarżąca zarzucając, że stosowany odpowiednio w postępowaniu egzekucyjnym (art. 13 § 2 k.p.c.). przepis art. 179 § 3 k.p.c., stanowi przeszkodę do umorzenia postępowania, albowiem w czasie zawieszenia postepowania (a postępowanie egzekucyjne było zawieszone na mocy udzielonego zabezpieczenia) sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenia powództwa albo dowodu, zaś czynności podejmowane przez strony, a dotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero z chwilą podjęcia postępowania. Prawidłowe zastosowania przywołanego przepisu powinno – zdaniem skarżącej – prowadzić do przyjęcia, iż żadne czynności pozwanego (wierzyciela) w odniesieniu do postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 223/16 w odniesieniu do kwoty 7.248 zł. nie mogły wywołać do chwili prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania jakichkolwiek skutków prawnych, a w szczególności bezskuteczny pozostawał wniosek pozwanego o umorzenie postepowania w zakresie kwoty 7.248 zł. Podobnie za bezskutecznie uznać należy czynności komornika w tym zakresie, w szczególności co do umorzenia postępowania i z co do zamieszczenia na tytule wykonawczym jakichkolwiek adnotacji dotyczących tej kwoty. Skarżąca pomija, że odpowiednie stosowania art. 179 § 3 k.p.c musi uwzględniać specyfikę postępowania egzekucyjnego. Tymczasem zgodnie z art. 825 pkt 1 k.p.c., organ egzekucyjny umorzy postępowanie, gdy zażąda tego wierzyciel. Zasadą jest, że wierzyciel, jako główny dysponent postępowania egzekucyjnego, zawsze może zadecydować o jego umorzeniu, a wnioskiem wierzyciela organ egzekucyjnych jest związany (jedynie w sprawach, w których egzekucję wszczęto z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu, wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania wymaga zgody sądu lub uprawnionego organu, który zażądał wszczęcia egzekucji).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że :

- w punkcie I. pozbawił wykonalności tytułu wykonawczego w postaci postanowienia częściowego Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 2 października 2014 r. (sygn. akt II Ns 765/10), zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2015 r. (sygn. akt II Ca 94/15) i zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w dniu 25 stycznia 2016 r. w zakresie pierwszej raty określonej w pkt V postanowienia częściowego zmienionego pkt 1 lit c postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie, tj. obowiązku zapłaty przez M. W. na rzecz pozwanego J. W. kwoty 100.000 zł. do dnia 31 grudnia 2015 r. z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności raty – w części, tj. co do kwoty 7.247,96 zł.

- punkcie II. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego J. W. na rzecz powódki M. W. kwotę 1.580 zł. tytułem kosztów procesu.

Sąd Okręgowy zasądził nadto w pkt. 2. wyroku od pozwanego J. W. na rzecz powódki M. W. kwotę 1.563 zł. tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Odnosząc się do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w pierwszej kolejności podkreślić należy, iż generalną zasadą orzekania jest reguła odpowiedzialności za te koszty stosownie do wyniku procesu co do istoty sporu. Zasadę tę wyraża przede wszystkim art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W wypadku przegrania sprawy przez powoda w całości, to niewątpliwie ta strona ponosi odpowiedzialność za wynik postępowania. Na koszty postępowania za pierwszą instancję składają się koszty opłaty sądowej od pozwu (363 zł.), wynagrodzenia pełnomocnika (1200 zł.) i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 zł.), natomiast na koszty postępowania apelacyjnego – opłata od apelacji (363 zł.) i koszty działania pełnomocnika (1200 zł. – § 2 pkt 4 w zw. z § 10 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie).