Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący - Sędzia: SA Ewa Jankowska (spr.)

Sędziowie: SA Magdalena Kostro-Wesołowska

SA Małgorzata Micorek-Wagner

Protokolant: st. sekr. sądowy Aneta Wąsowicz

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2012 r. w Warszawie

sprawy W. G.

przy udziale zainteresowanych:(...) Spółki

z o.o. w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o odpowiedzialność za zaległości składkowe

na skutek apelacji W. G.

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie

VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 czerwca 2010 r. sygn. akt VII U 1606/06

I. zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. z dnia 19 sierpnia 2006 r. znak: (...) w ten sposób, że W. G. nie jest zobowiązany do uregulowania należności należnych od (...)z o.o. w W. na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od grudnia 2000 r. do maja 2001 r. w kwocie 210.991,62 (dwieście dziesięć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt jeden 62/100) złotych;

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. na rzecz W. G. kwotę 11.600 (jedenaście tysięcy sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za obie instancje.

(-) E. J.

(-) M. W. (1)

(-) M. W. (2)

Sygn. akt III AUa 1176/10

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 15 czerwca 2010 r. oddalił odwołanie W. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. z dnia 19 sierpnia 2006 r. stwierdzającej, że W. G. jest zobowiązany do uregulowania należących od (...) z o.o., składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od grudnia 2000 r. do maja 2001 r. – kwota główna 120.991,62 zł plus odsetki na dzień 17 sierpnia 2006 r. – 214.695 zł., jako pełniący w tym okresie funkcję Prezesa Zarządu tej Spółki.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych:

Odwołujący się, w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji pełnił funkcję prezesa Zarządu(...) sp. z o.o. w W.. Zarząd Spółki był dwuosobowy, funkcję członka Zarządu pełnił M. G., zainteresowany w niniejszym postępowaniu. Z uwagi na powstanie zaległości w regulowaniu składek ubezpieczeniowych, organ rentowy w dniu 30 listopada 2000 r. wysłał pismo do Zarządu Spółki informujące o powstaniu zaległości, a następnie upomnienia, w dniu 4 marca 2002 r. podjęta została decyzja o wymierzeniu opłaty dodatkowej. Wszczęta egzekucja zakończyła się postanowieniem komornika sądowego Rewiru
XX przy Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy z dnia 21 czerwca 2004 r. o umorzeniu postępowania z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Kolejne postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego zostało wydane w dniu 9 października 2006 r. przez Naczelnika Urzędu Skarbowego W. – W. działającego na podstawie art. 59 § 3 w zw. z art. 59 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tj. Dz. U. 2005 nr 229, poz. 1954 ze zm.). W dniu 22 września 2000 r. odbyło się walne zgromadzenie wspólników Spółki, na którym podjęta została uchwała o przyjęciu i zatwierdzeniu sprawozdania finansowego spółki za rok obrotowy 1999/2000, z którego wynika strata w wysokości 403.686,71 zł. a zatem w badanym okresie spółka była w złej kondycji finansowej. Okoliczność tę potwierdzają pisma odwołującego się kierowane do jedynego wspólnika (...)sp. z o.o. w piśmie z dnia
27 października 1999 r. wskazuje on na wykazane bilansem na dzień
30 września 1999 r., straty przewyższające sumę kapitałów zapasowych, rezerwowych i połowę kapitału zakładowego. W kolejnym piśmie z dnia
23 stycznia 2001 r. informuje o wyniku finansowym za okres od
1 października do 31 grudnia 200 r. zamykającym stratę przekraczającą
50 % kapitału zakładowego i wskazuje na potrzebę zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia.

Sąd Okręgowy, w oparciu o przedstawione wyżej ustalenia faktyczne, dokonał oceny zasadności odwołania W. G. od decyzji organu rentowego z dnia 19 sierpnia 2006 r. stwierdzającej jego odpowiedzialność za zobowiązania składkowe Spółki powstałe w okresie od grudnia 2000 r. do maja 2001 r.

Sąd Okręgowy wskazał, iż na podstawie art. 31 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. 2009 Nr 205, poz. 1585 ze zm.) do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio, m.in. art. 116 § 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.). W oparciu o wskazaną regulację członkowie zarządu spółki ponoszą odpowiedzialność za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne całym swoim majątkiem, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Odpowiedzialność dotyczy zaległości powstałych w okresie pełnienia obowiązków członka zarządu. Członek zarządu może się do tej odpowiedzialności zwolnić, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszony został wniosek o ogłoszenie upadłości lub zostało wszczęte postępowanie zapobiegające upadłości (postępowanie układowe), albo wykaże że niezgłoszenie wyżej wskazanych wniosków nastąpiło bez jego winy, bądź wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Zgodnie z zasadą ciężaru dowodu organ rentowy winien udowodnić, iż dana osoba pełniła funkcję członka Zarządu w okresie powstania zaległości oraz, że prowadzona przez ten organ egzekucja okazała się bezskuteczna. Natomiast członek Zarządu, w sprawie niniejszej, odwołujący się winien udowodnić okoliczności uwalniające go od odpowiedzialności.

W ocenie Sądu Okręgowego, bezspornym jest, że w okresie objętym zaskarżoną decyzją W. G. pełnił funkcję Prezesa zarządu Spółki.

Z akt sprawy wynika, że Spółka nie posiadała majątku, do którego mogłaby być skierowana egzekucja. Odwołujący się nie wskazał majątku spółki, który umożliwiałby prowadzenie skutecznej egzekucji. Sąd Okręgowy zwraca uwagę, ze organ rentowy już w dniu 4 marca 2002 r. skierował do kont bankowych Spółki tytuły wykonawcze oraz zawiadomienia o zajęciu prawa majątkowego w celu przeprowadzenia egzekucji z tych kont. Z informacji Banku wynikało, iż na rachunku spółki nie ma środków finansowych, a zajęcie dokonane zostało także na rzecz Naczelnika Urzędu Skarbowego. Z uwagi na zbieg egzekucji Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy I Wydział Cywilny wyznaczył do łącznego prowadzenia postępowania egzekucyjnego Komornika Sądowego (...), który postanowieniem z dnia 21 czerwca 2004 r. umorzył postępowanie egzekucyjne, wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Egzekucja okazała się bezskuteczna ze względu na brak siedziby Spółki i majątku.

W świetle tych ustaleń, w ocenie Sądu Okręgowego, spełniona została przesłanka w postaci bezskuteczności egzekucji. Natomiast odwołujący się nie udowodnił ustawowych przesłanek zwalniających go od odpowiedzialności za zaległości składkowe. Nie tylko, że nie złożył we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości, ale w ogóle takiego wniosku nie złożył. Nie wykazał również, aby niedokonanie tej czynności nastąpiło bez jego winy. Przeciwnie posiadał pełną wiedzę o złej kondycji spółki. Twierdzenie odwołującego się, iż ze względu na posiadaną licencję na wyrób środków specjalnych i ewentualne wysokie zyski z takiej działalności wspólnik nie godził się na zakończenie działalności przez spółkę oraz deklarowane obietnice tegoż wspólnika o umorzeniu zadłużenia powstałego z nieuregulowanych opłat za wynajem lokalu (siedziby Spółki) nie mogą być argumentami uzasadniającymi uwolnienie się od odpowiedzialności za zobowiązania składkowe. To na członku Zarządu spółki, a nie na wspólniku ciąży odpowiedzialność za zobowiązania spółki i jakiekolwiek dyspozycje czy obietnice wspólnika nie powinny być motywem działania odwołującego się.

Odwołujący się w toku egzekucji oraz postępowania sądowego nie wskazał mienia Spółki, z którego egzekucja umożliwiałaby zaspokojenie należności organu rentowego z tytułu zaległych składek.

Sąd Okręgowy stwierdził, iż pogląd odwołującego się dotyczący braku podstaw prawnych odpowiedzialności byłych członków Zarządu Spółki za zobowiązania powstałe w okresie pełnienia przez nich tej funkcji jest błędny i sprzeczny z art. 116 Ordynacji podatkowej.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił odwołanie W. G. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W apelacji od powyższego wyroku W. G. wnosi o jego zmianę poprzez uwzględnienie odwołania i zasądzenie zwrotu kosztów procesu ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Warszawa – Praga w Warszawie.

Apelacja zarzuca naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. z uwagi na sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez pominięcie wyjaśnień odwołującego się; art. 122, 187 § 1 i 191 Ordynacji podatkowej z uwagi na niepodjęcie wszelkich działań w celu wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy; art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej z uwagi na zastosowanie do stanu faktycznego art. 116 § 4 tej ustawy wprowadzonego w życie ustawą z 12 września 2002 r. o zmianie Ordynacji podatkowej (art. 2); art. 824 § 3 k.p.c. poprzez uznanie, że organ rentowy udowodnił bezskuteczność egzekucji.

Apelujący argumentuje, że § 4 art. 116 ustawy – Ordynacja podatkowa nakładający obowiązek ponoszenia odpowiedzialności za zaległości podatkowe na byłych członków zarządu spółek wszedł w życie z dniem
1 stycznia 2003 r., odnosi się jedynie do zaległości powstałych po tym dniu.

Zgłasza także argumenty merytoryczne dowodząc, że W. G., jako Prezes Zarządu, prawidłowo wykonywał swoje obowiązki i podejmował intensywne działanie naprawcze. Podnosi, że przejściowe problemy z terminową zapłatą składek spółka miała już w poprzednich okresach, o czym świadczy wezwanie organu rentowego z dnia 30 listopada 2000 r., ale składki te były regulowane. Oceniając racjonalnie sytuację Spółki w okresie grudzień 2000 r. – kwiecień 2001 r., miała ona szanse rozwoju, co potwierdzają fakty w postaci rozwoju terytorialnego Spółki w latach 2001/2002 – uruchomienie oddziałów terenowych w T. i Ł.. W tym okresie nie istniały podstawy do stwierdzenia, że zaprzestanie regulowania zobowiązań przez Spółkę ma charakter trwały, a majątek tej Spółki nie wystarczy na ich zaspokojenie.

Sąd Okręgowy błędnie ustalił, że odwołujący pełnił funkcję do maja 2001 r., bowiem zaprzestał on pełnienia tej funkcji w dniu 18 kwietnia
2001 r., w zatrudnieniu pozostawał do dnia 31 maja 2001 r.

Błędne jest także ustalenie Sądu pierwszej instancji co do wykazania przez organ rentowy bezskuteczności egzekucji. Egzekucja prowadzona była wyłącznie do majątku Spółki na rachunku bankowym oraz znajdującego się w jej (...) siedzibie. Organ rentowy nie prowadził egzekucji do majątku w oddziałach Spółki w T. i Ł. mimo, że miał wiedzę o otworzeniu tych oddziałów.

Apelacja podkreśla, iż organ rentowy nie podjął żadnych czynności skierowanych przeciwko odwołującemu się aż do sierpnia 2006 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje:

Apelacja odwołującego się zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek nie wszystkie zarzuty, na których została oparta, są zasadne.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 116 Ordynacji podatkowej. Podkreślenia wymaga, iż przepis ten ma bezpośrednie zastosowanie do zaległości podatkowych rozstrzyganych na drodze postępowania administracyjnego. Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wywodził, że art. 116 Ordynacji podatkowej, w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2003 r., dawał podstawę do przeniesienia odpowiedzialności na byłych członków zarządu powołując się na stanowisko wyrażone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w B. w wyroku z dnia 4 października 2005 r. w sprawie I SA 382/05: „Zdaniem Sądu zmiana brzmienia art. 116, dokonana na podstawie ustawy z dnia
12 września 2002 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych ustaw, poprzez dodanie § 4, miała jedynie za cel doprecyzowanie treści art. 116. Sąd podziela w tym zakresie stanowisko prezentowane przez organ odwoławczy, że ograniczenie odpowiedzialności tylko do aktualnych członków zarządu byłoby sprzeczne z ratio legis tego przepisu i pozwalałoby na uwolnienie się od odpowiedzialności przez zaprzestanie pełnienia funkcji członka zarządu”.

Orzecznictwo sądów administracyjnych na podstawie zapisów art. 116 Ordynacji podatkowej przed dodaniem § 4 tego przepisu było jednolite i konsekwentne i oparte było na zapisie § 2 tego przepisu o treści:

Odpowiedzialność członków zarządu spółki określona w § 1 obejmuje zobowiązania podatkowe, które powstały o czasie pełnienia przez nich obowiązków członków zarządu spółki.

Taki zapis oznacza, że członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązanie powstałe w czasie pełnienia przez niego funkcji w zarządzie, a jedynym ograniczeniem jego odpowiedzialności jest upływ okresu przedawnienia nieuregulowanych świadczeń. Do upływu przedawnienia organ właściwy (w stanie faktycznym sprawy – organ rentowy) może wydać decyzję o odpowiedzialności za składki; zapis ustawowy nie wymaga, aby decyzję tę wydał w okresie pełnienia przez konkretną osobę funkcji w zarządzie.
W istocie dopiero wprowadzenie do ustawy § 4 art. 116 spowodowało podnoszenie przez stronę zainteresowaną argumentacji prezentowanej w sprawie przez odwołującego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, z przyczyn wyżej wskazanych jest to interpretacja niezasadna, a wprowadzenie powołanego wyżej § 4 do art. 116 ustawy – Ordynacja podatkowa nastąpiło na skutek jednolitego orzecznictwa odnoszącego się do byłych członków zarządu.

Odniesienie się do pozostałych zarzutów apelacyjnych wymaga uzupełnienia ustaleń faktycznych.

(...) sp. z o.o. w W. w badanym okresie miała jedynego udziałowca Firmę (...) z siedzibą w L., której pełnomocnikiem był J. M..(...) sp. z o.o. prowadziła szczególną działalność polegającą na produkcji urządzeń medycznych na potrzeby badań laboratoryjnych; w latach 1999 – 2000 posiadała licencję na import środków specjalnych w postaci urządzeń radiotelekomunikacyjnych dla potrzeb polskich służb (...). Kontrahenci Spółki byli wypłacalni, ale należności często były realizowane przez nich z opóźnieniem. W konsekwencji obciążenie stałe w postaci składek na ubezpieczenia społeczne regulowane były z opóźnieniem. Dotyczy to szczególnie okresu od stycznia do listopada 2000 r. Z uwagi na stwierdzoną stratę bilansową przekraczającą w ostatnim kwartale 2000 r. 50 % wartości kapitału zakładowego i zapasowego, odwołujący się W. G., pismem z dnia 23 stycznia 2001 r. wystąpił do pełnomocnika jedynego udziałowca o podjęcie decyzji w sprawie zwołania Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników, na podstawie art. 233 k.s.h. (ksero pisma k. 43). W dniu 18 kwietnia 2001 r. odwołujący się złożył rezygnację z funkcji Prezesa Zarządu, a jego stosunek pracy uległ rozwiązaniu z dniem 31 maja 2001 r. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie odbyło się 24 maja 2001 r., na którym podjęte zostały uchwały o zmianie umowy Spółki, przyjęciu tekstu jednolitego umowy Spółki oraz w przedmiocie zmian w składzie Zarządu. Uchwałą nr 3 tego Zgromadzania, W. G. został odwołany z funkcji Prezesa Zarządu, a na jego miejsce, uchwałą nr 4, został powołany W. K..

Zgodnie z art. 233 § 1 k.s.h., jeżeli bilans sporządzony przez Zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, Zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki.

Rozpatrywane w niniejszej sprawie zaległości z tytułu nieuregulowania składek obejmują okres od grudnia 2000 r. Bezsporne jest, iż niezwłocznie po stwierdzeniu okoliczności wskazanych w art. 233 § 1 k.s.h. odwołujący zwrócił się do jedynego udziałowca sygnalizując konieczność odbycia Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia. Bez uchwały Zgromadzenia zobowiązującej Zarząd do złożenia wniosku o ogłoszeniu upadłości odwołujący się nie był upoważniony do występowania z takim wnioskiem. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że jedyny udziałowiec optował za dalszym istnieniem Spółki. W tej sytuacji, okoliczność, iż Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie odbyło się 24 maja 2001 r., a nie we wcześniejszym terminie nie ma znaczenia dla oceny podjętych przez odwołującego się działań w momencie stwierdzenia zagrożenia dla dalszego bytu Spółki.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, W. G. wykazał, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki w okresie pierwszych czterech miesięcy 2001 r. nastąpiło bez jego winy. Ustalenie powyższe skutkuje, zgodnie z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, zwolnieniem odwołującego się od odpowiedzialności za zaległości składkowe Spółki w okresie od grudnia 2000 r. do maja 2001 r. Zgodnie z art. 293 § 2 k.s.h., członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności. W ocenie Sądu Apelacyjnego, odwołujący się wypełnił te wymagania. Spółka miała jedynego udziałowca, a zatem wyznaczenie terminu Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia wbrew jego woli było bezcelowe. Odwołujący się podjął decyzję o rezygnacji z funkcji, którą złożył 18 kwietnia 2001 r. Tylko osoba, której przysługuje mandat może być uważana za członka zarządu. Zgodnie z art. 202 § 4 k.s.h., mandat członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wygasa wskutek rezygnacji. Członek zarządu, nieodwołany z tego organu spółki po wygaśnięciu mandatu, nie pełni żadnej funkcji, gdyż utracił upoważnienie do podejmowania czynności, do których w czasie sprawowania mandatu uprawniała go ustawa i statut spółki (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2002 r. I CKN 1279/00, z dnia 9 października 2006 r. II UK 47/06, OSNP 2007, z. 19-20, poz. 296). Pełnienie obowiązków członków Zarządu, w rozumieniu art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej, oznacza członkostwo związane z mandatem, z kompetencją do realizowania funkcji członka zarządu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2010 r. I UK 47/10). Odwołujący się po dniu 18 kwietnia 2001 r. nie może być traktowany jak osoba pełniąca obowiązki Prezesa Zarządu(...) sp. z o.o. Przed tą datą, we właściwym czasie, odwołujący się podjął działania w celu wystąpienia w wnioskiem o ogłoszenie upadłości, a niezgłoszenie takiego wniosku nastąpiło bez jego winy.

Mając na uwadze, że omówiony wyżej zarzut apelacyjny okazał się zasadny i stanowi podstawę prawną do zmiany zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji, Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd II instancji orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

Sędziowie: PRZEWODNICZĄCY

M. W. (1) E. J.

M. W. (2)

af