Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

P., dnia 21 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w P., II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA Grzegorz Nowak

Protokolant: protokolant A. M.

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej P. del. do Prok. Okręgowej w P. K. M.

po rozpoznaniu w sprawie J. K.

ściganego europejskim nakazem aresztowania

zażalenia obrońcy ściganego na postanowienie Sądu Okręgowego w P. z dnia 2 czerwca 2016 r. w sprawie III Kop 95/16 w przedmiocie przekazania do Republiki Federalnej Niemiec na podstawie europejskiego nakazu aresztowania oraz zastosowania tymczasowego aresztowania do dnia 31 lipca 2016 r. godz. 21:10

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

p o s t a n o w i ł

1.  utrzymać zaskarżone postanowienie w mocy;

2.  kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w P., po rozpoznaniu wniosku prokuratora, postanowieniem z dnia 2 czerwca 2016 r. w sprawie III Kop 95/16, na podstawie art. 607k k.p.k., art. 607l § 1 k.p.k. i art. 607t § 1 k.p.k. – przekazał ściganego J. K. z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do Republiki Federalnej Niemiec w celu przeprowadzenia postępowania karnego, zgodnie z europejskim nakazem aresztowania wydanym w dniu 17 grudnia 2015 r., w sprawie o sygn. 6500 Js 2009/15 przez Prokuraturę w H., z zastrzeżeniem zwrotnego przekazania celem wykonania ewentualnej kary pozbawienia wolności (pkt 1).

Nadto, powołanym postanowieniem orzeczono w przedmiocie zastosowania wobec ściganego tymczasowego aresztowania, określając czas jego trwania na okres 60 dni od dnia zatrzymania, tj. 1 czerwca 2016 r. godz. 21:10 do dnia do dnia 31 lipca 2016 r. godz. 21:10 (pkt 2).

Sąd ten powołał się przy tym na przesłanki z art. 607k § 3 k.p.k. w zw. z art. 607m § 1a k.p.k., wskazując przy tym, iż w odniesieniu do ściganego istnieje obawa ucieczki lub ukrywania się oraz grożącej mu surowej kary, a to wobec faktu, że zarzucany mu czyn zagrożony jest karą od 10 lat pozbawienia wolności, a ścigany nie przebywał w miejscu zameldowania i miejsce jego pobytu nie było znane, co wskazywało na chęć utrudnienia ujawnienia faktycznego miejsca pobytu, zaś nie zachodzi przesłanka z art. 259 k.p.k.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył obrońca ściganego, zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie art. 607p § 2 k.p.k., art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k., art. 259 § 1 pkt 1 k.p.k. i zaniechanie zbadania, czy ścigany w obecnym stanie zdrowia może być transportowany do H..

Podnosząc wskazane zarzuty skarżący obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w części obejmującej punkt 1 i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania; natomiast w części obejmującej punkt 2 – o jego zmianę poprzez zastosowanie poręczenia majątkowego w kwocie 100.000 zł.

W piśmie z dnia 16 czerwca 2016 r. obrońca ściganego uzupełnił zażalenie poprzez podniesienie zarzutu naruszenia art. 6 k.p.k. poprzez pozbawienie ściganego prawa do obrony przez brak doręczenia obrońcy uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia, wnosząc o odroczenie posiedzenia Sądu Apelacyjnego do czasu zapoznania się przez obrońcę z uzasadnieniem ww. orzeczenia, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się niezasadne.

Na wstępie należało odnieść się do podnoszonej w piśmie z dnia 16 czerwca 2016 r. kwestii braku doręczenia obrońcy uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Bezspornym jest, że obrońca ściganego był obecny na posiedzeniu Sądu I instancji w dniu 2 czerwca 2016 r., w trakcie którego wydane zostało zaskarżone orzeczenie i usłyszał ustne jego motywy (k. 14-16), natomiast sporządzenie pisemnego uzasadnienia zostało odroczone na czas do 7 dni. Następnie pisemne uzasadnienie zostało doręczone obrońcy ściganego w dniu 10 czerwca 2016 r. (k. 59). W konsekwencji, skoro wniósł zażalenie na przedmiotowe orzeczenie w dniu 6 czerwca 2016 r. (k. 70), a zatem przed sporządzeniem i doręczeniem mu pisemnego jego uzasadnienia, to tym samym sam pozbawił się możliwości zapoznania się z nim. Brak zatem podstaw do skutecznego zarzucania pozbawienia ściganego prawa do obrony, tym bardziej, że dodatkową argumentację jego obrońca może podnieść w kolejnych pismach, co zresztą czyni (k. 127-134).

Odnosząc się zaś do meritum sprawy, przede wszystkim zauważyć należało, że przesłanek odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania upatrywać należy w przepisach art. 607p k.p.k. i art. 607r k.p.k. Okoliczności wskazane w tych przepisach – jak prawidłowo ustalił Sąd I instancji – w przedmiotowej sprawie jednakże nie zachodziły.

Nie miał zatem racji skarżący obrońca, dowodząc potrzeby dodatkowego wyjaśnienia kwestii miejsca popełniania czynu objętego europejskim nakazem aresztowania, a to pod kątem rozstrzygnięcia istnienia przesłanki negatywnej przekazania, o której mowa w art. 607p § 2 k.p.k. Miejsce popełnienia czynu zarzucanego ściganemu wprost i jednoznacznie określone zostało w treści europejskiego nakazu aresztowania. Miejscem tym było R. - miasto w zachodniej części Niemiec (k. 98 akt (...).UE.1.2016). Z treści europejskiego nakazu aresztowania nie wynikały przy tym żadne informacje wskazujące na inne jeszcze miejsce popełnienia czynu. Stąd – wbrew stanowisku skarżącego – brak było podstaw do powzięcia wątpliwości co do miejsca popełniania czynu, a tym samym – uznania, że zawarte w europejskim nakazie aresztowania dane były niewystarczające do celów podjęcia decyzji o przekazaniu. Nadto trzeba dodać, że przestępstwo oszustwa (art. 286 § 1 k.k.) jest przestępstwem materialnym, znamiennym skutkiem w postaci doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem podjętego przez osobę wprowadzoną w błąd, osobę, której błąd wyzyskano albo też osobę, której wyzyskano niezdolność do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Znamię "doprowadza" zakłada nie tylko istnienie związku przyczynowego między zachowaniem sprawcy a zachowaniem pokrzywdzonego i rezultatem w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez tego ostatniego, lecz także wzajemną aktywność sprawcy i pokrzywdzonego. Nie jest zatem możliwe popełnienie oszustwa przez zaniechanie po stronie sprawcy, jak i nie jest możliwe popełnienie tego przestępstwa poprzez niekorzystne rozporządzenie mieniem przez pokrzywdzonego, które dokonuje się bez jego wiedzy bądź udziału, a więc niejako „poza jego plecami” ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2002 r. IV KKN 618/99). Oszustwo polegające na doprowadzeniu do niekorzystnego rozporządzenia mieniem poprzez wprowadzenie w błąd jest przestępstwem podwójnie skutkowym. Dla odpowiedzialności karnej konieczne jest bowiem ustalenie, że między zachowaniem sprawcy a skutkiem w postaci błędnego wyobrażenia rozporządzającego mieniem o rzeczywistości, w części określającej elementy istotne z punktu widzenia decyzji o rozporządzeniu mieniem zachodzi związek przyczynowy oraz ustalenie, że między zachowaniem sprawcy a rozporządzeniem mieniem zachodzi związek przyczynowy - autorzy: M. K., P. K., komentarz do art. 286 Kodeksu karnego. Powyższe uwagi natury ogólnej jednoznacznie wskazują po analizie dokumentów przekazanych przez stronę niemiecką, że czyn zabroniony zarzucany ściąganemu w postaci oszustwa był czynem złożonym w zakresie podjętych zachowań, miejscu ich realizacji wspólnie i w porozumieniu z inną lub innymi osobami ( nie wykluczając nawet działania w zorganizowanej grupie przestępczej). W konsekwencji nie można jednoznacznie stwierdzić, że czyn zabroniony zarzucany ściganemu był popełniony tylko i wyłącznie na terytorium Polski. Popełnienie czynu zabronionego tylko i wyłącznie na terytorium Polski nakładałby na sąd obligatoryjną odmowę wydania Europejskiego Nakazu Aresztowania co wynika z art. 607 p § 2 k.p.k. Skoro w art. 607 r § 1 pkt. 5 k.p.k przewidujący fakultatywne przesłanki odmowy wydania ENA mówi o popełnieniu przestępstwa w całości lub w części na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej to zgodnie z zasadą wykładni synonimicznej rożnym zwrotom zawartym w ustawie nie należy nadawać tego samego znaczenia interpretacyjnego. W tej sytuacji nie zachodzi żadna przesłanka wykluczająca wydanie wspomnianego dokumentu.

Niemniej podkreślenia wymagało przy tym, że sąd wykonujący europejski nakaz aresztowania nie jest władny badać kwestii merytorycznych związanych z postawionym ściganemu zarzutem. Przedmiotem badania sądu nie jest nawet samo wykazanie przypuszczenia, że aresztowany dopuścił się za granicą przestępstwa, czy też weryfikacja charakteru tego przestępstwa; tym bardziej zaś poszczególne okoliczności tego czynu (np. miejsce jego popełnienia). Weryfikację wskazanych okoliczności wyklucza założenie, że „sąd [państwa członkowskiego], który wydał nakaz, dysponuje dowodami popełnienia przestępstwa […]. Jedynie gdy ujawnią się okoliczności podważające wzajemne zaufanie, z których w sposób oczywisty wynika, że w ogóle brak było podstaw do wydania ENA, obowiązkiem sądu jest zweryfikowanie tych danych” (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 17 czerwca 2014 r., sygn. II AKz 214/14).

Skoro zatem w sytuacji, gdy zasada wzajemnego zaufania do organu Państwa Członkowskiego nie została zanegowana, brak było podstaw do weryfikacji danych przedstawionych przez odpowiedni organ Republiki Federalnej Niemiec w treści europejskiego nakazu aresztowania.

Reasumując, brak było podstaw do stwierdzenia przesłanki wyłączającej przekazanie, o której mowa w art. 607p § 2 k.p.k.

Dodać zaś należało, że ewentualny, choć nie wykazany przez obrońcę, fakt toczenia się przeciwko ściganemu postępowania o te same czyny na terytorium Polski – jak wynika z art. 607r § 1 pkt 2 k.p.k. – stanowił przesłankę fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania. W przedmiotowej sprawie nie było podstaw do korzystania z możliwości, którą daje wskazany przepis. Za przekazaniem ściganego do Republiki Federalnej Niemiec przemawiało bowiem to, że objęty zarzutem przestępczy proceder skupiał się na terenie wskazanego państwa, nie zaś Polski, tam też przebywa osoba pokrzywdzona czynem zarzuconym ściganemu, a co za tym idzie – tam zabezpieczony jest istotny materiał dowodowy.

Powyższe wskazywało, iż w przedmiotowej sprawie nie wystąpiły opisane w zarzucie uchybienia, a skarżący obrońca nie wykazał wystąpienia w przypadku ściganego okoliczności sprzeciwiających się jego przekazaniu na podstawie europejskiego nakazu aresztowania, bądź też potrzeby dodatkowego weryfikowania owych okoliczności. Czyniło to decyzję o przekazaniu – zasadną.

Brak też było podstaw do przyjęcia – jak wywodził autor zażalenia – jakoby w przypadku ściganego niezasadnym było zastosowanie wobec niego tymczasowego aresztowania. Podzielić należało stanowisko Sądu I instancji, że wystarczającą przesłanką zastosowania wobec ściganego tymczasowego aresztowania na podstawie art. 607k § 3 k.p.k. był sam fakt ścigania go europejskim nakazem aresztowania. Skoro bowiem na etapie postępowania prowadzonego w państwie wydającym europejski nakaz aresztowania istniały podstawy do poszukiwania ściganego, to również w postępowaniu służącym wykonaniu tegoż nakazu przyjąć należało istnienie wysokie prawdopodobieństwo ukrywania się ściganego (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2014 r., sygn. II AKz 770/14). Jak zaś trafnie ustalił Sąd I instancji, ścigany od kilku lat nie przebywał w miejscu zameldowania, a jego miejsce pobytu nie było znane, nadto zarzucony mu czyn zagrożony jest karą obiektywnie surową, a ścigany miał się go dopuścić w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, co nie tylko stanowiło okoliczność obciążającą w kontekście potencjalnego wyrokowania, ale też nakazywało przyjąć istnienie powiązań przestępczych pomiędzy ściganym a innymi osobami, które to powiązania mogłyby posłużyć ściganemu do podejmowania zachowań zakłócających procedurę jego przekazania na podstawie europejskiego nakazu aresztowania.

W tej sytuacji, Sąd odwoławczy podzielił pogląd Sądu I instancji, iż tylko izolacyjny środek zapobiegawczy jest w stanie należycie zabezpieczyć prawidłowy tok postępowania w przedmiocie wykonania europejskiego nakazu aresztowania.

Jednocześnie brak było podstaw do uwzględnienia zarzutów zażalenia odnośnie do przesłanki z art. 259 k.p.k. Sąd Okręgowy pochylił się nad stanem zdrowia ściganego, zasadnie wywodząc, że nie stanowi on przeszkody do jego osadzenia w warunkach aresztu tymczasowego, w szczególności wobec treści zaświadczenia lekarskiego z dnia 1 czerwca 2016 r. (k. 114 akt (...).UE.1.2016), tym bardziej, że przebywa w Areszcie Śledczym w P., dysponującym oddziałem szpitalnym. Nadto mimo, iż skazany winien korzystać z maski do podtrzymywania oddechu typu CPAP, a w dniu 3 czerwca 2016 r. uległa ona uszkodzeniu, to nie zaobserwowano u niego żadnych niepokojących objawów, stanowiących zagrożenie dla jego zdrowia i życia. Ponadto u ściganego znaleziono paczkę papierosów, palenie których jest przecież zakazane przy jego schorzeniach. Powyższe świadczy o co najmniej wybiórczym albo instrumentalnym stosunku ściganego do jego stanu zdrowia, świadomie zmierzając do jego pogorszenia, co w konsekwencji mogłoby stwarzać warunki do zakwestionowania możliwości stosowania tymczasowego aresztowania. Ponadto przedłożone przez obrońcę zaświadczenie z dnia 3 czerwca 2016 r. wskazuje na te same schorzenia ściganego, które wynikały z wcześniejszej dokumentacji medycznej, brak zatem podstaw do wywodzenia konieczności ponownego jego zbadania pod kątem istnienia przesłanki z art. 259 k.p.k. Nadto trudno przyjąć, aby lekarz rodzinny, nie mający bieżącego bezpośredniego kontaktu z J. K., mógł wydawać w pełni miarodajne zaświadczenie mające realnie wpłynąć na kwestie stosowania wspomnianego środka zapobiegawczego.

Z kolei kwestia zabezpieczenia stanu zdrowia ściganego w trakcie transportu do Niemiec pozostaje poza przedmiotem niniejszego postępowania. Wykonanie prawomocnego postanowienia o przekazaniu ściganego leży w gestii organu je wykonującego, któremu oczywiście należy zalecić baczenie na bezpieczne dostarczenie ściganego do miejsca przeznaczenia na terenie Niemiec. W konsekwencji, wobec potwierdzenia, że stan zdrowia ściganego umożliwia mu przebywanie w izolacji w ramach tymczasowego aresztowania, bezcelowym byłoby prowadzenie dalszego postępowania dowodowego na tę okoliczność.

Uwzględniając powyższe, stwierdzić należało, iż – wbrew stanowisku skarżącego – zastosowanie wobec ściganego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania jawiło się jako zasadne. Przy czym wobec wydania w dniu 2 czerwca 2016 r. postanowienia o przekazaniu ściganego do Republiki Federalnej Niemiec, zaaprobować należało także termin stosowania wobec niego tymczasowego aresztowania, oznaczony do dnia 31 lipca 2016 r. godz. 21:10. Termin ten uznać należało za prawidłowy w świetle art. 607k § 3 k.p.k. i na obecnym etapie wystarczający dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania w przedmiocie wykonania europejskiego nakazu aresztowania.

Uwzględniając powyższe, orzeczono jak w punkcie 1 uzasadnianego postanowienia.

Zawarte w punkcie 2 orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego, uwzględniało regulację zawartą w art. 30 decyzji ramowej z dnia z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi (Dz.U.UE.L.2002.190.1), co implikowało obciążenie tymi kosztami Skarbu Państwa.

G. N.

Pouczenie

Art. 426 § 1 kpk: Od orzeczeń sądu odwoławczego oraz od orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy nie przysługuje środek odwoławczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§ 2. (605) Od postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek zażalenia, a także od wydanego w toku postępowania odwoławczego postanowienia o przeprowadzeniu obserwacji, zastosowaniu środka zapobiegawczego, nałożeniu kary porządkowej oraz w przedmiocie kosztów procesu, o których po raz pierwszy orzekał sąd odwoławczy, przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego. Jeżeli zaskarżone postanowienie wydał sąd w składzie jednego sędziego, zażalenie rozpoznaje sąd odwoławczy w składzie trzech sędziów.