Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Krzysztof Tucharz (spr.)

Sędziowie: SA Mariusz Łodko

SO del. Grzegorz Tyliński

Protokolant: Izabela Nowak

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa E. G. i J. G. przeciwko Bankowi (...) - Spółce Akcyjnej w W. i (...) w W.

o ustalenie

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 12 listopada 2015 r., sygn. akt XXV C 1449/14

I. oddala apelację;

II. zasądza solidarnie od E. G. i J. G. na rzecz Banku (...) - Spółki Akcyjnej w W. i (...) w W. kwoty po
2 700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 7 stycznia 2014 r. skierowanym przeciwko pozwanym: Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. i (...) w W. powodowie: E. G. i J. G. wnosili o ustalenie, że umowa sprzedaży wierzytelności zawarta w dniu 26 września 2008 r. pomiędzy pozwanym w części dotyczącej przelewu wierzytelności z:

a)  umowy o kredyt obrotowy krótkoterminowy w rachunku bieżącym
nr (...) z dnia 31 stycznia 2000 r.;

b)  umowy o kredyt obrotowy nr (...) z dnia 22 marca 2000 r.
z aneksem nr (...) i aneksem nr (...);

c)  umowy o kredyt obrotowy krótkoterminowy w rachunku bieżącym
nr (...) z dnia 4 października 2001 r.,

jest ważna oraz, że wierzycielem powodów (niehipotecznym) jest (...) z siedzibą w W..

Ponadto wnosili o zasądzenie od pozwanych na swoją rzecz kosztów postępowania.

Pozwani wnosili o oddalenie powództwa w całości.

Wskazali, że nie zaprzeczają twierdzeniom powodów, że powołana wyżej umowa sprzedaży wierzytelności jest ważna. Pozwany bank nie negował też okoliczności, że wierzycielem pozwanych w zakresie niezaspokojonym z hipoteki jest pozwany (...).

Z kolei ten drugi pozwany wyjaśnił, że będące przedmiotem umowy z dnia 26 września 2008 r. wierzytelności zostały skutecznie przelane jako wierzytelności niezabezpieczone hipoteką.

Wyrokiem z dnia 12 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i obciążył pozwanych obowiązkami zwrotu pozwanym części poniesionych przez nich kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

W dniu 26 września 2008 r. Bank (...) S.A. z siedzibą w W. zawarł z (...) z siedzibą w W. umowę przelewu wierzytelności przysługujących Bankowi z tytułu umów kredytu, w tym m. in. wierzytelności w stosunku do J. i E. G. wynikających z następujących umów:

1)  umowa o kredyt obrotowy krótkoterminowy nr (...) z dnia
31 stycznia 2000 r. wraz z aneksem nr (...), aneksem nr (...) oraz aneksem nr (...) zabezpieczona hipoteka kaucyjną do kwoty 130.000 zł na nieruchomości położonej w R. przy ul. (...) posiadającą urządzoną księgę wieczystą KW (...);

2)  umowa o kredyt obrotowy nr (...) z dnia 17 sierpnia 2001 r. zabezpieczona hipoteką umowną zwykłą w kwocie 22.000 zł na nieruchomości dłużników położonej w R. przy ul. (...), posiadająca urządzoną księgę wieczystą KW (...) i hipoteką umowną zwykłą w kwocie 45.000 zł na nieruchomości położonej w R. przy ul. (...);

3)  umowa o kredyt obrotowy krótkoterminowy w rachunku bieżącym nr (...) z dnia 4 października 2001 r., zabezpieczona hipoteką umowną zwykła w kwocie 100.000 zł na nieruchomości położonej w R. przy ul. (...);

4)  umowa o kredyt obrotowy nr (...) z dnia 22 marca 2002 r. wraz z aneksami, zabezpieczona hipoteką umowną kaucyjną do kwoty 35.000 zł na nieruchomości położonej w R. przy ul. (...).

W powyższej umowie pozwani uzgodnili, że jeżeli którakolwiek z wierzytelności przeniesionych jest wierzytelnością hipoteczną będzie ona przysługiwać sprzedającemu dopóki przeniesienie określonej hipoteki (hipoteki) na kupującego nie zostanie ujawnione w księdze wieczystej (księgach wieczystych). Sprzedający zobowiązał się do przeniesienia na kupującego pożytków ekonomicznych oraz ryzyka prawnego i ekonomicznego związanego z każdą z przeniesionych wierzytelności, która jest wierzytelnością hipoteczną.

O dokonanej cesji wierzytelności przysługujących Bankowi (...) S.A. względem powodów ci ostatni zostali powiadomieni przez obydwu pozwanych.

W 2002 i 2003 r. Bank (...) S.A. wystawił cztery bankowe tytuły egzekucyjne obejmujące wierzytelności wynikające z przytoczonych wyżej umów kredytowych, którym sąd nadał klauzule wykonalności.

Następnie wierzyciel wszczął w oparciu o te tytuły wykonawcze egzekucję z nieruchomości położonej w R. przy ul. (...) (...)), która zakończyła się prawomocnym przysądzeniem własności na rzecz nabywców – W. i I. małż. K.. Obecnie toczy się postępowanie w przedmiocie sporządzenia planu podziału sumy uzyskanej z licytacji ww. nieruchomości. W postępowaniu egzekucyjnym bierze udział pozwany bank jako jeden z wierzycieli hipotecznych powodów.

Powodowie wnieśli przeciwko pozwanemu Bankowi powództwo o pozbawienie bankowych tytułów egzekucyjnych, które w odniesieniu do trzech tytułów zostało oddalone a apelację od wyroku Sądu Okręgowego w R.z dnia 12 czerwca 2008 r. oddalił Sąd Apelacyjny w L., który w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 grudnia 2008 r. sygn. akt I C 345/04 wskazał, że nie doszło do skutecznego przeniesienia wierzytelności zabezpieczonych hipoteką na rzecz pozwanego (...).

W ocenie Sądu Okręgowego wniesione w niniejszej sprawie powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie nie wykazali bowiem istnienia interesu prawnego w żądaniu ustalenia ważności umowy z dnia 26 września 2008 r. oraz odnośne ustalenia, że wierzycielem powodów (niehipotecznych) z tytułu trzech umów o kredyt, jakie zostały w przeszłości zawarte z pozwanym Bankiem jest (...) z siedzibą w W..

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy nie dają podstaw do przyjęcia poglądu, że zachodzi stan niepewności co do istnienia stosunku prawnego lub prawa a wynik postępowania ma na celu doprowadzenie do usunięcia niejasności i wątpliwości w tym zakresie i zapewni powodom ochronę ich interesów.

Sąd podkreślił, że żaden z pozwanych nie dał stronie przeciwnej powodów rodzących wątpliwości co do ważności umowy z 26 września 2008 r.

Pismo pozwanego Banku z dnia 27 września 2012 r. zawiera jedynie informacje, że nie doszło do przeniesienia hipotek zabezpieczających dług – na rzecz cesjonariusza tj. pozwanego (...).

Ważność umowy cesji z dnia 26 września 2008 r. nie została też podważona w żadnej ze spaw sądowych jakie toczyły się pomiędzy powodami a pozwanym Bankiem.

Powodowie nie mają również interesu prawnego w ustaleniu, że ich wierzycielem w odniesieniu do zobowiązań wynikających z 3 umów wskazanych w pozwie jest pozwany (...).

Nie istnieje bowiem sprzeczność pomiędzy stanowiskiem zajętym przez Sąd Apelacyjny w L.w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 grudnia 2008 r. sygn. akt I C 345/04, wyrażającym pogląd, że nie doszło do ważnego i skutecznego przelewu wierzytelności zabezpieczonych hipoteką a zawartą w piśmie pozwanego (...)z dnia 12 października 2012 r. (skierowanym do powodów) informacja, że nabył on od pozwanego Banku wierzytelności wynikające z udzielonych powodom kredytów z dnia 31 stycznia 2000 r., 22 marca 2000 r. i 4 października 2001 r. gdyż w czasie rozpoznawania apelacji powodów w ww. sprawie wygasły już wcześniej hipoteki zabezpieczające roszczenie Banku (...) S.A. względem powodów, na skutek prawomocnego przysądzenia własności przedmiotowej nieruchomości, co miało miejsce w 2005 r. Zgodnie z art. 1000 § 1 k.p.c., pozwany Bank zachował w postępowaniu egzekucyjnym prawo do zaspokojenia ceny uzyskanej z egzekucji i nadal w tym zakresie pozostał wierzycielem powodów a później dokonana przez niego cesja wierzytelności nie mogła pozbawić go prawa do zaspokojenia z ceny nabycia, lecz doprowadziła do rozszczepienia wierzytelności na wierzytelność rzeczową, która pozostała u powoda oraz wierzytelność osobistą, która przeszła na pozwany (...).

Nie oznacza to jednak, że pozwani będą musieli spłacać dwukrotnie ten sam dług. W razie dochodzenia wierzytelności kredytowych przez cesjonariusza powodowie będą mogli bronić się skutecznie zwrotem przymusowego wykonania zobowiązania w całości lub w odpowiedniej części w postępowaniu egzekucyjnym zainicjowanym przez pozwany Bank (cedenta).

Nie ma zatem potrzeby aby przesądzać tę kwestię wyrokiem ustalającym.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił powództwo w całości a rozstrzygnięcie o kosztach procesu oparł na przepisie art. 102 k.p.c., z uwagi na trudną sytuację majątkową powodów i obciążył ich tylko w 1/3 części obowiązkiem zwrotu pozwanym kosztów postępowania.

Powyższy wyrok zaskarżyli w całości powodowie podnosząc następujące zarzuty:

1)  naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia tj.:

a)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nieprzedstawienie oceny dowodów na których zostało oparte rozstrzygnięcie a także niewskazanie, z jakich dowodów Sąd wywodzi wnioski, że pomimo ważnej umowy cesji wierzytelności na rzecz pozwanego (...)i otrzymania ceny nabycia od Banku (...) S.A. o czym stanowi zaksięgowanie kwot w wyciągach z Ksiąg Rachunkowych (...), nadal uprawnienie do zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym zachowuje pozwany Bank, jako wierzyciel hipoteczny,

b)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, polegające na oparciu rozstrzygnięcia o artykuły w umowie cesji wierzytelności, pomimo, że została ona zawarta
w 2008 r., a przysądzenie własności nieruchomości uprawomocniło się w 2006 r. i w konsekwencji doszło do realizacji art. 1000 § 1 k.p.c., zatem po wykreśleniu hipotek Bank przestał być wierzycielem hipotecznym i w 2008 r. doszło m. in. do sprzedaży prawa do zaspokojenia się z ceny nabycia a nie z wierzytelności hipotecznych,

a w konsekwencji powyższych uchybień dokonane przez Sąd błędnych ustaleń faktycznych wskutek nieuwzględnienia okoliczności, że w niniejszej sprawie doszło do sprzedaży prawa do zaspokojenia się z ceny nabycia (art. 1000 § 1 zd. 2 k.p.c.) z pierwszeństwem przewidzianym w przepisach o podziale ceny uzyskanej z egzekucji a nie miała miejsca sprzedaż wierzytelności hipotecznej i co doprowadziło do naruszenia art. 509 § 2 k.c.;

2)  naruszenie prawa materialnego tj. art. 189 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powodowie nie mają interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie przeciwko pozwanym podczas gdy interes ten nie będzie realizowany w powództwie o zasądzenie lub w jakimkolwiek innym powództwie.

W oparciu o przytoczone wyżej zarzuty powodowie wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku w całości oraz zasądzenie od pozwanych, na ich rzecz, kosztów procesu za obie instancje, a jako ewentualny zgłosili wniosek o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Pozwani wnosili o oddalenie apelacji i przyznanie im od strony skarżącej kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powodów pozbawiona była uzasadnionych podstaw prawnych.

Kwestia ważności umowy cesji z dnia 26 września 2008 r. która została zawarta pomiędzy pozwanymi nigdy nie była przedmiotem sporu i słusznie Sąd Okręgowy uznał, że powodowie nie wykazali interesu prawnego (w rozumieniu art. 189 k.p.c.), zgłaszając tego rodzaju żądanie.

W gruncie rzeczy apelacja koncertuje się na skutkach prawnych jakie wynikają z przedmiotowej umowy na użytek toczącego się postępowania w przedmiocie podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości, położonej w R. przy ul. (...).

Należy jednak zauważyć, że zarzuty związane z tą kwestią nie przystają do drugiego z roszczeń, jakie sformułowali powodowie w pozwie tj. żeby ustalić, że ich wierzycielem (niehipotecznym) jest pozwany (...).

Również ta kwestia nie była przedmiotem sporu i nie zachodziła potrzeba dokonywania w wyroku takiego ustalenia.

Z oczywistych względów pozwany (...)nie mógł nabyć od
Banku (...) S.A. przysługujących temu podmiotowi wierzytelności zabezpieczonych hipotekami, które wynikały z 3 umów kredytowych, określonych w pozwie.

Wbrew zarzutom skarżących, Sąd Okręgowy wskazał, że z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzenie własności przedmiotowej nieruchomości doszło do wygaśnięcia hipotek zabezpieczających wierzytelności, co nastąpiło znacznie wcześniej niż miało miejsce zawarcie umowy cesji i zgodnie z art. 1000 § 1 k.p.c. powstało w to miejsce prawo do zaspokojenia się z ceny nabycia.

Tak więc przedmiotem cesji mogły być tylko wierzytelności pozbawione zabezpieczenia hipotecznego. Sąd Okręgowy wyraźnie podkreślił, że wykluczona była możliwość sprzedaży wierzytelności hipotecznych (w stosunku do powodów), co jest w pełni trafnym stwierdzeniem. Z kolei argumentacja powodów, że z uwagi na treść art. 509 § 2 k.c., wraz z tymi wierzytelnościami przeszło również na cesjonariusza prawo do zaspokojenia się z ceny nabycia a nie jak przyjął Sąd Okręgowy do „rozszczepienia” wierzytelności (na rzeczowe i osobiste) nie może mieć wpływu na ocenę zasadności żądania dochodzonego w postępowaniu pierwszoinstacyjnym.

Z uzasadnienia apelacji wynika bowiem, że powodowie chcieliby obecnie uzyskać ustalenie, iż jedynym ich wierzycielem w zakresie umów wskazanych w pozwie jest pozwany (...)(k. 350) oraz, że pozwany Bank nie ma prawa uczestniczenia w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości, powołując się tu na powództwo, o którym mowa w art. 1028 § 4 k.p.c. (k. 349).

Nie ulega jednak żadnej wątpliwości okoliczność, że takie stanowisko powodów oznaczałoby konieczność rozpoznawania nowego ich roszczenia w stosunku do tego, które było przedmiotem rozstrzygnięcia w zaskarżonym wyroku, co z uwagi na treść art. 383 k.p.c. nie jest dopuszczalne.

W rezultacie przytoczonych wyżej rozważań nie mógł się ostać zarzut naruszenia art. 189 k.p.c. poprzez wadliwe przyjęcie, że powodowie nie mają interesu prawnego w wytoczeniu niniejszego powództwa jak również zarzuty dotyczące obrazy art. 233 § 1 i 328 § 2 k.p.c.

Z tych wszystkich względów wniesioną apelację należało oddalić z mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 i 99 w zw. z art. 108 § 1 i art. 391 z 1 k.p.c.

Trudna sytuacja materialna powodów nie stanowi wystarczającej przesłanki do zastosowania przewidzianej w art. 102 k.p.c. zasady słuszności. Powodowie decydując się na wniesienie apelacji powinni brać pod uwagę możliwość przegrania sprawy i wynikających z tego faktu konsekwencji finansowych.