Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 sierpnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2017 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w W.

przeciwko B. S. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 25 listopada 2016 r. sygn. akt I C 525/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanego B. S. (1) na rzecz powoda (...) w W. kwotę 103.875,55 (sto trzy tysiące osiemset siedemdziesiąt pięć i 55/100) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 sierpnia 2016 roku do dnia zapłaty;

b)  odstępuje od obciążania pozwanego kosztami procesu;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.244 (dziewięć tysięcy dwieście czterdzieści cztery) zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Powód: (...) w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego B. S. (1) kwoty 103.875,55 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty, a także zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu podał, że kwota dochodzonego roszczenia stanowi wierzytelność przejętą od (...) Bank (...) S.A., powstałą w wyniku nie- wywiązywania się przez pozwanego z warunków umowy bankowej nr (...) z dnia 29 grudnia 2010 r.

Pozwany B. S. (1) nie stawił się na rozprawie oraz nie wniósł odpowiedzi na pozew.

Wyrokiem zaocznym z dnia 25 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił powództwo.

Wyrok ten został wydany w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną:

Pozwany B. S. (1) zawarł w dniu 29 grudnia 2010 r. z (...) Spółka Akcyjna Oddział w P. z siedzibą w W. umowę kredytu restrukturyzacyjnego nr (...).

W dniu 15 marca 2012 r. Bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, zgodnie z którym przysługiwało mu wymagalna wierzytelność względem B. S. (2) wynikająca z umowy kredytu restrukturyzacyjnego nr (...) w wysokości 71.548,61 zł, w tym 66.315,00 zł należność główna, 4.999,61 zł odsetki, 234,00 zł opłaty. Sąd Rejonowy w Mrągowie postanowieniem z dnia 29 marca 2012 r. wydanym w sprawie o sygn. akt: I Co 364/12 nadał w/w bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności.

W dniu 8 października 2014 r. (...) Bank (...) S.A. wniósł aportem do (...) Sp. z o.o. Sp. k. wkład niepieniężny w postaci wymagalnych wierzytelności pieniężnych wynikających z umów kredytowych wskazanych w wykazie wierzytelności stanowiącym załącznik do zmiany umowy spółki komandytowej. Następnie dnia 24 października 2014 r. między (...) Sp. z o.o. Sp. k. i powodem doszło do zawarcia umowy świadczenia w miejsce wykonania, zgodnie z którą na rzecz powoda przelano wierzytelności wskazane w załączniku nr 4a do umowy.

W dniu 7 sierpnia 2015 r. (...) Bank (...) spółka komandytowa podpisały oświadczenie, zgodnie z którym w dniu 8 października 2014 r. Bank wniósł do Spółki wkład niepieniężny w postaci wymagalnych wierzytelności wynikających z umów kredytowych, które zostały zanonimizowane poprzez oznaczenie ich indywidualnym numerem nadanym przez Bank i określonym w załączniku do aktu notarialnego z dnia 8 października 2014r. Indywidualne numery wierzytelności wskazane w powyższym akcie dotyczą wierzytelności wymienionych w załączniku do oświadczenia.

W dniu 18 sierpnia 2016 r. powodowy (...) wystawił wyciąg ze swoich ksiąg rachunkowych, wskazując w nim, że widnieje w nich zobowiązanie dłużnika B. S. (1) w łącznej wysokości 103.875,55 zł, w tym należność główna w kwocie 66.315,00 zł oraz odsetki w kwocie 37.326,55 zł i koszty w wysokości 234,00 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał, że wniesione powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, ponieważ powód nie wykazał, że nabyta przez niego wierzytelność przysługiwała pierwotnemu wierzycielowi, nie przedłożył bowiem umowy bankowej nr (...), na mocy której powstała wobec pozwanego analizowana wierzytelność. Dołączona zaś do materiału dowodowego umowa kredytu restrukturyzacyjnego oznaczona jest numerem (...) i nie stanowi w istocie dowodu na istnienie wierzytelności dochodzonej pozwem. Również z bankowego tytułu egzekucyjnego wynika, że pozwanego i (...) S.A. w W. łączyła umowa kredytu restrukturyzacyjnego nr (...), nie zaś umowa (...).

Sąd wskazał, że powód celem udowodnienia przysługującej mu wierzytelności przedstawił umowę z dnia 8 października 2014 r., na podstawie której (...) Bank (...) S.A. wniósł aportem do spółki (...) Sp. z o.o. Sp. k. wkład niepieniężny w postaci wierzytelności oraz umowę świadczenia w miejsce wykonania z dnia 24 października 2014 r., zgodnie z którą na rzecz powoda przelano wierzytelności wskazane w załączniku nr 4a do Umowy. Z przedłożonych dokumentów nie wynikało natomiast, czy obejmują one również wierzytelność wynikającą z umowy nr (...). Przede wszystkim powód nie przedstawił wykazu wierzytelności stanowiącego załącznik do zmiany umowy spółki z dnia 8 października 2014 r. Również z oświadczenia z dnia 7 sierpnia 2015 r. i załącznika do tego oświadczenia nie wynikało, że przedmiotem wkładu była wierzytelność wynikająca z umowy nr (...). Powód nie przedstawił także załącznika nr 4a do umowy świadczenia w miejsce wykonania z dnia 24 października 2014 r. Dokument opisany jako „wyciąg z elektronicznego załącznika do Umowy świadczenia w miejsce wykonania z dnia 24 października 2014 r.” nie może zaś być uznany za załącznik numer 4a obejmujący wierzytelności będące przedmiotem umowy. Sąd dodał, że powód co prawda przedstawił dokument zatytułowany „do aneksu z dnia 12.08.2015 r.”, nie wiadomo jednak czym jest ten dokument (czy np. załącznikiem do aneksu, czy innym dokumentem), co ma dowodzić, pomijając fakt, iż sam aneks nie został przedstawiony, a zatem nie wiadomo czego dotyczy, w szczególności czy dotyczy umowy z dnia 24 października 2014 r.

W ocenie Sądu o skutecznym przelewie wierzytelności nie może świadczyć zawiadomienie skierowane do pozwanego. Treść dokumentu również wskazuje na wierzytelność wynikającą z umowy nr (...), której powód nie przedłożył, a nadto pochodzi od podmiotu współpracującego z powodem, nie zaś od wierzyciela pierwotnego.

Dowodem na dokonanie cesji wierzytelności (a w konsekwencji na istnienie legitymacji czynnej po stronie powoda) nie jest także wyciąg z ksiąg rachunkowych powodowego Funduszu. Zgodnie bowiem z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 lipca 2011 r. (sygn. sprawy: P 1/10), opublikowanym w dniu 25 lipca 2011 r. utracił on moc prawną dokumentu urzędowego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że powód – wbrew dyspozycji art. 6 k.c. i będącego jego odpowiednikiem na gruncie prawa procesowego art. 232 k.p.c. – nie wykazał, iż przysługuje mu względem pozwanego dochodzona pozwem wierzytelność.

Wyrok ten w całości apelacją zaskarżył powód, zarzucając Sądowi naruszenie następujących przepisów postępowania oraz prawa materialnego:

1) art. 232 k.p.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że strona powodowa nie wywiązała się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z których wywodzi skutki prawne, w szczególności w zakresie legitymacji czynnej,

2) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. przez dowolną, a nie swobodną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonaną w sposób wybiórczy, a przez to uznanie przez Sąd I instancji, że powód nie wykazał swojej legitymacji czynnej, jak również nie udowodnił wysokości roszczenia,

3) art. 339 § 2 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że pomimo przedłożonego przez powoda materiału dowodowego, a także wobec przyznania przez stronę pozwaną tych faktów w sposób konkludentny, na skutek niekwestionowania ich w toku procesu, w ocenie Sądu Okręgowego okoliczności faktyczne sprawy budzą wątpliwości,

4) art. 6 k.c. przez jego niewłaściwą wykładnię polegającą na uznaniu, że powód nie zadośćuczynił spoczywającemu na nim ciężarowi dowodu i nie udowodnił faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, w tym w szczególności w zakresie wysokości i zasadności dochodzonego roszczenia oraz w zakresie legitymacji czynnej,

5) art. 509 § 1 k.c. przez jego niewłaściwą wykładnie polegającą na uznaniu, że powód przedłożonymi dokumentami nie wykazał przejścia uprawnienia na rzecz następcy prawnego, a w konsekwencji nie przysługuje mu legitymacja czynna.

Wskazując na powyższe, wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości. Domagał się także zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Ponadto wnosił o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z aneksu nr (...) do umowy świadczenia w miejsce wykonania z dnia 24 października 2014 r. Repertorium (...) i Repertorium (...), Bankowego Tytułu Egzekucyjnego nr (...) z dnia 15 marca 2012 r. wraz z postanowieniem Sądu Rejonowego w Mrągowie I Wydziału Cywilnego o nadaniu klauzuli wykonalności z dnia 29 marca 2012 r. oraz pisma Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Mrągowie A. P. z dnia 16 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest uzasadniona.

Wstępnie wskazać trzeba, że Sąd odwoławczy w obecnie obowiązującym systemie apelacyjnym jest przede wszystkim sądem merytorycznym, a nie tylko kontrolnym. Konsekwencją tego stwierdzenia jest zaś możliwość (konieczność) rozpoznania przezeń sprawy na nowo. Jedynym ograniczeniem kognicji tego Sądu jest wskazany w apelacji zakres zaskarżenia. Sąd odwoławczy ma więc nie tylko prawo, ale i obowiązek dokonania własnych ustaleń faktycznych i oceny prawnej zebranego w sprawie materiału dowodowego. Jedynie w sytuacji, gdy sąd ten podziela dokonane przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, może ograniczyć się do ich zaaprobowania i przyjęcia za własne, co czyni zadość powyższemu obowiązkowi. Zgodnie zaś z wyrażoną w art. 316 § 1 k.p.c. zasadą aktualności orzeczenia sąd wydając w sprawie wyrok zobligowany jest wziąć za podstawę swego orzeczenia stan rzeczy, czyli okoliczności faktyczne i stan prawny, istniejące na dzień zamknięcia rozprawy. Przy czym zasada ta, w myśl art. 391 § 1 k.p.c., ma odpowiednie zastosowanie także w postępowaniu odwoławczym.

W realiach niniejszej sprawy jest to o tyle istotne, że powód na okoliczność skutecznego nabycia wierzytelności dołączył do apelacji określone dowody, w tym przede wszystkim dokument w postaci aneksu nr (...) do umowy świadczenia w miejsce wykonania zawartej w dniu 24 października 2014 r, wnioskując jednocześnie o ich przeprowadzenie. Sąd Apelacyjny przychylił się do tego wniosku i uzupełnił postępowanie dowodowe w powyższym zakresie. Kompleksowa ocena wszystkich zebranych w sprawie dowodów pozwoliła w konsekwencji Sądowi II instancji na poczynienie ustaleń, które ostatecznie potwierdziły zasadność zgłoszonego pozwem roszczenia.

W pierwszej kolejności odnieść się należało do kwestii legitymacji czynnej powoda, który upatrywał jej w zawartej z pierwotnym wierzycielem umowie świadczenia w miejsce wykonania, obejmującej cesję przedmiotowej wierzytelności. Sąd Okręgowy częściowo słusznie uznał, że dokumenty złożone przez powoda były na tyle nieczytelne, że nie mogły dowodzić przejścia praw przysługujących pierwotnemu wierzycielowi na rzecz powoda.

Skarżący złożył ostatecznie do akt sprawy dokumenty w postaci prawidłowo poświadczonych za zgodność kserokopii umowy z dnia 8 października 2014 r. w przedmiocie wniesienia przez pierwotnego wierzyciela ( (...) Bank S.A.) tytułem aportu do (...) Sp. z o.o. Sp. k. wkładu niepieniężnego w postaci wymagalnych wierzytelności pieniężnych, wynikających z umów kredytowych, wskazanych w wykazie wierzytelności stanowiącym załącznik do zmiany umowy spółki komandytowej oraz umowy świadczenia w miejsce wykonania z dnia 24 października 2014 r. zawartej z (...) Sp. z o.o. w W.. Przy czym druga z umów jednoznacznie wskazywała strony umowy i jej przedmiot, którym był przelew wierzytelności oraz zwolnienie Spółki (...) ze świadczenia na rzecz powoda. Wskazano też w niej, że Spółka (...) przenosi na rzecz powoda wierzytelności z tytułu umów bankowych, przysługujących poprzednio (...) Bank (...) S.A., wskazanych w załączniku nr 4a do umowy uzupełniającej (§ 1 pkt 3 umowy). Powód, jak zauważył Sąd I instancji, wprawdzie nie przedstawił tego załącznika, niemniej jednak dołączył dokument w postaci pisma zatytułowanego „do aneksu z dnia 12.08.2015 r.”, w którym wskazano imię i nazwisko dłużnika oraz kwoty: kapitału, odsetek oraz kosztów naliczonych przez Bank, które to dane pozwalały w dostateczny sposób na ustalenie, czy cesja dotyczyła danej umowy, osoby oraz w jakiej kwocie wierzytelność została nabyta. W tej sytuacji nie mogło budzić wątpliwości, że umowa ta obejmowała również zobowiązanie pozwanego, albowiem wskazane zostały w niej jego dane, a więc: imię, nazwisko, adres, numer umowy kredytowej oraz kwota na jaką opiewał kredyt (k. 56). Dane te były przy tym tożsame ze wskazywanymi przez powoda, a ich prawdziwość nie została zakwestionowana przez pozwanego. Sąd Okręgowy nie dość wnikliwie odniósł się do tego dokumentu, ostatecznie odmawiając mu wiarygodności z uwagi na wynikającą z nieprecyzyjnego oznaczenia jego nazwy niepewność, czy dotyczył on umowy z dnia 24 października 2014 r. Poza tym powód załączył do apelacji zawarty w dniu 12 sierpnia 2015 r. aneks nr (...) do umowy świadczenia w miejsce wykonania z dnia 24 października 2014 r., w którym to strony postanowiły uzupełnić umowę o załącznik zawierający pisemne zestawienie wierzytelności (k. 88-89). W ocenie Sądu Apelacyjnego okoliczność ta nie oznaczała jednak, że dokument ów pozbawiony był znaczenia procesowego. Niewątpliwie bowiem jako poświadczony za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika powoda stanowił środek uprawdopodobnienia twierdzeń zawartych w pozwie i nie mógł pozostawać bez znaczenia dla mocy i wiarygodności innych dowodów zgromadzonych w sprawie.

Potwierdzeniem powyższego był też złożony do akt sprawy wyciąg z ksiąg funduszu sekurytyzacyjnego, który należało ocenić jako dowód potwierdzający przejście praw na mocy umowy przelewu wierzytelności na powoda. Zauważyć bowiem należy, że brzmienie takiego wyciągu co do zasady powinno odzwierciedlać treść wpisów dokonywanych w księgach funduszu. Zasady prowadzenia rachunkowości przez fundusze inwestycyjne, w tym fundusze sekurytyzacyjne, regulowane są przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 r. O rachunkowości (t. j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1047) oraz Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8 października 2004 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy inwestycyjnych (Dz.U. Nr 231, poz. 2318). Zgodnie z § 6 ust. 3 Rozporządzenia w zw. z art. 13 ust. 1 ustawy O rachunkowości, księgi rachunkowe funduszu obejmują m. in. dziennik, księgę główną i księgi pomocnicze. Dziennik zawiera chronologiczne ujęcie zdarzeń, jakie nastąpiły w okresie sprawozdawczym, a jego treść, zgodnie z zasadą podwójnego zapisu, powinna odpowiadać treści księgi głównej (art. 14 ust. 1 w zw. z art. 15 ustawy O rachunkowości). Uszczegółowieniem księgi głównej są księgi pomocnicze, prowadzone m.in. dla operacji zakupu (art. 17 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Zapisów w księgach dokonuje się na podstawie dowodów księgowych, które powinny zawierać m.in. określenie stron dokonujących operacji gospodarczej, opis operacji, jej wartość i datę dokonania (art. 21 ustawy o rachunkowości). Celem prowadzenia ksiąg rachunkowych funduszu jest jedynie wykazanie dokonywanych operacji zakupu, lub sprzedaży w celach finansowych. Oznacza to, że sam fakt dokonania zapisu w księgach funduszu o istnieniu wierzytelności nie wiąże się z domniemaniem prawnym, że wierzytelność ta istnieje. Brak bowiem jakiegokolwiek sposobu kontroli prawidłowości podstaw dokonywanych wpisów, poza ich prawidłowością formalną. O ile należy przyjąć, że wyciąg z ksiąg rachunkowych funduszu potwierdza fakt dokonania cesji (nabycia wierzytelności), o tyle do wykazania istnienia wierzytelności, w razie zaprzeczenia przez pozwanego jej istnieniu, konieczne jest przedstawienie przez fundusz odpowiednich dowodów.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powód takowe dokumenty przedłożył i wynikało z nich, że pozwany zawarł umowę o kredyt z (...) SA S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. na kwotę 66.315,00 zł, która to umowa została dołączona do pozwu. Powód przedstawił także odpowiednie dokumenty potwierdzające, że (...) Bank (...) S.A. został następcą prawnym (...) SA S.A. Odział w Polsce z siedzibą w W. oraz że wniósł tytułem aportu do spółki (...) wkład niepieniężny w postaci wymagalnych wierzytelności z tytułu udzielonych kredytów. Skarżący wykazał ponadto przejście uprawnienia kredytodawcy na jego rzecz. W aktach znajduje się bowiem zawarta przez powoda umowa świadczenia w miejsce wykonania i wyciąg z jego ksiąg rachunkowych, które to dowody w dostateczny sposób potwierdziły, że będący przedmiotem tej umowy przelew wierzytelności obejmował również wierzytelność wynikającą z umowy kredytu zawartej przez pozwanego z (...) SA S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W..

Podkreślić przy tym należy, że pozwany nie zaprzeczył zawarciu umowy kredytu z Bankiem oraz temu, że nie dokonał spłaty zadłużenia. Nie polemizował również z tym, że Bank, zgodnie z umową, miał prawo dokonać cesji przysługującej mu od niego wierzytelności.

W związku z powyższym, uznać należało, że powód wykazał wszystkie niezbędne przesłanki, w tym skuteczną i ważną cesję wierzytelności w rozumieniu art. 509 k.c., a zatem jego roszczenie zasługiwało na uwzględnienie.

Dlatego też Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zobligowany był zmienić zaskarżony wyrok i zasądził kwotę dochodzoną pozwem wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 sierpnia 2016 r. Jednocześnie z uwagi na spóźnione dołączenie przez powoda dopiero w apelacji dowodu w postaci zawartego w dniu 12 sierpnia 2015 r. aneksu nr (...) do umowy świadczenia w miejsce wykonania z dnia 24 października 2014 r. Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że istniały okoliczności przemawiające za odstąpieniem w myśl art. 102 k.p.c. od obciążania pozwanego kosztami postępowania poniesionymi przed Sądem I instancji.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego zapadło natomiast na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w myśl zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Zasądzona kwota 9.244 zł obejmowała: opłatę od apelacji – 5.194 zł i koszty zastępstwa prawnego profesjonalnego pełnomocnika, będącego adwokatem, ustalone w oparciu o § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1800, ze zm.) – 4.050 zł.

(...)