Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa T. S., J. S. i K. S.

przeciwko

Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 1 marca 2016 r. sygn. akt I C 522/13

I.  prostuje w zaskarżonym wyroku oznaczenie strony pozwanej, w ten sposób, że oznacza ją jako: Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna w W.;

II.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1 (pierwszym) w ten sposób, że zasądzoną w nim od pozwanego na rzecz powódki J. S. kwotę 81.000 zł (osiemdziesiąt jeden tysięcy złotych) podwyższa do kwoty 90.000 zł (dziewięćdziesiąt tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 19 marca 2013 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

b)  w punkcie 2 (drugim) w ten sposób, że zasądzoną w nim od pozwanego na rzecz powoda T. S. kwotę 84.000 zł (osiemdziesiąt cztery tysiące złotych) podwyższa do kwoty 95.000 zł (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 19 marca 2013 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

c)  w punkcie 3 (trzecim) w ten sposób, że zasądzoną w nim od pozwanego na rzecz powódki K. S. kwotę 84.000 (osiemdziesiąt cztery tysiące złotych) podwyższa do kwoty 95.000 zł (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 19 marca 2013 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

d)  w punkcie 4 (czwartym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powódki K. S. kwotę 716,40 zł (siedemset szesnaście złotych czterdzieści groszy) tytułem skapitalizowanej renty za okres od 1 czerwca 2012 r. do dnia 30 czerwca 2017 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2017 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 323,45 zł (trzysta dwadzieścia trzy złote czterdzieści pięć groszy) miesięcznie od dnia 1 lipca 2017 r., płatną do dnia 10-tego każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat;

e)  w punkcie 5 (piątym) w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz powoda T. S. kwotę 716,40 zł (siedemset szesnaście złotych czterdzieści groszy) tytułem skapitalizowanej renty za okres od 1 czerwca 2012 r. do 30 czerwca 2017 r. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 lipca 2017 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 323,45 zł (trzysta dwadzieścia trzy złote czterdzieści pięć groszy) miesięcznie od dnia 1 lipca 2017 r., płatną do dnia 10-tego każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat;

f)  w punktach 11 i 12 (jedenastym i dwunastym) w ten sposób, że nie obciąża powodów nieuiszczonymi kosztami sądowymi;

III.  oddala apelację powodów w pozostałej części;

IV.  oddala apelację pozwanego w całości;

V.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 1.350 zł (jeden tysiąc trzysta

pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

VACa 528/16

UZASADNIENIE

Powodowie: J. S., K. S. i T. S., po ostatecznym sprecyzowaniu żądań pozwu domagali się zasądzenia na ich rzecz od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W.:

-

na rzecz powódki J. S. kwoty 135 000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 19 marca 2013 r.;

-

na rzecz małoletniej powódki K. S. kwoty 140 000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 19 marca 2013 r. oraz kwoty 1024 zł miesięcznie tytułem renty alimentacyjnej;

-

na rzecz (...) powoda T. S. kwoty 140 000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwoty 1324 zł miesięcznie tytułem renty alimentacyjnej;

oraz zasądzenia na rzecz każdego z powodów kwoty 15 000 zł tytułem znacznego pogorszenia się ich sytuacji życiowej.

Z uzasadnienia pozwu wynikało, że (...) w B. na skrzyżowaniu ulic (...) miał miejsce wypadek, w trakcie którego kierujący samochodem marki V. nr rej. (...) naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że nie zachował szczególnej ostrożności podczas wjeżdżania na drogę z pierwszeństwem przejazdu i wykonując manewr skrętu w lewo nie ustąpił pierwszeństwa nadjeżdżającemu z jego prawej strony (...) A. S., który poruszał się pojazdem marki S. nr rej. (...). W wyniku zderzenia się w/w pojazdów A. S. poniósł śmierć. Kierujący samochodem V. posiadał w dniu wypadku umowę ubezpieczenia OC o numerze polisy (...) zawartą z pozwanym.

Pozwany uznał co do zasady swoją odpowiedzialność wobec powodów, żony i dzieci zmarłego A. S., wypłacając im następujące kwoty: 15 000 zł tytułem zadośćuczynienia dla żony zmarłego J. S., po 10 000 zł tytułem zadośćuczynienia dla (...) dzieci zmarłego K. i T. S. oraz 3800 zł tytułem odszkodowania za zniszczony motocykl.

Nadto pozwany przyznał (...) powodom rentę alimentacyjną w kwocie po 311,51 zł miesięcznie dla każdego z nich. Pozwany przyjął przyczynienie się pozwanego A. S. do zaistnienia wypadku na poziomie 50%. Powodowie w pozwie zakwestionowali stopień przyczynienia się zmarłego do wypadku, wskazując, że ewentualne przyczynienie się nie może przekraczać 40%, zaś w piśmie procesowym z 25 maja 2015 r. wskazali, że zmarły w ogóle nie przyczynił się do zaistnienia wypadku.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa wskazując, iż zmarły tragicznie A. S. przyczynił się do wypadku w 50% a powodom wypłacone zostały kwoty, które w pełni zaspakajają ich roszczenia.

Wyrokiem z dnia 1 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w B. zasądził tytułem zadośćuczynienia od pozwanego na rzecz powódki J. S. kwotę 81 000 zł^ na rzecz (...) powodów T. i K. S. kwoty po 84 000 zł na rzecz każdego z nich, z ustawowymi odsetkami od dnia 19 marca 2013 r. do dnia zapłaty, po 14 449,28 zł na rzecz każdego z powodów tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się ich sytuacji życiowej, z ustawowymi odsetkami od dnia 19 marca 2013 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz (...) powodów T. i K. S. kwotę po 271 zł miesięcznie na rzecz każdego z nich tytułem uzupełniającej renty alimentacyjnej. W pozostałym zakresie Sąd I instancji powództwo oddalił, zniósł wzajemnie miedzy stronami koszty zastępstwa procesowego i rozstrzygnął o nieuiszczonych kosztach sądowych przez nakazanie pobrania ich od stron, w sposób proporcjonalny.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

W (...) B. przy ul. (...), przy skrzyżowaniu z ul. (...), miał miejsce wypadek drogowy, w trakcie którego D. K. naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem marki V. o nr rej. (...) nie zachował szczególnej ostrożności podczas wjeżdżania na drogę z pierwszeństwem przejazdu i wykonując manewr skrętu w lewo nie ustąpił pierwszeństwa nadjeżdżającemu z jego prawej strony (...) A. S., który poruszał się pojazdem marki S. o nr rej. (...) doprowadzając do zderzenia się tych pojazdów, w wyniku czego A. S. poniósł śmierć na miejscu. Sprawstwo wypadku potwierdził Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z dnia 22 lutego 2013 r.(...), którym uznał D. K. za winnego popełnienia czynu z art. 177 § 2 kk. Sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie OC, zawarte z pozwanym.

W chwili zdarzenia A. S. jechał (...)z prędkością nie mniejszą niż 73 km/h i tym samym przekroczył prędkość dopuszczalną w rejonie zdarzenia, która została określona na 40 km/h. Z opinii biegłego do spraw rekonstrukcji wypadków drogowych wynikało, że kierujący motocyklem jadący z prędkością dopuszczalną i reagując w czasie statystycznym, uznawanym za prawidłowy, uniknąłby zderzenia, niezależnie od tego, czy zdawał sobie sprawę, że wjeżdża na skrzyżowanie, czy też nie.

Zmarły A. S. był mężem powódki J. S. i ojcem powodów K. i T. S.. W chwili wypadku powódka K. S. miała (...), zaś powód T. S. (...). Powódka J. S. i zmarły A. S. byli małżeństwem (...), łączyła ich silna, pozytywna więź emocjonalna, będąca rezultatem funkcjonowania w zgodnej, wzajemnie wspierającej się rodzinie. Na skutek śmierci męża powódka doznała silnego, jednorazowego stresu, który wywołał zaburzenia emocjonalne o charakterze lękowym i depresyjnym, z przemijającymi zaburzeniami przystosowania. Z upływem czasu oraz w wyniku leczenia następowała poprawa stanu psychicznego powódki. (...)powódka przestała przyjmować leki. Utrata męża ma w ocenie Sądu Okręgowego charakter nieodwracalny i trwale zubożyła całe środowisko rodzinne powódki, w sposób moralny, emocjonalny i socjalny.

Powód T. S. jest (...). Odczuwa realny brak ojca, stara się tłumić emocje i próbuje przejąć rolę mężczyzny, tj. wspierać mamę i czuć się odpowiedzialnym za rodzinę. Powódka K. S. nie pamięta ojca, ale zauważa jego nieobecność w swoim życiu. Dzieci mają niezaspokojone potrzeby psychiczne, ograniczone potrzeby materialne, brakuje im bliskości ojca, jego troski, uwagi i wspólnie spędzanego czasu. Powód T. S. doświadcza smutku i żalu po stracie najbliżej osoby. Utrata kontaktu emocjonalnego z ojcem może wpłynąć niekorzystnie na kształtującą się osobowość.

Przed śmiercią A. S. dochody rodziny wynosiły kwotę 5870 zł miesięcznie i obejmowały wynagrodzenie zmarłego w kwocie 4150 zł oraz wynagrodzenie J. S. w kwocie 1710 zł. Na jedną osobę w rodzinie przypadała kwota 1467,50zł. Obecnie powódka zarabia 1274 zł netto miesięcznie, otrzymuje rentę rodzinną z ZUS w kwotach po 575, 43 zł na każde dziecko oraz rentę alimentacyjną od pozwanego ubezpieczyciela w kwotach 311,51 zł na każde dziecko.

W toku postępowania likwidacyjnego pozwany wypłacił tytułem zadośćuczynienia J. S. kwotę 15 000 zł i kwoty po 10 000 zł na rzecz każdego z (...) dzieci. Nadto przyznał po 311,51 zł tytułem renty na każde dziecko. Pozwany uznał, że zmarły A. S. przyczynił się do zaistnienia wypadku w 50%.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie. Kwestia przyczynienia się zmarłego do zaistniałej szkody powodów była w sprawie okolicznością sporną. Biegły sądowy (...) P. A. w sporządzonej w niniejszej sprawie opinii wskazał, że w chwili zdarzenia kierujący(...) A. S. jechał z prędkością nie mniejszą niż ok. 73 km/h i tym samym przekroczył prędkość dopuszczalną w rejonie zdarzenia, która wynosiła 40 km/h. Gdyby kierujący motocyklem jechał z prędkością dopuszczalną, uniknąłby zderzenia niezależnie od tego, czy zdawał sobie sprawę, że wjeżdża na skrzyżowanie, czy też nie. W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że skoro przekroczenie prędkości wynosiło co najmniej 33 km/h, a zachowanie prawidłowej prędkości skutkowałoby uniknięciem zdarzenia, to zasadnym jest przyjęcie przyczynienia się A. S. w stopniu nie mniejszym niż 40 %. Orzekając o zadośćuczynieniu, w oparciu o art. 446 §4 kc, Sąd Okręgowy kierując się zasadami doświadczenia uznał zasadność zgłoszonych przez powodów roszczeń, w kwocie 135 000 zł w odniesieniu do powódki J. S. i po 140 000 zł w odniesieniu do (...) powodów, ponad kwoty wypłacone im przez ubezpieczyciela przed wytoczeniem sporu. Sąd I instancji wskazał, że krzywdę doznaną przez powodów jest bardzo trudno wycenić, jednak śmierć najbliższej osoby, jaką był A. S. dla wszystkich powodów i okoliczność, że tworzył z nimi zgodną i szczęśliwą rodzinę winna ulec kompensacji w kwotach po 150 000 zł dla każdego pokrzywdzonego. Kwot tych nie sposób uznać za wygórowane. Kwoty te należało jednak pomniejszyć o stopień przyczynienia A. S. do zaistniałej szkody, tj. 40 000 zł, tak że Sąd Okręgowy uznał, że na rzecz J. S. należy zasądzić kwotę 81 000 zł (135 000 zł x 0,4=54 000 zł, 135 000 zł - 54 000 zł=81 000 zł) a na rzecz każdego z (...) powodów kwoty po 84 000 zł (140 000 zł x 0,4=56 000 zł, 140 000-56 000=84 000zł).

Sąd I instancji uznał, że zachodziły podstawy do zasądzenia renty na rzecz (...) powodów, w oparciu o art. 446 § 2 kc, gdyż na zmarłym spoczywał obowiązek alimentacyjny względem nich. Renta winna zostać obliczona stosownie do potrzeb poszkodowanych powodów oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Sąd Okręgowy ustalił, że przed śmiercią A. S. dochody rodziny wynosiły 5870 zł i obejmowały wynagrodzenie zmarłego w kwocie 4150 zł i wynagrodzenie J. S. w kwocie 1710 zł. Na jedną osobę w rodzinie przypadała kwota 1467,50 zł miesięcznie. W chwili obecnej powódka J. S. zarabia 1274 zł netto miesięcznie, otrzymuje na każde dziecko rentę z ZUS w kwocie po 575, 43 zł oraz rentę na każde dziecko od pozwanego ubezpieczyciela w kwocie po 311,51 zł. Na jedną osobę w rodzinie przypada obecnie kwota 1015,06 zł (3047,88 zł:3=1015,06 zł). Różnica w dochodach na osobę wynosi zatem 451,54 zł (1467,50zł - 1015,06 zł=451,54zł). Kwotę tę należało obniżyć o 40% przyczynienia, tj. 451,54 zł x 0,4=180,62 zł i 451,54 zł -180,62 zł=270,92 zł.

Zasadne zatem było, według Sądu i instancji, zasądzenie na rzecz każdego z (...) powodów kwoty 271 zł miesięcznie tytułem renty alimentacyjnej.

Nadto Sąd Okręgowy zasądził na rzecz każdego z powodów, na podstawie art.446 § 3 kc odszkodowanie w kwocie 14 449,28 zł, gdyż wskutek śmierci A. S. nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Pogorszenie sytuacji życiowej wyrażała kwota 451,54 zł na osobę. Sąd I instancji zważył, iż w chwili śmierci A. S. (...) a zatem średnio pracowałby jeszcze 32 lata(...)), a zatem 32x451,54 zł=14 449, 28 zł. Kwota ta wyrażała, według Sądu Okręgowego, jedynie orientacyjną szkodę każdego z powodów z tytułu pogorszenia ich sytuacji życiowej. O odsetkach od zasądzonych roszczeń Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 481 kc, zaś o kosztach procesu na podstawie art. 100kpc.

Obie strony zaskarżyły powyższy wyrok apelacjami.

Powodowie w wywiedzionej przez nich apelacji zaskarżyli wyrok w części oddalającej powództwo o zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz wszystkich powodów oraz renty alimentacyjnej uzupełniającej na rzecz (...) powodów K. S. i T. S., tj. w punkcie 9 w zw. z punktami 1-5 zaskarżonego wyroku, a także w punktach 1-12 tegoż wyroku.

Skarżący zarzucili:

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art.362 kc przez jego nieprawidłowe zastosowanie i uwzględnienie przez Sąd I instancji przyczynienia się przez A. S. do wypadku w 40 %, podczas gdy w sprawie zachodzą podstawy do ustalenia, że nie przyczynił się on do powstania szkody w takim stopniu. Podstawy do braku przyjęcia przyczynienia się poszkodowanego dawały zarówno opinie biegłych (opinii sporządzonej w niniejszym postępowaniu i w sprawie (...)Sądu Okręgowego w B.), jak i zeznania świadków M. C. i D. K.:

2) naruszenie prawa procesowego :

a)  art. 233 § 1 kpc przez naruszenie zasad oceny dowodów, w tym zeznań świadków D. K. i M. C., którzy zeznali, Ze A. S. poruszał się wolno, zaś biegli w swoich opiniach( w sprawie niniejszej i w sprawie karnej) wskazywali na różne prędkości poruszania się (...), a wiec powstaje wątpliwość, czy prędkość ta nie była jeszcze niższa, a zatem brak było podstaw do ustalenia przyczynienia się A. S. do wypadku w 40 %;

b)  art. 102 kpc przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy (...) powodowie dochodzą w niniejszym postępowaniu zadośćuczynienia, odszkodowania i renty uzupełniającej na swoją rzecz po zmarłym ojcu i mogli oni składając powództwo liczyć, iż winno być ono w całości uwzględnione, a środki zasądzone przez Sąd mają zaspokoić ich potrzeby życiowe i zapewnić materialną podstawę na przyszłość, kiedy nie będą oni mogli korzystać z pomocy zmarłego, a zatem sytuację powodów można określić jako wypadek szczególnie uzasadniający nieobciążanie ich kosztami sądowymi;

3) niezgodności ustaleń faktycznych z materiałem dowodowym, jak w punkcie 1 zarzutów, wskazującym na naruszenie art. 362 kc.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący domagali się zmiany zaskarżonego wyroku przez zasądzenie na rzecz powódki J. S. zadośćuczynienia w kwocie 135 000 zł ,.na rzecz każdego (...) powodów zadośćuczynień w kwotach po 140 000 zł oraz renty uzupełniającej po 451,54 zł miesięcznie. Zasądzone kwoty odszkodowań z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej powodów nie powinny ulec zmianie.

Pozwany w swojej apelacji zarzucił:

1.  naruszenie art. 446 § 4 kc przez wadliwe jego zastosowanie i przyznanie zbyt wysokich sum zadośćuczynienia na rzecz powodów;

2.  naruszenie art. 446 § 2 kc w zw. z art. 135 § 1 kro przez wadliwe jego zastosowanie i przyznanie renty na rzecz (...) powodów w wysokości wyższej niż wynikającej z dochodów zmarłego ojca i jego możliwości zarobkowych;

3.  naruszenie art. 446 § 3 kc przez wadliwe zastosowanie i przyznanie powodom zbyt wysokich sum tytułem odszkodowania.

Wskazują na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku:

1.  w punkcie 1 przez oddalenie powództwa J. S. o zadośćuczynienie ponad kwotę 33 000 zł;

2.  w punkcie 2 przez oddalenie powództwa T. S. o zadośćuczynienie ponad kwotę 20 000 zł;

3.  w punkcie 3 przez oddalenie powództwa K. S. o zadośćuczynienie ponad kwotę 20 000 zł;

4.  w punkcie 4 przez oddalenie powództwa K. S. w całości w odniesieniu do renty;

5.  w punkcie 5 przez oddalenie powództwa T. S. w całości w odniesieniu do renty;

6.  w punkcie 6 przez oddalenie powództwa J. S. o odszkodowanie ponad kwotę 12 000 zł;

7.  w punkcie 7 przez oddalenie powództwa T. S. o odszkodowanie ponad kwotę 12 000 zł;

8.  w punkcie 8 przez oddalenie powództwa K. S. o odszkodowanie ponad kwotę 12 000 zł;

9.  w punktach 10 i 13 przez rozstrzygnięcie o kosztach procesu stosownie do wyniku sprawy;

10.  zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Skarżący wywodził, że zasądzone kwoty tytułem zadośćuczynień, na rzecz poszczególnych powodów, są nieadekwatne do rozmiarów doznanej przez nich krzywdy. Wskazał, iż zgodnie z art. 446 § 4 kc „sąd może przyznać odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego”, a zatem zadośćuczynienie jest fakultatywne, a sama śmierć osoby bliskiej nie obliguje do automatycznego przyznania zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie na rzecz powódki J. S. nie powinno być wyższe niż 80 000 zł, zaś na rzecz (...) powodów T. i K. S. wyższe niż 50 000 zł. Biorąc pod uwagę 40% przyczynienia się zmarłego do wypadku i wypłacone powodom przed wytoczeniem sporu kwoty, powódka J. S. winna otrzymać tytułem zadośćuczynienia kwotę 33 000 zł, a (...) pozwani kwoty po 20 000 zł.

Nadto skarżący wskazał, że ustalając wysokość świadczenia rentowego na rzecz (...) powodów należy brać pod uwagę jedynie wysokość dochodów osiąganych przez zmarłego, a nie przez oboje rodziców, jak to błędnie uczynił Sąd Okręgowy. Ojciec (...) przed wypadkiem osiągał średni miesięczny dochód 4077,28 zł netto, co na członka rodziny dawało 1019,32 zł miesięcznie. (...) obecnie otrzymują rentę rodzinną po 575,43 zł, a zatem po śmierci ojca utracili dochód wynoszący 443,89 zł. Przyjmując, że poszkodowany przyczynił się do powstania szkody w 40 %, należna renta wynosiłaby 266,33 zł. Pozwany wypłaca powodom rentę w wysokości 311,51 zł miesięcznie, czyli wyższą od wynikającej z powyższych wyliczeń. Z kolei wysokość odszkodowania dla każdego z powodów z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej nie powinna przekraczać kwoty 12 000 zł (20 000 zł - 40% przyczynienia).

Każda ze stron wniosła o oddalenie apelacji strony przeciwnej i zasądzenie od niej na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja powodów zasługiwała na częściowe uwzględnienie, zaś apelacja pozwanego, mimo zasadności zarzutu dotyczącego sposobu wyliczenia przez Sąd Okręgowy renty na podstawie art. 446 § 2 kc, podlegała oddaleniu.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutów zawartych w apelacji powodów, które mimo sformułowania ich w trzech kategoriach, tj. naruszenia prawa materialnego (art. 362 kc), naruszenia prawa procesowego (art. 233 § 1 kpc) i niezgodności ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, sprowadzały się w istocie rzeczy do zakwestionowania ustalonego przez Sąd Okręgowy procentowego stopnia przyczynienia się A. S. do zaistnienia wypadku komunikacyjnego. Według skarżących A. S. nie przyczynił się do tego wypadku w ogóle, gdyż z zeznań świadków zdarzenia, w tym także sprawcy kolizji D. K., wynikało, że A. S. poruszał się na(...)powoli, zaś biegli (w niniejszym postępowaniu i w sprawie karnej) podawali różne prędkości poruszania się (...).

Zarzut braku jakiegokolwiek przyczynienia się A. S. do wypadku jest w ocenie Sądu Apelacyjnego całkowicie chybiony. Subiektywne oceny prędkości (...), którym poruszał się A. S., wyrażone przez świadków D. K. i M. C., nie mogą podważyć wniosków wynikających z opinii biegłych (...). Z opinii sporządzonej w sprawie karnej wynikało, że A. S. poruszał się z prędkością ok. 82 km/h, zaś z opinii sporządzonej w niniejszej sprawie, że najniższa prędkość (...) wynosiła 73 km/h. Biegły P. A. w opinii uzupełniającej wyraźnie wyjaśnił, że określona przez niego prędkość była prędkością najniższą z możliwych, z uwagi na skutki wypadku. W obu opiniach wskazano bowiem, że gdyby (...) poruszał się z dozwoloną w miejscu zdarzenia prędkością 40 km/h, zdążyłby wyhamować i uniknąć zderzenia z wymuszającym pierwszeństwo przejazdu pojazdem kierowanym przez D. K.. Te zgodne wnioski obu opinii biegłych nie pozwalały na uznanie, że A. S. w ogóle nie przyczynił się do zaistnienia wypadku, w wyniku którego poniósł śmierć.

Szczegółowa analiza stanu faktycznego sprawy dawała jednak podstawy do przyjęcia, że przyczynienie się A. S. było niższe, aniżeli ustalone przez Sąd Okręgowy. Sąd ten ustalając procentowy stopień przyczynienia na 40%, oparł się przede wszystkim na porównaniu prędkości dozwolonej w miejscu zdarzenia (40 km/h) z najmniejszą prędkością, z jaką poruszał się (...) (73 km/h), bez uwzględnienia faktu, iż (...) poruszał się na drodze z pierwszeństwem przejazdu. Nie był on co prawda upoważniony w związku z tym do rozwijania prędkości znacznie powyżej prędkości dozwolonej, jednak wyjeżdżający z drogi podporządkowanej sprawca kolizji miał obowiązek zachowania szczególnej ostrożności, której jednak nie zachował. Powyższe w ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadniało ustalenie przyczynienia się A. S. do powstania szkody nie w 40 % lecz w 30 %.

W tej sytuacji zadośćuczynienie za doznaną krzywdę przez powodów - członków rodziny zmarłego, tj. żonę i (...) dzieci, zasadnie ustalone na poziomie 150 000 zł, należało pomniejszyć o 30 %, w związku z przyczynieniem się zmarłego do zdarzenia, czyli pomniejszyć o kwotę 45 000 zł oraz o kwoty wypłacone poszczególnym powodom przed wytoczeniem sporu. Powódka J. S. winna zatem otrzymać tytułem zadośćuczynienia kwotę 90 000 zł (150 000 zł - 45 000 zł jako 30 % z 150 000 zł - 15 000 zł wypłacone przed wytoczeniem sporu), zaś (...) powodowie winni otrzymać tytułem

zadośćuczynienia kwoty po 95 000 zł (150 000 zł - 45 000 zł - 10 000 zł wypłacone przed wytoczeniem sporu).

Renta alimentacyjna, o której stanowi art. 446 § 2 kc, podlega obliczeniu zgodnie z zasadami określonymi w powołanym przepisie oraz w art. 135 § 1 kro.

Ustalenie renty na rzecz (...) powodów przez Sąd Okręgowy zostało obarczone dwoma istotnymi błędami. Po pierwsze, do ustalenia dochodu na członka rodziny przed i po śmierci A. S. nie można było doliczać dochodu miesięcznego powódki J. S., zwłaszcza, Ze obniżenie dochodu powódki nie pozostawało w związku przyczynowym ze śmiercią męża. Po drugie, do ustalenia aktualnego dochodu (...) powodów nie można było brać pod uwagę renty wypłacanej im dobrowolnie przez pozwanego ubezpieczyciela, skoro m.in. ustalenie wysokości renty w oparciu o art. 446 § 2 kc jest przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie.

Biorąc zatem pod uwagę miesięczne zarobki A. S., uzyskiwane przed śmiercią, w kwocie 4150 zł, to na jedna osobę w rodzinie przypadała kwota 1037,50 zł. Po śmierci A. S. jego dzieci uzyskują rentę rodzinną w kwocie 575,43 zł na każde z nich, co daje dochód w kwocie 575,43 zł na osobę. Różnica w dochodzie na każde dziecko wynosi kwotę 462,07 zł. Uwzględniając przyczynienie się A. S. do zdarzenia wywołującego szkodę w 30%, renta alimentacyjna na rzecz każdego z (...) powodów winna wynosić kwotę 323,45 zł miesięcznie (462,07 zł - 138,62 zł, tj. 30% z kwoty 462,07 zł). Taką właśnie kwotę renty, tj. 323,45 zł miesięcznie należało zasądzić od pozwanego na rzecz każdego z (...) powodów, począwszy od daty wyrokowania. Dobrowolnie wypłacana przez pozwanego powodom renta w wysokości 311,51 zł jest niższa od renty wyżej ustalonej o 11,94 zł. W tej sytuacji należało dokonać skapitalizowania niedoboru, poczynając od 1 czerwca 2012 r. do 30 czerwca 2017 r., co daje kwotę 716,40 zł i kwotę tę zasądzić od pozwanego na rzecz każdego z (...) powodów z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lipca 2017 r. Nie mogły zostać zatem uwzględnione wyższe żądania powodów w odniesieniu do renty. Na uwzględnienie zasługiwał natomiast zarzut niezastosowania przez Sąd Okręgowy, z uwagi na charakter dochodzonych przez powodów roszczeń i ich niewysokie dochody, art. 102 kpc.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uwzględnił częściowo apelację powodów, zmieniając na podstawie art. 386 § 1 kpc zaskarżony wyrok w części dotyczącej zasądzonych na ich rzecz zadośćuczynień przez ich podwyższenie, rent alimentacyjnych przez ich podwyższenie i kapitalizację oraz kosztów sądowych, przez nieobciążanie powodów nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

W pozostałym zakresie apelację powodów, jako niezasadną, należało oddalić, w oparciu o art. 385 kpc.

Apelacja pozwanego nie mogła odnieść zamierzonego skutku, gdyż przeważająca część zgłoszonych w niej zarzutów nie była zasadna.

Nie był zasadny zarzut naruszenia art. 446 § 4 kc przez zasądzenie na rzecz powodów zadośćuczynień w wygórowanych, zdaniem skarżącego, kwotach. Krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy rozważany przypadek powinien być traktowany indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych. Suma pieniężna przyznana jako zadośćuczynienie powinna wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne, spowodowane przedwczesną utratą członka rodziny, skutkującą naruszeniem chronionej prawem więzi rodzinnej i prawa do życia w rodzinie jako dobra osobistego. W ostatnich latach Sąd Najwyższy, w dążeniu do przełamania tendencji ustalania zadośćuczynienia na stosunkowo niskim poziomie, w swoich orzeczeniach wielokrotnie podkreślał, że ze względu na kompetencyjny charakter zadośćuczynienia, jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej, zaś ocena kryteriów decydujących o wysokości zadośćuczynienia musi odnosić się do okoliczności konkretnej sprawy. Nie da się bowiem w sposób wymierny ocenić, czy doznana przez określoną osobę poszkodowaną krzywda jest większa czy mniejsza niż krzywda doznana przez innego poszkodowanego, na rzecz którego w innej sprawie zasądzono inną kwotę. Nadto Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2006 r. IV CK 384/05 (Lex nr 179739) wskazał, że zarzut zawyżenia lub zaniżenia wysokości zasądzonego zadośćuczynienia może być uwzględniony tylko w razie wykazania oczywistego naruszenia kryteriów ustalania zadośćuczynienia przez sąd.

Sąd Okręgowy w rozpoznanej sprawie nie naruszył oceny kryteriów decydujących o wysokości należnego każdemu z powodów zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zasadnie uznając, iż zadośćuczynienie to powinno wyrażać się w kwocie 150 000 zł i winno być pomniejszone o procentowe przyczynienie się A. S. do wypadku komunikacyjnego. Powodowie wraz ze zmarłym mężem i ojcem tworzyli zgodną i dobrze funkcjonującą rodzinę. Powódka J. S. utraciła męża, ostoję i oparcie zarówno duchowe, jak i materialne. (...) powodowie zostali osieroceni i pozbawieni możliwości dorastania, i wychowywania się w pełnej i szczęśliwej rodzinie, w której ojciec we właściwy sposób pełni swoją rolę społeczną wobec dzieci, darzy je pozytywnymi uczuciami, pomaga w różnych sytuacjach życiowych, uczy, doradza, stymuluje do określonych działań, a także daje wsparcie materialne, które również decyduje o poczuciu bezpieczeństwa. Powodowie zostali bezprawnie pozbawieni obecności ojca w ich życiu od najmłodszych lat, kiedy dzieci szczególnie pragną okazywania im uczuć rodzicielskich, jak i na przyszłość, kiedy będą samodzielne i dorosłe, także będą odczuwały brak ojca i jego wsparcia. Nie zastąpią im ojca dziadkowie, ani matka, mimo wysiłków i starań z ich strony o jak najlepsze wychowanie powodów i zabezpieczenie im bytu materialnego.

Mimo częściowej zasadności zarzutu naruszenia art. 446 § 2 kc w zw. z art. 135 § 1 kro nie mógł odnieść skutku wniosek skarżącego o oddalenie roszczeń (...) powodów o zasądzenie na ich rzecz renty. Zasady ustalenia tej renty zostały szczegółowo omówione w części uzasadnienia, odnoszącej się do apelacji powodów. Na marginesie jedynie należało zauważyć, że pozwany wykazał swoistą niekonsekwencję, zarzucając w apelacji niewłaściwe wyliczenie renty przez Sąd Okręgowy, który uwzględnił w swoich obliczeniach również

dochody powódki J. S., choć sam pozwany w decyzji o przyznaniu powodom renty, wskazał na kryteria, którymi się w swoim wyliczeniu kierował, wskazując również na dochody żony zmarłego A. S., co nie było zgodne z zasadami określonymi w art. 446 § 2 kc i art. 135 § 1 kro. Ostatecznie zasądzone przez Sąd Apelacyjny, po zmianie zaskarżonego wyroku na skutek apelacji powodów, kwoty renty na rzecz (...) powodów są wyższe od kwot zasądzonych przez Sąd Okręgowy, jednak zwrócić należy uwagę, że obejmują one kwoty wypłacone wcześniej powodom z tego tytułu przez pozwanego.

Nie był również zasadny zarzut naruszenia art. 446 § 3 kc, wskazujący na zawyżenie zasądzonego na rzecz powodów odszkodowania tytułu znacznego pogorszenia ich sytuacji życiowej, gdyż trudno mówić o takim zawyżeniu w sytuacji, gdy kwota wskazana przez skarżącego, jako adekwatna do tego pogorszenia, tj. 12 000 zł, jest tylko niższa o nieco ponad 2000 zł, od zasądzonej na rzecz każdego z powodów przez Sąd I instancji.

W tym stanie rzeczy apelacja pozwanego podlegała oddaleniu, w oparciu o art. 385 kpc. O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 100 kpc, przez stosunkowe ich rozdzielenie między stronami, z uwzględnieniem okoliczności, że apelacja pozwanego została oddalona w całości, zaś powodowie w postępowaniu apelacyjnym utrzymali się ze swoimi roszczeniami w 25 %.