Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 września 2017r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Zofia Kawińska-Szwed

Sędziowie: SSA Elżbieta Karpeta (spr.)

SSA Anna Bohdziewicz

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 września 2017r.

sprawy z wniosku M. U.

z udziałem J. U.

o nieuznanie orzeczenia sądu zagranicznego

na skutek zażalenia wnioskodawczyni

na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 3 stycznia 2017 r., sygn. akt XVII RCo 97/16

postanawia :

oddalić zażalenie.

SSA Elżbieta Karpeta SSA Zofia Kawińska-Szwed SSA Anna Bohdziewicz

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił wniosek wnioskodawczyni M. U. o nieuznanie orzeczenia sądu zagranicznego – postanowienia Sądu Rejonowego w Paderborn z dnia 21 października 2016r. w sprawie z wniosku J. U. o wydanie tymczasowych zarządzeń opiekuńczych dotyczących małoletniego syna stron S. U., sygn. 80 F 124/16.

Sąd ten ustalił w oparciu o dokumenty przedłożone do wniosku, że orzeczenie Sądu Rejonowego w Paderborn z dnia 21 października 2016r. zostało wydane w trybie pilnym i ma charakter tymczasowy, a zapadło ze względu na konflikt rodziców dotyczący sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej i miejsca pobytu małoletniego syna stron. Orzeczenie zostało wydane przez Sad Rodzinny właściwy ze względu na miejsce zamieszkania całej rodziny w oparciu o wniosek złożony przez J. U., kiedy to wnioskodawczyni opuściła wraz z dzieckiem wspólne mieszkanie stron i pojechała do rodziny w Polsce.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że wnioskodawczyni wiedziała o toczącym się postępowaniu co najmniej od końca sierpnia 2016r. Była też w tym postępowaniu reprezentowana przez niemieckiego adwokata i składała w nim swoje wnioski, których nie uwzględniono. Wnioskodawczyni została pouczona także o możliwości złożenia wniosku o przeprowadzenie ustnej rozprawy, która mogłaby skutkować inną decyzją sądu.

Sąd Okręgowy podkreślił, ze orzeczenie sądu niemieckiego nie może być w żadnym wypadku przedmiotem kontroli merytorycznej, co wyraźnie wynika z art. 26 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej.

Dalej Sąd wskazał, że w dniu 2 listopada 2016r. M. U. wniosła do Sadu Okręgowego w Katowicach pozew rozwodowy, w którym zawarła wnioski o zabezpieczenie poprzez powierzenie jej na czas toczącego się postępowania pieczy nad małoletnim synem oraz o zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych małoletniego i swoich. Zgodnie z treścią art. 58 k.r.o. Sąd orzekając o rozwiązaniu małżeństwa stron przez rozwód będzie musiał podjąć między innymi decyzje dotyczące władzy rodzicielskiej nad małoletnim S. U. i kontaktów z nim, a aktualnie jest wyłącznie właściwym do podejmowania decyzji w tym zakresie na czas toczącego się postępowania rozwodowego do czasu jego prawomocnego zakończenia. J. U. nie złożył wniosku o uznanie orzeczenia sądu niemieckiego, a w postępowaniu rozwodowym reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie składał dotychczas żadnych wniosków dotyczących małoletniego dziecka.

W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawczyni nie wykazała, że zaistniały jakiekolwiek przesłanki z art. 23 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003r. skutkujące możliwością nieuznania tymczasowego orzeczenia przed złożeniem wniosku o jego uznanie oraz, że jej wniosek o nieuznanie przedmiotowego orzeczenia ma na celu realizację interesu wspólnego dziecka stron.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła wnioskodawczyni, zaskarżając je w całości, zarzuciła naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść rozstrzygnięcia tj.:

- art. 2 pkt 4 w zw. z art. 21 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1347/2000 polegające na przyjęciu, że wniosek o nieuznanie orzeczenia zagranicznego nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na fakt, iż dotyczy on orzeczenia o charakterze tymczasowym, od którego mogła się odwołać w postaci złożenia wniosku o przeprowadzenie ustnej rozprawy, która mogłaby skutkować ostatecznie inna decyzją sądu niemieckiego, jak również na przyjęciu, że nie ma możliwości nieuznania tymczasowego orzeczenia przed złożeniem wniosku o jego uznanie podczas gdy w/w przepisy nie wprowadzają rozróżnienia jakiego rodzaju orzeczenie może lub nie podlegać uznaniu;

- art. 23 lit c) powołanego rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003r. polegające na przyjęciu, iż wnioskodawczyni nie wykazała, że zaistniały przesłanki do nieuznania orzeczenia sądu niemieckiego określone w w/w przepisie, podczas, gdy z treści dokumentów przedłożonych do wniosku jednoznacznie wynika, iż nie doręczono jej w należyty sposób pisma wszczynającego postępowanie w sprawie, przez co nie mogła ona należycie przygotować się do obrony i to mimo faktu, iż była reprezentowana w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego;

- art. 23 lit. a) oraz lit. b) rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003r. polegające na przyjęciu, że wnioskodawczyni nie wykazał, że zaistniały przesłanki do nieuznania orzeczenia sądu niemieckiego określone w w/w przepisie oraz że jej wniosek ma na celu realizację interesu wspólnego dziecka stron, podczas gdy przedstawiła szereg dowodów jednoznacznie potwierdzających, że uznanie w/w orzeczenia byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym RP, uwzględniając interes dziecka.

Wobec powyższego, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie wniosku, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W odpowiedzi uczestnik wniósł o oddalenie zażalenia oraz obciążenie wnioskodawczyni kosztami postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem żądania wnioskodawczyni M. U. było stwierdzenie, że nie zachodzą przesłanki do uznania orzeczenia sądu zagranicznego – postanowienia Sądu Rejonowego w Paderborn z dnia 21 października 2016r. w sprawie z wniosku J. U. o wydanie tymczasowych zarządzeń opiekuńczych dotyczących małoletniego syna stron S. U., sygn. 80 F 124/16, na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Wniosek ten podlegał rozpoznaniu na podstawie przepisów Rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.Urz.UE.L.2003.338.1 z późn. zm.). Stosownie do art. 21 ust. 1 przytoczonego Rozporządzenia Rady orzeczenie wydane w jednym państwie członkowskim jest uznawane w innych państwach członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania. Art. 21 ust. 3 tego aktu przewiduje zaś, że bez uszczerbku dla sekcji 4, każda zainteresowana strona może wystąpić w trybie postępowania przewidzianego w sekcji 2 z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenie podlega lub nie podlega uznaniu.

Z mocy art. 26 Rozporządzenia Rady niedopuszczalna jest merytoryczna kontrola orzeczenia zagranicznego, którego dotyczy wniosek o ustalenie. Zamknięty katalog podstaw nieuznania orzeczenia dotyczącego odpowiedzialności rodzicielskiej wymienia art. 23 Rozporządzenia Rady. Zgodnie z powołanym przepisem orzeczenia dotyczącego odpowiedzialności rodzicielskiej nie uznaje się:

a) jeżeli uznanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym Państwa Członkowskiego, w którym wystąpiono o uznanie, uwzględniając interes dziecka;

b) jeżeli, z wyjątkiem spraw pilnych, zostało wydane bez wysłuchania dziecka, z pogwałceniem podstawowych zasad obowiązujących w postępowaniu sądowym w Państwie Członkowskim, w którym wystąpiono o uznanie;

c) jeżeli pozwanemu, który nie wdał się w spór, nie doręczono w należyty sposób pisma wszczynającego postępowanie lub dokumentu równorzędnego w czasie umożliwiającym mu przygotowanie obrony, chyba że ustalono, że pozwany uznał orzeczenie w sposób nie budzący wątpliwości;

d) na wniosek każdego, kto powołuje się, że orzeczenie narusza jego odpowiedzialność rodzicielską, jeżeli zostało wydane bez wysłuchania tej osoby;

e) jeżeli orzeczenia nie da się pogodzić z orzeczeniem wydanym później w sprawie odpowiedzialności rodzicielskiej w Państwie Członkowskim, w którym wystąpiono o uznanie;

f) jeżeli orzeczenia nie da się pogodzić z orzeczeniem wydanym później w sprawie odpowiedzialności rodzicielskiej w innym Państwie Członkowskim lub w państwie nienależącym do Wspólnoty będącym miejscem stałego pobytu dziecka, pod warunkiem, że orzeczenie późniejsze spełnia warunki niezbędne dla uznania w Państwie Członkowskim, w którym wystąpiono o uznanie; lub

g) jeżeli nie przestrzegano procedur określonych w art. 56.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia nie wynika, aby Sąd Okręgowy oddalając wniosek o nieuznanie orzeczenia Sądu Rejonowego w Paderborn z dnia 21 października 2016r. kierował się tymczasowym charakterem tego orzeczenia, ani tym bardziej, aby wykluczył możliwość nieuznania takiego orzeczenia przed złożeniem wniosku o jego uznanie. Za chybiony zatem należy uznać zarzut naruszenia art. 2 pkt 4 w zw. z art. 21 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003r. Sąd I instancji jednoznacznie podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie rolą sądu było ustalenie czy zaszły przesłanki do jego nieuznania określone w art. 23 Rozporządzenia Rady. Natomiast Sąd Okręgowy zwracając uwagę na fakt, że orzeczenie sądu zagranicznego zostało wydane w trybie pilnym zaakcentował jedynie, że nie zapadło ono zaocznie. Z ustaleń Sądu I instancji wynika bowiem, że wnioskodawczyni wiedziała o toczącym się procesie, a nadto, jak sama przyznała, była reprezentowana w tym postępowaniu przez niemieckiego pełnomocnika. Dodatkowo, z uzasadnienia niemieckiego orzeczenia wynika, że wnioskodawczyni składała stosowne wnioski w toku postępowania, do których szczegółowo odniósł się sąd niemiecki. Oznacza to, że pomimo zarzucanych przez skarżącą uchybień w zakresie doręczenia jej wniosku o wydanie tymczasowych zarządzeń opiekuńczych, wnioskodawczyni wdała się w spór i brała aktywny udział w postępowaniu przed sądem niemieckim. W konsekwencji, brak jest podstaw do stwierdzenia, że postępowanie przed tym sądem toczyło się z naruszeniem zasady kontradyktoryjności, która to okoliczność stanowiłaby podstawę do nieuznania orzeczenia sądu niemieckiego zgodnie z art. 23 lit. c) Rozporządzenia Rady.

Za niezasadny należy także uznać zarzut naruszenia art. 23 lit. a) rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003r. Wskazana w tym przepisie klauzula porządku publicznego ma na celu ochronę krajowego porządku prawnego przed przypadkami jego naruszenia w wyniku uznania orzeczeń sądów obcych nieodpowiadających fundamentalnym standardom prawnym (por. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2002 r., I CKN 722/99, ). Chodzi przy tym o sprzeczność z polskim porządkiem prawnym uznania orzeczenia sądu obcego, a nie samego orzeczenia

Podnieść należy, że skarżąca powołując się na negatywną postawę uczestnika J. U. względem małoletniego syna stron w istocie zmierza do podważenia ustaleń sadu niemieckiego w zakresie miejsca pobytu dziecka. Taka argumentacja nie mogła odnieść zamierzonego skutku, albowiem ustalenia w zakresie ewentualnej sprzeczności z dobrem dziecka nie mogą prowadzić do merytorycznej kontroli orzeczenia. Ponadto zauważyć wypada, że powołane przez skarżącą okoliczności dotyczące zachowania J. U. nie znajdują odzwierciedlenia w dokumentach dołączonych do wniosku o nieuznanie spornego orzeczenia (pisma sądu niemieckiego z dnia 26 sierpnia 2016r. wraz z tłumaczeniem przysięgłym, karta 8-13, 21-26 oraz odpisu poświadczonego tłumaczenia postanowienia z dnia 21 października 2016r., karta 14 -18), a opierają się li tylko na jej twierdzeniach.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy doszedł do słusznego wniosku, że wnioskodawczyni nie wykazała zaistnienia którejkolwiek z negatywnych przesłanek uznania orzeczenia sądu niemieckiego przewidzianych w cytowanym powyżej art. 23 Rozporządzenia Rady. Zażalenie nie powołuje okoliczności, które skutecznie podważyłyby prawidłowość stanowiska Sądu Okręgowego.

Z tych względów Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

SSA Elżbieta Karpeta SSA Zofia Kawińska-Szwed SSA Anna Bohdziewicz