Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 sierpnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSA Maria Pietkun

Sędziowie: SSA Irena Różańska-Dorosz (spr.)

SSA Grażyna Szyburska-Walczak

Protokolant:Katarzyna Wojciechowska

po rozpoznaniu w dniu 23 sierpnia 2017 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Sp. z o. o we W., A. S. (1), (...) S.A. we W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o niepodleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 grudnia 2016 r. sygn. akt VIII U 29/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że odwołania oddala i zasądza od każdego z wnioskodawców na rzecz strony pozwanej kwoty po 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od każdego z wnioskodawców na rzecz strony pozwanej kwoty po 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 października 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. stwierdził, że ubezpieczona A. S. (1) jako pracownik u płatnika składek - „(...)” sp. z o.o. we W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu w okresie od dnia 22 czerwca 2014 r. do dnia 21 września 2014 r.

Decyzją z dnia 31 października 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że ubezpieczona A. S. (1) jako pracownik u płatnika składek - (...) S.A. we W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, chorobowemu w okresie od dnia 22 czerwca 2014 r. do dnia 21 września 2014 r.

Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział VIII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 31 października 2014 r. i stwierdził, że A. S. (1) jako pracownik tymczasowy płatnika składek „(...)” sp. z o.o. we W. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r. oraz stwierdził, że A. S. (1) jako pracownik (...) S.A. we W. jako pracodawcy użytkownika nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r., a nadto zasądził od strony pozwanej na rzecz wnioskodawców kwoty po 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny:

W dniu 1 maja 2014 r. (...) S.A. we W. (zwany dalej pracodawcą użytkownikiem) oraz „(...)” Sp. z o.o. we W. zawarły umowę o świadczenie usług w zakresie zatrudnienia pracowników tymczasowych. Przedmiotem umowy było świadczenie usług polegających na rekrutacji oraz zatrudnianiu pracowników tymczasowych przez „(...)” i kierowanie tych pracowników do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz pracodawcy użytkownika na zasadach określonych przepisami prawa oraz Ogólnymi Warunkami Umowy (§ 1 umowy). Umowa zawarta została na czas nieokreślony (§ 3 ust. 1 umowy).

(...) S.A. jest pracodawcą użytkownikiem wobec pracowników tymczasowych zatrudnionych na wielu różnorodnych stanowiskach (m.in. doradców klienta, doradców finansowych, pracowników call center, pracowników na linii produkcyjnej) na terenie całego kraju. W przypadku zapotrzebowania na pracowników tymczasowych (...) S.A. kieruje zamówienie do (...) (a także innych agencji pracy, z którymi współpracuje). Agencja działa w oparciu o rzeczone zamówienie i rekrutuje pracowników, dla których (...) S.A. jest pracodawcą użytkownikiem. W zamówieniu pracodawca użytkownik wskazuje ilość pracowników, na których jest zapotrzebowanie, stanowisko pracy, wymiar etatu, miejsce świadczenia pracy. Stawka dla rekrutowanych pracowników ustalona jest w ramach ogólnej umowy, jaką pracodawca użytkownik posiada z agencją pracy tymczasowej. Wynagrodzenie dla pracowników tymczasowych wypłaca agencja pracy tymczasowej, na podstawie ewidencji czasu pracy przekazanej przez pracodawcę użytkownika.

Wnioskodawczyni A. S. (1) w dniu 20 czerwca 2014 r. zawarła z „(...)” umowę o pracę tymczasową na czas określony od dnia 22 czerwca 2014 r. do dnia 21 września 2014 r. Zgodnie z postanowieniami umowy pracodawca („(...)” sp. z o.o. we W.) zatrudniał pracownika (A. S. (1)) wyłącznie w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika, tj. (...) S.A. A. S. (1) zatrudniona została na stanowisku doradcy ds. usług regulowanych w niepełnym wymiarze czasu pracy (0,875 etatu) za wynagrodzeniem określonym stawką w wysokości 10 zł brutto za godzinę. Miejscem wykonywania pracy określonym w umowie było województwo (...). Ubezpieczona świadczyła pracę w R.. Nadzór nad świadczoną przez ubezpieczoną pracą sprawowała M. G., kierownik zmiany.

Zawierając umowę z „(...)” ubezpieczona była w ciąży, o czym „(...)” było powiadomione. Ciąża ubezpieczonej nie stanowiła przeciwwskazania do pracy na stanowisku doradcy ds. usług regulowanych. Umowę o pracę wręczał ubezpieczonej T. S., pracownik (...) S.A. Dokument umowy otrzymał on od „(...)” Szkolenie wstępne ubezpieczonej w zakresie BHP przeprowadzone zostało przez pracowników (...) S.A.

W dniu 18 czerwca 2014 r. ubezpieczona otrzymała zaświadczenie lekarskie o braku przeciwskazań do wykonywania pracy na stanowisku doradcy ds. usług regulowanych. Skierowanie do lekarza medycyny pracy pochodziło od „(...)”. W momencie zatrudniania ubezpieczonej „(...)” nie posiadało wiedzy o poprzednim zatrudnieniu ubezpieczonej. Rekrutacja ubezpieczonej dokonana została przez „(...)”, a (...) S.A. nie brało udziału w procesie rekrutacji.

W okresie od 22 czerwca 2011 r. do dnia 21 grudnia 2012 r. ubezpieczona była zatrudniona przez (...) sp. z o.o. we W. (agencja pracy tymczasowej). (...) zatrudniało ubezpieczoną wyłącznie w celu wykonywania pracy tymczasowej na stanowisku doradcy klienta o profilu informacyjnym (w okresie od dnia 1 września 2012 r. do dnia 21 grudnia 2012 r. - na stanowisku doradcy ds. usług regulowanych) na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika, tj. (...) S.A.

W okresie od 22 grudnia 2012 r. do dnia 21 czerwca 2014 r. ubezpieczona pozostawała zatrudniona przez (...) Sp. z o.o. we W. (agencja pracy tymczasowej). (...) Sp. z o.o. we W. zatrudniało ubezpieczoną wyłącznie w celu wykonywania pracy tymczasowej na stanowisku doradcy ds. usług regulowanych na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika, tj. (...) S.A. we W..

Pismem z dnia 1 września 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wezwał „(...)” sp. z o.o. we W. do złożenia wyjaśnień w sprawie dotyczącej zatrudnienia ubezpieczonej. W związku z powyższym wezwaniem „(...)” zwróciło się do (...) S.A. z prośbą o informację zwrotną, zawierającą odpowiedź na pytania organu rentowego.

(...) S.A. nie przekazało informacji zwrotnej do „(...)”, zamiast tego J. Ł., starszy referent ds. kadr i płac w (...) S.A., skierowała do organu rentowego pismo, w którym poinformowała m.in., że ubezpieczona zatrudniona była w „(...)” w okresie od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r. na czas określony tymczasowy jako doradca ds. usług regulowanych. W piśmie zawarta została także informacja o uprzednim zatrudnieniu ubezpieczonej w (...) (od 22 czerwca 2011 r. do 21 grudnia 2012 r.), w (...) (od 22 grudnia 2012 r. do 21 czerwca 2014 r.), a następnie w „(...)”. Zmiana pracodawcy, zgodnie z treścią pisma, wynikała z zapisów ustawy o pracy tymczasowej. Przy zatrudnieniu w „(...)” nie była wymagana rekrutacja, bowiem pracownica wykonywała te same zadania co w poprzedniej agencji pracy tymczasowej. Ubezpieczona wypełniała zadania w biurze klienta w R., od poniedziałku do niedzieli w godzinach 7.00 - 22.00, w zależności od ustalonego harmonogramu, nie świadczyła pracy w godzinach nadliczbowych. Nadzór nad wykonywaną pracą sprawował kierownik sekcji, w której ubezpieczona wykonywała pracę. Wynagrodzenie było przelewane na rachunek bankowy.

(...) S.A. we W. nie prowadzi ewidencji pracowników, skierowanych do spółki przez agencje pracy tymczasowej. Zgłaszając do agencji pracy tymczasowej zapotrzebowanie na pracowników (...) nie wskazuje imiennie pracowników, którzy mają zostać zatrudnieni, choć nacisk jest niekiedy kładziony na doświadczenie zawodowe kandydata. Proces rekrutacji w całości przeprowadzany jest przez agencję pracy tymczasowej.

„(...)” oraz (...) mają siedzibę przy ul. (...) we W.. Spółki są powiązane kapitałowo ( (...) S.A. we W. jest udziałowcem „(...)” sp. z o.o. we W.). Osobowość prawna i zarządy spółek pozostają odrębne.

Wnioskodawczyni A. S. (1) pozostawała niezdolna do pracy od dnia 24 czerwca 2014 r. W związku z tą niezdolnością do organu rentowego wpłynął wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego. Wydział Zasiłków wniósł o zajęcie stanowiska przez Oddział we W. odnośnie zasadności zgłoszenia do ubezpieczeń od dnia 22 czerwca 2014 r. A. S. (1) przez płatnika składek „(...)”. W wyniku przeprowadzonej kontroli organ rentowy zaskarżone decyzje.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołania jako uzasadnione zasługiwały na uwzględnienie. Dokonując ustaleń stanu faktycznego Sąd oparł się na dowodach z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy w tym: umów o pracę tymczasową zawieranych przez ubezpieczoną, a także na zeznaniach świadków M. P. (1), T. S. i M. P. (2), oraz wyjaśnieniach ubezpieczonej. Pomocniczo Sąd skorzystał także z dowodu z przesłuchania ubezpieczonej oraz słuchanej w charakterze odwołującego ad 2 I. S..

Jak wskazał Sąd spór w niniejszej sprawie koncentrował się na ustaleniu, u którego z odwołujących - w „(...)” Sp. z o.o. we W. czy w (...) S.A. we W. - ubezpieczona podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w okresie od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r. Argumentacja organu rentowego, stojącego na stanowisku, iż płatnikiem składek w stosunku do ubezpieczonej w/w okresie winna być spółka (...) S.A. we W. koncentrowała się wokół koncepcji przyjęcia, że umowa o pracę tymczasową, zawarta między ubezpieczoną a „(...)” sp. z o.o. we W. w dniu 20 czerwca 2014 r. była umową pozorną.

Dokonując oceny tej kwestii Sąd Okręgowy, przytoczył przepisy art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1, art. 20 ust. 1 oraz art. 86 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, a także art. 1 i art. 2 pkt 1 i pkt 2 oraz art. 20 ust. 1 ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz.U.2016.360) i wskazał, że pracodawca-użytkownik korzysta bezpośrednio z pracy pracownika tymczasowego, chociaż nie pozostaje z nim w stosunku pracy. Działalność agencji pracy tymczasowej przypomina pośrednictwo pracy, lecz nie jest pośrednictwem pracy. Agencja nie kieruje bowiem kandydata do pracy do pracodawcy w celu zawarcia z nim umowy o pracę, lecz sama zatrudnia go jako pracownika, którego następnie kieruje do wykonywania pracy u pracodawcy użytkownika. Jak podkreślił Sąd pierwszej instancji pogląd, że pracodawcą pracownika tymczasowego w rozumieniu art. 3 k.p. jest wyłącznie agencja pracy tymczasowej, a nie pracodawca użytkownik, został wielokrotnie wyrażony w orzecznictwie (por. wyrok SN z 10 kwietnia 2014 r. I PK 243/13, wyrok NSA w Warszawie z 23 maja 2014 r., II FSK 765/13).

Według Sądu Okręgowego z zebranego materiału dowodowego wynika, że pracodawcą ubezpieczonej w spornym okresie była agencja pracy tymczasowej „(...)” sp. z o.o. z siedzibą we W., a nie (...) S.A., będąca pracodawcą użytkownikiem. Sąd ten podał, że organ rentowy wskazywał na limitowanie długości zatrudnienia u jednego pracodawcy-użytkownika, określone w art. 20 ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych. Zgodnie z powołanym przepisem w okresie obejmującym 36 kolejnych miesięcy agencja pracy tymczasowej zatrudniająca pracownika tymczasowego może skierować tego pracownika do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz jednego pracodawcy użytkownika przez okres nieprzekraczający łącznie 18 miesięcy. Jeżeli pracownik tymczasowy wykonuje w sposób ciągły na rzecz danego pracodawcy-użytkownika pracę tymczasową obejmującą zadania, których wykonanie należy do obowiązków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez tego pracodawcę-użytkownika, okres wykonywania pracy tymczasowej nie może przekroczyć 36 miesięcy. Po okresie wykonywania pracy tymczasowej, o którym mowa w ust. 2, na rzecz danego pracodawcy-użytkownika pracownik tymczasowy może być ponownie skierowany do wykonywania pracy tymczasowej u tego pracodawcy-użytkownika nie wcześniej niż po upływie 36 miesięcy. Przekroczenie maksymalnego okresu zatrudnienia pracownika tymczasowego u jednego pracodawcy-użytkownika nie prowadzi do nawiązania stosunku pracy między tym pracownikiem a agencją pracy tymczasowej na warunkach określonych przepisami Kodeksu pracy.

Sąd Okręgowy podkreślił jednocześnie, że art. 20 ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych od jego wejścia w życie wywołuje liczne kontrowersje, ponieważ miał on ograniczyć w czasie pracę tymczasową, a w praktyce dopuszcza świadczenie pracy przez tego samego pracownika tymczasowego na rzecz tego samego pracodawcy-użytkownika, ale poprzez różne agencje pracy tymczasowej.

Jak wskazał Sąd wątpliwości organu rentowego wzbudził fakt, że A. S. (1) w okresie od 22 czerwca 2011 r. do 21 grudnia 2011 r. była zatrudniana kolejno przez (...), w okresie od 22 grudnia 2012 r. do 21 czerwca 2014 r. przez (...) oraz od 22 czerwca 2014 r. przez „(...)” jako pracownik tymczasowy w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy-użytkownika (...) S.A., bez faktycznej zmiany warunków zatrudnienia - miejsca wykonywania pracy, obowiązków, zasady rozliczania czasu pracy. Ponadto pomiędzy zmianą ww. pracodawców nie było dodatkowego procesu rekrutacji, a siedziby wszystkich wskazanych spółek mieściły się pod tym samym adresem, tj. na ul. (...) we W..

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie organ rentowy nie zdołał wykazać, by umowa o pracę zawarta między ubezpieczoną a „(...)” nosiła znamiona pozorności. Ponadto, w działaniu podmiotów zatrudniających w ostatnich latach ubezpieczoną, Sąd nie dopatrzył się świadomego i celowego działania, nakierowanego na obejście przepisów prawa, polegającego na „przerzucaniu” pomiędzy sobą pracowników tymczasowych. W orzecznictwie i doktrynie prawa pracy ugruntowało się już stanowisko, wedle którego pracodawcą (w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy) pracownika tymczasowego jest agencja pracy tymczasowej, nie zaś pracodawca-użytkownik. Brak w stanie faktycznym niniejszej sprawy jakichś szczególnych, przełomowych cech, charakteryzujących stosunek pracy tymczasowej powstały między odwołującymi, które pozwoliłyby na podjęcie polemiki z utrwalonymi poglądami orzecznictwa i doktryny. Nie budzi więc wątpliwości Sądu, że ubezpieczona w okresie od dnia 22 czerwca 2014 r. do dnia 21 września 2014 r. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w „(...)” sp. z o.o. we W., nie zaś jako pracownik pracodawcy- użytkownika, tj. (...) S.A. we W.. Z przedstawionych wyżej względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 31 października 2014 r.

Orzeczenie o kosztach procesu znajduje podstawę w treści art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Sąd przyjął zasadę pełnej odpowiedzialności strony pozwanej za wynik procesu, mając na uwadze iż odwołujący wygrali proces co do zasady. W niniejszej sprawie, kosztami poniesionymi przez odwołujących były koszty wynagrodzenia pełnomocników ich reprezentujących, które zgodnie z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w/s opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, a także z § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w/s opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu wynosiły 60 zł w stosunku do każdego z odwołujących.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w całości organ rentowy zarzucając orzeczeniu:

1.  naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (wówczas Dz.U.2013.1442 ze zm.) w zw. z art. 22 § 1 k.p. oraz art. 20 ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnieniu pracowników tymczasowych (wówczas Dz.U.2003.1608.166 ze zm.) poprzez błędne uznanie, że:

- A. S. (1) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz chorobowemu od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r. jako pracownik tymczasowy płatnika składek (...) sp. z o.o. we W.;

- A. S. (1) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz chorobowemu od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r. jako pracownik u płatnika składek (...) S.A. we W., podczas gdy prawidłowe zastosowanie w/w przepisów prowadzi do wniosków przeciwnych;

2.  naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 83 § 1 k.c. w sytuacji, w której zastosowanie ww. przepisu w ustalonym stanie faktycznym wskazuje, iż pracodawca użytkownik tj. (...) S.A. z siedzibą we W. przy ul. (...), będąc jedynym bądź większościowym udziałowcem spółek (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., „(...)” sp. z o.o. z siedzibami przy ul. (...) mając wiedzę, że zawieranie umów o pracę tymczasową przez A. S. (1) kolejno z ww. spółkami na okres od 22 czerwca 2011 r. do 21 grudnia 2012 r., od 22 grudnia 2012 r. do 21 czerwca 2014 r. oraz od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r. przekracza okres zatrudnienia przewidziany w art. 20 ustawy o zatrudnieniu pracowników tymczasowych, w okresie od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r. pozorował zatrudnienie A. S. (1) w oparciu o umowy o pracę tymczasową, podczas gdy ww. świadczyła pracę na rzecz (...) S.A. w ramach stosunku pracy,

3.  naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię art. 20 ustawy o zatrudnieniu pracowników tymczasowych i bezpodstawne przyjęcie, że pracownik tymczasowy może przepracować u tego samego pracodawcy użytkownika okres dłuższy niż wskazany w art. 20 powołanej ustawy, pod warunkiem, że okres zatrudnienia w tej samej agencji pracy tymczasowej nie przekracza ustawowego limitu, podczas gdy prawidłowa wykładnia ww. przepisu wskazuje, że adresatem norm prawnych zawartych w art. 20 nie są tylko agencje pracy tymczasowej, ale również pracodawcy użytkownicy, albowiem ustawowe ograniczenie czasu zatrudnienia tymczasowego jest ustanowione na potrzeby jednego pracodawcy użytkownika, a ustawodawca dążąc do promowania zatrudnienia stałego nałożył cenzurę czasową zatrudnienia tymczasowego u danego podmiotu - pracownika użytkownika,

4.  naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie w sprawie art. 22 § 1 k.p., co doprowadziłoby do uznania, że przy przekroczeniu limitów zatrudnienia A. S. (1) na podstawie umów o pracę tymczasową zasadne jest uznanie, że od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r. z (...) S.A. łączył ją stosunek pracy po myśli art. 22 § 1 k.p.

5.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. wobec pominięcia powiązań kapitałowych istniejących pomiędzy (...) S.A., a spółkami (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., „(...)” sp. z o.o., które to okoliczności jednoznacznie wskazują, że powiązania te zostały wykorzystane w działaniu ww. podmiotów, które spowodowało pokrzywdzenie ubezpieczonej z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji w całości i oddalenie odwołań oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Dodatkowo ZUS wniósł o dopuszczenie dowodu z załączonych do apelacji dokumentów w postaci informacji KRS spółek na okoliczność powiązań kapitałowych pomiędzy (...) S.A. a agencjami pracy tymczasowej.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy - „(...)” i (...) wnieśli o jej oddalenie w całości, zasądzenie na swoją rzecz od organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje oraz oddalenie wniosków dowodowych strony apelującej jako oczywiście spóźnionych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja organu rentowego jest uzasadniona.

Słusznie zarzuca skarżący, że mimo poczynienia przez Sąd pierwszej instancji prawidłowych ustaleń faktycznych, Sąd ten dokonał niewłaściwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz nieprawidłowej wykładni przepisów ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania zaskarżonych decyzji.

Spór dotyczył oceny, czy w okolicznościach sprawy A. S. (1) była faktycznie pracownikiem spółki (...) S.A. i z tego tytułu podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym u tego podmiotu, jak to stwierdził organ rentowy w zaskarżonej decyzji, czy też pracownikiem tymczasowym z tytułu zawarcia umowy z agencją zatrudnienia „(...)” sp. z o.o., na mocy której wykonywała pracę na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy - użytkownika (...) S.A. we W..

Nie ulega przy tym wątpliwości, że 22 czerwca 2014 r. A. S. (1) zawarła z „(...)” sp. z o.o. umowę, na podstawie której pracodawca zatrudnił ją jako pracownika tymczasowego w celu wykonania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika (...) S.A. w wymiarze 0,875 etatu, na czas określony od 22 czerwca 2014 r. do 21 września 2014 r., na stanowisku doradcy ds. usług regulowanych, za wynagrodzeniem w kwocie 10 zł brutto za godzinę.

Bezsporne jest także, że wcześniej, tj. od 22 czerwca 2011 r. A. S. (1) była zatrudniana w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika (...) S.A., z tym że umowy zawierane były z innymi agencjami pracy tymczasowej: (...) sp. z o.o. i Finanse (...) sp. z o.o.

W tym miejscu trzeba wskazać, że agencja pracy tymczasowej jest pracodawcą szczególnym, ponieważ zatrudnia pracowników tymczasowych wyłącznie dla potrzeb innego podmiotu - pracodawcy użytkownika. Zgodnie bowiem z art. 2 pkt 2 ustawy z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych w brzmieniu obowiązującym w czasie spornego zatrudnienia A. S. i przed zmianą, która weszła w życie z dniem 1 czerwca 2017 r., (t.j.: Dz.U.2016.236) pracownik tymczasowy oznacza pracownika zatrudnionego przez agencję pracy tymczasowej wyłącznie w celu wykonywania pracy tymczasowej na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika. W realizację tego stosunku pracy po stronie zatrudniającego zostają zatem zaangażowane dwa podmioty - agencja pracy tymczasowej i pracodawca użytkownik. Agencja pracy tymczasowej zobowiązuje się zatrudniać pracownika dlatego, że pracodawca użytkownik zobowiązał się uprzednio względem niej organizować pracę z udziałem pracownika tymczasowego. Agencja pracy tymczasowej związana jest więzią prawną z podmiotem, który tę pracę będzie rzeczywiście pracownikowi dostarczał, wobec czego jest zobowiązana rozporządzić niektórymi swoimi uprawnieniami z tego tytułu na rzecz pracodawcy użytkownika. Obowiązek ten wynika z ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, w której ustawodawca uregulował konstrukcję prawną zatrudnienia tymczasowego. Zgodnie z art. 1 ustawy polega ona na zatrudnianiu pracownika tymczasowego w celu skierowania go do wykonywania pracy na rzecz pracodawcy użytkownika. Agencja pracy tymczasowej nie jest więc podmiotem uprawnionym do świadczenia pracowniczego w postaci wykonywanej pracy, bowiem to pracodawca użytkownik na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych korzysta z praw przysługujących pracodawcy w zakresie niezbędnym do organizowania pracy z udziałem pracownika tymczasowego.

Istotną kwestią jest definicja pracy tymczasowej zawarta w art. 2 pkt 3 ww. ustawy, w którym wskazano, że praca tymczasowa to wykonywanie na rzecz danego pracodawcy użytkownika, przez okres nie dłuższy niż wskazany w ustawie, zadań:

a)  o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym lub

b)  których terminowe wykonanie przez pracowników zatrudnionych przez pracodawcę użytkownika nie byłoby możliwe, lub

c)  których wykonanie należy do obowiązków nieobecnego pracownika zatrudnionego przez pracodawcę użytkownika.

Ten specyficzny charakter pracy tymczasowej pominął Sąd Okręgowy, jak i całkowicie wnioskodawcy. Z zebranego materiału dowodowego jednoznacznie wynika, jak trafnie przyjął organ rentowy, A. S. stale wykonywała obowiązki doradcy ds. usług regulowanych w tym samym miejscu na rzecz wnioskodawcy – (...). Sama ubezpieczona traktowała kolejne umowy z agencjami pracy tymczasowej, jako przedłużanie umów z „pospółkami” wnioskodawców. Kolejne umowy były zawierane z tym samym pełnomocnikiem, reprezentującym kolejne agencje pracy tymczasowej.

Natomiast zgodnie z art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Oznacza to, że w tym stosunku prawnym pracodawca uzyskuje w sensie materialnym rezultaty pracy pracownika, a także organizuje proces pracy, któremu podlega pracownik, jako wykonawca obowiązków na rzecz pracodawcy.

Dla oceny sprawy istotna jest także treść art. 20 ust. 1 ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, gdzie wskazano, że w okresie obejmującym 36 kolejnych miesięcy agencja pracy tymczasowej zatrudniająca pracownika tymczasowego może skierować tego pracownika do wykonywania pracy tymczasowej na rzecz jednego pracodawcy użytkownika przez okres nieprzekraczający łącznie 18 miesięcy.

Analiza powyższych przepisów w kontekście okoliczności rozpoznawanej sprawy pozwala na przyjęcie za prawidłowe stanowiska ZUS, że od 22 czerwca 2014 r., mimo formalnego zawarcia umowy o pracę tymczasową z „(...)” sp. z o.o., A. S. (1) wykonywała faktycznie pracę, która nie wyczerpywała znamion definicji z art. 2 pkt 3 ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych, lecz stałe zatrudnienie, na tym samym stanowisku bezpośrednio dla pracodawcy, tj. (...) S.A. Wbrew bowiem poglądowi Sądu pierwszej instancji wskazane w powołanym wyżej art. 20 tej ustawy limity nie odnoszą się do agencji pracy tymczasowej czy pracownika tymczasowego, lecz chodzi o ustawowe ograniczenie czasu zatrudnienia tymczasowego dla jednego pracodawcy użytkownika. Skoro zatem ubezpieczona nie tylko od 22 czerwca 2014 r., ale i we wcześniejszych okresach, tj. od 22 czerwca 2011 r. do 21 grudnia 2012 r. i od 22 grudnia 2012 r. do 21 czerwca 2014 r., będąc zatrudniana co prawda przez inne agencje pracy tymczasowej, ale których jedynym, bądź większościowym udziałowcem jest spółka (...) S.A., świadczyła stale pracę na rzecz (...) S.A., to nie ulega wątpliwości, że takie zatrudnienie nie miało znamion tymczasowości. Także z zeznań samej ubezpieczonej wynika, że umowy zawierała z „podspółkami” (...) S.A. i w ww. okresach nie zmieniały się warunki jej pracy, w tym miejsce pracy, stanowisko pracy, zasady rozliczania czasu pracy, urlopów. Co więcej nie musiała uczestniczyć w jakiejkolwiek rekrutacji, gdyż umowy były tak naprawdę tylko „przedłużane”, ze zmianą występującą po stronie pracodawcy, czyli agencji pracy tymczasowej. Widoczne jest to wyraźnie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowę z „(...)” sp. z o.o. zawarto w dniu 22 czerwca 2014 r., po uzyskaniu informacji ciąży ubezpieczonej, z powodu której była niezdolna do pracy od dnia 24 czerwca 2014 r. Okoliczności te przemawiają za przyjęciem, że to pomiędzy A. S. (1) a (...) a nie podmiotem, z którym formalnie podpisała ona umowę o pracę tymczasową, nawiązał się stosunek pracy na warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że pomiędzy pracownikiem tymczasowym a pracodawcą użytkownikiem istnieje więź prawna. Wprawdzie jest to relacja bezumowna, ale po obu stronach istnieją prawa i obowiązki. Więc jest to jak najbardziej więź prawna kształtowana na podstawie ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (głównie art. 14 u.z.p.t.) oraz umowy, którą pracodawca użytkownik zawiera z agencją pracy tymczasowej, przejmując część obowiązków pracodawcy. Z racji więc włączenia pracodawcy użytkownika w realizację stosunku pracy należy również włączyć ten podmiot w odpowiedzialność względem pracownika tymczasowego. Jeżeli pracodawca użytkownik przestrzega uregulowań wynikających z ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych oraz warunków umowy zawartej z agencją pracy tymczasowej, nie będzie podstaw do uznania relacji pomiędzy pracownikiem tymczasowym a pracodawcą użytkownikiem za stosunek pracy. Jeżeli pracodawca użytkownik nie przestrzega art. 20 u.z.p.t., to powinien mieć świadomość konsekwencji w postaci powstania stosunku pracy pomiędzy nim a pracownikiem tymczasowym już na warunkach określonych w kodeksie pracy. Jeśli więc pracodawca użytkownik może korzystać z pracy tymczasowej tylko na warunkach określonych w ustawie i umowie z agencją pracy tymczasowej, to należy dojść do wniosku, że godzi się na zatrudnienie pracownika tymczasowego bezpośrednio, ponieważ nie zostaną spełnione przesłanki świadczenia pracy tymczasowej. W razie odstąpienia od przesłanek świadczenia pracy tymczasowej określonych w ustawie praca tymczasowa staje się pracą „nietymczasową”. Nie jest w tym momencie istotne, który podmiot miał status pracodawcy (agencji pracy tymczasowej), a który – status pracodawcy użytkownika. Istotne będzie, na czyją rzecz i pod czyim kierownictwem praca była świadczona.

Pracodawca użytkownik jest organizatorem pracy tymczasowej i ma obowiązek umożliwienia pracy pracownikowi tymczasowemu. Natomiast agencja pracy tymczasowej nie jest podmiotem uprawnionym do odbioru świadczenia pracowniczego w postaci wykonywanej pracy. Pracy w ramach konstrukcji zatrudnienia tymczasowego nie świadczy się na rzecz agencji, a na rzecz pracodawcy użytkownika.

W tej sytuacji rację ma apelujący, że działania podejmowane przez wymienione wyżej agencje pracy tymczasowej, z którymi kolejno A. S. (1) podpisywała umowy o pracę tymczasową były zawierane w celu ukrycia rzeczywistego stałego zatrudnienia ubezpieczonej w (...) S.A. Z tego powodu sporna umowa z 22 czerwca 2014 r. jako zawarta dla pozoru, zgodnie z art. 83 k.c. jest nieważna. Przepis art. 83 § 1 k.c. stanowi bowiem, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Z uwagi na to Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołania „(...)” sp. z o.o. we W., (...) S.A. we W. oraz A. S. (1).

O kosztach postępowania za obie instancje orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (za I instancję) i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w/s opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804), za postępowanie apelacyjne.

SSA Irena Różańska-Dorosz SSA Maria Pietkun SSA Grażyna Szyburska-Walczak

R.S.