Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 października 2017 r.

Sąd Rejonowy w Łomży I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Marta Małgorzata Sulkowska

Protokolant: Agnieszka Siedlecka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 października 2017 r.

sprawy z powództwa Kancelarii (...) S. A. z siedzibą w K.

przeciwko A. M. (1)

o zapłatę kwoty 1530 zł

I.  zasądza od pozwanego A. M. (1) na rzecz powoda Kancelarii (...) S.A. z siedzibą w K. kwotę 1300 zł (jeden tysiąc trzysta złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 30 marca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego A. M. (1) na rzecz powoda Kancelarii (...) S. A. z siedzibą w K. kwotę 1.045,76 zł (jeden tysiąc czterdzieści pięć złotych siedemdziesiąt sześć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  wyrokowi w punkcie I i III nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt I C 740/17

UZASADNIENIE

Powódka Kancelaria (...) S.A. z siedzibą w K.
wniosła o zasądzenie od pozwanego A. M. (1) kwoty
1530 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 30 marca 2015 r. oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Powódka w uzasadnieniu podniosła, że cedent (...) sp. z o.o. w W. (wcześniej (...) sp. z o.o.) dokonał w dniu 30 września 2015 r. na rzecz Kancelarii (...) S.A. z siedzibą w K. przelewu wierzytelności przysługującej mu w stosunku do pozwanego, a o dokonaniu cesji pozwany została poinformowany pismem z dnia 30 września 2015 r. Powódka wywodziła, że pozwany w dniu 27 lutego 2015 r. zawarł z cedentem – (...) Sp. z o.o. umowę pożyczki opiewającej na kwotę 1000 zł za pośrednictwem należącej do cedenta platformy internetowej. Jednocześnie z zawarciem pierwszej umowy pożyczki strony zawarły umowę ramową pożyczki, która określała zasady i warunki zawierania wszystkich umów pożyczek. Pozwany zgodnie z umową – przed wypłaceniem przez cedenta środków pieniężnych w umówionej wysokości na wskazane przez niego konto bankowe – dokonał weryfikacji swoich danych osobowych oraz akceptacji warunków zobowiązania, wynikającego z umowy pożyczki, tj. prawidłowo wypełniając formularz rejestracji, potwierdzając podany numer telefonu komórkowego oraz podając indywidualny kod (...) przesłany na numer telefonu komórkowego. Następnie pozwany został przekierowana do zabezpieczonego serwisu usług płatniczych za pośrednictwem aplikacji KontoConnect umożliwiających weryfikacje danych do przelewu bankowego. Powód twierdził, że pozwany w momencie składania wniosku o udzielenie pożyczki musiał zaakceptować warunki umowy pożyczki, w tym kwotę pożyczki oraz kwotę prowizji, a także ewentualne koszty związane z nieterminową spłatą pożyczki. Z dalszej części uzasadnienia pozwu wynikało, że cedent w dniu 27 lutego 2015 r. wypłacił środki pieniężne zgodnie z zawartą umową pożyczki, w której pożyczkobiorca zobowiązał się zwrócić kwotę 1300 zł do dnia 29 marca 2015 r. Powódka twierdziła, że zgodnie z zawartą umową pożyczki w skład całkowitego kosztu pożyczki wchodziła: pożyczka w kwocie 1000 zł oraz prowizja za udzielenie pożyczki w kwocie 300 zł. Powódka w pozwie dochodziła także kwoty 230 zł tytułem opłat za monity i pisma.

Pozwany A. M. (2) nie zajął stanowiska w niniejszej sprawie i nie stawił się na wyznaczone posiedzenie sądowe, w związku z tym Sąd stosownie do art. 339 § 1 i 2 kpc wydał wyrok zaoczny.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

Zgodnie z art. 339 § 1 i 2 kpc, jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny, a tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

W niniejszej sprawie Sąd nie kwestionuje faktu zawarcia umowy pożyczki pomiędzy (...) sp. z o.o. w W. a pozwanym, na mocy której udzielona została pozwanemu pożyczka w kwocie 1 300 zł (umowa ramowa pożyczki k. 17-19) oraz cesji wierzytelności, na mocy której powód nabył wierzytelność od (...) sp. z o.o. w W. (poprzednio (...) sp. z o.o. w W.), co wynika z kopii umowy przelewu wierzytelności zawartej 30 września 2015r. ( k. 11-14). O cesji dłużnik został zawiadomiony pismem z 30 września 2015r. (k. 15).

Powódka wykazała prawidłowość dokonanego przelewu wierzytelności w rozumieniu art. 509 i nast. kodeksu cywilnego, a zatem wykazała, że stała się wierzycielem należności, będącej uprzednio w dyspozycji cedenta. Powyższe legitymowało czynnie powódkę do wystąpienia z pozwem o zapłatę.

W ocenie Sądu umowa pożyczki zawarta przez poprzednika prawnego powódki i pozwanego nie narusza ustawy z dnia
20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2001r., Nr 100, poz. 1081) w zakresie, w jakim ustala koszty pożyczki w postaci prowizji w wysokości 300 zł. W rozumieniu ustawy pożyczka również jest kredytem konsumenckim (art. 2 ust. 1 pkt 1). Ustawa ta nie przewiduje ograniczeń co do wysokości kosztów, które ponosi konsument w związku z niewykonaniem swoich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt konsumencki, a zatem zgodnie z tą ustawą odsetki od należności przeterminowanych mogą być ustalane w dowolnej wysokości (art. 7 ust.1 pkt 1 ustawy, art. 481 § 2 kc), nie większej od odsetek maksymalnych określonych w art. 359 § 2 ¹ kpc. Niestety ani ustawa Prawo bankowe ani ustawa o kredycie konsumenckim nie wskazuje, jakiej wysokości winna być opłata przygotowawcza czy też prowizja pozostawiając tą kwestię wolnemu rynkowi, a w razie sporu- ocenie Sądu. W przedmiotowej sprawie Sąd uznał, że za wszelkie czynności związane z udzieleniem i obsługą pożyczki pożyczkodawca mógł pobrać wynagrodzenie w formie prowizji. Co prawda można zastanawiać się, czy kwota 300 zł nie jest za wysoka w stosunku do nakładu pracy cedenta (umowa jest standardowa, ewentualne sprawdzenie wypłacalności klienta to kwota rzędu maksymalnie kilkudziesięciu złotych, ewentualny kontakt z klientem to także kilkanaście złotych, wynagrodzenia pracowników rozkładają się na inne pożyczki), ostatecznie jednak Sąd w realiach tej sprawy uznał, że opłata ta nie jest rażąco wygórowana, zachowana jest w zasadzie ekwiwalentność świadczenia obu stron umowy.

Natomiast w ocenie Sądu powódce nie należy się kwota 230 zł, obliczana zgodnie z § 6.4 umowy ramowej. To postanowienie umowne przewiduje, że za pierwsze, drugie, trzecie i czwarte wezwanie do zapłaty wysłane odpowiednio po 3,6,9 i 12 dniach kalendarzowych od daty upływu terminu płatności pożyczkobiorca zostanie obciążony opłatą wysokości po 20 zł, a za piąte wezwanie wysłane po 15 dniach – 150 zł. Oczywistym jest, że kwoty te nijak się mają do rzeczywiście poniesionych kosztów wysyłania monitów w sprawie, te bowiem oscylują w granicach 5-10 zł i to przy uwzględnieniu nie tylko przesyłki pocztowej, ale i pracy pracownika cedenta. Tym samym uznać należy, że koszty windykacyjne mają na celu obejście przepisów o karze umownej. Kara ta zgodnie z art. 483 § 1 kc może zostać zastrzeżona w umowie jako naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. W przypadku umowy pożyczki negatywne skutki zwłoki (czy nawet tylko opóźnienia) dłużnika winny rekompensować wierzycielom odsetki (art. 481 § 1 kc), a jeśli ponieśli szkodę powinni jej dochodzić na zasadach ogólnych (art. 481 § 3 kc). Zastrzeżenie kary umownej w przypadku świadczenia pieniężnego jest czynnością sprzeczną z ustawą w rozumieniu art. 58 § 1 kc, a zatem czynnością w tym wypadku nieważną.

Oprócz tego obciążenie pozwanego kosztami wezwań do zapłaty w wysokości niezależnej od rzeczywiście poniesionych wydatków stanowi niedozwolone postanowienie umowne. Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z kolei § 2 tego przepisu stanowi, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. § 3 tegoż artykułu precyzuje, że nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. W ocenie Sądu postanowienia umowy pożyczki w zakresie obciążenia pozwanego kosztami przygotowania i wysyłki monitu i przekazania sprawy do postępowania windykacyjnego spełniają powyższe kryteria.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2010r. (sygn. I CSK 404/09) w umowach z konsumentem nie zawsze jest możliwe odgórne ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej konsumenta za zwłokę w spłacie należności. Kluczowe jest prawidłowe określenie sformułowania "nie zawsze", a więc są sytuacje w których jest to możliwe. Sąd zauważył, iż w każdym wypadku muszą zostać spełnione przesłanki określone w art. 361 i 471 kc. Mając jednak na względzie spory dorobek judykatury można stwierdzić, że przedsiębiorca może w umowie ustanowić pewne opłaty za czynności windykacyjne, ale jedynie w ściśle określonych warunkach.

Zgodnie ze stanowiskiem judykatury windykacja nie może stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy. Opłaty za konkretne czynności windykacyjne nie mogą odbiegać od rzeczywistych kosztów poniesionych z tego tytułu przez przedsiębiorcę. Wszystkie ewentualne koszty muszą być ustanowione w cenach rynkowych, przy uwzględnieniu zasady, zgodnie z którą konsument nie może zostać obciążony całością kosztów prowadzenia działalności przez przedsiębiorcę. Oczywiście może w tych kosztach partycypować, nie oznacza to jednak, że będzie pokrywał opłaty z tytułu umowy o pracę windykatora czy całego "departamentu do obsługi zadłużonej wierzytelności". Jako koronny przykład należy wskazać wszystkiego rodzaju wezwania do zapłaty (mogą mieć postać upomnień, wezwań ostatecznych, wezwań przedsądowych, etc) – ich koszt nie powinien przekraczać kosztu nadania korespondencji (w praktyce 5,65 czyli list polecony ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru). Nie ma w tym zakresie znaczenia, na ile wyceniany jest koszt sporządzenia takiego wezwania (które często tworzone jest szablonowo), czy też czas poświęcony na podpisanie listu. I tak Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w jednym z wyroków uznał, że zbyt wygórowaną opłatą za wezwanie do zapłaty jest kwota 20 zł (poz. 3569 rejestru) – wyrok z dnia 27 kwietnia 2012 r. sygn. akt. XVII AmC 5533/11:

"Za pisemne wezwanie pobiera się zryczałtowaną opłatę w kwocie 20 zł".

Wskazać także należy, iż w prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów rejestrze klauzul niedozwolonych pod numerem 978, pośród postanowień niewiążących w stosunku do konsumenta, umieszczone zostały między innymi zapisy nakładające na konsumenta:

- dodatkową opłatę za wysłanie upomnienia za zwłokę w zapłacie raty w wysokości 20 zł

- dodatkową opłatę za wysłanie wezwania do zapłaty raty w wysokości 30 zł

- dodatkową opłatę za wysłanie przedsądowego wezwania do zapłaty w wysokości 50 zł

- dodatkową opłatę za wizytę windykatorów w związku z brakiem spłaty 2 rat w wysokości 100 zł

Jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( (...)) z dnia 9 października 2006 r. (sygn. XVII AmC 101/05), stanowiącego podstawę do wpisu powyższych postanowień do rejestru klauzul niedozwolonych, wskazane powyżej opłaty za poszczególne czynności windykacyjne uznane zostały za rażąco wygórowane, sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszające interesy konsumenta. Skutkiem takiej oceny Sądu było uznanie powyższych klauzul za niedozwolone i stwierdzenie, iż nie wywołują one skutków prawnych w obrocie konsumenckim. Należy przy tym zwrócić uwagę iż, zapadły w powyższej sprawie wyrok jest skuteczny także w stosunku do wszystkich innych przedsiębiorców którzy stosują wzorce umowne o zbliżonej treści, co wynika z art. 479 ^{( 43)} kpc, przewidującego rozszerzoną prawomocność wyroków uwzględniających powództwo w sprawie o uznanie wzorca umowy za niedozwolony. Zakaz stosowania zbliżonych klauzul w obrocie konsumenckim został również potwierdzony poprzez wpisanie w kolejnych latach na listę klauzul niedozwolonych bardzo podobnych postanowień pod numerami (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...) oraz (...)). Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta wielokrotnie zwracał uwagę, że windykacja nie powinna stanowić dla banku/ przedsiębiorcy dodatkowego źródła zysku. Ewentualne opłaty windykacyjne nie mogą być traktowane jako kara dla niesolidnego klienta. Naliczanie takich obciążeń jest uzasadnione tylko wtedy, gdy służą one do pokrycia kosztów wykonanych czynności bankowych.

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że żądane przez powódkę koszty w postaci kwoty 230 zł nie zostały poniesione w rzeczywistości przez powódkę i jej poprzednika prawnego, a przynajmniej powódka wbrew regule ciężaru dowodu określonej w art. 6 kc poniesienia tych kosztów nie udowodniła. Ponadto jak wskazano powyżej zapisy umowne dotyczące kosztów wezwań do zapłaty stanowiły obejście przepisów o karach umownych oraz klauzule abuzywne. Dodatkowo zapisy powyższe jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego podlegały dyspozycji art. 5 kc.

Z uwagi na powyższe mając na uwadze treść art. 385 ¹ § 1 kc Sąd oddalił powództwo w zakresie żądania zwrotu kosztów wezwań do zapłaty w wysokości 230 zł.

Z uwagi na powyższe naruszenia przepisów o klauzulach abuzywnych, karze umownej oraz odsetkach maksymalnych bez znaczenia jest, czy pozaodsetkowe koszy kredytu są niższe niż maksymalne określone w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, stąd też Sąd kwestii tej szczegółowo nie badał jako niemającej żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia.

O odsetkach Sąd orzekał w oparciu o art. 476 kc w zw. z art. 481 kc w brzmieniu przed i po 1 stycznia 2016 r.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu wyrażoną w art. 100 kpc w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (w brzmieniu sprzed 27.10.2017r.), biorąc pod uwagę, że strona powodowa wygrała w 85 %.

Na podstawie 333 § 1 pkt 3 kpc Sąd nadał wyrokowi w pkt I i III rygor natychmiastowej wykonalności.