Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 października 2017 r.

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Sądu Rejonowego Anna Wołujewicz

Protokolant sekretarz sądowy Joanna Mucha

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2017 r. w Człuchowie

na rozprawie sprawy

z wniosku P. M.

z udziałem E. (...)S.A. G.

o ustanowienie służebności przesyłu

postanawia:

1.  oddalić wniosek;

2.  ustalić, że wnioskodawca i uczestnik postepowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie we własnym zakresie.

Pobrano opłatę kancelaryjną

w kwocie zł – w znakach

opłaty sądowej naklejonych

na wniosku.

Sygn. akt I Ns 337/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawca P. M. wniósł o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość stanowiącą działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Człuchowie prowadzi księgę wieczystą kw. nr (...) i kw. nr (...) na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego E. (...) SA z siedzibą w G. i na rzecz nieruchomości władnącej, której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymania tej linii energetycznej średniego napięcia 15 kv o długości 470 m oraz 3 słupów energetycznych pojedynczych, 1 słupa energetycznego podwójnego, znoszenie używania i korzystania z pasa gruntu o szerokości 12 m na długości 470 m stanowiących strefy ochronne- strefy technologicznego korzystania na nieruchomości obciążonej stanowiących ww. działki na powierzchni i pod powierzchnią tej nieruchomości oraz prawa korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych w postaci linii energetycznych oraz słupów energetycznych. Wnioskodawca wyniósł również o zasądzenie od uczestnika postępowania E. (...) SA z siedzibą w G. na rzecz wnioskodawcy kwoty 14 000 zł należności głównej tytułem odpowiedniego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu z ustawowymi odsetkami od dnia wydania postanowienia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że P. M. jest właścicielem działek, na których znajdują się w ww. urządzenia energetyczne, które stanowią własność uczestnika postępowania E. (...) SA z siedzibą w G.. Wnioskodawca wskazał, że linie i słupy są liniami czynnymi i doprowadzają energię elektryczną do innych nieruchomości stanowiących własność innych osób niż wnioskodawca. Podkreślono, że urządzenia ograniczają w znacznym stopniu prawo własności wnioskodawcy, albowiem uniemożliwiają swobodne zagospodarowanie przedmiotowych terenów jak również powodują utrudnienie w pracach polowych, utratę plonów. Powodują wydatki rzeczywistej straty na dodatkowe koszty pracy zleceniobiorców, na paliwo, na nawóz, na materiał siewny, na poplon, na środki ochrony roślin, w podatku, utratę dopłat unijnych oraz zmniejszają wartość działek. Urządzenia przesyłowe uniemożliwiają swobodne zagospodarowanie działki, powodują utratę plonu. Ograniczają zdolności inwestycyjne oraz obniżają jakość, funkcjonalność i wartości nieruchomości. Wnioskodawca wskazał, że łączna powierzchnia ograniczonej lub wyłączonej z możliwości korzystania przez niego, na skutek posadowienia linii energetycznych ze słupami energetycznymi, wynosi 5860m ^{( 2)}. Podkreślił również, że przy obliczaniu wartości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu należy wziąć pod uwagę, jako składnik wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z powierzchni ograniczonej lub wyłączonej możliwości korzystania z działek za 99 lat na przyszłość w zakresie posiadania służebności przesyłu, utracone potencjalne czynsze obejmujące powierzchnię zajętą pod urządzenia. Do wartości wynagrodzenia za ustanowienie służebności powinna być uwzględniona wartość obniżenia gruntu. Wnioskodawca podkreślił również, że uczestnik postępowania nie jest posiadaczem linii i słupów energetycznych oraz służebności przesyłu w dobrej wierze bowiem nie posiadał służebności na podstawie aktu notarialnego. Ponadto zaznaczył, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do zasiedzenia przedmiotowej służebności przez uczestnika postępowania.

Pismem procesowym z dnia 15 września 2014 roku uczestnik postępowania wniósł o oddalenie wniosku, jednakże z ostrożności procesowej w przypadku uznania, że nie zachodzą przesłanki do oddalenia wniosku wniósł o ustanowienie na rzecz uczestnika służebności przesyłu na nieruchomości położonej w G. gmina S. stanowiącą działki ewidencyjne o numerze (...) oraz o numerze (...), dla których Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgi wieczyste kw. nr (...) oraz kw. nr (...) (zwanej dalej z nieruchomością obciążoną), której treścią jest znoszenie istnienia na nieruchomości obciążonej w przestrzeni nad i pod powierzchnią tej nieruchomości urządzeń i instalacji elektroenergetycznych oraz prawo korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń, kabli i instalacji elektroenergetycznych wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem za jednorazowym wynagrodzeniem za ustanowienie służebności. W uzasadnieniu wskazano, że na przedmiotowych nieruchomościach znajdują się elementy infrastruktury elektroenergetycznej E. (...) SA w G. w postaci linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 Kw o aktualnym numerze eksploatacyjnym 226. Linia przebiegająca przez nieruchomości wnioskodawcy w 1973 roku przeszła kapitalny remont co potwierdzają dokumenty, a w 1988 roku miała miejsce wymiana izolatorów, która jednak nie wiązała się ze zmianą trasy linii i stanowiła prace konserwacyjne i eksploatacyjne na linii. Uczestnik podniósł także zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu na nieruchomościach wnioskodawcy albowiem podkreślił, że od wskazanych dat budowy linii nieprzerwanie korzysta z trwałych i widocznych urządzeń linii elektroenergetycznej średniego napięcia posadowionej na nieruchomościach wnioskodawcy. Korzystanie to przejawia się przede wszystkim w przesyle prądu poprzez urządzenia znajdujące się na przedmiotowej nieruchomości. Wskazał również, że jest następcą prawnym Zakładu Energetycznego S. w S.. Uczestnik zakwestionował również wysokość żądanego przez wnioskodawcę wynagrodzenia, które jego zdaniem nie uwzględnia zakresu korzystania przez uczestnika z gruntu wnioskodawcy.

Pismem z dnia 14 stycznia 2015 roku uczestnik postępowania oświadczył, że wystąpił do tutejszego Sądu z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu na nieruchomościach będących przedmiotem prawa własności wnioskodawcy.

Postanowieniem z dnia 6 grudnia 2016 Sąd Rejonowy w Człuchowie, w sprawie Sygn. akt I Ns 29/15, oddalił wniosek uczestnika postępowania w przedmiocie stwierdzenia zasiedzenia ww. służebności gruntowej.

Pismem z dnia 20 września 2017 r. uczestnik postępowania wniósł o oddalenie wniosku powołując się na fakt, ze przysługuje mu prawo korzystania z nieruchomości wnioskodawcy w postaci prawa służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, które to prawo zostało nabyte przez uczestnika z dniem 5 grudnia 1990 r. Uzasadniając swoje stanowisko wskazał, ze urządzenia przesyłowe, stanowiące jego własność, zostały posadowione na nieruchomościach – obecnie stanowiące własność wniskodawcy – ale wówczas Skarbu Państwa w okresie gdy poprzednik prawny uczestnika postępowania był przedsiębiorca państwowym, które w 1993 r. zostało przekształcone w spółkę akcyjną z udziałem Skarbu Państwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W 1973 r została wybudowana sieć linii średniego napięcia nr 226 m.in. na działkach położonych w Obrębie miejscowości G.. Linia przebiegała również przez działkę nr (...) i działkę nr (...) miejscowości G., stanowiącą obecnie własność P. M.. Linia była modernizowana w 1974 r.

bezsporne ponadto dowód: inwentarz k. 98, zeznania świadka M. P. k. 207

Działka nr (...) oraz działka (...)położone są w obszarze wiejskim i stanowią grunty orne. Przez działkę nr (...) przebiega napowietrzna linia 15 kv o nr 226 i są na niej zlokalizowane trzy stanowiska słupowe związane z tą linią oznaczone numerami 18, 19 i 20. Przez działkę nr (...)przebiega napowietrzna linia nr 226 i zlokalizowane jest na niej jedno stanowisko związane z tą linią oznaczone nr 12.

bezsporne, opina biegłego k. 232-238

Powyższe urządzenia pierwotnie należały do Zakładów Energetycznych Okręgu Północnego Przedsiębiorstwo Państwowe z siedzibą w B.. Zarządzeniem z dnia 10 maja 1978r. wyodrębniono Zakład Energetyczny S., który działał w ramach Zakładów Energetycznych Okręgu Północnego Przedsiębiorstwo Państwowe z siedzibą w B..

dowód: zarządzenie k. 106-107

Zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów numer nr 57 z dnia 30 grudnia 1989 r. utworzone zostało z dniem 31 grudnia 1989 r. przedsiębiorstwo państwowe pod firmą Zakład Energetyczny S. z siedzibą w S.,

dowód zarządzenie k. 108-111

W dniu 9 lipca 1993r. przedsiębiorstwo państwowe pod firmą Zakład Energetyczny S. z siedzibą w S. zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa działającą pod firmą Zakład Energetyczny S. Spółka Akcyjna w S., nastąpiło również przejęcie mienia.

dowód: zarządzenie k. 112-113, protokół k. 114-116, akt notarialny k. 117-122, postanowienie k. 123

W dniu 26 listopada 2004r. nastąpiło w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h., przeniesienie całego majątku Zakładu Energetycznego S. S.A. z siedzibą w S. na Energę Gdańską Kompanię Energetyczną SA, która zmieniła nazwę na Energa Operator Spółka Akcyjna.

dowód odpis KRS k. 82-97

Właścicielem działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgę wieczystą kw nr (...) jest wnioskodawca P. M., który nabył ja w drodze darowizny od swoich rodziców Z. i B. M.. Rodzice uczestnika nabyli przedmiotową działkę od Z. i J. K., którzy wcześniej nabyli ją w dniu 25 lutego 2000 r. od Skarbu Państwa Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

bezsporne, wypis z rejestru k. 50, umowa k. 149-157, k. 2 akt kw nr (...), umowa k. 1 akt (...)

Właścicielem działki nr(...), dla której Sąd Rejonowy w C. prowadzi księgę wieczystą kw nr (...) jest wnioskodawca P. M., który nabył ja w drodze umowy sprzedaży od rodziców w dniu 14 maja 2012 r. , którzy wcześniej nabyli ją w dniu 1 grudnia 1999 r. od Skarbu Państwa Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

bezsporne, wypis z rejestru k. 49, umowa k. 1 akt , kw nr (...), umowa k. 1 akt (...)

Sąd zważył co następuje:

Na wstępie należy wskazać, ze wnioskodawca P. M. jako właściciel przedmiotowych nieruchomości, na których znajdują się urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., stanowiące własność uczestnika ma legitymację czynną do żądania ustanowienia służebności przesyłu. Okoliczności wskazane we wniosku, dotyczące, że właścicielem nieruchomości jest wnioskodawca, a właścicielem urządzeń uczestnik postepowania są bezsporne, albowiem zostały przyznane przez uczestnika postępowania. Uczestnik w odpowiedzi na wniosek powołał się za zasiedzenie przedmiotowego prawa powołując się na samoistne posiadanie służebności przez odpowiedni okres czasu jak i zakwestionował wysokość żądanego przez właściciela nieruchomości wynagrodzenia.

Wniosek uczestnika postepowania w przedmiocie zasiedzenia służebności obciążającej nieruchomości wnioskodawcy został prawomocnie oddalony. Następnie uczestnik podnosił, że przysługuje mu prawo korzystania z nieruchomości wnioskodawcy w postaci prawa służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, które to prawo zostało nabyte przez niego z dniem 5 grudnia 1990 r.

W ocenie Sądu wniosek P. M. o ustanowienie służebności należało oddalić.

Podkreślić należy, że biorąc pod uwagę, ze przez kilkadziesiąt lat istniał spokojny stan dotyczący korzystania z działek przez przedsiębiorstwa przesyłowe (urządzenia energetyczne zostały posadowione w 1973 r.), to w pierwszej kolejności należało ustalić czy poprzednik prawny uczestnika postępowania, który uzyskał własność przedmiotowych urządzeń linii energetycznej posadowionych na przedmiotowych działkach, nie uzyskał zarazem tytułu prawnego do korzystania z działek w odpowiednim zakresie i czy tytuł ten nie przeszedł na uczestnika.

Z materiału dowodowego zebranego w sprawie bezspornie wynika, ze przez działkę nr (...) przebiega napowietrzna linia 15 kv o nr 226 i są na niej zlokalizowane trzy stanowiska słupowe związane z tą linią oznaczone numerami 18, 19 i 20. Przez działkę nr (...) przebiega napowietrzna linia nr 226 i zlokalizowane jest na niej jedno stanowisko związane z tą linią oznaczone nr 12. Nie budził wątpliwości fakt, ze przedmiotowe urządzenia zostały posadowione w 1973 roku. Powyższe okoliczności Sąd ustalił na podstawie dowodów w postaci zeznań świadka M. P. (k. 207-208), opinii biegłego sądowego L. Ł. (k. k. 232-238 oraz dokumentów tj spisu inwentarza (k. 98). Przytoczone dowody, w ocenie Sądu, są wiarygodne, albowiem są rzeczowe, konsekwentne, wzajemnie się uzupełniają tworząc logiczna całość. Przede wszystkim brak jest jakiegokolwiek dowodów, przesłanek podważających ww. materiał dowodowy. W związku z powyższym w ocenie Sądu nie budzi wątpliwości fakt, ze urządzenia energetyczne posadowione na działkach wnioskodawcy zostały wybudowane w 1973 r. Również wnioskodawca, w takcie wysłuchania (por. k. 129), przyznał, ze odkąd pamięta to urządzenie te stały na przedmiotowych gruntach.

Z materiału dowodowego, jak i z oświadczeń stron, wynika również, ze w chwili ich posadowienia przedmiotowe działki stanowiły własność państwową. Dopiero w dniu 25 lutego 2000 roku działkę nr (...) nabyli od Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa Z. i J. K., którzy następnie zbyli ją rzecz rodziców wnioskodawcy Z. i B. M., którzy przekazali ją w drodze darowizny wnioskodawcy P. M. ( wypis z rejestru k. 50, umowa k. 149-157, k. 2 akt kw nr SL1Z/00031532/8, umowa k. 1 akt SL1Z 00023933). Działka (...) została nabyta od Skarbu Państwa Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w dniu 1 grudnia 1999 r. przez rodziców wnioskodawcy, którzy następnie w drodze umowy sprzedaży w dniu 14 maja 2012 r. przekazali ją wnioskodawcy ( por. wypis z rejestru k. 49, umowa k. 1 akt , kw nr (...), umowa k. 1 akt (...))

W związku z powyższym nie budzi wątpliwości fakt, ze w chwili posadowienia urządzeń linii energetycznej, ww. urządzenia jak i grunty były własnością państwową. Przedsiębiorstwa państwowe, będące poprzednikami prawnymi uczestnika mając w zarządzie te urządzenia, korzystały z tych działek w zakresie niezbędnym do ich eksploatacji w ramach konstrukcji jednolitej własności państwowej i wykonywały tylko uprawnienia należące do sfery mienia państwowego. Korzystanie to było więc oparte na odpowiednim tytule prawnym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 314/08).

Wskazać należy, ze do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3 poz. 11), tj. do dnia 1 lutego 1989 r., obowiązywała zasada jednolitej własności państwowej, zgodnie z którą Państwo było jedynym właścicielem całego mienia państwowego, niezależnie od tego, w czyim zarządzie mienie to się znajdowało. W konsekwencji Państwu przysługiwały także uprawnienia właścicielskie co do mienia pozostającego w zarządzie przedsiębiorstw państwowych, a więc odrębnych od Skarbu Państwa osób prawnych. W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz w doktrynie dominował wówczas pogląd, że państwowym osobom prawnym przysługuje względem przydzielonych im części mienia ogólnonarodowego szczególnego rodzaju prawo podmiotowe, określane zazwyczaj jako prawo zarządu lub prawo do tzw. zarządu operatywnego. Państwowe osoby prawne nie miały jednak żadnych praw podmiotowych do zarządzanego przez nie mienia, które mogłyby przeciwstawić Państwu. Tak rozumianą zasadę jednolitej własności państwowej odnoszono też do posiadania, co oznaczało, że Skarb Państwa był nie tylko właścicielem, ale i posiadaczem rzeczy pozostających w zarządzie państwowych osób prawnych. Z dniem 1 lutego 1989 r., w wyniku nowelizacji art. 128 k.c. na mocy powołanej wyżej ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r., doszło do uchylenia konstrukcji jednolitej własności państwowej, dzięki czemu państwowe osoby prawne uzyskały zdolność prawną do nabywania prawa własności i innych praw rzeczowych.

Z dniem 5 grudnia 1990 r., z chwilą uwłaszczenia państwowych osób prawnych, wynikającego z art. 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79 poz. 464 ze zm.) doszło do objęcia w posiadanie służebności, na którą składają się urządzenia przesyłowe wskazane we wniosku. Zgodnie z tą regulacją grunty stanowiące własność Skarbu Państwa będące w dniu 5 grudnia 1990 r. w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa stawały się z tym dniem z mocy samego prawa przedmiotem użytkowania wieczystego tych podmiotów, a budynki, lokale i urządzenia wzniesione na tych nieruchomościach stawały się własnością tych osób prawnych. Przedsiębiorstwo państwowe nabyło urządzenia przesyłowe, ale miało jednocześnie tytuł prawny do korzystania z nieruchomości Skarbu Państwa w zakresie niezbędnym do ich eksploatacji. Jeżeli więc w ramach procesu uwłaszczenia państwowych osób prawnych następowało ich majątkowe usamodzielnienie, to należy przyjąć, że uwłaszczenie to skutkowało nie tylko przekształceniem przysługującego im zarządu urządzeń przesyłowych w prawo ich własności, ale też przekształceniem owego tytułu prawnego we właściwe prawo podmiotowe, uprawniające je do (dalszego) korzystania z nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa, na których posadowione były przedmiotowe urządzenia. Prawem powstającym w wyniku przekształcenia dotychczasowego tytułu do korzystania z nieruchomości państwowych w zakresie niezbędnym do eksploatacji uzyskanych na własność i posadowionych na tych nieruchomościach urządzeń - w ówczesnym stanie prawnym - była służebność gruntowa o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Przyjmuje się, że skoro możliwe było umowne nabycie albo zasiedzenie takiej służebności przed wejściem w życie przepisów art. 305 ¹ i nast. KPC, wprowadzających służebność przesyłu (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2003 r., III CZP 79/02, OSNC 2003, nr 11, poz. 142, z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08, Biuletyn SN 2008, nr 10, s. 8, z dnia 27 czerwca 2013 r., III CZP 31.13, OSNC 2014, nr 2, poz. 11), to mogła ona również powstać z mocy prawa jako rezultat uwłaszczenia państwowej osoby prawnej. W związku z powyższym, z chwilą uzyskania - na podstawie ustawy z grudnia 1990 r. - własności urządzeń przesyłowych, posadowionych na nieruchomościach będących wówczas własnością Skarbu Państwa, przedsiębiorstwo państwowe uzyskiwało - z mocy prawa oraz jako prawo związane z własnością tych urządzeń i obciążające owe nieruchomości - służebność gruntową odpowiadającą treścią służebności przesyłu ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2016 r., IV CSK 510/15).

Powyższe prawo jako powstałe z mocy prawa objęte jest działaniem art. 7 pkt 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 707 ze zm.) i obliguje wobec tego każdoczesnego właściciela nieruchomości, na których posadowione są urządzenia przesyłowe, do znoszenia ich istnienia, jak również uprawnia każdoczesnego właściciela urządzeń do korzystania z nieruchomości w odpowiednim zakresie.

W związku z powyższym przyjmując, ze poprzednik prawny uczestnika postępowania (Zakład Energetyczny Słupsk w S.), który uzyskał własność przedmiotowych urządzeń linii energetycznej posadowionych na przedmiotowych działkach, uzyskał również tytuł prawny do korzystania z działek tj służebność gruntową odpowiadającą treścią służebności przesyłu, to tym samym wniosek należało oddalić. W ocenie Sądu nie budzi również wątpliwości, ze uczestnik postępowania jest następcą prawnym ww przedsiębiorstwa państwowego Zakładu Energetycznego Słupsk w S., albowiem zostało to wykazane dowodami w postaci: zarządzenia Ministra Przemysłu i Handlu nr 205/ORG/93 (k. 112), aktem notarialnym z dnia 12 lipca 1993r. (k. 117 – 123), protokołem zdawczo – odbiorczym (k. 114-116).

W pkt 2 postanowienia Sąd orzekł, na mocy art. 520 § 1 k.p.c., że wnioskodawca i uczestnik postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.