Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2013 roku.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w IV Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący SSA Andrzej Szawel

Sędziowie SO Marta Legeny-Błaszczyk

SO Krzysztof Gąsior (spr.)

Protokolant Dagmara Szczepanik

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Piotrkowie Trybunalskim Izabeli Stachowiak

po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2013 roku

sprawy A. K.

oskarżonego z art.270§1 kk w zb. z art.284§1 kk w zw. z art.12§1 kk, art.284§1 kk, art.77 pkt 1 ustawy "o rachunkowości"

z powodu apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońców

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 5 marca 2013 roku sygn. akt II K 830/12

na podstawie art.437§2 kpk i art.438 pkt 2 kpk uchyla zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego A. K. i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim.

Sygn. akt. IV Ka 343/13

UZASADNIENIE

A. K. został oskarżony o to, że:

I. w okresie czasu od dnia 23 kwietnia 2009 r. do końca 2009r. w N., będąc prezesem (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N., posługując się jako autentyczną podrobioną fakturą VAT nr (...) zabrał w celu przywłaszczenia z kasy Spółdzielni kwotę 1096 złotych tytułem zapłaty za niewykonaną przez „M.M. (...)” usługę spawania pieca CO;

- tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k. w zb. z art. 278§ 1 k.k. i w zw. z art. 12§1 k.k.

II. w okresie czasu od 01 lipca 2005 r. do dnia 30 września 2009 r. w N. będąc prezesem (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N. przywłaszczył pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 12.034,87 złotych w zamian za wypożyczanie rusztowań „ (...)”, będących własnością Spółdzielni innym osobom;

- tj. o czyn z art. 284§1 k.k.

III. w okresie czasu od 01 lipca 2005 r. do dnia 30 września 2009 r. w N. będąc prezesem (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w N. wbrew przepisom ustawy „o rachunkowości” nie ewidencjonował w księgach rachunkowych i jej rejestrach VAT, przychodów ani też wpływu należności z tytułu usług wypożyczenia rusztowań „ (...)”, będących własnością Spółdzielni;

- tj. o czyn z art. 77 pkt 1 ustawy o rachunkowości.

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 5 marca 2013 roku, sygn. akt II K 830/12, uznał oskarżonego A. K. za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów z tą zmianą w ich opisie, że za datę końcową przyjął dzień 30 czerwca 2009 roku oraz z tą zmianą w opisie czynu I, że przyjął kwotę przywłaszczenia 1.196 złotych oraz że czyn I wypełnił dyspozycję art. 270§1 k.k. i art. 284§1 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k. i za tak przypisany:

- czyn I na podstawie art. art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11 §3 k.k. wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności i grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych po 10 zł stawka,

- za czyn II na podstawie art. art. 284 § 1 k.k. wymierzył mu karę 9 miesięcy pozbawienia wolności i grzywnę w wysokości 80 stawek dziennych po 10 zł stawka,

- za czyn III na podst. art. 77 pkt 1 ustawy o rachunkowości wymierzył karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. za zbiegające się przestępstwa wymierzył oskarżonemu karę łączną 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych po 10 złotych stawka.

Wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonemu na okres 3 lat, a na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody, poprzez wpłatę na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej kwot: 1196 złotych tytułem czynu I i kwoty 12.034,87 złotych tytułem czynu II.

Zasądził od Skarbu Państwa wynagrodzenie dla obrońcy z urzędu, natomiast oskarżonego obciążył kwotą 10.000 złotych, tytułem częściowego zwrotu wydatków postępowania.

Postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2013 roku Sąd Rejonowy sprostował oczywistą omyłkę pisarską zawartą w wyroku w ten sposób, że w pkt 1 wyroku w rozstrzygnięciach o wymiarze kary za czyn I i II, po wyrazach „pozbawienia wolności i...”, a przed wyrazami „grzywny”, dwukrotnie wpisał: ,,na podstawie art. 33 §2 k.k.”.

Powyższy wyrok został zaskarżony apelacjami przez obrońców oskarżonego praz Prokuratora Rejonowe­go w P..

Apelacja obrońcy z wyboru oskarżonego zaskarżyła powyższy wyrok w całości na korzyść oskarżonego A. K..

Apelacja wywiedziona z podstawy art. 438 pkt 1 – 3 k.p.k. zarzuciła mu:

- obrazę przepisów postępowania:

1.  art. 167 k.p.k., art. 170 § 3 k.p.k. poprzez nie dopuszczenie i zupełne nie odniesienie się do wniosków dowodowych oskarżonego A. K., zawartych w piśmie procesowym z dnia 4.12.2012 r. (data wpływu do Sądu 6.12.2012 r.),

2.  art. 424 § 1 pkt. 1 in fine, poprzez nie wskazanie w uzasadnieniu ww. wyroku dowodów, które Sąd uznał za niewiarygodne i nie wskazanie przyczyn odmowy im waloru wiarygodności, w tym, w szczególności dowodów wnioskowanych przez oskarżonego;

3.  art. 410 k.p.k., poprzez oparcie zaskarżonego orzeczenia nie na całokształcie okoliczności sprawy, wobec niedopuszczenia dowodów wnioskowanych przez oskarżonego (niewyjaśnienie całokształtu okoliczności w sprawie),

4.  art. 7 k.p.k., poprzez ukształtowanie przez organ orzekający w sprawie swojego przekonania w sposób dowolny, bez przeprowadzenia w przedmiotowej sprawie pełnego postępowania dowodowego i zupełnego pominięcia wniosków dowodowych oskarżonego,

5.  art. 624 § 1 k.p.k. poprzez obciążenie oskarżonego kosztami postępowania w kwocie 10.000 złotych, w sytuacji ustalenia przez Sąd Rejonowy, iż oskarżony osiąga minimalny dochód;

- obrazę przepisów prawa materialnego:

1. art. 270 § 1 k.k., poprzez uznanie, iż oskarżony posługiwał się dokumentem podrobionym czy przerobionym, w sytuacji gdy faktura VAT (...) w rezultacie takim dokumentem nie była;

2. art. 284 § 1 k.k. przez brak czynności wykonawczej w zachowaniu oskarżonego niezbędnej do uznania A. K. za winnego dopuszczenia się tego przestępstwa;

- błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za jego podstawę, a mających wpływ na treść wyroku przez ustalenie na podstawie niepełnej i nieprawidłowej oceny dowodów, że oskarżony A. K. dopuścił się przypisanych mu czynów.

W konkluzji skarżąca wniosła o:

- przeprowadzenie na podstawie art. 452 § 2 k.p.k. w postępowaniu odwoławczym dowodów wnioskowanych przez oskarżonego w piśmie procesowym z dnia 4.12.2012 r. (data wpływu: 6.12.2012 r.),

- zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od dokonania przypisanych mu czynów, ewentualnie,

- uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Na rozprawie apelacyjnej obrońca oskarżonego z wyboru cofnęła pierwszy z wniosków apelacyjnych, popierając natomiast oba pozostałe.

Apelacja obrońcy z urzędu oskarżonego zaskarżyła powyższy wyrok w całości i zarzuciła mu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę, polegający na uznaniu winy oskarżonego, pomimo braku jednoznacznych dowodów potwierdzających stawiane mu zarzuty.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnie­nie oskarżonego od popełnienia zarzucanych mu czynów lub o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego prawidłowego rozpoznania.

Apelacja prokuratora zaskarżyła powyższy wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego. Apelacja ta wywiedziona z podstawy art. 438 pkt 1 k.p.k. zarzuciła wyrokowi obrazę przepisów prawa materialnego - art. 86 § 2 k.k., poprzez bezpodstawne powołanie tej normy w podstawie prawnej wymierzenia oskarżonemu kary łącznej grzywny w wymiarze 100 stawek dziennych po 10 zł każda stawka, podczas gdy wskazany przepis ma zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy połączeniu podlegają kary grzywny wymierzone w dwóch lub więcej wyrokach, a więc gdy dochodzi do orzekania kary łącznej w wyroku łącznym.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wyeliminowanie z podstawy prawnej orzeczenia wobec oskarżonego A. K. kary łącznej pozbawienia wolności i grzywny przepisu art. 86 § 2 k.k. i przyjęciu, iż podstawą rozstrzygnięcia w tym zakresie stanowi jedynie koniunkcja przepisów art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacje okazały się zasadne w takim stopniu, iż na skutek ich wniesienia zaistniały podstawy do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz przebiegu dotych­czasowego postępowania, nie upoważnia bowiem do rozstrzygnięcia merytorycz­nego, jako że nie pozwala na ocenę, czy zapadłe orzeczenie jest trafne, a zarzuty skarżących zasadne. Stwierdzić natomiast należy, iż Sąd Rejonowy w trakcie roz­poznania przedmiotowej sprawy, dopuścił się tego rodzaju obrazy przepisów prawa procesowego, która mogła mieć istotny wpływ na treść wydanego przezeń wyroku.

Przechodząc do szczegółowych rozważań, Sądowi meriti należy zarzucić przede wszystkim, iż z niezrozumiałych względów, Sąd ten odstąpił od przeprowadzenia dowodów zgłoszonych przez oskarżonego w piśmie z dnia 6.12.2012 roku (k. 384 – 385). Przecież z treści tegoż pisma wynika, iż wskazane w nim osoby, miałyby zeznawać na okoliczności, które mają bezpośredni związek z postawionymi oskarżonemu zarzutami. Wprawdzie oskarżony nie składał w niniejszej sprawie wyjaśnień, jednakże z treści owego pisma wynika, jaka jest jego linia obrony (część pieniędzy za fakturę (...) miała odebrać M. M. (1), natomiast pieniądze, które wpłynęły z wynajmu rusztowań miał przeznaczyć na remont kotłowni). Zgłoszone przez oskarżonego dowody miałyby właśnie potwierdzić wersję oskarżonego, a tym samym, w zamiarze oskarżonego, uwolnić go od odpowiedzialności karnej, przynajmniej za dwa pierwsze z zarzucanych mu przestępstw. Oczekiwać zatem należałoby, że Sąd meriti dowody te przeprowadzi, a jeśli nie, to – w sposób przewidziany przepisami – oddali owe wnioski dowodowe, przedstawiając przekonywujące argumenty, za takim właśnie rozstrzygnięciem. Tymczasem Sąd Rejonowy, ani dowodów tych nie przeprowadził, ani wniosków dowodowych nie oddalił. Na marginesie zaznaczyć zresztą należy, że z uwagi na realia sprawy i charakter postawionych tez dowodowych, doprawdy bardzo trudno znaleźć byłoby argumenty, przemawiające za oddaleniem przeprowadzenia dowodów wnioskowanych przez oskarżonego.

Stwierdzone uchybienie stanowi naruszenie przepisów art. 2 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 167 k.p.k. i art. 366 § l k.p.k., które mogło mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Opisanych powyżej braków postępowania dowodowego Sąd Okręgowy nie jest władny sam naprawić. Ich konwalidacja w postępowaniu odwoławczym, po­przez przesłuchanie de facto 9 świadków, a więc niemal taką samą liczbę, jaką przesłuchał Sąd meriti (nie licząc już nawet przeprowadzania dowodu z wnioskowanych dokumentów), wymagałaby bowiem uzupełnienia przewodu sądowego w zakresie znacznie przekraczającym uprawnienia tegoż Sądu II in­stancji, wynikające z art. 452 § 2 k.p.k. Przepis ten stanowi odstępstwo od za­sady, iż postępowanie dowodowe powinno być przeprowadzone w całości przez Sąd I instancji, a więc wynikająca z niego możliwość uzupełnienia przewodu są­dowego „w wyjątkowych wypadkach” nie może być interpretowana rozszerzająco. Sąd II instancji, w modelu postępowania karnego przyjętym przez polskiego usta­wodawcę, pełni natomiast funkcje kontrolne. Istotnym jest też i to, że po przeprowadzeniu dowodów wnioskowanych przez oskarżonego, Sąd odwoławczy nie mógłby „uciec” od dokonywania ponownej, całościowej oceny wiarygodności zgromadzonych w sprawie dowodów. N.­słoby za sobą taki skutek, że strona nie zgadzająca się z dokonaną w ten sposób oceną, wyrażoną w orzeczeniu, nie podlegającym już przecież zaskarżeniu w zwy­kłym trybie, zostałaby pozbawiona realnej możliwości odwołania się i przed­stawienia swoich kontrargumentów wyższej instancji (tzw. utrata prawa do jednej instancji).

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że zaskarżony wyrok zapadł z obrazą przepisów prawa procesowego, która mogła mieć istotne znaczenie dla treści merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie. Uchybienie, jakie zaistniało przy rozpoznawaniu sprawy w I instancji sprawiło, że nie jest możliwe merytoryczne ustosunkowanie się przez Sąd odwoławczy, co do trafności zaskarżonego wyroku.

W konsekwencji zaskarżony wyrok należało uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim.

Wobec zaistnienia wyżej omówionych uchybień procesowych, skutkujących w efekcie uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do jej ponow­nego rozpoznania, ustosunkowanie się do podnoszonych w skargach apelacyjnych zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych, czy też obrazy prawa materialnego, aktualnie należy uznać za przedwczesne (art. 436 k.p.k.).

Dlatego też powyższe rozważania Sądu odwoławczego ograniczone zostały do przedstawienia tylko tych uchybień, które legły u podstaw uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Trudno jednakże choćby jednym zdaniem nie odnieść się do zarzutu obrońcy z wyboru oskarżonego, co do braku możliwości przypisania oskarżonemu wypełnienia znamion przestępstwa z art. 270 § 1 k.k.. Rzeczywiście, jeżeliby przyjąć, że M. M. (2) (uprawniony do wystawiania dokumentów w imieniu firmy (...).M. (...)), wystawił fakturę, która opiewała na wykonanie określonych prac, które w istocie nie były zrealizowane – co oczywiście wymaga udowodnienia – to bardziej adekwatnym byłoby przyjęcie konstrukcji fałszu intelektualnego (poświadczenia nieprawdy w dokumencie), aniżeli fałszu materialnego, ze wszystkimi tego konsekwencjami dla oskarżonego.

Jednocześnie należy jednak wyraźnie podkreślić, iż Sąd odwoławczy nie wyraża w przedmiotowym uzasadnieniu swoje­go stanowiska, ani też sugestii, co do samego merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie, pozostawiając tę decyzję Sądowi meriti, który podejmie ją po przeprowadzeniu po­stępowania dowodowego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji winien w szczególności:

- przeprowadzić postępowanie dowodowe, szczegółowo przesłu­chując wszystkich zgłoszonych przez strony świadków, chyba że jakiś wniosek dowodowy zostanie oddalony stosownie do treści przepisu art. 170 k.p.k.;

- dążyć do wyjaśnienia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, w tym również do zweryfikowania twierdzeń oskarżonego podniesionych w piśmie z dnia 6.12.2012 roku (k. 384 – 385); szerzej także zbadać kwestię, czy przed kadencją oskarżonego, w Spółdzielni Mieszkaniowej w N., właściwie ewidencjonowano w księgach rachunkowych i rejestrach przychody oraz wpływy należności z usługi wypożyczania rusztowań i jak to wyglądało, gdy oskarżony przestał być Prezesem (co pozwoli bardziej wnikliwie ocenić ewentualne zawinienie w zakresie czynu III aktu oskarżenia);

- ustalić, w jaki sposób zakończyła się sprawa karna przeciwko M. M. (2), w związku z wystawieniem przez niego faktury (...);

- dokonać wyczerpującej oceny poszczególnych dowodów, a zwłaszcza oso­bowych źródeł dowodowych, zgodnie z treścią art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 5§2 k.p.k. i art. 410 k.p.k., a w ewentualnym pisemnym uzasadnieniu rozstrzygnięcia, wskazać którym dowodom Sąd dał wiarę i dlaczego oraz z jakich powodów nie uznał za wiarygodnych dowodów przeciwnych (art. 424 § l pkt l k.p.k.); jeżeli da­ny dowód okaże się tylko częściowo wiarygodny, to w uzasadnieniu wyroku winno znaleźć się wskazanie, w której części dowód ten jest wiarygodny, a w jakiej zaś nie oraz jakie były powody takiej oceny.