Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Skolimowska

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Banku (...) S.A. w W.

przeciwko R. K. i A. K.

o zapłatę

I.  Oddala powództwo;

II.  Zasądza od Banku (...) S.A. w W. na rzecz R. K. i A. K. kwotę 7 200 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i nie obciąża powoda kosztami procesu w pozostałym zakresie.

Sygn. akt I C 607/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 kwietnia 2017 roku Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie solidarnie od R. K. i A. K. kwoty 327 173,38 złotych wraz z odsetkami umownymi od kwoty 323 729,75 złotych, liczonymi od dnia 1 listopada 2015 roku do dnia zapłaty, według zmiennej stopy procentowej w wysokości 1,5%, ustalanej w oparciu o stopę referencyjną WIBOR 6M, zaokrągloną do czwartego miejsca po przecinku. Roszczenie odsetkowe ograniczył do odsetek maksymalnych, o których mowa w art. 484 § 2 ¹ k.p.c. Ograniczył również odpowiedzialność pozwanych do nieruchomości obciążonej na rzecz powoda hipoteką, dla której Sąd Rejonowy w Mińsku Mazowiecki prowadzi księgę wieczystą numer (...). W uzasadnieniu pozwu wskazał, że podstawą roszczenia jest umowa z dnia 17 marca 2009 roku, na podstawie której Bank (...) S.A. w W. udzielił pozwanym kredytu w kwocie 350 000 złotych. Wierzytelność banku zabezpieczono hipotekami ustanowionymi na nieruchomości pozwanych – hipoteką umowną zwykłą w wysokości 350 000 złotych i hipoteką umowną kaucyjną w wysokości 175 000 złotych. Podał, że pozwani nie wywiązali się z zapisów zawartej umowy. Stwierdził, że pismem z dnia 12 listopada 2015 roku wezwał ich do zapłaty roszczenia, lecz pozwani nie spełnili w całości swego zobowiązania. Na dochodzoną pozwem kwotę składał się kapitał – 323 729,75 złotych i odsetki karne w wysokości 3 443,73 złotych (pozew – k. 2-4).

Pismem z 19 maja 2016 roku powód ograniczył powództwo o kwotę 2 000 złotych, podnosząc, iż pozwani w dniu 21 kwietnia 2016 roku dokonali wpłaty w tejże wysokości, która została zaliczona na poczet kapitału (pismo – k. 69-69v).

Pismem z dnia 20 czerwca 2016 roku powód wskazał, że zmiana wysokości odsetek umownych przy ustalaniu wysokości stopy procentowej od żądania głównego zmieniała się co pół roku: w dniach 17 marca i 17 września, poczynając od 2010 roku a kończąc na 2016 roku. Powód ograniczył powództwo o kolejne 2 000 złotych, wpłacone przez pozwanych 31 maja 2016 roku (pismo – k. 75-75v).

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania na ich rzecz. Podali, że należności kredytowe kontroluje firma windykacyjna, która poinformowała ich o wypowiedzeniu umowy kredytowej, powołując się na opóźnienie w zapłacie rat. Zakwestionowali zasadność wypowiedzenia, gdyż każdorazowo spłacali zaległości wraz z odsetkami (odpowiedź na pozew – k. 120-121).

Na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 stycznia 2017 roku ustanowiono dla pozwanych pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata (postanowienie z uzasadnieniem – k. 169-170).

W piśmie procesowym z dnia 11 stycznia 2017 roku powód cofnął powództwo bez zrzeczenia się roszczenia w zakresie kwoty 10 000 złotych, wskazując, iż pozwani dokonali wpłat po 2 000 złotych w dniach: 20 czerwca 2016 roku, 20 lipca 2016 roku, 19 sierpnia 2016 roku, 22 września 2016 roku i 20 października 2016 roku. Wpłaty zostały zaliczone na poczet niespłaconego kapitału, który według powoda wynosi 309 729,75 złotych (pismo procesowe powoda – k. 174-175).

Pismem procesowym z 3 kwietnia 2017 roku powodowie kwestionowali zasadność wypowiedzenia umowy oraz skuteczność dokonania tej czynności (pismo procesowe pozwanych – k. 184-184v).

W dniu 7 czerwca 2017 roku powód cofnął pozew bez zrzeczenia się roszczenia (pismo procesowe powoda – k. 200).

Powodowie w piśmie procesowym z 19 czerwca 2017 roku nie wyrazili zgody na cofnięcie powództwa. Podtrzymali dotychczasowe stanowisko w sprawie, a także wnieśli o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, które nie zostały uiszczone na rzecz pełnomocnika z urzędu w całości ani w części (pismo procesowe – k. 202-202v).

W dniu 7 lipca 2017 roku powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia co do 16 000 złotych, stwierdzając, iż pozwani dokonali następujących wpłat: w dniu 15 marca 2017 roku – 10 000 złotych, w dniu 19 kwietnia 2017 roku – 2 000 złotych, w dniu 17 maja 2017 roku – 2 000 złotych, w dniu 19 czerwca 2017 roku – 2 000 złotych. Wyraził chęć zawarcia ugody w sprawie. W przypadku zaś nieosiągnięcia porozumienia wniósł o zasądzenie od pozwanych kwoty 297 173,38 złotych wraz z umownymi odsetkami od kwoty 293 729,75 złotych, liczonymi od 1 listopada 2015 roku do dnia zapłaty, naliczanymi według zmiennej stopy procentowej w wysokości 1,5%, ustalanej w oparciu o stopę referencyjną WIBOR 6M, zaokrągloną do czwartego miejsca po przecinku. Powód stwierdził, że wystarczającą przesłanką do wypowiedzenia umowy kredytu było opóźnienie w płatności umówionych rat kredytu. Podniósł, że umowa kredytowa została skutecznie wypowiedziana pismem z 3 października 2013 roku, którą za zwrotnym potwierdzeniem odbioru wysłał na znany mu adres pozwanych. Podał, że po dokonaniu wypowiedzenia pozwani dokonują systematycznych spłat w wysokości 2 000 złotych miesięcznie (pismo procesowe powoda – k. 220-220v).

W piśmie procesowym z dnia 21 lipca 2017 roku pozwani postawili podstawowy warunek, pod którym możliwa byłaby ugoda w sprawie. Warunkiem było cofnięcie wypowiedzenia umowy kredytowej przez powoda (pismo procesowe pozwanych – k. 238-240).

W piśmie procesowym z 19 września 2017 roku powód wskazał, że w przypadku gdyby Sąd stwierdził brak skuteczności dokonanego wypowiedzenia umowy to jako wypowiedzenie należy traktować pozew w niniejszej sprawie (pismo procesowe powoda – k. 248-249).

Strony nie doszły do porozumienia co do warunków ugody. Podtrzymały swe wcześniejsze stanowiska. Powód wniósł o zasądzenie kwoty 293 729,75 złotych z odpowiednimi odsetkami umownymi. Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa (protokół z rozprawy – k. 254-257, pismo procesowe pozwanych – k. 238-240).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 17 marca 2009 roku Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w W., jako kredytodawca, oraz A. K. i R. K., jako kredytobiorcy, zawarli umowę kredytu budowlanego w złotych, oznaczoną numerem (...).

Bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 350 000 złotych na okres do 17 marca 2045 roku celem rozbudowy i nadbudowy budynku mieszkalnego o powierzchni użytkowej 327,8 m ², posadowionego na działce ew. nr (...) i (...), o powierzchni 2 417 m ² w M. przy ulicy (...).

Kredytobiorcy zobowiązali się do zapewnienia do dziesiątego dnia każdego miesiąca, następującego po miesiącu, w którym nastąpiła wypłata kredytu, na odpowiednim koncie bankowym środków na spłatę zobowiązań wynikających z umowy. Wysokość zobowiązania wynikała z doręczanego harmonogramu.

Zgodnie z § 12 umowy kredytowej bank mógł wypowiedzieć umowę kredytu w przypadku stwierdzenia, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane lub w razie utraty przez kredytobiorców zdolności kredytowej. W szczególności dotyczyło to przypadków naruszenia postanowień umowy lub regulaminu a także ujawnienia, że kredytobiorcy złożyli fałszywe dokumenty lub niezgodne z prawdą oświadczenia. Na mocy umowy bankowi przysługują odsetki za opóźnienie w wysokości 1,5 stopy oprocentowania kredytu obowiązującego w terminach zalegania z zapłatą, nie więcej niż czterokrotność wysokości kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, z tytułu niespłaconych w terminie rat kredytu. Bank zobowiązał się do wysyłania kredytobiorcom pisemnej informacji o fakcie opóźnienia w spłacie kredytu. Bank zobowiązał się również do wysyłania wezwań do zapłaty listem poleconym (§ 5 umowy). Kredytobiorcy zobowiązali się do informowania na piśmie banku o zmianach dotyczących swojej sytuacji prawnej i majątkowej, w szczególności o zmianie adresu zameldowania i miejsca zamieszkania (§ 7 pkt 10 umowy). Zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiły między innymi hipoteki zwykła i kaucyjna, ustanowione na nieruchomości, na której wybudowany jest budynek mieszkalny, który podlegał rozbudowie za środki uzyskane z kredytu (poświadczona za zgodność z oryginałem kopia umowy – k. 13-17, odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) – k. 8-9).

Pismem z dnia 17 września 2013 roku bank informował kredytobiorców o zmianie oprocentowania kredytu, przesyłając harmonogram spłat kredytu/odsetek w okresie od października 2013 roku do marca 2014 roku. Pismo nadano na ówczesny adres zamieszkania kredytobiorców przy ulicy (...) w M. (kopia pisma z 17/09/2013 – k. 129 i 131, dowód z uzupełniającego przesłuchania pozwanego – k. 256-257).

R. K. i A. K. spłacali raty kredytu w kwotach niższych od rat ustalonych harmonogramem spłat ( kopia pisma z 17/09/2013 – k. 129 i 131, kopia historii rachunku – k. 139, kopia historii rachunku – k. 185-186, poświadczone za zgodność z oryginałem kopie historii rachunku – k. 221-223 i 224-231v).

W dniu 14 października 2013 roku Bank (...) S.A. w W. skierował pod (...) adres przy ulicy (...) pisma, w których zawarł oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu nr (...). Bank powoływał się na brak spłaty wymagalnych należności kredytowych. Pismo po podwójnej awizacji powróciło do adresata (poświadczone za zgodność z oryginałem kopie pism – k. 10-10v i 11-11v, poświadczone za zgodność z oryginałami potwierdzenia odbioru – k. 12).

W 2014 roku R. K. i A. K. prowadzili korespondencję z bankiem oraz spółką (...) sp. z o.o. w W.. Kwestionowali zasadność wypowiedzenia umowy. Podali, że bank nie wysłał do nich informacji o wysokości zadłużenia kredytowego. Podali, iż nie otrzymali oświadczenia banku o wypowiedzeniu umowy kredytowej. Wnieśli o przesłanie zestawienia ich aktualnych zaległości, a także o wysłanie rozliczenia dokonanych już wpłat. W piśmie datowanym na 7 stycznia 2014 roku (...) sp. z o.o. w W. wezwał kredytobiorców do zapłaty kwoty 340 502,17 złotych, zastrzegając, iż w braku podjęcia spłaty bankowi będzie przysługiwało prawo do wypowiedzenia umowy i wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Pismem datowanym na 30 stycznia 2014 roku spółka stwierdziła, że umowa kredytu została już wypowiedziana (kopia koperty – k. 122, kopie potwierdzeń nadania – k. 123, kopia pisma datowanego na 6/03/2014 r. – k. 124, kopia pisma datowanego na 22.02.2014 r. – k. 125-126, kopia pisma datowanego na 13/01/2013 – k. 128, kopia pisma datowanego na 7.01.2014 – k. 130, kopia pisma datowanego na 7.03.2014 – k. 132, kopia pisma datowanego na 28-02-2014 r. – k. 133, kopia pisma datowanego na 30.01.2014 – k. 134).

Dnia 30 kwietnia 2015 roku Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. zmienił nazwę na Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. (poświadczona za zgodność z oryginałem kopia postanowienia referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie – k. 24, poświadczona za zgodność z oryginałem kopia odpisu pełnego z KRS – k. 25-65).

W dniu 1 listopada 2015 roku Bank (...) S.A. w W. wystawił wyciąg z ksiąg bankowych nr (...), w którym stwierdził, że R. K. i A. K. są zobowiązani zapłacić bankowi, na podstawie umowy kredytu nr (...), wymagalną kwotę w wysokości 330 275,08 złotych (wyciąg z ksiąg bankowych – k. 7).

W dniu 14 grudnia 2015 roku Kancelaria (...) spółka komandytowa, skierowała pod (...) adres przy ulicy (...) wezwanie do zapłaty kwoty 329.828,25 złotych z tytułu zadłużenia wynikającego z udzielonej przez Bank (...) umowy kredytowej. Zawarła w piśmie informację, iż działa na mocy pełnomocnictwa udzielonego jej przez kredytodawcę. Pismo po podwójnej awizacji zwrócono do adresata (kopie wezwań do zapłaty – k. 19 i 20, poświadczone za zgodność z oryginałami kopie potwierdzeń odbioru – k. 21-21v, k. 18).

R. K. i A. K. regulują zobowiązanie kredytowe comiesięcznie wpłacając na rzecz kredytodawcy kwotę 2 000 złotych (okoliczność bezsporna, kopia historii rachunku – k. 232-232v, dowody z przesłuchania pozwanych – k. 254-255 i 256).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie wskazanego wyżej materiału dowodowego, bowiem tworzy spójną i logiczną całość. Wartość dowodowa przywołanych dowodów z dokumentów nie była kwestionowana przez żadną ze stron ani nie budziła wątpliwości Sądu. Dowód z przesłuchania stron postępowania, ograniczony do przesłuchania pozwanych, Sąd wziął pod uwagę w zakresie, w jakim potwierdzał je pozostały materiał dowodowy. Nie zasługują na wiarę twierdzenia pozwanych o terminowej spłacie zaciągniętego zobowiązania. Wbrew tym zeznaniom Sąd ustalił, że w drugiej połowie 2013 roku, comiesięczne świadczenia na rzecz banku regulowane były w wysokości niższej od zobowiązań ustalonych harmonogramem z 17 września 2013 roku (harmonogram – k. 129, historia rachunku – k. 185-186).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Bank (...) S.A. w W. dochodził od pozwanych kwoty, która według niego jest mu należna z tytułu ciążącej na stronie pozwanej zaległości w spłacie zobowiązania kredytowego, które zostało wypowiedziane przez bank wobec niewywiązywania się przez kredytobiorców z zapisów kontraktu.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu (art. 75 ust. 1 ustawy). Ten ustawowy zapis został odwzorowany w § 12 umowy kredytowej zawartej pomiędzy poprzednikiem prawnym powoda a pozwanymi.

Wykonanie przez bank-kredytodawcę uprawnienia kształtującego w postaci wypowiedzenia umowy kredytowej może być kwalifikowane jako nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 k.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 78/03; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1987 r., IV CK 195/87). Taka kwalifikacja może prowadzić do uznania dokonanego wypowiedzenia za prawnie bezskuteczne, co czyni przedwczesnym dochodzenie przez kredytodawcę całości zadłużenia kredytowego od kredytobiorców i tym samym prowadzi do oddalenia powództwa.

Wypowiedzenie umowy kredytowej stanowi bardzo dotkliwe dla kredytobiorców uprawnienie kształtujące banku w stosunku kredytowym, bo jego wykonanie może doprowadzić do zakończenia tego stosunku przed pierwotnie ustalonym okresem spłaty kredytu. W związku z tym nie może być ono wykonane w sposób nagły, zaskakujący dla kredytobiorcy, nawet jeżeli istnieją podstawy do jego podjęcia zgodnie z treścią umowy kredytowej ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 roku, V CSK 698/14).

Sąd uznał, że w okolicznościach niniejszej sprawy oświadczenie powoda o wypowiedzeniu umowy stanowiło nadużycie uprawnienia banku w rozumieniu art. 5 k.c. Nadto dokonane zostało wbrew treści zapisów umownych, zobowiązujących powoda do informowania pozwanych o wysokości opóźnienia w spłacie kredytu i obowiązku wcześniejszego wzywania kredytobiorców do zapłaty.

Materiał dowodowy w niniejszej sprawie nie pozwolił na ustalenie, że bank przed wypowiedzeniem umowy kredytowej kiedykolwiek wzywał pozwanych do zapłaty, czy też informował ich o występujących opóźnieniach w płatnościach. Warto zauważyć, że w piśmie datowanym na 17 września 2013 roku, a więc na około miesiąc przed nadaniem w placówce pocztowej pisma wypowiadającego umowę, bank nie uprzedzał pozwanych o możliwości wypowiedzenia. Nie powoływał się na jakiekolwiek zaległości.

Badając skuteczności wypowiedzenia umowy kredytowej w wyniku skorzystania przez bank z uprawnienia najbardziej dotkliwego dla kredytobiorcy, należy rozważyć skalę i stopień naruszeń kredytobiorców z uwzględnieniem między innymi wysokości udzielonego kredytu, czasu na jaki został udzielony, dotychczasowej realizacji warunków umowy. Sąd uznał, iż w okolicznościach rozpoznawanej sprawy kredytobiorcy pozostawali w opóźnieniu przez nieznaczny okres, a kwota zadłużenia nie była znaczna w odniesieniu do wartości udzielonego kredytu i czasu na który go udzielono. Wystąpienie zaległości nie świadczyło jednoznacznie o zagrożeniu spłaty kredytu tym bardziej, że wcześniej umowa była przestrzegana przez pozwanych. Podkreślenia wymaga fakt, że pozwani od dłuższego czasu, regularnie, spłacają wobec powoda swe zobowiązanie co potwierdza przekonanie Sądu o przedwczesności decyzji o wypowiedzeniu umowy.

Sąd dokonał także oceny skuteczności wypowiedzenia umowy kredytowej, co jest decydujące dla uznania zasadności zgłoszonego przez powoda żądania. Wskutek bowiem wypowiedzenia umowy, z dniem upływu okresu wypowiedzenia, umowa o kredyt zostaje rozwiązana, stosunek kredytowy przestaje istnieć, a obowiązkiem kredytobiorców jest dokonanie natychmiastowej spłaty całości zadłużenia wobec banku, które staje się natychmiast wymagalne.

W realiach przedmiotowej sprawy nie można uznać, by doszło do skutecznego wypowiedzenia pozwanym umowy kredytowej, a ca za tym idzie by ciążył na nich obowiązek spłaty całości zadłużenia, objętego pozwem. Pozwani podnieśli, że nie otrzymali pisemnego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Dowiedzieli się o nim od spółki windykacyjnej występującej w imieniu powoda, która nie przedstawiła im dokumentu pełnomocnictwa. Powód nie wykazał by oświadczenie o wypowiedzeniu umowy zaadresowane było pod miejsce zamieszkania pozwanych. Materiał dowodowy sprawy nie potwierdza by widniejąca na dokumencie oświadczenia ulica (...) w W. była miejscem zamieszkania pozwanych. W szczególności gdy adresowane do pozwanych miesiąc wcześnie pismo nadano pod adres przy ulicy (...) w M..

Mając na uwadze powyższe Sąd powództwo oddalił.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 i art. 102 k.p.c. obciążając powoda jako stronę przegrywającą częściowo kosztami zastępstwa procesowego pozwanych. W ocenie Sądu za częściowym obciążeniem powoda kosztami procesu przemawia fakt, że choć z przyczyn wskazanych wyżej wypowiedzenie pozwanym umowy kredytowej należało uznać za bezskuteczne, to jednak pozwani jako kredytobiorcy nie czynili w pełni zadość wiążącej ich umowie, skoro w 2013 r. kredyt spłacali w niepełnej wysokości, dając bankowi podstawę do podjęcia względem nich działań windykacyjnych przez bank. Zasądzone koszty obejmują wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) w brzmieniu obowiązującym w dniu wszczęcia postępowania w sprawie. Wysokość zasądzonego wynagrodzenia odpowiada przy tym § 4 ust. 1 w zw. z § 8 pkt 7 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1801), dlatego też nie było podstaw do obciążenia Skarbu Państwa pozostałą częścią wynagrodzenia wynikającego z § 2 pkt 7 rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r.