Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 września 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy

w następującym składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2017 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku: (...) w W.

przy uczestnictwie: Prezydenta (...) W.

o wpis stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 16 grudnia 2016 r., sygn. akt Wa. XII Ns-Rej.KRS (...)

postanawia:

oddalić apelację.

SSO Renata Puchalska SSO Anna Gałas SSO Monika Skalska

Sygn. akt: XXIII Ga 1155/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 8 września 2016 r. referendarz sądowy wpisał do Krajowego Rejestru Sądowego stowarzyszenie (...) z siedzibą w W..

Uczestnik postępowania rejestrowego Prezydent (...) W. wniósł skutecznie skargę na orzeczenie referendarza sądowego.

Postanowieniem z dnia 16 grudnia 2016 r Sąd Rejonowy zaskarżone postanowienie referendarza sądowego z dnia 8 września 2016 r. i dokonany na jego podstawie wpis do Krajowego Rejestru Sądowego utrzymał w mocy.

Sąd Rejonowy ustalił, że wniosek o wpis do KRS został przesłany Prezydentowi (...) W., który przystąpił do postępowania jako uczestnik i przedstawił na piśmie uwagi do statutu stowarzyszenia. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wskazał, że wniosek stowarzyszenia zasługuje na uwzględnienie. Zdaniem Sądu Rejonowego § 28 i § 63 ust. 2 statutu nie stanowią o przyznaniu zarządowi kompetencji walnego zebrania członków, ponieważ zgodnie z § 20 ust. 1 statutu najwyższą władzą stowarzyszenia jest Walny Zjazd Towarzystwa. Sąd Rejonowy wskazał też, że statut zawiera postanowienia dotyczące trybu uzupełnienia składu komisji rewizyjnej i sądu koleżeńskiego, który to tryb wynika z § 27 ust. 4 w zw. z § 16 pkt c i d w zw. z § 43 ust. 1 statutu poprzez zastosowanie analogi, której ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach nie zabrania ani też nie podaje konkretnego trybu. Sąd Rejonowy zaakceptował też treść § 12 ust. 3, § 15 ust. 3, § 42 ust. 3 i § 67 statutu, jako wskazujących na kompetencje organów w sposób nie naruszający ustawy Prawo o stowarzyszeniach. W ocenie Sądu Rejonowego postanowienia § 40 ust. 3, §40 ust. 2 i § 41 nie naruszają równych praw członków w różnych organach stowarzyszenia, ponieważ konstrukcja przyjęta przez wnioskodawcę jest uzasadniona pełnionymi funkcjami wymagającymi dodatkowej regulacji w tym zakresie. Sąd Rejonowy nie znalazł też sprzeczności pomiędzy postanowieniami § 20 ust. 4 i § 21 ust. 2 i 3 a § 15 ust. 2 a statut w § 20 ust. 3 przyznaje uprawnienie do udziału w Walnym Zjeździe wszystkim członków. Zdaniem Sądu Rejonowego treść § 68 statutu nie narusza art. 21 ustawy Prawa o stowarzyszeniach. Sąd Rejonowy stwierdził też, że prawa nie narusza treść § 83 statutu, ponieważ może obejmować np. sytuacje, kiedy to organ nadzoru poinformowany przez członków stowarzyszenia o naruszeniach prawa występuje do sądu o uchylenie uchwały stowarzyszenia w przedmiocie pozbawienia członkostwa.

Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 16 ustawy Prawo o stowarzyszeniach.

Apelację od tego postanowienia z dnia 16 grudnia 2016 r. wywiódł uczestnik Prezydent (...) W. zaskarżając postanowienie w całości. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie art. 16 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz art. 11 ust. 1 i 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Wskazując na te zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazaniu sprawy sadowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że § 28 zdanie nagłówkowe i § 63 ust. 2 statutu świadczą o naruszeniu art. 11 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, ponieważ przyznają zarządowi i zarządowi oddziału kompetencje ogólne pozostając w otwartym katalogu. Skarżący podniósł, że nietrafne są postanowienia § 12 ust. 3, § 15 ust. 3, § 43 ust. 2 i § 67 statutu, ponieważ organy wybieralne: zarząd i sąd koleżeński, które są organami równorzędnymi i niezależnymi, w statucie mają wadliwe kompetencje i w związku z tym możliwość wpływania na swoje decyzje. Zdaniem apelującego statut zawiera też niedopuszczalne postanowienia dotyczące możliwości rozstrzygania przez zarząd odwołań od orzeczeń sądu koleżeńskiego, w których tenże sąd koleżeński jest wnioskodawcą oraz dopuszczające odmienną procedurę

pozbawienia członkostwa wobec zarządu (§ 40 ust. 3) i wobec sądu koleżeńskiego (§ 40 ust. 2 i § 41 statutu). Skarżący powołując się na treść i § 20 ust. 4 i § 21 ust. 2, 3 i 4 oraz § 15 ust. 2 wskazał na wątpliwości, co do zasad udziału w Walnym Zjeździe Towarzystwa. Skarżący wskazał też, że statut w § 68 przewiduje niedopuszczalne bezterminowe zastąpienie organu obligatoryjnego (zarządu) jednoosobowym kierownictwem (komisarzem). Apelujący nie zgodził się z argumentem Sądu Rejonowego odnośnie interpretacji treści § 83 statutu. Zdaniem apelującego również wadliwe są postanowienia statutu dotyczące liczebności składu sądu koleżeńskiego, liczby członków stowarzyszenia niezbędnych do istnienia oddziału, określenia sposobu uzupełniania komisji rewizyjnej i sądu koleżeńskiego oraz organów struktur lokalnych. Natomiast redakcja § 21 ust. 3 odwołuje się do nieistniejącego postanowienia statutu.

Apelujący wskazał też, że Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 28 lutego 2017 r. wpisał do KRS zmiany statutu stowarzyszenia z dnia 17 grudnia 2016 r. Według apelującego zmieniony statutu nie spełnia wymogów art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy Prawo o stowarzyszeniach bowiem nie określa sposobu uzupełnienia składu komisji rewizyjnej i sądu koleżeńskiego oraz organów struktur lokalnych stowarzyszenia. Nie jest także dostosowany do art. lOb ustawy, który jednoznacznie kreuje zarząd komisaryczny (§ 68 statutu), zawiera ponadto sprzeczne regulacje w zakresie zasad dokonywania zmian statutu (§ 26 ust. 1 lit. k, § 80 i § 84).

Wnioskodawca nie wniósł odpowiedzi na apelację uczestnika.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja nie zasługiwał na uwzględnienie.

Przed oceną zarzutów merytorycznych trzeba wskazać, że apelujący w dniu 7 marca 2017 r. otrzymał odpis postanowienia z dnia 28 lutego 2017 r. o wpisie zmian statutu stowarzyszenia z dnia 17 grudnia 2016 r. wraz z nowym tekstem statutu stowarzyszenia. Wnioskodawca dokonał wielu zmian statutu, w tym też w zakresie kwestionowanym wcześniej przez uczestnika. Postanowienie o wpisie zmian statutu wnioskodawcy nie zostało zaskarżone. To z kolei spowodowało, że obecna treść statutu jest inna niż będąca podstawą wpisu do KRS i kwestionowana w apelacji. Sąd drugiej instancji jest zobowiązany uwzględnić te okoliczności mające znaczenie prawne stosowanie do art. 316 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 12 § 2 k.p.c. trzeba też dodać, że uczestnik do czasu wydania orzeczenia przez sąd drugiej instancji nie zmienił swojego stanowiska.

Sąd Rejonowy rozpoznając skargę na orzeczenie referendarza sądowego w wpisie stowarzyszenia do KRS potwierdził ten wpis a postanowienia statutu stowarzyszenie uznał za zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Stanowisko to sąd drugiej instancji podziela z uzupełnieniem własnej oceny jak poniżej.

Wedle art. 16 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach, sąd rejestrowy wydaje postanowienie o wpisie stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą. Oczywiście chodzi o warunki wymienione w ustawie Prawo o stowarzyszeniach ale też i w Konstytucji oraz innych ustawach. Wymagania w zakresie zgodności dotyczą dwóch płaszczyzn: zgodności statutu stowarzyszenia z przepisami prawa oraz zgodności trybu powołania stowarzyszenia z przepisami prawa.

W niniejszej sprawie statut stowarzyszenia nie został przez sąd rejestrowy w całości oceniony w sposób wynikający z art. 16 ustawy prawo o stowarzyszeniach ale zmiany dokonane w dniu 17 grudnia 2016 r. usunęły wcześniejsze wadliwości, co sąd drugiej instancji był obowiązany uwzględnić oceniając prawidłowość wpisu stowarzyszenia do KRS. Ewentualna zmiana statutu, która mogłaby być dokonana została już podjęta, co więcej zmiany wpisano do KRS a postanowienie nie zostało zaskarżone. Sąd Okręgowy nie podziela zarzutu naruszenia art. 10 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Przepis ten stanowi, że statut stowarzyszenia określa, w szczególności: sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków (pkt 4), władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje (pkt 5).

Zdaniem apelującego zasadę równych praw członków naruszają postanowienia statutu, dopuszczające odmienne traktowanie członków organów i stosowanie odmiennej procedury pozbawienia członkostwa zarządu (§40 ust. 3 statutu) oraz członków komisji rewizyjnej i sądu koleżeńskiego (§40 ust. 2 i § 41 statutu). Zarzut ten jest nieaktualny, ponieważ w dniu 17 grudnia 2016 r. usunięto § 40 ust. 2 i 3 oraz § 41 statutu, zaś obecne postanowienia statutu nie zawierają odmiennych reguł pozbawiania członkostwa w zależności od tego, czy dana osoba zasiada w składzie oznaczonego organu. Wbrew twierdzeniom apelacji statut nie zawiera też sprzecznych unormowań co do zasad udziału w walnym zjeździe towarzystwa. W istocie w § 15 ust. 2 statutu stanowi o podejmowaniu decyzji co do utraty członkostwa honorowego przy obecności co najmniej połowy członków lub delegatów ale nie zmienia to zasady wynikającej z § 20, który określa, że najwyższą władzą jest walny zjazd, w którym uczestniczą wszyscy członkowie (uprawnienie wynikające z § 20 ust. 3) a prawo głosu mają delegaci. Zakwestionowanie przez organ nadzoru prawa uczestnictwa członka stowarzyszenia w walnym zjeździe wydaje się niedopuszczalne z punktu widzenia równości praw wszystkich członków. W rezultacie powyższej analizy postanowienia § 20 oraz § 15 statutu należy uznać za zgodne z prawem, ponieważ ustawa Prawo o stowarzyszeniach nie zawiera zakazu udziału członka stowarzyszenia w walnym zjeździe i brak jest też racjonalnych powodów do kwestionowania sposobu ustalania kworum do głosowania na walnym zjeździe, gdy zgodnie ze statutem nie jest to wyłącznie walny zjazd delegatów (takiego w statucie nie oznaczono).

Odnośnie ww. zarzutu naruszenia art. 10 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach skarżący kwestionuje też postanowienia dotyczące władz stowarzyszenia, w szczególności tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje (pkt 5). Skarżący podnosi, że statut nie zawiera postanowień dotyczących sposobu uzupełnienia składu komisji rewizyjnej i sądu koleżeńskiego. W ocenie Sądu Okręgowego zarzut ten jest niezasadny i wynika z pominięcia treści § 27 ust. 4 w zw. z § 16 lit c i d statutu. Zgodnie z aktualną treścią § 27 ust. 4 wybory wszystkich innych władz towarzystwa dokonuje się w sposób analogiczny do sposobu wyboru zarządu, a zatem przy wyborach, w tym uzupełnieniu składu komisji rewizyjnej i sądu koleżeńskiego wdrażana jest procedura obowiązująca przy wyborach zarządu. Ustawa prawo o stowarzyszeniach nie zabrania wprowadzenia jednolitej procedury wyborczej we wszystkich władzach stowarzyszenia. Nie ma też obowiązku powtarzania tożsamych postanowień statutu przy regulacjach odnośnych władz, gdy wolno posłużyć się odesłaniem do określonych już regulacji.

Dalsze uwagi skarżącego naruszenia art. 10 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach skupiają się na postanowieniach § 12 ust. 3, § 15 ust. 3, § 43 ust. 2 i § 67 statutu, przy czym nie odnoszą się do poszczególnych postanowień i nie precyzują na czym polega każdorazowo ewentualne naruszenie prawa, co utrudnia weryfikację postawionych zarzutów, w szczególności w sytuacji gdy wnioskodawca dokonał szeregu kolejnych zmian statutu znanych apelującemu. Wymienione postanowienia zostały albo zmienione albo uchylone. Obecna treść § 12 ust. 3 stanowi o uprawnieniu zarządu do określenia uchwałą zakresu obowiązku członka zwyczajnego wskazanego w § 12 ust. 2 lit e, dotyczącego podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych poprzez uczestnictwo w szkoleniach i konferencjach organizowanych przez towarzystwo. Zdaniem sądu drugiej instancji taka kompetencja zarządu w powiązaniu z jasnym i zrozumiałym a przy tym chwalebnym obowiązkiem członka zwyczajnego nie budzi wątpliwości, co więcej z pewnością nie narusza żadnego z obowiązujących przepisów prawa materialnego. W kolejnym kwestionowanym § 15 ust. 3 statutu jest obecnie postanowienie, że od uchwały zarządu o skreśleniu z listy członków, przysługuje odwołanie do walnego zebrania w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Również to postanowienie statutu, w ocenie sądu drugiej instancji nie narusza ww. przepisu art. 10 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach, co więcej zakłada możliwość odwołania się członka od niekorzystnej dla niego decyzji do najwyższej władzy stowarzyszenia. Kolejne zastrzeżenie apelującego dotyczy § 43 ust. 2 a więc postanowienia wskazującego na możliwość i tryb odwołania się od orzeczenia sądu koleżeńskiego. Sąd drugiej instancji nie dostrzega w obecnej treści tego postanowienia, gwarantującego możliwość odwołania i regulującego tryb tego odwołania, w szczególności skierowania odwołania do najwyższej władzy stowarzyszenia, takiej wadliwości, o której stanowi apelacja. Trzeba też dodać, że uczestnik mając pełną wiedzę o zmianie w dniu 17 grudnia 2016 r. treści tych postanowień statutu w żaden sposób nie zmienił swojego stanowiska, podtrzymując w dalszym ciągu sformułowane zarzuty naruszenia przez wnioskodawcę obowiązującego prawa.

Niezasadne są zarzuty naruszenia art. 11 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Zgodnie z treścią tego przepisu najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków. W sprawach, w których statut nie określa właściwości władz stowarzyszenia, podejmowanie uchwał należy do walnego zebrania członków. W ocenie apelującego kompetencje pozostałych władz powinny zostać określone w sposób wyczerpujący, zaś kryterium tego nie spełniają postanowienia § 28 zdanie nagłówkowe oraz § 63 ust. 2 zdanie tytułowe.

Sąd Okręgowy nie podziela tego stanowiska apelującego. Otóż, treść wymienionych postanowień obejmuje katalog przykładowych i zasadniczych kompetencji zarządu oraz zarządu oddziału, które są zgodne z ustawą prawo o stowarzyszeniach i pozostałymi postanowieniami statutu, z resztą apelujący do rodzaju kompetencji nie ma zastrzeżeń. Oczywistym jest, że sformułowanie „w szczególności" obejmuje kompetencje przykładowe, zasadnicze i co najważniejsze dające się opisać w sposób zrozumiały, czytelny i ogólnie przejęty. Takie sformułowania nie oznacza, że zarząd może podejmować decyzje zastrzeżone dla innych władz albo decyzje niezgodne z prawem. Co więcej, nie oznacza też, że może podejmować decyzje należące do najwyższej władzy stowarzyszenia czy w zastępstwie. Rozstrzygający w tej kwestii jest § 20 ust. 1 statutu, który jednoznacznie wskazuje, że „najwyższą władzą towarzystwa jest walny zjazd towarzystwa" (vide art. 11 ust. 11 ustawy) i identycznie odnośnie oddziału - § 58 statutu.

Chybione okazały się zarzuty naruszenia art. 10b w powiązaniu z naruszeniem art. 20 ust. 1 ustawy prawo o stowarzyszeniach. Apelujący kwestionuje tylko to, że § 68 dopuszcza bezterminowe zastąpienie obligatoryjnego organu kolegialnego terenowej jednostki organizacyjnej (zarządu) jednoosobowym kierownictwem w postaci tzw. komisarza i naruszenie kolegialności. Postanowienie to w ocenie składu orzekającego przy rozpoznaniu apelacji, w obecnym brzmieniu nie narusza żadnego z ww. przepisów ustawy prawo o stowarzyszeniach. Interpretacja tego postanowienia zaprezentowana przez apelującego nie odnosi się do ewentualnego stanu faktycznego, w którym takie postanowienie statutu będzie miało zastosowanie, co więcej zakłada bezpodstawnie, że zarząd komisaryczny ma być obligatoryjnie kolegialny. Po pierwsze powołanie komisarza nie jest bezterminowe i zarzucana bezterminowość nie jest określona w żadnym postanowieniu statutu. Przeciwnie z innych postanowień statutu, w szczególności dotyczących zjazdu oddziału wynika, że funkcja komisarza jest terminowa a termin jest determinowany zakresem jego obowiązków i trwa do czasu powołania nowych władz. Po drugie komisarz wskazany w statucie i powołany zgodnie z art. 10b ustawy nie jest zarządem, o którym stanowi art. 20 ustawy. Po trzecie określenie „zarząd" nie oznacza, że jest to organ kolegialny, ZMf co więcej żaden przepis prawa nie zabrania ustanowienia zarządu jednoosobowego. Ustawa prawo o stowarzyszeniach określa kompetencje władzy. Po czwarte ustanowienie komisarza nie narusza art. lOb ustawy, ponieważ brak tam zakazu ustanowienia jednoosobowego zarządu komisarycznego (w osobie co oczywiste komisarza). Trzeba nawet wskazać, że art. lOb ust. 3 ustawy zakłada możliwość jednoosobowego zarządu komisarycznego, jeżeli nakłada obowiązek określenia sposobu reprezentacji w zarządzie komisarycznym. Oczywistym jest, że w zarządzie jednoosobowym sposób reprezentacji jest jednoosobowy, czyli uchwała o powołaniu nie musi wskazywać sposobu reprezentacji.

Uwagi apelującego odnośnie treści § 42 ust. 2 i §43 ust. 1 są niezrozumiałe, ponieważ skład orzekający sądu koleżeńskiego został określony jasno tj. orzeka on w składzie maksymalnym pięcioosobowym albo minimalnym trzyosobowym i właściwy skład wydaje orzeczenie, od którego przewidziano odwołanie. Podobnie niezrozumiałe są wątpliwości skarżącego co do § 51 ust. 1 i § 73 lit. a., ponieważ jasno została wskazana liczba członków niezbędnych do istnienia oddziału. Odnośnie natomiast tego, że zdaniem apelującego redakcja § 21 ust. 3 odwołuje się do nieistniejącego postanowienia statutu, to byłby to słuszny zarzut ale znany apelującemu zmieniony statut uchybienia takiego już nie ma.

Odnośnie dalszych zastrzeżeń co do statutu, to wnioskodawca usunął § 83, § 84, § 85 statutu, a Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 28 lutego 2017 r. wpisał powyższą zmianę do KRS. To z kolei oznacza, że obowiązuje statut bez tych postanowień. Obecnie niecelowe jest analizowanie zarzutów skarżącego, jeżeli jego zastrzeżenia spotkały się z akceptacją wnioskodawcy a ten usunął wadliwe postanowienia, zaś powyższe zmiany Sąd Rejonowy wpisał. Wydaje się tylko, że sąd pierwszej instancji zaniechał wezwania wnioskodawcy do złożenia tekstu jednolitego statutu obejmującego rzeczywiście dokonane zmiany, ale nie jest to podstawą do odmowy wpisu. Wobec usunięcie § 84 statutu ni«h««nrij. są podtrzymywane zarzuty, co Jo sprzeczności w zakres/e zmian statutu (§ 26 ust. 1 lit. k, § 80). W treści statutu § 26 ust. 1 lit. k, § 80 jednoznacznie określają kompetencję najwyższej władzy stowarzyszenia do dokonywania zmian statutu oraz precyzują zasady dokonywania zmian statutu. Skarżący formułuje ogólne zarzuty w istocie jedynie zaprzeczając, aby wymienione enumeratywnie postanowienia były zgodne z prawem ale już nie podaje na czym opiera swoje zastrzeżenia i co konkretnie, literalnie w treści statutu narusza przepisy prawa. Trzeba też dodać, że skarżący także w tym zakresie nie zweryfikował swoich zarzutów po uzyskaniu kilka miesięcy temu wiedzy o dokonanych zmianach statutu, w dalszym ciągu podtrzymując swoje krytyczne stanowisko. W świetle powyższego nie można uznać, aby obecna treść statutu była sprzeczna z obowiązującymi przepisami prawa. Wpisanie do Krajowego Rejestru Sądowego stowarzyszenia (...) z siedzibą w W. nie narusza ustawy - Prawo o stowarzyszeniach.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 12 § 2 k.p.c. oddalił apelację Prezydenta (...) W..

SSO Renata Puchalska SSO Anna Janas SSO Monika Skalska