Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2017r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2017 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa K. B.

przeciwko A. B.

o ustanowienie rozdzielności majątkowej

na skutek apelacji powoda K. B. od wyroku Sądu Rejonowego w Ełku z dnia 5 maja 2017 r. w sprawie sygn. akt III. RC. 390/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że ustala datę ustanowienia rozdzielności majątkowej powoda K. B. i pozwanej A. B. na dzień 23.03.2016 r.

II.  zasądza od pozwanej A. B. na rzecz powoda K. B. kwotę 560,00 zł (słownie: pięćset sześćdziesiąt złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

SSO Cezary Olszewski SSO Elżbieta Iwona Cembrowicz SSO Aneta Ineza Sztukowska

Sygn. akt I. Ca. 315/17

UZASADNIENIE

Powód K. B. wystąpił przeciwko A. B. z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem 23 marca 2016 r., nie żądając przy tym zasądzenia kosztów procesu od strony pozwanej.

W uzasadnieniu żądania powód podał, że strony zawarły związek małżeński w dniu 30 kwietnia 2011 r. wskutek czego powstała między nimi wspólność majątkowa małżeńska. Dalej, powód podał, że dnia 23 marca 2016 r. wyprowadził się ze wspólnego mieszkania stron i zamieszkał w internacie wojskowym. Jednocześnie powód podał, że w dniu 01.04.2016 r. wystąpił do Sadu Okręgowego w Suwałkach z pozwem o rozwód. W sprawie tej (rozwodowej) stanowiska stron są sporne, co uzasadnia przekonanie, że toczyć się będzie ona jeszcze długo. Stąd też powód wystąpił z pozwem w sprawie niniejszej.

Pozwana A. B. uznała powództwo o ustanowienie rozdzielności majątkowej co do zasady, wnosząc jednak, by jako datę ustanowienia tej rozdzielności ustalić datę wydania wyroku przez Sąd. Pozwana argumentowała, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną doprowadzi do zubożenia jej oraz dziecka stron, umożliwiając jednocześnie powodowi oszukanie jej w kwestiach finansowych.

Wyrokiem z dnia 05 maja 2017 r. Sąd Rejonowy w Ełku ustanowił rozdzielność majątkową pomiędzy K. B. i A. B., wynikającą z zawartego przez strony w dniu 30.04.2011 r. w G. związku małżeńskiego, zarejestrowanego przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w G. i zapisanego w księdze małżeństw za numerem (...) – z dniem 23 grudnia 2016 r. (pkt I wyroku). W pozostałym zakresie Sąd ten powództwo oddalił (pkt II wyroku), a koszty postępowania w sprawie wzajemnie między stronami postępowania zniósł (pkt III wyroku).

Z ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji w oparciu o zeznania stron, i dokumenty znajdujące się w aktach sprawy (odpis zupełny aktu małżeństwa k. 4, harmonogram spłaty kredytu k. 39, zawiadomienie k. 15, zaświadczenie k. 33 i orzeczenia k. 16 oraz 32) wynikało, iż strony postępowania zawarły związek małżeński w dniu 30.04.2011 r. przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w G. i ze związku tego mają jednego syna – B. B. (1), ur. (...) w O.. Z ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji wynikało też, że powód zatrudniony jest w Jednostce Wojskowej w G. w stopniu podoficera zawodowego korpusu osobowego logistyki, zaś pozwana jest osobą bezrobotną, a orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia 02.02.2017 r. ponownie uznana została za osobę częściowo niezdolną do pracy do 28.02.2018 r.

Jak ustalił Sąd Rejonowy, do 23.03.2016 r. strony postępowania zamieszkiwały razem w lokalu położonym w E., na zakup którego w roku 2011 zaciągnęły kredyt w wysokości 171.000,00 zł. 23.03.2016 r. powód wyprowadził się z tego mieszkania na skutek konfliktu z żoną, po czym zamieszkał w internacie wojskowym. Dalej, Sąd Rejonowy ustalił, że pomimo wyprowadzki powód w całości reguluje ratę kredytu zaciągniętego na zakup lokalu mieszkalnego oraz bieżące rachunki związane z eksploatacją mieszkania, a nadto – tytułem alimentów zasądzonych w ramach zabezpieczenia w toku sprawy o rozwód zainicjowanej przez powoda w dniu 01.04.2016 r. przed Sądem Okręgowym w Suwałkach – łoży na utrzymanie syna stron kwotę 800,00 zł miesięcznie. Sąd Rejonowy ustalił nadto, iż strony posiadały wspólne konto bankowe, na które wpływało wynagrodzenie za pracę powoda. Poza tym, każde z małżonków B. posiada oddzielne konto bankowe, na którym lokuje swoje oszczędności, którymi samodzielnie dysponuje. Sąd Rejonowy ustalił wreszcie i to, że od czasu wyprowadzki powoda ze wspólnego mieszkania strony nie podejmowały prób pogodzenia się ani żadnych wspólnych decyzji finansowych tudzież gospodarczych. Wzajemnie zarzucają sobie natomiast oszustwa finansowe, ukrywanie środków finansowych, zaciąganie zobowiązań bez wiedzy drugiego małżonka.

W powyższym stanie faktycznym, uwzględniając treść art. 31§1 krio i art. 52§1 i 2 krio, Sąd I instancji doszedł do przekonania, iż żądanie pozwu zasługuje na uwzględnienie co do zasady. Jako ważny powód usprawiedliwiający ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy stronami postępowania Sąd ten wskazał przy tym ich faktyczną separację, trwającą bezspornie od 23.03.2016 r. Jednocześnie Sąd I instancji nie znalazł podstaw do ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy stronami postępowania z datą wsteczną określoną w pozwie (23.03.2016 r.). Sąd ten wskazał bowiem, iż powód nie wykazał, by w dacie powyższej zachodziły wyjątkowe okoliczności usprawiedliwiające przyjęcie jej za datę właściwą do określenia ustania ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej dotychczas strony postępowania łączącego. Jakkolwiek bowiem w dacie tej strony postępowania nie zamieszkiwały już razem i nie dokonywały wspólnie czynności związanych z ich majątkiem wspólnym, to jednak nie można twierdzić, by już wówczas niemożliwe było ich współdziałanie w zarządzie tymże majątkiem. Pomimo wyprowadzki ze wspólnego mieszkania, powód w dalszym ciągu (tak jak i wcześniej) regulował zobowiązania wynikające z faktu posiadania tego mieszkania i korzystania z niego. Pomimo wyprowadzki, na wspólne konto stron postępowania nadal wpływało też wynagrodzenie powoda, a strony – tak jak i przed wyprowadzką powoda – w dalszym ciągu posiadały także osobne rachunki bankowe, którymi swobodnie dysponowały. Stąd też, za właściwą datę ustanowienia rozdzielności majątkowej między stronami postępowania, Sąd I instancji przyjął datę złożenia pozwu w sprawie niniejszej (23.12.2016 r.), a nie datę początkową faktycznej separacji stron postępowania (23.03.2016 r.).

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał z kolei art. 100 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go częściowo, tj. co do pkt I i II – w zakresie, w jakim oddalono powództwo o ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy stronami postępowania przed dniem 23.12.2016 r. Wyrokowi temu powód zarzucił przy tym:

1)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie, iż w warunkach sprawy zaistniały podstawy do ustalenia, że po faktycznym rozstaniu stron w dniu 23.03.2016 r. nie wystąpiły okoliczności uniemożliwiające im zarząd majątkiem wspólnym, podczas gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie daję podstawę do stwierdzenia, iż w związku z postępującym rozkładem więzi małżeńskich, którego kolejnym etapem była separacja faktyczna od dnia 23.03.2016 r. strony nie ufały sobie, zarzucały sobie oszustwa finansowe, pozwana ukrywała środki pieniężne stanowiące składnik majątku wspólnego, jak również zaciągała zobowiązania pieniężne bez wiedzy powoda, a ponadto strony nie mogły wypracować wspólnego stanowiska co do sposobu regulowania comiesięcznych należności z tytułu opłat za media czy też wymagalnych należności pieniężnych z tytułu innych zobowiązań jak również posiadały oddzielne konta bankowe, co wskazywało, iż łącząca je wspólność majątkowa nie służyła interesom oraz dobru ich rodziny,

2)  sprzeczność istotnych ustaleń Sąd z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie, iż po faktycznym rozstaniu stron nic się nie zmieniło w zakresie więzi gospodarczej małżonków, gdyż wynagrodzenie powoda nadal wpływa na wspólne konto, podczas gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie, a w szczególności wyjaśnienia stron, stanowi podstawę do stwierdzenia, iż strony mają swoje oddzielne konta, w tym konto należące do powoda, na które od 01.04.2016 r. wpływa jego wynagrodzenie za pracę oraz z którego to kona samodzielnie dokonywał on opłaty rat kredytu hipotecznego,

3)  naruszenie przepisu prawa materialnego, to jest art. 52§2 krio, poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, iż nie stanowi wyjątkowego wypadku, o którym mowa w tym przepisie sytuacja faktycznego życia przez strony w rozłączeniu, prowadzenia oddzielnych gospodarstw domowych, nie ufania sobie, zarzucania sobie nawzajem oszustw finansowych i ukrywania środków finansowych, zaciągania zobowiązań bez wiedzy drugiego małżonka oraz brak możliwości wypracowania wspólnego stanowiska co do sposobu regulowania comiesięcznych należności za media i innych zobowiązań pieniężnych podczas gdy analiza tych faktów połączona ze wskazaniami doświadczenia życiowego świadczy jednoznacznie, iż wypełniają one przesłankę separacji faktycznej małżonków, uniemożliwiającej im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym oraz stwarzającej zagrożenie interesów majątkowych powoda.

W świetle powyższego, powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie żądania pozwu w całości. Jednocześnie powód domagał się zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania za instancję odwoławczą, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, pozwana domagała się jej oddalenia oraz zasądzenia od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą według norm przepisanych. Argumentując swe stanowisko w sprawie pozwana podkreślała, iż – jak przyjął to Sąd I instancji – w sprawie niniejszej nie zachodziły żadne wyjątkowe okoliczności potwierdzające zasadność ustanowienia rozdzielności majątkowej między stronami postępowania z datą wsteczną, zwłaszcza że powód pomimo wystąpienia z pozwem o rozwód już w dniu 01.04.2016 r., z pozwem w sprawie niniejszej wystąpił dopiero dnia 23.12.2016 r., a zatem dopiero 9 miesięcy po wyprowadzce ze wspólnego mieszkania stron.

W toku postępowania apelacyjnego, a mianowicie na rozprawie w dniu 18.10.2017 r., powód złożył wniosek o przeprowadzenie dowodu z akt sprawy rozwodowej toczącej się między stronami postępowania przed Sądem Okręgowym w Suwałkach za sygn. akt I. C. 255/16, w szczególności w zakresie znajdujących się w niej dokumentów bankowych obrazujących środki finansowe, jakimi pozwana dysponowała bez wiedzy powoda, na osobno prowadzonym dla niej rachunku bankowym w (...). Wniosek ten Sąd Okręgowy uwzględnił.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Przed przystąpieniem do merytorycznej oceny apelacji wskazać godzi się, że postępowanie apelacyjne jest kontynuacją postępowania merytorycznego. Zawarty w art. 378§1 kpc zwrot „sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji” oznacza, iż sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, w tym dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadzi lub ponawia dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji, będąc ewentualnie związanym oceną prawną lub uchwałą Sądu Najwyższego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2017 r. w sprawie II CSK 554/16 opubl. w zbiorze Legalis). Warunki prowadzenia postępowania dowodowego przed sądem odwoławczym określone zostały przy tym w art. 381 kpc. Zgodnie z powołanym przepisem Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później.

Przenosząc powyższe na grunt sprawy niniejszej, w ocenie Sądu Okręgowego, jako niespóźniony a przy tym istotny dla rozstrzygnięcia sprawy niniejszej ocenić należało wniosek dowodowy przedstawiony przez stronę powodową na rozprawie apelacyjnej w dniu 18.10.2017 r., odnoszący się akt sprawy I. C. 255/16 o rozwód toczącej się pomiędzy stronami postępowania przed tut. Sądem. Jak wynika bowiem z akt ww. sprawy, dokumentacja bankowa dotycząca rachunku bankowego prowadzonego wyłącznie na nazwisko pozwanej do sprawy tej nadesłana została przez instytucje bankowe dopiero dnia 10.07.2017 r. (z (...) Bank S.A. w W.) i dnia 24.04.207 r. (z (...) Bank (...) S.A. w K.) a zatem już po wydaniu wyroku w sprawie niniejszej przez Sąd I instancji (dowód: historia rachunku bankowego k. 938-940 i 949-983 akt sprawy I. C. 255/16 Sądu Okręgowego w Suwałkach). Pozyskanie tej dokumentacji w sprawie niniejszej możliwe zaś nie było z uwagi na treść art. 105 ust. 2 lit. d ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe – j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1876). Z przedmiotowej dokumentacji wynika zaś niezbicie, że w okresie zbliżonym do daty wyprowadzki powoda ze wspólnego mieszkania stron, pozwana dysponowała środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym prowadzonym wyłącznie na jej nazwisko w kwocie ok. 80.000,00 zł. Jak wynikało z kolei z zeznań stron postępowania złożonych w sprawie I. C. 255/16 Sądu Okręgowego w Suwałkach, o tychże środkach pieniężnych powód nie wiedział. Bez jego wiedzy i porozumienia z nim zostały one przy tym przez pozwaną rozdysponowane na bliżej nieokreślone cele (dowód: zeznania powoda 00:25:23-00:59:51 rozprawy z dnia 24.08.2017 r. w sprawie I. C. 255/16 k. 1038-1040 akt ww. sprawy, zeznania pozwanej 01:01:14-01:34:08 rozprawy z dnia 24.08.2017 r. w sprawie I. C. 255/16 k. 1040v-1042 akt ww. sprawy). Odnotować też godzi się, że w sprawie I. C. 255/16 Sądu Okręgowego w Suwałkach, na wniosek pozwanej argumentowany brakiem dostępu do rachunku bankowego powoda od momentu jego wyprowadzki ze wspólnego mieszkania udzielono zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych małoletniego syna stron – B. B. (1) poprzez zobowiązanie powoda do uiszczenia na rzecz tego małoletniego (do rąk pozwanej jako jego przedstawicielki ustawowej) kwot po 800,00 zł miesięcznie (dowód: wyjaśnienia informacyjne pozwanej 01:15:33-01:26:40 rozprawy z dnia 05.05.2016 r. k. 87-87v akt sprawy I. C. 255/16 Sądu Okręgowego w Suwałkach, postanowienie z dnia 05 maja 2016 r. w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia wraz z uzasadnieniem k. 83 i k. 159-160v akt sprawy I. C. 255/16 Sądu Okręgowego w Suwałkach).

W kontekście powyższych ustaleń odnotować wypada, że zeznając przed Sądem Rejonowym na rozprawie w dniu 27.04.2017 r. pozwana przyznała, iż strony postępowania nie prowadzą wspólnej gospodarki finansowej od dłuższego czasu, poprzedzającego jeszcze wyprowadzkę powoda ze wspólnego mieszkania stron (vide: zeznania pozwanej k. 58v) . Z zeznań obu stron postępowania złożonych na rozprawie przed Sądem Rejonowym w dniu 27.04.2017 r. wynikało też, że tak powód jak i pozwana od dawna posiadali osobne rachunki bankowe, na których gromadzili uzyskiwane przez siebie dochody, a nadto posiadali jeden wspólny rachunek bankowy, z którego obsługiwany był kredyt hipoteczny na zakup mieszkania. Z zeznań tych wynikało również to, że rozpad wspólnoty gospodarczej małżonków B. stanowił kolejny etap rozpadu ich małżeństwa – wcześniej jeszcze (około roku 2015) ustały bowiem między nimi więzi fizyczne i duchowe. Z zeznań tych wynikało wreszcie i to, że strony postępowania od dawna są silnie skonfliktowane i nie darzą się zaufaniem (dowód: zeznania powoda k. 58-58v, zeznania pozwanej k. 58v).

Uwzględniając wszystko powyższe nie można, zdaniem Sądu Okręgowego, podzielić stanowiska Sądu I instancji, iż pomiędzy stronami postępowania już z momentem wyprowadzki powoda ze wspólnego mieszkania nie zaistniały okoliczności uniemożliwiające im zarząd majątkiem wspólnym. Okoliczności takie Sąd Okręgowy dostrzegł bowiem, a zaliczyć należy do nich po pierwsze - prowadzenie przez strony postępowania osobnych rachunków bankowych i nie informowanie się o wysokości środków na rachunkach tych zgromadzonych, a także o sposobie rozdysponowywania tychże środków, po drugie – zablokowanie pozwanej przez powoda dostępu do rachunku bankowego, na który wpływało jego wynagrodzenie (z momentem wyprowadzki ze wspólnego mieszkania), po trzecie –brak porozumienia między stronami co do ponoszenia kosztów utrzymania wspólnego syna skutkujący udzieleniem zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych w toku sprawy o rozwód, po czwarte – wysuwanie przez strony postępowania wzajemnych oskarżeń o zatajanie środków finansowanych i po piąte – silny konflikt między stronami skutkujący brakiem porozumienia co do ponoszenia kosztów utrzymania wspólnego mieszkania, konsekwencją czego było pokrywanie tych kosztów wyłącznie przez powoda wobec bierności pozwanej. Taka sytuacja, w ocenie Sądu Okręgowego, stwarzała przy tym zagrożenie interesów majątkowych małżonków B.. Żadne z nich nie miało bowiem ani wiedzy co do zakresu czynności mających skutki finansowe przedsiębranych przez drugie, ani wpływu na podejmowanie przez drugą stronę takich czynności. Stąd też jako słuszny, zdaniem Sądu Okręgowego, ocenić należało zarzut apelacji tyczący się poczynienia przez Sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych w sprawie niniejszej.

Dokonana powyżej ocena zarzutów apelacji tyczących się błędów w ustaleniach faktycznych skutkowała uznaniem za usprawiedliwiony także podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia prawa materialnego, tj. art. 52§2 krio. Zgodnie z powołanym przepisem rozdzielność majątkowa między małżonkami powstanie z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia, przy czym w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu – przez co należy rozumieć separację faktyczną małżonków, uniemożliwiającą im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym i stwarzającą zagrożenie interesów majątkowych jednego lub obojga z nich (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r. w sprawie II CSK 371/08 opubl. w zbiorze Legalis). Skoro – jak wykazano to wcześniej – strony postępowania z momentem wyprowadzki powoda ze wspólnego mieszkania (23.03.2016 r.) rozpoczęły życie „w rozłączeniu” w rozumieniu art. 52§2 krio, to przyjąć należało (odmiennie niż uczynił to Sąd I instancji), iż już z tą datą usprawiedliwione było ustanowienie między nimi rozdzielności majątkowej.

Uwzględniając wszystko powyższe, z mocy art. 386§1 kpc, orzeczono jak w pkt I wyroku.

O kosztach postępowania (pkt II wyroku) Sąd Okręgowy orzekł zaś zgodnie z odpowiedzialnością za wynik procesu wynikającą z art. 98 kpc. Zasądzona od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwota obejmuje opłatę od apelacji (200,00 zł) oraz wynagrodzenie fachowego pełnomocnika, który reprezentował powoda w stawce przewidzianej w §4 pkt 7 w zw. z §10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 (360,00 zł).

SSO Aneta Ineza Sztukowska SSO Elżbieta Iwona Cembrowicz SSO Cezary Olszewski