Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2017 roku

Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim Zamiejscowy VII Wydział Karny w Hajnówce

w składzie:

Przewodniczący: SSR Grzegorz Front

Protokolant: Piotr Jałoza

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 lipca 2017 r. w Hajnówce

sprawy J. F., syna J. i A. z domu P., urodzonego w dniu (...) w K.

oskarżonego o to, że:

w okresie od nieustalonego dnia miesiąca grudnia 2016 r. do dnia 1 lutego 2017 r. w miejscowości (...), gmina C., poprzez wykonanie nielegalnego przyłącza energetycznego za pomocą przewodu podłączonego do linii napowietrznej, dokonał kradzieży energii elektrycznej o wartości 6.096,72 zł, czym działał na szkodę (...) S.A. z siedzibą w L.,

to jest o czyn z art. 278 § 5 kk

o r z e k a:

I.  oskarżonego J. F. uznaje za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, z tym że przyjmuje, że oskarżony dokonał kradzieży energii elektrycznej o bliżej nieustalonej wartości, i tak opisany czyn kwalifikuje z art. 278 § 5 kk w zw. z art. 278 § 1 kk, i za to na podstawie art. 278 § 5 kk w zw. z art. 278 § 1 kk wymierza mu karę 5 (pięciu) miesięcy pozbawienia wolności,

II.  zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych, przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt VII K 80/17

UZASADNIENIE

Na podstawie całokształtu materiału dowodowego Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. F. mieszka w domu jednorodzinnym położonym w miejscowości (...), gmina C.. Z uwagi na zaległości, w czerwcu 2015 r., (...) S.A. w L. odłączyło go od zasilania w energię elektryczną. W 2016 r. J. F. przebywał przez 7 miesięcy w zakładzie karnym, gdzie odbywał karę pozbawienia wolności, dlatego też nie uregulował istniejącego zadłużenia. W związku z powyższym, w listopadzie 2016 r. pracownicy (...) S.A. w L. zdemontowali licznik energii elektrycznej.

W bliżej nieustalonym dniu w miesiącu grudniu 2016 r. J. F. wykonał nielegalne podłączenie energii elektrycznej w ten sposób, że do biegnącej ulicą linii napowietrznej przyłączył przewód, który podłączył do umieszczonego w ogrodzeniu posesji dzwonka. Po zwarciu na stałe przycisku dzwonka zapewniało to zasilanie wewnątrz budynku. Z nielegalnie pobieranej energii korzystał do dnia 1.02.2017 r., kiedy to pracownicy (...) S.A. przeprowadzili kontrolę. W tym okresie używał zasilanych elektrycznie sprzętów gospodarstwa domowego.

W oparciu o „Taryfę dla usług dystrybucji energii elektrycznej” (...) S.A. ustaliła szacowaną ilość pobranej nielegalnie energii na 3.125 kWh. Wyliczenie to wynikało z założenia, że 1 A prądu znamionowego zabezpieczenia jest równoważny zużyciu 125 kWh energii elektrycznej, zaś wielkość zabezpieczenia nie może być mniejsza niż 25 A. Na podstawie art. 57 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 10.04.1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. 2017 r. poz. 220 ze zm.) (...) S.A. obciążyła J. F. zryczałtowaną opłatą za nielegalny pobór energii elektrycznej w wysokości 5-krotności stawek obowiązujących w Taryfie, to jest w kwocie 6.096,72 zł.

Ustalenie wysokości rzeczywistej szkody poniesionej przez (...) w związku z kradzieżą energii elektrycznej nie było możliwe.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyjaśnień oskarżonego: (k.131), zeznań świadków: E. J. (k. 132) i P. K. (k. 132-132v) oraz pozostałych dowodów zgromadzonych w sprawie, w szczególności: notatki służbowej z kontroli (k. 21-22), decyzji (...) S.A. wraz z wyciągiem z Taryfy (k. 22-25), materiału poglądowego (k. 26-29), wyliczenia ilości pobranej energii elektrycznej (k. 40), informacji udzielonych przez (...) S.A. (k. 118, 122) oraz pozostałych dowodów zgromadzonych w sprawie.

Oskarżony J. F. przyznał się do wykonania i korzystania z nielegalnego przyłącza energii elektrycznej. Kwestionował jednak wysokość ustalonej szkody, wskazując na jej nieproporcjonalność w stosunku do okresu poboru energii oraz ilości używanych przez niego w tym czasie urządzeń elektrycznych. W trakcie rozprawy twierdził, że podłączenie wykonał w styczniu 2017 r., nie potrafił jednak wytłumaczyć, dlaczego podczas wcześniejszego przesłuchania przyznał, że nastąpiło to już w grudniu 2016 r. Dalej wyjaśnił, że do kradzieży prądu zmusiła go trudna sytuacja materialna oraz problemy zdrowotne. W 2016 r. przebywał w zakładzie karnym, przez co nie opłacał rachunków za prąd. Wskutek tego narosła zaległość, której po wyjściu nie był w stanie spłacić, gdyż utrzymuje się jedynie z zasiłku z opieki społecznej. Zimą, gdy dzień jest krótki, energia elektryczna była mu potrzebna do oświetlenia mieszkania. Wcześniej przeszedł dwa udary, po któych cierpi na zaburzenia błędnika i po ciemku ma zaburzenia równowagi.

Na rozprawie oskarżony zapewnił, że nie zamierza ponownie wykonywać nielegalnego przyłączenia. Obecnie, mimo skromnych dochodów, na bieżąco reguluje opłaty za prąd, posiada też legalne przyłączenie.

Sąd zważył, co następuje:

Okoliczności popełnienia przestępstwa i wina sprawcy nie budziły wątpliwości. Stąd, też jedynie po krótce, należało odnieść się do rozbieżności w wyjaśnieniach oskarżonego, dotyczących daty wykonania nielegalnego przyłącza. Przesłuchiwany w postępowaniu przygotowawczym twierdził bowiem, że wykonał je w grudniu 2016 r., gdy tymczasem na rozprawie utrzymywał, że miało to miejsce dopiero w styczniu 2017 r. Pytany o powyższą rozbieżność nie był w stanie jej w przekonujący sposób wytłumaczyć. Z tego też względu postawę oskarżonego w trakcie rozprawy potraktować należało w kategoriach linii obrony, mającej na celu zawężenie okresu nielegalnego poboru prądu, a co za tym idzie złagodzenie grożącej mu odpowiedzialności karnej.

Istota niniejszej sprawy sprowadzała się natomiast do kwestii wysokości szkody poniesionej przez (...) S.A. w związku z nielegalnym poborem energii. Przede wszystkim była ona kwestionowana przez oskarżonego, choć sposób jej ustalenia w postępowaniu przygotowawczym budził także wątpliwości sądu.

Zgodnie z art. 297 § 1 pkt. 4 kpk, jednym z celów postępowania przygotowawczego jest ustalenie rozmiarów szkody. Chodzi tu przy tym o szkodę rzeczywistą, ustaloną w oparciu o kryteria obiektywne, a zatem odpowiadającą z reguły jej wartości rynkowej (por. R. A. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz. Wydanie 3, Warszawa 2017). Brak jest argumentów, aby powyższych zasad nie stosować do szkody spowodowanej kradzieżą energii elektrycznej. Nie stoi tu na przeszkodzie zwłaszcza fakt, że zabór energii stanowi zawsze przestępstwo, niezależnie od wartości (por. orz. SN z dnia 13.12.2000 r., sygn. I KZP 43/00).

Stosownie do art. 57 ust. 1 pkt. 1 ustawy Prawo energetyczne, w razie nielegalnego pobierania paliw lub energii, przedsiębiorstwo energetyczne może pobierać od odbiorcy, a w przypadku, gdy pobór paliw lub energii nastąpił bez zawarcia umowy, może pobierać od osoby lub osób nielegalnie pobierających paliwa lub energię opłatę w wysokości określonej w taryfie, chyba że nielegalne pobieranie paliw lub energii wynikało z wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą odbiorca nie ponosi odpowiedzialności. Wedle punku 2) cytowanego przepisu, przedsiębiorstwo energetyczne może alternatywnie dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych.

Z art. 45 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne wynika, że przedsiębiorstwa energetyczne ustalają taryfy dla paliw gazowych lub energii, stosownie do zakresu wykonywanej działalności gospodarczej. Z kolei z wydanego na podstawie art. 46 ust. 3 i 4 Prawa energetycznego Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 18 sierpnia 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz. U. z 2013 r. poz. 1200 t.j. ze zm.) wynika m.in., że obligatoryjnym elementem taryfy jest określenie sposobu ustalania opłat za nielegalny pobór energii elektrycznej. Natomiast § 44 ust. 1 Rozporządzenia stanowi, że jeżeli energia elektryczna jest pobierana bez zawarcia umowy sprzedaży energii elektrycznej albo umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, albo umowy kompleksowej, przedsiębiorstwo energetyczne świadczące usługi przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej lub usługi kompleksowe może obciążyć podmiot nielegalnie pobierający tę energię opłatami w wysokości pięciokrotności stawek opłat określonych w taryfie dla jednostrefowej grupy taryfowej, do której ten podmiot byłby zakwalifikowany.

Przytoczone uregulowania uprawniają do stwierdzenia, że opłata nakładana przez przedsiębiorstwo energetyczne na podstawie art. 57 ust. 1 pkt. 1 Prawa energetycznego pełni przede wszystkim funkcję kompensacyjną, umożliwiając naprawienie wszelkich szkód związanych z nielegalnym poborem energii. Oprócz tego jednak pełni ona także funkcję prewencyjną, mając na celu zapobieganie tego typu działaniom, a także – ze względu na jej wysokość – częściowo represyjną (por. orz. TK z dnia 21.10.2014 r. sygn. P 50/13). Jeśli chodzi o funkcję kompensacyjną opłaty, możliwość jej nałożenia stanowi uproszczoną formę dochodzenia odszkodowania o charakterze zryczałtowanym. Przedsiębiorstwo energetyczne zwolnione jest tu z obowiązku precyzyjnego udowodnienia zarówno okresu nielegalnego poboru energii, jak i jej ilości, co w wielu wypadkach byłoby znacznie utrudnione, jeśli nie niemożliwe. Możliwość dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych nie jest jednak przez to wyłączona.

Wymierzana na podstawie art. 57 ust. 1 pkt. 1 Prawa energetycznego oraz w oparciu o stosowne zapisy Taryfy opłata, ze względu na zryczałtowany oraz po części represyjny charakter, nie ma zatem żadnego odniesienia do rzeczywistej szkody, poniesionej przez przedsiębiorstwo energetyczne na skutek nielegalnego poboru energii i opierającej się na stawkach rynkowych. Potwierdzały to pisma (...), w których pokrzywdzony stwierdzał, że jedyną możliwością ustalenia ilości i wartości pobranej energii elektrycznej jest odczyt licznika energetycznego, a jako że w niniejszej sprawie nie miało to miejsca, poczynienie takich ustaleń jest niewykonalne. W analogiczny sposób wypowiadali się na rozprawie pracownicy (...): świadkowie E. J. i P. K..

Biorąc to pod uwagę, możliwe było jedynie szacunkowe określenie wartości skradzionej energii w oparciu o ilość i moc znamionową posiadanych przez oskarżonego urządzeń elektrycznych. Dotyczyło to jednak tylko wartości maksymalnej, opartej na założeniu ciągłego używania wszystkich urządzeń, co – jak wiadomo – miałoby niewiele wspólnego z rzeczywistością. Jak słusznie wskazał poza tym pokrzywdzony, wyliczenie takie uwzględniałoby jedynie pracę urządzeń ujawnionych w trakcie kontroli. Ilość odbiorników nieujawnionych przez oskarżonego, a tym samym pominiętych w protokole kontroli, była zaś nieznana. Z tych względów Sąd zdecydował o zaniechaniu próby przypisania w wyroku wartości skradzionej energii, poprzestając na stwierdzeniu, że była ona „bliżej nieustalona”. Jak już wspomniano, nie miało to wpływu na odpowiedzialność za samo przestępstwo kradzieży energii. Nie bez znaczenia było również stanowisko pokrzywdzonego, który nie domagał się w tym postępowaniu nałożenia na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody.

Opisane powyżej niuanse zostały tymczasem pominięte przez oskarżyciela publicznego, który wysokość opłaty z art. 57 ust. 1 pkt. 1 Prawa energetycznego utożsamił wprost z wysokością szkody. Prokurator nie podjął żadnych działań zmierzających do zbadania, czy rzeczywista szkoda jest możliwa do ustalenia, a jeśli tak, jaka jest jej wysokość. Co więcej, we wniosku o wydanie wyroku skazującego złożonym w trybie art. 335 § 2 kpk, domagał się orzeczenia wobec oskarżonego obowiązku naprawienia szkody w wysokości równej opłacie. Nielegalny pobór energii elektrycznej, wedle treści zarzutu, miał trwać od nieustalonego dnia grudnia 2016 r. do dnia 1.02.2017 r. Zgodnie z zasadą in dubio pro reo przyjmować należało okres od ostatniego dnia grudnia 2016 r. do dnia 1.02.2017 r., a więc nieco ponad miesiąc. Przy braku innych danych, ustalenie, że w tym okresie zużyto energię elektryczną o wartości 6.096,72 zł, było nie do pogodzenia z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego. Z punktu widzenia oskarżonego, uwzględniając jego sytuację majątkową, wniosek o wydanie wyroku skazującego zawierający orzeczenie o obowiązku naprawienia szkody w takiej wysokości, był działaniem skrajnie niekorzystnym.

Zachowanie oskarżonego wyczerpywało znamiona przestępstwa z art. 278 § 5 kk w zw. z art. 278 § 1 kk.

Przy wymiarze kary Sąd miał na uwadze ogólne dyrektywy jej wymiaru, w tym w szczególności społeczną szkodliwość czynu oraz stopień zawinienia sprawcy. Uwzględniając, że oskarżony był już karany na karę pozbawienia wolności, co czyniło niemożliwym warunkowe zawieszenie wykonania kolejnej kary, Sąd orzekł wobec niego bezwzględną karę 5 miesięcy pozbawienia wolności. Wzięto pod uwagę stosunkowo niedługi, udowodniony, okres korzystania z nielegalnego przyłącza oraz postawę sprawcy, który żałował popełnionego czynu i deklarował, że w przyszłości już tak nie postąpi. Jako okoliczność łagodzącą potraktować należało motywację oskarżonego, u podstaw której leżała głównie jego trudna sytuacja materialna po zwolnieniu z zakładu karnego oraz względy zdrowotne, z powodu których wymagane było posiadanie oświetlenia mieszkania.

Konsekwencją nieustalenia wysokości szkody był brak możliwości orzeczenia o obowiązku jej naprawienia.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 624 § 1 kpk, zwalniając oskarżonego od obowiązku ich ponoszenia.