Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w S. IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariusz Struski

Sędziowie: SSO Elżbieta Jaroszewicz (spr.), del. SSR Aleksandra Sobczak-Michalak

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Zadrożna

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2017 r. w S.

na rozprawie

sprawy z powództwa D. W. i R. W.

przeciwko I. W.

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji powódek i pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w C. z dnia 29 czerwca 2017r., sygn. akt IIIRC 8/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1 (pierwszym) w ten sposób, że zasądzoną w nim kwotę po 600 zł miesięcznie podwyższa do kwoty po 700 (siedemset) zł miesięcznie, poczynając od dnia 1 października 2017 r.;

b)  w punkcie 3 (trzecim) w ten sposób, że podwyższa alimenty zasądzone od pozwanego I. W. wyrokiem Sądu Rejonowego w T.z dnia 24 maja 2011 r., sygn. akt III RC 162/08 na rzecz powódki D. W. z kwoty po 450 zł miesięcznie do kwoty po 700 (siedemset) zł miesięcznie, poczynając od dnia 1 września 2017 r., z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w zapłacie którejkolwiek z rat i oddala powództwo D. W. w pozostałym zakresie;

II.  oddala apelację powódek w dalszej części,

III.  oddala apelację pozwanego,

IV.  znosi wzajemnie koszty postępowania apelacyjnego między stronami.

Sygn. IV Ca 514/17

UZASADNIENIE

Powódka R. W. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanego I. W. alimentów w kwocie 1.000 zł miesięcznie, płatnych z góry do dnia 10. każdego miesiąca, począwszy od 10 lipca 2014 r., z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w zapłacie którejkolwiek z rat, w miejsce alimentów w kwocie 450 zł zasądzonych wyrokiem Sądu Rejonowego w T.z dnia 24 maja 2011 r. w sprawie III RC 162/08.

W uzasadnieniu powódka wskazała m.in., że miesięczny koszt jej utrzymania to co najmniej 2.000 zł, z roku na rok rosną wydatki, jakie ponosi na utrzymanie i edukację, tym bardziej, że od października 2014 r. rozpocznie studia, zaś matka powódki nie jest w stanie ponosić tych kosztów samodzielnie. Podała również, że pozwany reguluje alimenty w kwocie po 450 zł na powódkę oraz jej młodszą siostrę i w inny sposób nie partycypuje w kosztach ich utrzymania. Pozwany pracuje u brata i zdaniem powódki ze względów na niechęć do płacenia wyższych alimentów nie ma najprawdopodobniej zawartej umowy o pracę, dodatkowo posiada ziemię, z której osiąga dochód, a którą może także spieniężyć.

Przedstawicielka ustawowa małoletniej powódki D. W. – jej matka M. S. (1), wniosła pozew o prawie identycznej treści jak w przypadku pozwu powódki R. W.. Powódki modyfikowały swoje żądania.

W toku rozprawy w dniu 20 lutego 2017 r. nowo umocowana pełnomocnik powódek w osobie radcy prawnego zmieniła zakres roszczenia – odnośnie R. W. do kwoty 2.060 zł miesięcznie, począwszy od dnia wniesienia pozwu, zaś w stosunku do D. W. do kwoty 1.584 zł, począwszy od dnia wniesienia pozwu. Wskazała, że są to kwoty odpowiadające połowie wydatków na utrzymanie powódek wymienionych w harmonogramach dołączonych do pozwów. Podwyższenie jest uzasadnione tym, że rodzice są zobowiązani do partycypowania po połowie w kosztach utrzymania dzieci.

W odpowiedzi na powyższe pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie tak zmodyfikowanego powództwa.

Na rozprawie w dniu 21 czerwca 2017 r. pełnomocnik powódek wniosła jak dotychczas. Pełnomocnik pozwanego podtrzymał swoje stanowisko, przy czym co do D. W. uznał roszczenie do kwoty 500 zł.

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy w C. podwyższył od pozwanego I. W. alimenty zasądzone wyrokiem Sądu Rejonowego w T.z dnia 24 maja 2011 r. w sprawie sygn. III RC 162/08 na rzecz powódki R. W. z kwoty po 450 złotych miesięcznie do kwoty po 600 złotych miesięcznie, płatne do rąk powódki, do dnia 10-go każdego miesiąca z góry, począwszy od października 2014 r., z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w zapłacie którejkolwiek z rat (punkt 1 sentencji) i oddalił w pozostałym zakresie powództwo wniesione na rzecz powódki R. W. (punkt 2 sentencji). Nadto oddalił powództwo wniesione na rzecz powódki D. W. (punkt 3 sentencji), nadał rygor natychmiastowej wykonalności rozstrzygnięciu w punkcie 1 sentencji (punkt 4 sentencji) i zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania (punkt 5 sentencji).

Przedmiotowe orzeczenie zostało oparte na następujących ustaleniach. W dniu 1 października 1994 r. pozwany I. W. oraz M. S. (1) zawarli związek małżeński. Z małżeństwa mają córki - R. W. ur. (...) i D. W. ur. (...) Wyrokiem Sądu Okręgowego w B. z dnia 15 lipca 2003 r., w sprawie I 1C (...) orzeczono rozwód I. W. i M. S. (1). Od 2011 roku M. S. (1) wraz z córkami mieszkają w miejscowości S..

Wyrokiem Sądu Rejonowego w T. z dnia 24 maja 2011 r., w sprawie sygn. III RC 162/08 zostały podwyższone dotychczasowe alimenty na rzecz R. W. oraz D. W. od pozwanego I. W. z kwot po 200 zł miesięcznie do kwot po 450 zł miesięcznie, począwszy od 1 maja 2011 r. Prawomocnym wyrokiem z 1 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w B. w sprawie sygn. X Ca 222/11 oddalił apelacje obu stron od wspomnianego wyroku Sądu Rejonowego w T.. W toku tamtego postępowania Sąd ustalił m.in., że obie małoletnie wówczas powódki mieszkały z matką w G., uczęszczają do szkoły, a całkowity koszt utrzymania każdej z powódek wynosił 1.000 zł miesięcznie. Natomiast pozwany prowadził działalność gospodarczą w zakresie usług transportowych, był też właścicielem dwóch gospodarstw rolnych o powierzchni 37,53 hektara oraz 1,7 hektara, przy czym to pierwsze było w faktycznym posiadaniu rodziny pozwanego.

W dniu 19 lutego 2014 r., w sprawie sygn. VI Ns 2/13 Sądu Rejonowego w Świeciu VII Zamiejscowego Wydziału Cywilnego w T. prowadzonej o podział majątku wspólnego pozwany I. W. (tam: wnioskodawcy) i M. S. (1) (tam: uczestniczki) zawarli ugodę, na mocy której dokonali podziału majątku wspólnego zgromadzonego w czasie trwania ich związku małżeńskiego, rozwiązanego wyrokiem Sądu Okręgowego w B. z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie I 1C (...). Na mocy ugody na wyłączną własność pozwanego zostały przyznane składniki majątkowe nieruchomości stanowiące działki o nr. (...) i działka budowlana usługowo-handlowa nr (...), dla których księgi wieczyste prowadzi Sąd Rejonowy w Ś. X Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w S. oraz ruchomość w postaci (...). Na własność M. S. zostały przyznane nieruchomości stanowiące działki nr (...), dla których księgi wieczyste prowadzi Sąd Rejonowy w Ś.X Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w S.. Ugodą tą strony uregulowały wszelkie kwestie związane z podziałem majątku wspólnego.

R. W. (1) jest studentką niestacjonarnych jednolitych studiów magisterskich na kierunku prawo (...) G., studia te prowadzone są w trybie wieczorowym. Zajęcia odbywają się od poniedziałku do piątku, przy czym jeden dzień tygodnia, w zależności od planu, jest wolny. Wykłady, przeznaczone zarówno dla studentów studiów dziennych jak i studiów wieczorowych, czasami odbywają się w godzinach przedpołudniowych, około godz. 7:00-9:00. Z kolei ćwiczenia przeznaczone dla studentów studiów wieczorowych czasami zaczynają się o godz. 13:00, a niekiedy po godz. 15:00. Opłata za jeden semestr studiów wynosi 3.500 zł. Miesięczny koszt dojazdu na uczelnię to kwota 116,62 zł. Powódka R. W. pozostaje pod opieką lekarza okulisty i stomatologa.

W roku podatkowym 2014 uzyskała dochód w wysokości 6.257,68 zł, zaś w 2015 nie uzyskała dochodu podlegającego opodatkowaniu. W okresie od 13 lipca 2015 r. do 21 sierpnia 2015 r. R. W. (1) świadczyła pracę za granicą. Uzyskała wynagrodzenie brutto w kwocie łącznej 8.600,99 zł. Dwukrotnie powódka podjęła się pracy dorywczej w weekendy.

Do zakończenia roku szkolnego 2016/2017 powódka D. W. uczęszczała do I G. L. (...)im. Ś. w G.-M.. Czesne wynosiło 120 zł miesięcznie, miesięczny koszt dojazdu do szkoły wynosił 78,54 zł. Dodatkowo dwa razy do roku D. W. uczestniczyła w (...) co generowało koszt w wysokości 600 zł. Od października 2017 r. powódka planuje rozpocząć studia.

D. W. jest upośledzona ruchowo w stopniu lekkim, w związku z czym pozostaje pod opieką ortopedy i traumatologa. Uzyskała orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Zajmuje się nią matka, m.in. odrabia z nią lekcje. Od listopada 2009 r. pozostaje pod opieką lekarza stomatologa. D. W. nie jeździła na kolonie, wycieczki szkolne, nie uczęszczała na dodatkowe zajęcia sportowe czy językowe. W wakacje D. W. dwukrotnie podjęła się pracy dorywczej.

M. S. (1) posiada gospodarstwo rolne w miejscowości R. o powierzchni 17,91 ha (z lasami i nieużytkami), jest podatnikiem podatku rolnego. W okresie od 1 stycznia 1991 r. do 31 marca 2016 r. (z przerwą od 1 lutego 2009 r. do 27 lipca 2009 r.) M. S. (1) podlegała ubezpieczeniu i opłacała składki w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. W 2016 r. ustalono wysokość należnego podatku na kwotę łączną 1.044 zł. M. S. (1) nie zajmuje się gospodarstwem, uzyskuje jedynie dochód ze sprzedaży mleka. W gospodarstwie mieszka i pracuje jej siostra, która opiekuje się ojcem. W roku podatkowym 2014 uzyskała dochód w wysokości 7.307,15 zł, zaś w 2015 nie uzyskała dochodu podlegającego opodatkowaniu.

W dniu 9 grudnia 2014 r. M. S. (1) zawarła umowę o kredyt na zakup towarów i usług w A. Banku, w kwocie 1.698 zł. W lutym 2013 r. u M. S. (1) rozpoznano schorzenia kręgosłupa, w związku pozostaje pod opieką lekarską i zażywa leki. M. S. (1) nie pracuje, nie jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna. W utrzymaniu korzysta z pomocy rodziny.

Od wiosny 2016 r. pozwany przebywa na zwolnieniu lekarskim z powodu urazu (...). W związku z tym urazem pozostaje pod opieką lekarza ortopedy, uczęszcza na prywatne rehabilitacje oraz zażywa leki. Otrzymuje świadczenie z KRUS w wysokości 300 zł. Od tego czasu nie prowadzi faktycznie działalności gospodarczej, którą zawiesił dopiero w marcu 2017 r. Decyzją Prezesa KRUS pozwanemu przyznano zasiłek chorobowy z tytułu czasowej niezdolności do pracy za okres od dnia 1 stycznia 2017 r. do 3 sierpnia 2017 r., w kwocie 1.560 zł miesięcznie, przy czym za okres od 1 stycznia do 28 lutego 2017 r. przysługuje w kwocie zerowej zł i została wypłacona zbiorówką, zaś od 1 marca do 3 sierpnia 2017 r. przysługuje w kwocie 1.560 zł w ratach miesięcznych

Pozwany swoje gospodarstwa rolne o powierzchni około 11 ha na podstawie umowy dzierżawy wydzierżawia H. P., siostrze M. S. (1). Strony tej umowy ustaliły m.in. że czynsz dzierżawny będzie wynosił 5.670 zł rocznie, a dzierżawca ma prawo składania wniosków o dopłaty bezpośrednie do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz pobierania zwrotu akcyzy od paliwa, nadto ponosić ma koszty podatku rolnego oraz spółki wodnej. Ponadto na podstawie umowy dzierżawy pozwany dzierżawi swoją ziemię M. M. (2) (około 7 ha). Również na mocy tej umowy dzierżawca ma prawo składania wniosków o dopłaty bezpośrednie do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz pobierania zwrotu akcyzy od paliwa, natomiast wydzierżawiający będzie ponosić koszty podatku rolnego oraz spółki wodnej.

Decyzją Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z dnia 3 lutego 2017 r. pozwanemu przyznano płatność dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami („płatność (...) strefa nizinna I”) w wysokości 751,80 zł. Ponadto pozwany jest właścicielem domu z działką o powierzchni 1200 m ² w P., w którym mieszka razem z partnerką, a także właścicielem samochodu marki R. (...). I. W. w 2014 r. osiągnął przychód w wysokości 37.088,37 zł, dochód w wysokości 1.872,58 zł, w 2015 r. - dochód w wysokości 14.623,25 zł, zaś w 2016 r. dochód w wysokości 2.851,85 zł.

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy przez pryzmat art. 133 k.r.o., art. 135 k.r.o. i art. 138 k.r.o., Sąd I instancji uznał, że jedynie żądanie powódki R. W. zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Sąd Rejonowy wskazał, że od czasu wydania poprzedniego orzeczenia w zakresie alimentów zaistniała przesłanka, która uzasadniała podwyższenie alimentów należnych R. W.. Mianowicie, od października 2014 r. ta powódka rozpoczęła studia na U. G., w trybie niestacjonarnym. W związku z czym opłaca czesne w wysokości 7.000 zł rocznie (3.500 zł za semestr, około 600 zł miesięcznie). W sytuacji, gdy powódka sama nie może się jeszcze utrzymać i podjąć zatrudnienia, to rodzice powinni partycypować w tych kosztach. Zasadnym więc było podwyższenie alimentów z kwoty 450 zł miesięcznie do kwoty 600 zł miesięcznie. Zdaniem Sądu alimenty w kwocie 1.000 zł, których przyznania domagała się R. W. (1), znacznie przekraczają aktualne możliwości zarobkowe pozwanego. I. W. z uwagi na swój stan zdrowia (uraz (...)), zażywane leki, korzystanie z prywatnej rehabilitacji, nie może wykonywać tego rodzaju prac, jak w momencie wydania wyroku określającego alimenty. Pozwany nie prowadzi już działalności gospodarczej, utrzymuje się ze świadczenia z KRUS, dochodu z upraw oraz dopłat. Niewątpliwie stan zdrowia uniemożliwia pozwanemu podjęcie zatrudnienia tym bardziej, co wynika z zaświadczenia lekarza, że nie może pracować fizycznie. Sąd nie kwestionował, że stan zdrowia pozwanego stanowi trudność, a wręcz uniemożliwia podjęcie zatrudnienia. Mimo to I. W. winien jego zdaniem dokładać się do utrzymania córki, która od października 2014 r. ponosi zwiększone wydatki w związku z podjęciem płatnych studiów.

Sąd I instancji nie znalazł jednak podstaw do podwyższenia alimentów do kwoty żądanej przez R. W.. Podniósł, że na ustalenie alimentów w takiej kwocie nie pozwala w jego ocenie aktualna sytuacja zdrowotna i materialna pozwanego. Po wtóre, zarówno R. W. (1), jak i jej matka nie udowodniły, że comiesięczne koszty utrzymania tej powódki wynoszą 2.000 zł. Oprócz dołączonego do pozwu tzw. „rozliczenia kosztów utrzymania nastolatka” ani powódka, ani jej matka nie przedstawiły dokumentów, które potwierdzałyby ponoszone przez matkę wydatki. Takiego dowodu nie mogą stanowić znajdujące się w aktach paragony (k. 149-159). Świadczą one jedynie o zakupie ubrań i obuwia, zaś nie wynika z nich, że te konkretne ubrania były przeznaczone akurat dla R.. Po trzecie – R. W. (1) nie jest już w wieku, w którym osoba cały czas rośnie i niezbędny jest zakup coraz to większych ubrań lub butów w większym rozmiarze.

Jako datę początkową podwyższenia alimentów Sąd przyjął październik 2014 r., a więc moment rozpoczęcia studiów przez powódkę. W pozostałym zakresie powództwo na rzecz R. W., jako nadmierne, Sąd oddalił.

Na podstawie art. 333 § 1 k.p.c., wyrokowi w punkcie 1 nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy nie dopatrzył się natomiast podstaw do uwzględnienia powództwa wniesionego na rzecz D. W.. Wskazał, na brak dowodów na to, że comiesięczne koszty utrzymania tej powódki to kwota 1.584 zł. Sąd podniósł, że D. W. obecnie ma (...) lat, ukończyła szkołę średnią, zamierza studiować. Jest upośledzona ruchowo w stopniu lekkim. Bezsporne jest to, iż nie jest w stanie się samodzielnie utrzymać. Nie posiada także majątku, który umożliwiłby jej samodzielne utrzymanie. Powódka, aby utrzymać się potrzebuje jeszcze pomocy rodziców. Jednakże w jej przypadku, od czasu wydania poprzedniego wyroku w zakresie alimentów nie zaistniała żadna przesłanka, która uzasadniałaby podwyższenie alimentów. Sama deklaracja podjęcia studiów nie jest wystarczająca do zmiany orzeczenia. Zakres możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego nie uległ zwiększeniu, a – co istotne – uległ pomniejszeniu, a także nie zmieniły się w sposób istotny potrzeby tej powódki do alimentacji. Nadto, wysokość alimentów na rzecz dziecka powinna być ustalona w stosunku do obecnych potrzeb dziecka. Nie mogą być uwzględnione przewidywane dopiero w przyszłości koszty nauki, wydatki szkolne itp. Ponadto, tak jak w przypadku R. W. i z tych samych powodów, dowodem na zwiększenie potrzeb D. W. nie mogą być znajdujące się w aktach sprawy paragony (k. 149-159).

Sąd podkreślił, że matka powódek M. S. (3) w toku postępowania wskazywała na trudną sytuację materialną oraz konieczność korzystania z pomocy rodziny. Jednakże nie potrafiła (lub nie chciała) podać źródeł tego dodatkowego dochodu. Zdaniem Sądu koszty utrzymania córek nie mogą być tak wysokie, jak podawała ich matka, skoro sama nie osiąga dochodów, z których te wydatki mogłaby pokryć. Ponadto w ocenie Sądu matka powódek nie wykorzystuje w pełni swoich możliwości zarobkowych. Po pierwsze przy dołożeniu należytej staranności mogłaby podjąć zarobkową, dostosowaną do swojego stanu zdrowia. Po wtóre, niezrozumiałym jest, że M. S. (1), jako właścicielka gospodarstwa rolnego, uzyskuje jedynie dochód ze sprzedaży mleka.

Podsumowując, Sąd doszedł do przekonania, iż powództwo o podwyższenie alimentów na rzecz D. W. nie zasługuje na uwzględnienie.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 100 k.p.c.

Powódka D. W. zaskarżyła powyższy wyrok apelacją, domagając się jego zmiany, poprzez zasądzenie na swoja rzecz od pozwanego alimentów w kwocie 1.584 zł miesięcznie, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Nadto wniosła o zasądzenie na swoja rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancje. Skarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

⚫

błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że powódka nie udowodniła wydatków ponoszonych na utrzymanie, a załączone paragony nie stanowią dowodu;

⚫

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., poprzez odmowę dania wiary twierdzeniom powódek w zakresie kosztów ich utrzymania;

⚫

naruszenie art. 135 § 1 k.r.o., poprzez nieuwzględnienie przy określaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych, możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanego, który nie musi pracować fizycznie, a może podjąć prace w charakterze kierowcy; pominięcie faktu, iż pozwany posiada 20 ha ziemi, z których roczny dochód przy dołożeniu należytych starań winien wynosić 45.000 zł rocznie (3.750 zł miesięcznie), a cały miesięczny dochód pozwanego 8.750 zł;

⚫

naruszenie art. 138 § 1 k.r.o., poprzez nieuwzględnienie, że pozwany na skutek podziału majątku, posiada 20 ha ziemi i uzyskuje z niej dochody; nieuwzględnienie przeprowadzki powódek do oddalonej od G. o kilkadziesiąt km miejscowości S. wiąże się z ponoszeniem kosztów dojazdu; nieuwzględnienie faktu podjęcia przez powódkę nauki w Liceum (...) w G. oraz wynikłych z tego tytułu kosztów zakupu książek, zajęć dodatkowych, wyjazdów szkolnych, korepetycji;

⚫

naruszenie art. 217 k.p.c., poprzez uznanie, że matka powódek jest pełnomocnikiem procesowym i oddalenie wniosków dowodowych powódek zmierzających do wykazania, że rzeczywistych dochodów pozwanego, w tym podjęcia przez niego pracy w firmie brata.

Powódka R. W. (1) zaskarżyła powyższy wyrok apelacją, domagając się jego zmiany, poprzez zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego alimentów w kwocie 2.060 zł miesięcznie, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Nadto wniosła o zasądzenie na swoja rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancje. Skarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

⚫

błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że powódka nie udowodniła wydatków ponoszonych na utrzymanie, a załączone paragony nie stanowią dowodu;

⚫

naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., poprzez odmowę dania wiary twierdzeniom powódek w zakresie kosztów ich utrzymania;

⚫

naruszenie art. 135 § 1 k.r.o., poprzez nieuwzględnienie przy określaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych, możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanego, który nie musi pracować fizycznie, a może podjąć prace w charakterze kierowcy; pominięcie faktu, iż pozwany posiada 20 ha ziemi, z których roczny dochód przy dołożeniu należytych starań winien wynosić 45.000 zł rocznie (3.750 zł miesięcznie), a cały miesięczny dochód pozwanego 8.750 zł;

⚫

naruszenie art. 138 § 1 k.r.o., poprzez nieuwzględnienie, że pozwany na skutek podziału majątku, posiada 20 ha ziemi i uzyskuje z niej dochody; nieuwzględnienie przeprowadzki powódek do oddalonej od G. o kilkadziesiąt km miejscowości S. wiąże się z ponoszeniem kosztów dojazdu; nieuwzględnienie faktu podjęcia przez powódkę studiów prawniczych oraz wynikłych z tego tytułu kosztów, m.in. czesnego w wysokości 600 zł miesięcznie, zakupu drogich książek;

⚫

naruszenie art. 217 k.p.c., poprzez niezasadne oddalenie wniosków dowodowych zgłoszonych przez matkę powódek.

Pozwany I. W. zaskarżył wyrok apelacją, domagając się jego zmiany, poprzez oddalenie powództwa R. W. w całości. Nadto wniósł o zasądzenie na zwoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję. Skarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 233 k.p.c., poprzez błędne przyjęcie, że R. W. (1) nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, a sytuacja majątkowa pozwanego pozwala na podwyższenie wysokości raty alimentacyjnej na rzecz R. W. do kwoty 600 zł miesięcznie.

Powódki w odpowiedzi na apelacje pozwanego wniosły o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zważyć należy, że bacząc na treść art. 382 k.p.c., sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97 - za pośrednictwem Systemu (...) Prawnej Lex). Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest więc przedłużeniem procesu przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia stanu faktycznego stanowiące podstawę wydania zaskarżonego orzeczenia, jak i merytoryczna ocena zgłoszonych przez powódki żądań, nie były do końca prawidłowe.

Zgodnie z art. 133 § 1 k.r.o., rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Obowiązek alimentacyjny rodziców względem ich dzieci nie jest ograniczony terminem, a osiągnięcie przez dziecko określonego wieku nie stanowi przesłanki jego uchylenia. Nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego wykształcenia. Zależy on jedynie od tego, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Jeżeli chodzi o dzieci, które osiągnęły pełnoletniość, brać należy pod uwagę to, czy dokładają starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki (uzasadnienie Wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 12 maja 2014 r., II CA 224/14 – za pośrednictwem Systemu (...) Prawnej Lex).

Jednym z podstawowych założeń prawa rodzinnego jest obowiązek wzajemnego wspierania się członków rodziny, skonkretyzowany w przepisach regulujących obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka. Sam zaś obowiązek alimentacyjny polega na dostarczaniu środków utrzymania, a w razie potrzeby także wychowania. O jego zakresie decydują w każdym przypadku usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe zobowiązanego. Zakres tych potrzeb, które winny być przez rodziców zaspakajane, wyznacza treść art. 96 k.r.o., według którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dzieci i przygotowywać je należycie - odpowiednio do ich uzdolnień - do życia w społeczeństwie. Stosownie do tej dyrektywy, rodzice obowiązani są zapewnić dzieciom nie tylko środki na zakup żywności, czy odzieży, ale także na zaspokojenie ich potrzeb kulturalnych i wypoczynku. Zważyć nadto należy, że zgodnie z treścią art. 135 § 1 k.r.o., zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Z przepisu tego wypływa wniosek, iż wysokość rat alimentacyjnych jest wypadkową pomiędzy usprawiedliwionymi potrzebami uprawnionego z jednej strony, z drugiej zaś - majątkowymi i zarobkowymi możliwościami zobowiązanego do alimentacji. W razie zaś zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Zmianą stosunków w rozumieniu przepisu art. 138 k.r.o., jest każda zmiana wpływająca na zmniejszenie lub zwiększenie kryteriów opisanych w przepisie art. 135 § 1 k.r.o. (zmiana ilościowa i jakościowa), z tym, że zmiana ta musi mieć charakter istotny (H. Haak, „Obowiązek alimentacyjny. Komentarz”, Toruń 1995, str. 139). Innymi słowy chodzi tutaj o istotne zmniejszenie lub zwiększenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji albo istotne zwiększenie lub zmniejszenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, wskutek czego ustalony zakres obowiązku alimentacyjnego wymaga skorygowania przez stosowne zmniejszenie albo zwiększenie wysokości świadczeń alimentacyjnych.

Odnosząc powyższe rozważania do realiów przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, iż bezsprzecznie od czasu ustalenia dotychczasowej wysokości raty alimentacyjnej, doszło między stronami do istotnej zmiany stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.o.

Bezsprzecznie od tamtego momentu, tj. przez okres przeszło 6 lat, potrzeby powódek wzrosły.

Pierwsza z nich ma obecnie (...) lata. Jest studentką niestacjonarnych studiów magisterskich na kierunku prawo (...) G.. Studia te prowadzone są w trybie wieczorowym. Zajęcia odbywają się od poniedziałku do piątku, przy czym jeden dzień tygodnia, w zależności od planu, jest wolny. Wykłady i ćwiczenia prowadzone są w różnych godzinach (przedpołudniowych, popołudniowych, wieczornych). Opłata za jeden semestr studiów wynosi 3.500 zł. R. W. (1) pozostaje pod opieką lekarza okulisty i stomatologa. W roku podatkowym 2014 uzyskała dochód w wysokości 6.257,68 zł, zaś w 2015 nie uzyskała dochodu podlegającego opodatkowaniu. W okresie od 13 lipca 2015 r. do 21 sierpnia 2015 r. R. W. (1) świadczyła pracę za granicą. Uzyskała wynagrodzenie brutto w kwocie łącznej 8.600,99 zł. Dwukrotnie powódka podjęła się pracy dorywczej w weekendy.

Z kolei powódka D. W. ma obecnie (...) lat. Jest upośledzona ruchowo w stopniu lekkim, w związku z czym pozostaje pod opieką ortopedy i traumatologa. Uzyskała orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. W wakacje D. W. dwukrotnie podjęła się pracy dorywczej. Z oświadczenia powódki złożonego na rozprawie apelacyjnej oraz z przedłożonego przez nią zaświadczenia z dnia 20 listopada 2017 roku wynika, iż kontynuuje ona naukę, uczęszcza do (...)dla (...) nr (...) w G.. Uczy się w systemie dziennym.

Oczywistym jest, że we wskazanym okresie nastąpił znaczny rozwój fizyczny powódek, a co za tym idzie wzrosły ich potrzeby w zakresie stosownej do wieku i okoliczności odzieży, środków higieny, czy też kosmetyków. Nadto ostatnie lata są dla sióstr W. czasem wzmożonego rozwoju intelektualnego połączonego ze zdobywaniem nowych doświadczeń życiowych. Bez wątpienia będą one rzutowały na ich dalsze już życie. Okres ten i związane z nim nowe wyzwania wpływają na konieczność zwiększenia związanych chociażby z koniecznością pokrycia kosztów dojazdu na zajęcia i do domu rodzinnego, poszerzania horyzontów myślowych, ugruntowywaniem zdobytej dotychczas wiedzy, czy zakupem pomocy naukowych, kserowaniem notatek. Do tego dochodzą wydatki związane z zakupem żywności, droższych podręczników, odzieży i innych rzeczy stosownych do wieku, w tym wydatków związanych z zapewnieniem rozrywki i zaspokajaniem potrzeb kulturowych (kino, basen, siłownia, książki, płyty, wyjścia ze znajomymi). Uprawnione do alimentacji starają się wprawdzie w miarę możliwości podejmować niskopłatne prace dorywcze, bądź jak w przypadku R. W. pracę za granicą i w pewnym stopniu odciążyć rodziców w kosztach swojego utrzymania, nie mniej jednak przez wzgląd na dalszą naukę i deficyt wolnego czasu, nie mają możliwości samodzielnego utrzymania.

Pozwany I. W. ma obecnie (...)lata. Otrzymuje świadczenie z KRUS w wysokości 300 zł. W marcu 2017 r. zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej. Decyzją Prezesa KRUS przyznano mu zasiłek chorobowy z tytułu czasowej niezdolności do pracy w kwocie 1.560 zł miesięcznie. Pozwany wydzierżawił swoje gospodarstwo rolne o powierzchni około 18 ha. Pobierany przez niego czynsz dzierżawny wynosi 5.670 zł rocznie, a dzierżawcy mają prawo składania wniosków o dopłaty bezpośrednie do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz pobierania zwrotu akcyzy od paliwa, nadto ponosić ma koszty podatku rolnego oraz spółki wodnej. Decyzją Kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z dnia 3 lutego 2017 r. pozwanemu przyznano płatność dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami („płatność (...) strefa nizinna I”) w wysokości 751,80 zł. Ponadto I. W. jest właścicielem domu z działką o powierzchni 1.200 m ^{( 2)} w P., w którym mieszka razem z partnerką, a także właścicielem samochodu marki R. (...). Pozwany deklaruje, że ma problemy z (...) i wymaga rehabilitacji.

Matka powódek M. S. (1) ma (...)lata. Posiada gospodarstwo rolne o powierzchni 17,91 ha. Deklaruje jednak, że go nie prowadzi, a dochód uzyskuje jedynie ze sprzedaży mleka. M. S. (1) nie pracuje, nie jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna.

W ocenie Sądu Okręgowego przywołane wyżej okoliczności, w pełni uzasadniają ustalenie wysokości świadczenia alimentacyjnego należnego od pozwanego na rzecz każdej z powódek na kwotę 700 zł miesięcznie. Kwoty te odpowiadają uzasadnionym potrzebom powódek oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym pozwanego. Sąd oparł się przy tym na doświadczeniu życiowym i wziął pod uwagę standardowe koszty utrzymania studenta/ucznia szkoły pomaturalnej. Uwzględnił przy tym zarówno stopień, w jakim pozwany powinien przyczyniać się do zaspokajania potrzeb swoich niezdolnych do samodzielnego utrzymania córek. Miał również na uwadze fakt, że niezależnie od deklarowanych dochodów, pozwany posiada znaczny majątek, który przy odpowiednim wykorzystaniu, winien pozwolić mu na pełne zaspokojenie kosztów utrzymania swoich jak i uprawnionych do alimentacji powódek. Sąd uznał ponadto, iż I. W. nie wykorzystuje w pełni swoich możliwości majątkowych i zarobkowych.

Z drugiej strony zważyć należało, że obowiązek alimentacyjny obciąża oboje rodziców. Nie można było więc nie zauważyć, iż matka powódek również posiada znaczny majątek, którego z bliżej nieustalonych powodów nie wykorzystuje w celach polepszenia sytuacji finansowej swojej i córek. Nadto nie podejmuje żadnej pracy zarobkowej, chociażby dorywczej.

Trzeba w tym miejscu pamiętać, że przez ustawowe określenie "możliwości zarobkowe i majątkowe" rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swojego majątku, lecz te zarobki i te dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych (Komentarz do art. 128, art. 129, art. 133, art. 135 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Z. Krzemiński – za pośrednictwem Systemu Informacji Prawnej Lex).

Zauważyć w tym miejscu wypada, że rolą Sądu rozpoznającego sprawę o alimenty, nie jest szczegółowe (co do złotówki) wyliczenie uzasadnionych potrzeb uprawnionego, ani możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji. Doświadczenie życiowe uczy bowiem, że wartości te ulegają ciągłym zmianom, które niejednokrotnie nie sposób przewidzieć, a których wystąpienie – idąc tokiem rozumowania skarżącego – niemalże co miesiąc dawałyby jednej, bądź drugiej stronie zobowiązania alimentacyjnego możliwość wystąpienia z powództwem o obniżenie bądź podwyższenie raty alimentacyjnej. Sąd ma zatem na podstawie całokształtu zebranego materiału dowodowego określić jedynie ogólnie kwotę uzasadnionych wydatków na utrzymanie uprawnionego i wartość środków, jakimi dysponuje zobowiązany tak, by nieznaczne i incydentalne wahania ich wysokości nie były zanadto odczuwalne dla żadnej ze stron.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1a i 1b sentencji. Ustalając datę wymagalności nowych rat alimentacyjnych Sąd miał na względzie początek odpowiednio roku akademickiego i roku szkolnego, z których nadejściem zwiększyły się zasadniczo uzasadnione potrzeby powódek.

Apelacje powódek na podstawie art. 385 k.p.c., podlegały oddaleniu w pozostałym zakresie (punkt 2 sentencji).

W oparciu o art. 385 k.p.c., oddalono apelację pozwanego, nie znajdując podstaw do jej uwzględnienia (punkt 3 sentencji).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. (punkt 4 sentencji).