Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2017 roku

Sąd Rejonowy w Limanowej I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2017 roku w Limanowej

na rozprawie

sprawy z powództwa J. D.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki J. D. kwotę 6777,22 zł (sześć tysięcy siedemset siedemdziesiąt siedem złotych i dwadzieścia dwa grosze) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie naliczanymi od dnia
20 września 2016 roku do dnia zapłaty,

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 2067 zł (dwa tysiące sześćdziesiąt siedem złotych) tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 1817 zł (jeden tysiąc osiemset siedemnaście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 1006/17

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22 listopada 2017 roku

W pozwie z dnia 24 sierpnia 2017 r. powódka J. D. domagała się zasądzenia od (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 6777,22 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 20 września 2016 roku do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, iż w dniu 18 lipca 2012 r. w (...) Banku (...) Spółka Akcyjna w K. zawarła umowę z pozwanym w wyniku oferty przedstawionej przez doradcę finansowego działającego w jego imieniu, który nie przedstawił wyczerpująco informacji dotyczących warunków danej umowy oraz obowiązków ciążących na powódce, w tym o możliwości naliczenia opłaty likwidacyjnej w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy. Powódka podała również, że zdecydowała się na podpisanie w/w umowy ze względu na deklaracje agenta dotyczące braku ryzyka i możliwych zyskach. W dniu 9 sierpnia 2016r. powódka złożyła wypowiedzenie umowy wraz z żądaniem bezkosztowej likwidacji produktu, po uzyskaniu wiedzy na temat rzeczywistego charakteru produktu w postępowaniu reklamacyjnym, kiedy to została jej przedstawiona tabela przedstawiająca historię operacji finansowych z Rachunku. We wrześniu 2016 roku pozwany wypłacił powódce kwotę 4462,00 zł tytułem wykupu polisy, potrącając 6777,22 zł. Powódka wskazała, iż nie zgadza się z wysokością wypłaconego jej przez pozwanego świadczenia w związku z rozwiązaniem umowy i dokonaniem przez niego potrącenia kwoty wykupu z wartości zgromadzonych przez powódkę w okresie trwania umowy ubezpieczenia środków. Zdaniem powódki zapis w Warunkach Umowy pozwalający na dokonanie takiego potrącenia i faktycznie potraktowanie go jako kary umownej za przedwczesne rozwiązanie umowy bez realizacji jej celu, stanowi klauzulę niedozwoloną, niewiążącą dla powoda, skutkując przyznaniem powodowi w całości należności zgromadzonych na rachunku ubezpieczyciela. W związku z tym powódka dnia 3 lipca 2017r. wezwała pozwanego do zapłaty na jej rzecz kwoty stanowiącej równowartość wszystkich uiszczonych przez nią składek, pomniejszonych o wartość wypłaconej wypłaty, w terminie 14 dni.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 29 sierpnia 2017 roku w sprawie I Nc 1348/17, Sąd uwzględnił w całości żądanie pozwu.

W sprzeciwie do nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na jego rzecz zwrotu koszów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany zakwestionował roszczenie ze względu na brak uzasadnienia do stwierdzenia stosowania przez (...) L. (...).U. (...) S.A. niedozwolonych postanowień umownych, ze względu na brak przesłanek warunkujących je za takie, jak i wskazał on, że nie stanowią one rażącego naruszenia interesów konsumenta i nie stoją w sprzeczności z dobrymi obyczajami, gdyż powódka została poinformowana o wartości wykupu bez zatajania jakichkolwiek okoliczności, czyli zawierając umowę z pozwanym miała wiedzę o warunkach umowy ubezpieczenia i zaakceptowała przedmiotowe warunki umowy. Klauzule, które powódka wskazuje jako niedozwolone postanowienia umowne, nie zostały również wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych. Pozwany zwrócił uwagę na mieszany charakter umowy łączącej strony, z jednej strony jako umowy ubezpieczenia, z drugiej zaś na część inwestycyjną, której celem jest inwestowanie środków pochodzących ze składek w ramach ubezpieczonego funduszu kapitałowego oraz, że uzyskanie świadczeń pieniężnych wypłacanych na wniosek inwestora po zakończeniu okresu lub w trakcie inwestycji co przesądza, że wypłata wartości wykupu stanowi jedno z głównych świadczeń w rozumieniu art. 385 ¹§1 Kodeksu Cywilnego i pozostaje w związku kosztami i ryzykiem ponoszonymi przez powódkę.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka J. D. 18 lipca 2012 roku udała się do placówki (...) Bank Spółki Akcyjnej w W. położonej w K. w celu założenia nowej lokaty bankowej. Pracownik ww. Banku zaproponował powódce nowy produkt finansowy oferowany przez bank polegający na oszczędzaniu pieniędzy, ale nienoszący nazwy „lokata”. Pracownik Banku pokazywał symulacje, z których wynikało, że przewidywane jest wysokie oprocentowanie wpłaconych pieniędzy. Nie informował o ryzyku utraty środków oraz o opłatach związanych z produktem .. (...) tym samym dniu powódka J. D., złożyła za pośrednictwem Banku, pośrednika w zawieraniu umów na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W., deklarację przystąpienia do umowy ubezpieczenia na podstawie Warunków (...) grupowego na życie i dożycie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym "Plan Regularnego oszczędzania Zabezpiecz Przyszłość" - w ramach umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy Towarzystwem (...) a (...) Bank Spółka Akcyjna. Powódka zawarła umowę z pozwanym w wyniku oferty przedstawionej przez doradcę finansowego działającego w jego imieniu, który nie przedstawił wyczerpująco informacji dotyczących warunków danej umowy oraz obowiązków ciążących na powódce, w tym o możliwości naliczenia opłaty likwidacyjnej w przypadku przedterminowego rozwiązania umowy. Miało to miejsce w siedzibie ww. Banku, w którym powódka gromadziła wcześniej oszczędności. Powódka zdecydowała się na podpisanie w/w umowy ze względu na deklaracje agenta dotyczące braku ryzyka i możliwych zyskach. Okres udzielonej ochrony ubezpieczeniowej miał trwać 15 lat, tj. od 07.08.2012 r. do 06.08.2027 r. Ochrona ubezpieczeniowa wymagała wpłaty składki pierwszej oraz comiesięcznych wpłat składek bieżących. Powódka wpłaciła na rzecz pozwanego składkę pierwszą w wysokości 9000,00 zł oraz wpłacała regularnie składki bieżące po 272 zł miesięcznie.

Zgodnie z zał. 1 do Deklaracji ust. 6 produkt ma charakter długoterminowy, zaś okres ubezpieczenia wynosi 15 lat. Każda rezygnacja z ubezpieczenia skutkuje niespełnieniem warunków ewentualnych promocji prowadzonych przez ubezpieczającego i konieczności zwrotu nagród lub skorygowania powyższego oprocentowania na promocyjnych lokatach bankowych klienta (ust. 7). Powód poinformowany został również, że produkt nie jest lokatą bankową w związku z tym nie gwarantuje osiągnięcia zysku przez ubezpieczonego (ust. 8).

W ust. 9 wskazano również, że rezygnacja z ubezpieczenia bez ponoszenia dodatkowych kosztów możliwa jest jedynie do 4 dnia roboczego po zakończeniu okresu subskrypcji, pod warunkiem złożenia w placówce ubezpieczającego prawidłowo wypełnionego oświadczenia o rezygnacji i okazaniu dokumentu tożsamości, zaś rezygnacja w późniejszym terminie realizowana za pośrednictwem dyspozycji wpłaty wartości wykupu wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów wskazanych w tabeli opłat i limitów. Powódka zapoznał się i zaakceptowała wskazania zawarte w załączniku nr 1 do deklaracji przystąpienia .

Do deklaracji przystąpienia dołączone zostały również Warunki (...) (dalej WU). Zgodnie z § 15 ust. 3 WU w przypadku złożenia przez powódkę dyspozycji wypłaty wartości wykupu lub rezygnacji w okresie ubezpieczenia, towarzystwo ubezpieczeń wypłaca ubezpieczonemu wartość wykupu o której mowa w § 18. Jak wskazuje § 18 WU ubezpieczony ma prawo do wartości wykupu w każdym czasie trwania okresu ubezpieczenia (ust. 1). Wartość wykupu stanowi iloczyn wartości rachunku udziałów oraz stawki procentowej wartości udziałów właściwej dla roku polisowego, w którym nastąpił koniec okresu ubezpieczenia określonej w Tabeli Opłat i Limitów skorygowany o następujące opłaty: opłatę za ryzyko należne Towarzystwu za miesiąc polisowy, w którym następuje koniec okresu ubezpieczenia, rozliczoną dziennie za liczbę dni do dnia zakończenia ochrony ubezpieczeniowej; opłatę administracyjną należną Towarzystwu za miesiąc polisowy, w którym następuje umorzenie wartości rachunku udziałów związanych z zakończeniem okresu ubezpieczenia, rozliczoną dziennie za liczbę dni do dnia umorzenia wartości rachunku udziałów; kwotę z tytułu zawieszenia opłacania składek bieżących pozostałą do spłaty na dzień zakończenia okresu ubezpieczenia, zgodnie z harmonogramem (ust. 4) .

Załącznik nr 1 do warunków ubezpieczenia stanowiła Tabela Opłat i Limitów, która wskazywała procentową wartość wykupu dla danego roku polisowego oraz procent pobieranych opłat: opłata administracyjna: wraz z opłatą za ryzyko - 1,92% w skali roku, opłata za zawieszenie opłacania składek bieżących - 18/27 wysokości składki bieżącej obowiązującej na rachunku udziałów .

Dowód: deklaracja przystąpienia k. 13-14, Warunki (...) k. 15-18, tabela opłat i limitów k. 19, Regulamin Funduszu " (...) L. (...)”k. 20.

Powódka w dniu zawierania umowy rozmawiała z pracownikiem Banku, celem omówienia warunków ubezpieczenia oraz możliwości jakie wiążą się z zawartą umową. Pracownik Banku ogólnie poinformował powódkę o warunkach ubezpieczenia, o okresie, na jaki umowa zostaje zawarta. Przedstawił powódce umowę głównie przez pryzmat jej zalet, nie informując o kosztach jakie może ponieść. Powódka była przekonana, że wszystkie jej składki stanowią jej oszczędności zgromadzone w banku a sama umowa stanowi lokatę bankową. Powódka była przekonana, iż zawiera umowę lokaty a nie ubezpieczenia. Bank miał bowiem gromadzić i wypłacać jej oprocentowanie z oszczędności. Powódka już wcześniej zawierała z tym samym Bankiem umowy o lokaty, stąd też uważała, iż tym razem zasady gromadzenia oszczędności są podobne. Powódka jako konsument zawierający umowę nie miała możliwości negocjowania jej szczegółów, które zostały przez pozwanego określone w Warunkach (...) grupowego na życie i dożycie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym "Plan Regularnego oszczędzania Zabezpiecz Przyszłość". Złożenie wniosku o zawarcie umowy odbywało się na podstawie wzoru wniosku przygotowanym przez pozwanego.

Dowód: zeznania powódki k. 81-82.

W dniu 18.07.2012 r. powódka wpłaciła na rzecz pozwanego składkę pierwszą w wysokości 9000,00 zł oraz miesięczną składkę bieżącą w kwocie po 272,00 zł miesięcznie - od sierpnia do grudnia 2012r., w łącznej kwocie 1360 zł. Powódka regularnie wpłacała składki bieżące. Następnie od stycznia 2013 r. do lipca 2016 r. powódka opłacała co miesiąc składki w wysokości po 272,00 zł. Łączna kwota wpłacona z tytułu wskazanej umowy wyniosła 22056,00 zł. (9000,00 zł z tytułu składki pierwszej oraz 13056,00 zł z tytułu 48 bieżących składek).

Dowód: pismo pozwanego 25 lipca 2017r. k. 33-34, pismo pozwanego 1 września 2016r. k. 26, zeznania powódki k. 81-82.

Zgodnie z Warunkami (...) Regularnego Oszczędzania Zabezpiecz Przyszłość, wartość wykupu stanowiła kwotę wypłaconą przez Towarzystwo na zasadach przewidzianych w §18, ubezpieczony miał prawo do wykupu w każdym czasie trwania okresu ubezpieczenia. Dyspozycja wypłaty wartości wykupu była jednoznaczna z rezygnacją z ubezpieczenia. Wypłata wartości wykupu mogła być zrealizowana na podstawie pisemnej dyspozycji ubezpieczonego przekazanej do jednostki obsługującej ubezpieczenie za pośrednictwem Ubezpieczającego co skutkowało umorzeniem wartości rachunku udziałów i wypłatą przez Towarzystwo wartości wykupu.

Dowód: Warunki (...) Planu Regularnego Oszczędzania Zabezpiecz Przyszłość k. 15-18.

Pismem z dnia 9 sierpnia 2016 roku powódka poinformowała stronę pozwaną, że rozwiązuje umowę i wnosi o przekazanie na jej konto wpłaconych przez nią środków. W odpowiedzi na pismo pozwany poinformował powódkę, że dyspozycja całkowitej wypłaty wartości wykupu z dnia 22 sierpnia 2016 roku została zrealizowana według Wartości udziału jednostkowego z 30 sierpnia 2016 roku. Zgodnie z powyższym pismem, wartość rachunku wynosiła 11.295,37 zł a wartość wykupu 4 518,15 zł. Powódce przelano kwotę 4.462,42 zł. Pomimo wezwania do zapłaty skierowanego do strony pozwanej jej stanowisko nie uległo zmianie.

Dowód: pismo powódki k. 25, pismo z dnia 1.09.2016 r. k. 26, pisma stron k. 28 – 34.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe, a zebrane dowody Sąd ocenił zgodnie z zasadami swobodnej oceny dowodów, określonymi w art. 233 § 1 k.p.c., tj. według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego.

Sąd uwzględnił w całości zeznania jakie złożyła powódka w charakterze strony, albowiem były one logiczne i spójne a nadto znajdowały potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym. Z zeznań tych jednoznacznie wynika, iż nie była ona świadoma, jaką w istocie umowę zawarł z pozwanym Ubezpieczycielem za pośrednictwem Banku. Powódka zawierzyła pracownikowi Banku uznając, iż ten w przeciągu trwania rozmowy, wystarczająco wytłumaczył jej istotne aspekty związane z przedmiotową umową. Dla niej umowa ta miała charakter lokaty zabezpieczonej ubezpieczeniem, a nie stanowiła natomiast wyłącznej umowy ubezpieczenia funduszu kapitałowego.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd zważył, iż przystępując do ubezpieczenia grupowego powódka stała się ubezpieczonym, a ubezpieczyciel miał wypłacić powódce świadczenie w przypadku zgonu powoda lub jego dożycia do końca okresu odpowiedzialności. Celem ubezpieczenia miało być także gromadzenie i inwestowanie środków finansowych ubezpieczonego przy wykorzystaniu Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego. Zgodnie z regulaminem Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego, Fundusz ten powstawał z wpłacanych składek - pierwszej i bieżących, pomniejszonych o opłaty administracyjne. Celem Funduszu było powiększanie wartości aktywów Funduszu w wyniku wzrostu wartości lokat funduszu. W szczególności celem funduszu była ochrona wartości składek zainwestowanych na koniec okresu ubezpieczeniowego. Za wpłacane przez powódkę (ubezpieczonego) składki miały być nabywane jednostki uczestnictwa Funduszu po potrąceniu opłat administracyjnych.

Powódka swoje żądanie oparła na twierdzeniu, iż postanowienia o warunkach ubezpieczenia w zawartej przez nią umowie są niedozwolone, nie były negocjowane indywidualnie i dlatego jej nie wiążą. Strona pozwana podnosiła, że powódka znała warunki umowy, do której przystąpiła.

Umowa do której przystąpiła powódka jako ubezpieczona miała charakter złożony i łączyła w sobie elementy umowy ubezpieczenia w rozumieniu art. 805 i następnych kodeksu cywilnego i art. 13 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, jak również silny element inwestycyjny. Towarzystwo (...) udzieliło powódce na okres 15 lat ochrony ubezpieczeniowej na wypadek zgonu lub dożycia do końca okresu odpowiedzialności, zaś w przypadku zaistnienia jednego z tych zdarzeń, ubezpieczyciel zobowiązywał się spełnić na rzecz powódki świadczenie ubezpieczeniowe.

Pozwany co do zasady miał prawo zakładać, że ubezpieczający będzie wywiązywał się z umowy przez cały czas jej trwania, a w przypadku jej wcześniejszego rozwiązania może żądać od niego poniesionych w związku z zawarciem tej konkretnej umowy kosztów, lecz musi być to rzeczywisty koszt jaki ponosi ubezpieczyciel w związku z inwestowaniem środków powódki, a nie ogólny koszt prowadzenia jego działalności inwestycyjnej lub ponoszonych kosztów. Rzeczywisty koszt zawarcia i obsługi umowy musi mieć odzwierciedlenie w zapisach Warunków (...), które powinny uzależniać wysokość opłaty za wcześniejsze rozwiązanie umowy i zaprzestanie inwestowania zgromadzonych środków za pośrednictwem ubezpieczyciela od rzeczywiście poniesionej przez ubezpieczyciela straty z tym związanej. Natomiast reguły wyrażone w WU pozwanego Towarzystwa nie wskazują w ogóle definicji opłaty od wykupu środków, nie wyjaśniają jaki ma ona charakter i za co konkretnie jest pobierana. Nie można tłumaczyć żadną miarą, że konieczność pobierania takiej opłaty wynika z tego, że wskutek wcześniejszego rozwiązania umowy Ubezpieczyciel utracił spodziewane, związane z długim okresem inwestowania środków przez ubezpieczającego, korzyści. Podkreślić bowiem należy, że pozwany, na podstawie przedmiotowej umowy stron przewidział również inne opłaty, opłatę administracyjną oraz za ryzyko inwestycyjne. Takimi opłatami pozwany już zabezpieczył sobie koszty związane z prowadzeniem działalności i inwestowania środków powoda. Zapisy umowy, które pozwalają na zatrzymanie zdecydowanej większości środków, ocenić należy jako swoistą sankcję dla powódki za rezygnację z dalszego kontynuowania umowy, gdyż pobrana opłata nie jest powiązana w żaden sposób z realnie poniesionymi wydatkami pozwanego. Zasadnie zatem podnosi powódka, iż takie postanowienie umowne narusza dobre obyczaje, gdyż sankcjonuje przejęcie przez ubezpieczyciela większości zgromadzonych środków, a to niewątpliwie kształtuje prawa konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Treść umowy nie podlegała żadnym negocjacjom w zakresie ustalenia kwoty wartości wykupu określonej w “Tabeli Opłat i Limitów”. W ocenie Sądu jednostronna swoboda kształtowania przez pozwanego sytuacji finansowej powódki stanowi zakłócenie równowagi stron, uniemożliwia bowiem sprawdzenie (zweryfikowanie) zasadności i prawidłowości decyzji pozwanego Towarzystwa, co narusza prawa powoda w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 481 k.c. zgodnie, z którym roszczenie o odsetki powstaje od chwili opóźnienia i obejmuje okres aż do momentu, gdy dłużnik spełni świadczenie pieniężne. W niniejszej sprawie termin spełnienia świadczenia określono w ogólnych warunkach ubezpieczenia (§ 18 pkt 7), stanowiących integralną część umowy, dlatego też w ocenie Sądu przyjąć należało, iż zaistniały podstawy do zasądzenia odsetek zgodnie z żądaniem sprecyzowanym w pozwie, tj. od dnia 20 października 2016 r. do dnia zapłaty.

SSR Małgorzata Hybel