Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 października 2017 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu XI Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2017 r. w Toruniu

na rozprawie

sprawy z wniosku B. K.

przy uczestnictwie Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w B., w miejsce której wstąpił Krajowy Ośrodek (...) , Gminy O., N. K., R. K., A. K., K. K. (1), J. K. (1), B. W., M. S. i M. W. (1)

o zasiedzenie

postanawia:

1.  stwierdzić, że B. K. nabyła przez zasiedzenie z dniem 28 czerwca 2009 r. własność nieruchomości stanowiącej działki o numerach (...), dla których Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) oraz nieruchomość stanowiącą działkę o numerze (...), dla której nie jest prowadzona księga wieczysta;

2.  przyznać kuratorowi E. C. wynagrodzenie w kwocie 300 zł (trzysta złotych) ze Skarbu Państwa;

3.  ustalić, że każdy z uczestników postępowania ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Sygn. akt XI Ns 624/17

UZASADNIENIE

B. K. złożyła wniosek o stwierdzenie, że z dniem 28 czerwca 2009 nabyła w drodze zasiedzenia własność nieruchomości położonej w O. złożonej z działek : 443/3 o pow. 0,21 ha, 442/1 o pow. 0,18 ha, 443/6 o pow. 0,11 ha zabudowanej budynkiem mieszkalnym oraz 443/5 o pow. 0,29 ha. Wskazała, że dla wskazanych działek prowadzona jest księga wieczysta Kw (...). W uzasadnieniu wniosku wskazała, że w 1979 otrzymała wraz z mężem Z. w drodze nieformalnej umowy darowizny stary dom mieszkalny z cegły glinianej i drewna o pow. 40 m2 od jego poprzedniej właścicielki K. K. (2), która była babką jej męża Z.. K. K. (2) przekazała w dniu 18 czerwca 1975 swoje gospodarstwo rolne na rzecz Skarbu Państwa ale pozostawiła sobie dom mieszkalny z oborą, stodołę oraz szopę kryte słomą. Wskazane budynki były posadowione na działkach (...). Zgodnie z decyzją o przejęciu gospodarstwa rolnego przez Skarb Państwa, otrzymała prawo do bezpłatnego, dożywotniego użytkowania działki o pow. około 0,50 ha, która miała zostać wydzielona z gruntów przekazanych Skarbowi Państwa po uprawomocnieniu się decyzji. Obecnie są to działki (...). B. K. zamieszkuje na nieruchomości będącej przedmiotem wniosku od 1979, mieszkał tam jej mąż oraz sześcioro dzieci. Budynki były przez nią remontowane, dobudowano kilka pomieszczeń, wyremontowano dach, wykonano ogrodzenie a grunt rolny jest wykorzystywany rolniczo.

Agencja Nieruchomości Rolnych w W., Oddział Terenowy w B. wskazała ( k. 65 i nast. ), że działki nr (...) nie znajdują się w zasobie Agencji, dlatego Agencja nie jest uprawniona do oceny wniosku w tym zakresie. W odniesieniu jednak do działki (...) wchodzącej w skład zasobu gruntów Agencji, uczestnik sprzeciwił się wnioskowi powołując się na fakt udostępnienia K. K. (2) tylko budynków a tym samym brak władztwa samoistnego po jej stronie. W przypadku działki (...) można mówić o rozpoczęciu biegu zasiedzenia dopiero z chwilą śmierci K. K. (2).

Gmina O. nie oponowała wnioskowi i potwierdziła, że B. K. użytkuje wraz z dziećmi całą nieruchomość będącą przedmiotem wniosku, w tym działkę (...), od 1979 (pismo k. 73 ).

Postanowieniem z dnia 1 września 2016 r. Sąd Rejonowy w Toruniu oddalił wniosek (k. 191). Apelację od powyższego postanowienia wniosła wnioskodawczyni.

Postanowieniem z dnia 27 marca 2017 r. Sąd Okręgowy w Toruniu uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Toruniu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach za instancję odwoławczą (k. 264).

W piśmie z dnia 15 maja 2017 r. wnioskodawczyni podtrzymała wniosek. Wskazała, że jej mąż Z. K. (1) zmarł w 2003 r. i nie zdążył nabyć własności nieruchomości przez zasiedzenie, gdyż do zasiedzenia doszło dopiero w czerwcu 2009 r. Wniosła o wezwanie jako uczestników postępowania spadkobierców Z. K. (1): N. K., R. K., A. K., K. K. (1), M. W. (1) i J. K. (1) (k. 290 i n.).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd ustalił, co następuje

Aktem własności ziemi z dnia 30 czerwca 1974 r., prawomocnym z dniem 15 października 1974 r., stwierdzono, że K. K. (3) i jego żona K. K. (2) stali się z mocy prawa właścicielami działek położonych w O., oznaczonych w ewidencji gruntów numerami 425, 436 i 443 o łącznej powierzchni 10,25 ha. Decyzja zapadła w wyniku ustalenia, że uwłaszczeni -. małżonkowie K. użytkowali wskazane grunty od 1929 r. Działki nie tworzyły zwartej całości, a decyzja nie obejmowała działki nr (...).

K. K. (3) zmarł dnia 11 października 1972 r., a spadek po nim wraz z wchodzącym w jego skład udziałem w gospodarstwie rolnym położonym w O. nabyli żona K. K. (2) w ¼ części oraz dzieci G. R., J. K. (2), M. S., Z. K. (2) i B. W. po 3/20 części każde z nich.

Aktem notarialnym z dnia 12 czerwca 1975 r. dzieci K. K. (2) oraz wnuki po zmarłej córce G. R. darowały matce i babce swoje udziały w spadkowym gospodarstwie w O., w wyniku czego K. K. (2) stała się właścicielką całego gospodarstwa rolnego w O. o powierzchni 10,25 ha.

Decyzją z dnia 12 czerwca 1975 r., prawomocną 2 lipca 1975 r., Naczelnik Gminy w O. na podstawie ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę, po rozpatrzeniu wniosku K. K. (2), przejął na własność Skarbu Państwa opisane gospodarstwo rolne (...) bez budynków, które miały stanowić odrębny od gruntów przedmiot własności (budynki pozostały własnością K. K. (2)). Ustalono w niej, że K. K. (2) przysługuje prawo do bezpłatnego dożywotniego użytkowania działki o powierzchni 0,5 ha, która zostanie jej przydzielona po wykonaniu decyzji w sprawie renty).

Budynki pozostawione na własność K. K. (2) obejmowały dom mieszkalny z oborą, kryty słomą, stodołę krytą słomą oraz szopę krytą słomą.

K. K. (2) złożyła w dniu 30 czerwca 1978 r. do (...) wniosek o założenie księgi wieczystej dla opisanych wyżej budynków. Naczelnik Gminy O. nie podjął decyzji opisującej wskazane budynki co do ich rodzaju, odmówiono K. K. (2) wpisu i założenia księgi - nie była w stanie wykazać jakie budynki są jej własnością.

(dowód: wyrys z mapy ewidencyjnej k. 3 – 4 akt Kw 19058, decyzja uwłaszczeniowa k. 6 akt Kw 19058, kopia orzeczenia spadkowego k. 7 akt Kw 19058, zaświadczenie skarbowe k. 8 akt Kw 19058, decyzja k. 30 akt Kw 19058, postanowienie k. 38 akt Kw 19058, postanowienie k. 15 akt)

Aktem własności ziemi nr 3180 z dnia 30 czerwca 1974 r., prawomocnym z dniem 7 października 1974 r., stwierdzono, że Z. K. (2) stała się z mocy prawa właścicielem działek położonych w O. oznaczonych w ewidencji gruntów numerami 442 i 444 o łącznej powierzchni 3,54 ha. Decyzja oparta była na ustaleniu, że uwłaszczona użytkowała wskazane grunty od 1958 r.

W dniu 18 listopada 1974 r. dla nieruchomości o pow. 3,54 ha położonej w O. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka (...) założono księgę wieczystą numer (...). W dziale II jako właścicielkę nieruchomości wpisano Z. K. (2), zaś podstawę wpisu stanowił akt własności ziemi nr 3180. Niewpisanie w dziale I działki nr (...) miało charakter pomyłki.

Decyzją z dnia 5 maja 1975 r., prawomocną z dniem 20 maja 1975 r., Naczelnik Gminy w O. na podstawie ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę, po rozpatrzeniu wniosku Z. K. (2) (córki K. K. (2)), przejął na własność Skarbu Państwa gospodarstwo rolne (...) bez budynków składające się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 3,54 ha. Wskazane działki sąsiadowały z działkami jej matki K. K. (2). W decyzji ustalono, że Z. K. (2) przysługuje prawo do bezpłatnego dożywotniego użytkowania działki o powierzchni 0,5 ha, która zostanie jej przydzielona po wykonaniu decyzji w sprawie renty.

W grudniu 1979 r. do Państwowego Biura Notarialnego do akt księgi wieczystej nr (...) wpłynął wykaz zmian gruntowych, dotyczący innych działek niż objęte księgą wieczystą nr (...) działki nr (...). Na skutek omyłki notariusz zarządził dokonać wpisu zgodnie z wnioskiem, co skutkowało zmianą działek, dla których prowadzona była księga wieczysta nr (...) – z działek (...) na działki (...). Była to zmiana o charakterze merytorycznym, a nie jedynie porządkowym w zakresie numeracji działek.

(dowód: wniosek k. 1, wypis z rejestru gruntów k. 3, wyrys z mapy ewidencyjnej k. 4, akt własności ziemi k. 5, decyzja k. 12, wykaz zmian gruntowych k. 17-18, wypis z rejestru gruntów k. 19, wyrys z mapy ewidencyjnej k. 20 akt księgi wieczystej nr (...))

Działka nr (...) uległa podziałowi na działki nr (...) o pow. 0,18 ha oraz 442/2 o pow. 0,70 ha. Działka nr (...) uległa podziałowi na działki nr (...). Działka nr (...) uległa podziałowi na działki nr (...) o pow. 0,21 ha oraz 443/4 o pow. 4,24 ha. Działka nr (...) uległa następnie podziałowi na działki nr (...) o pow. 0,29 ha oraz 443/6 o pow. 0,11 ha.

(dowód: informacja Starostwa Powiatowego w T. k. 82 akt, wniosek k. 47 akt Kw 18798, wyciąg z wykazu zmian gruntowych k. 46-47 akt Kw 19058)

W dniu 23 października 1996 r. Kierownik Urzędu Rejonowego w T. wniósł o założenie księgi wieczystej dla działek nr (...) o ogólnej powierzchni 3,54 ha, wskazując, że działki były zapisane w księdze wieczystej nr (...), ale na podstawie błędnych dokumentów geodezyjnych wpisano do w/w księgi inne numery działek. Postanowieniem z dnia 23 października 1997 r. Sąd Rejonowy w Toruniu oddalił wniosek, błędnie uznając, że obszar objęty wnioskiem jest nadal ujęty w księdze wieczystej nr (...).

(dowód: wniosek k. 47 akt Kw 18798, postanowienie k. 60-61 akt Kw 18798)

Działka nr (...) nigdy nie była wpisana do księgi wieczystej nr (...).

(dowód: informacja Wydziału Ksiąg k. 118 akt)

Decyzją z dnia 3 listopada 1993 r. Wojewoda (...) w oparciu o ustawę z 19 października 1991 o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa przekazał na rzez Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa nieruchomości (...) obejmujące m. in. działkę nr (...) zapisaną w Kw (...) oraz działkę nr (...), dla której nie założono księgo wieczystej.

W ewidencji gruntów i budynków Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w B. figuruje jako właściciel działek (...).

(dowód: kopia decyzji k. 67 – 71 akt, wypisy z rejestru gruntów k. 27, 29)

Skarb Państwa nie wywiązał się z obowiązku wskazania, które grunty pozostawia w dożywotnim użytkowaniu K. K. (2) i Z. K. (2).

( bezsporne)

Na działkach (...) znajdują się budynki, a ponadto - oraz działce (...) i części działki (...) znajduje się sad.

B. i Z. K. (1) od zawarcia małżeństwa w październiku 1978 r. zamieszkali na nieruchomości zajmowanej przez K. K. (2). Babcia Z. K. (3) K. uprawiała wtedy około 0,5 ha ziemi. Uprzednio przekazała gospodarstwo rolne Skarbowi Państwa w zamian za rentę. Jej córka i matka Z. Z. (2) K. w tym czasie otrzymywała rentę i zajmowała się tylko gruntem ok. 0,5 ha gdyż wcześniej przekazała swoje położone w sąsiedztwie gospodarstwo rolne Skarbowi Państwa. Grunty, którymi zajmowały się K. K. (2) i jej córka Z. K. (2), sąsiadowały ze sobą.

W tym czasie nie dokonywano inwestycji w budynki, w których mieszkały. Budynki na działkach Z. K. (2) ulegały zniszczeniu i zostały szybko rozebrane przez małżonków Z. i B. K.. Z. K. (2) mieszkała z matką oraz synem i synową w budynkach znajdujących się na działkach (...).

Z. i B. K. inwestowali w budynki oraz uprawiali grunty objęte działkami (...). W domu mieszkalnym zmienili dach, wymienili okna, postawili od podstaw wszystkie ściany w środku, zmienili podłogę, zdemontowali piece i zainstalowali ogrzewanie węglowe, wykonali łazienkę i kuchnię, położyli płytki. Inwestycje te finansowali sami. Cała nieruchomość została ogrodzona. Małżonkowie traktowali całą nieruchomość jak swoją własność, ponieważ babka Z. K. (3) K. oświadczyła, że daruje im tą nieruchomość. Nikt nigdy nie ingerował w to, jak małżonkowie K. zagospodarowywali grunty i co uprawiali. Okoliczni mieszkańcy traktowali K. K. (2) i jej córkę Z. K. (2) jak właścicieli gruntów, które uprawiały jak również posadowionych na działkach budynków. Po ich śmierci postrzegali jako właścicieli B. K. i jej męża Z.. Po śmierci męża Z. K. (4) wydzierżawiła grunty uprawne sąsiadowi.

(dowód: zeznania świadka M. W. (1) z 10 maja 2016: 4:49 – 21:03 oraz protokół skrócony k. 165 – 165v, zeznania świadka W. P. z 12 lipca 2016: 3:56 – 19:48 i przesłuchanie wnioskodawczyni z tej daty: 19:48 – 32:25 oraz protokół skrócony k. 178 – 179)

K. K. (2) zmarła 1 sierpnia 1994 r., zaś Z. K. (2) 5 kwietnia 1996r. (dowód: kopie aktów zgonu k. 188 i 189) Z. K. (1) zmarł w dniu 26 listopada 2003 r. (dowód: kopia aktu zgonu k. 295). Pozostawił żonę oraz dzieci: N. K., R. K., A. K., K. K. (1), M. W. (1) i J. K. (1) (bezsporne). Wnioskodawczyni jest zameldowana na przedmiotowej nieruchomości na pobyt stały od dnia 27 czerwca 1979 r. (dowód: zaświadczenie k. 14). Dzieci Z. K. z czasem założyły własne rodziny i wyprowadziły się z nieruchomości. Żadne z nich nie zgłaszało żadnych roszczeń związanych z posiadaniem gospodarstwa. Osoby te nie partycypowały w kosztach utrzymania, nie ponosiły żadnych ciężarów publicznoprawnych. W rodzinie panowało przekonanie, że B. K. i jej dzieci zgodnie ustalili, że posiadanie w części przypadającej Z. K. (1) w całości przypadnie B. K. (dowód: zeznania M. W. na rozprawie w dniu 12 października 2017 r.).

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd zważył co następuje

Ustalony powyżej stan faktyczny był bezsporny. Przedmiotem sporu była natomiast kwestia jego oceny prawnej. W odniesieniu do działek (...) (należącej wcześniej do Z. K. (2)) oraz działki (...) (należącej wcześniej do K. K. (2)), Agencja Nieruchomości Rolnych (obecnie (...)) sprzeciwiła się wnioskowi o zasiedzenie, twierdząc, że posiadanie wskazanych gruntów nie miało charakteru samoistnego, ponieważ zarówno Z. K. (2) jak i K. K. (2) otrzymały wskazane grunty tylko w dożywotnie użytkowanie.

Nie było podstaw aby odmówić przymiotu wiarygodności zarówno przesłuchanym w sprawie świadkom ani wnioskodawczyni i uczestniczce. W wyniku analizy akt księgi wieczystej nr (...) Sąd doszedł do wniosku, iż postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 23 października 1997 r. (k. 60 akt Kw nr 18798) zostało wydane w oparciu o nieprawidłowo ustalony stan faktyczny, ponieważ wskutek błędnego sprostowania oznaczenia nieruchomości z 1979 r. obszar objęty księgą wieczystą nr (...) uległ fizycznej zmianie – przed tym sprostowaniem księga obejmowała działki nr (...) (gmina O., nr arkusza mapy 3), a po nim – obejmowała już zupełnie inne działki – nr 397/1, 397/3 i 398/1 (gmina O., nr arkusza mapy 2). O pomyłce świadczy przede wszystkim zupełnie inny kształt działek na wyrysach z map ewidencyjnych (k. 4 i 20 akt Kw 18798). Wskutek tego błędnego sprostowania działki nr (...) (powstałe z podziału działki nr (...)) nie były od tej pory objęte żadną księgą wieczystą. Pozostałe dokumenty zgromadzone w sprawie nie budziły wątpliwości.

Rozprawa została zamknięta po oświadczeniu obecnych stron oraz pełnomocnika uczestnika Krajowego Ośrodka (...), iż postępowanie dowodowe zostało wyczerpane.

Sąd pominął wnioski zgłoszone przez tego uczestnika w piśmie z dnia 18 maja 2017 r. jako spóźnione gdyż mogły być zgłoszony w poprzednim postępowaniu (zakończonym uchyleniem orzeczenia Sądu I instancji) a także bezprzedmiotowe, okoliczności powołane w piśmie nie miałaby wpływu na rozstrzygnięcie sprawy o zasiedzenie.

W końcu należy dodać, że w sprawie o zasiedzenie sąd nie jest związany wskazywaną we wniosku datą zasiedzenia ani też kręgiem osób, na rzecz których zasiedzenie miałoby nastąpić, jednak nie ma obowiązku samodzielnie poszukiwać dowodów stwierdzających lub podważających przesłanki zasiedzenia.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd był związany wskazaniami Sądu odwoławczego. W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy wskazał, iż należy ustalić początek biegu zasiedzenia z uwzględnieniem przekazania gospodarstwa rolnego przez rolnika na rzecz Skarbu Państwa, ustalenie otwarcia spadku po Z. K. (1), czy doszło do umownego przeniesienia posiadania, a kolejności czy doszło i przez kogo do zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości. Sąd odwoławczy zwrócił również uwagę na konieczność ustalenia statusu działki oznaczonej numerem (...), która bezspornie wschodziła w skład gospodarstwa po Z. K. (2).

Wobec powyższego należy podkreślić, że podstawą prawną przejęcia w 1975 r. przez Skarb Państwa gospodarstw rolnych zarówno od K. K. (2) jak i Z. K. (2) były przepisy ustawy z 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa w zamian za rentę i spłaty pieniężne (Dz. U. z 1974, poz. 118). Zgodnie z art. 11 tej ustawy rolnik, który przekazał gospodarstwo rolne za rentę, mógł zatrzymać budynki wchodzące w skład nieruchomości przekazywanych Państwu. Budynki takie stawały się odrębnym od gruntu przedmiotem własności z chwilą przejęcia nieruchomości. Z chwilą śmierci rolnika i nie wcześniej niż z chwilą śmierci jego małżonka uprawnionego do renty w zamian za przekazane gospodarstwo budynki przechodziły na własność Państwa. Przepis art. 12 ustawy stanowił, że na wniosek rolnika, który przekazał gospodarstwo rolne za rentę, przydziela się do bezpłatnego użytkowania działkę gruntu rolnego o powierzchni do 0,5 ha.

Ustawa z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140) uchyliła z dniem 1 stycznia 1978 r. ustawę z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz.U. Nr 21, poz. 118). Zgodnie z art. 51 ustawy z gospodarstwa rolnego przekazanego Państwu rolnik mógł wyłączyć budynki lub niektóre z nich oraz inwentarz żywy i martwy. Budynki wyłączone przez rolnika stanowiły odrębny przedmiot własności. Z odrębną własnością tych budynków związana była służebność gruntowa w zakresie niezbędnym do korzystania z budynków.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1978 r., sygn. III CZP 51/78, odrębna własność budynków zatrzymanych przez rolnika na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz.U. Nr 21 poz. 118), które do dnia 1 stycznia 1978 r. nie przeszły na własność państwa, podlegała od tej daty przepisom art. 51 ust. 2-4 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin. (Dz.U. Nr 32 poz. 140).

Jak wynika z decyzji administracyjnych z dnia 5 maja 1975 r. i dnia 19 czerwca 1975 r. zarówno K. K. (2), jak i Z. K. (2) przekazały swoje gospodarstwa Skarbowi Państwa bez budynków. Wskazane budynki, w związku ze zmianą stanu prawnego, nie przeszły na własność Skarbu Państwa z chwilą ich śmierci. Bez znaczenia dla istnienia prawa odrębnej własności budynków jest oddalenie wniosku K. K. (2) o założenie dla nich księgi wieczystej (postanowienie k. 39 akt Kw nr 19058), ponieważ wpis prawa własności w księdze wieczystej ma charakter deklaratoryjny.

W omawianych decyzjach administracyjnych wskazano, zgodnie z art. 12 ustawy z 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa w zamian za rentę i spłaty pieniężne, że zarówno K. K. (2) jak i Z. K. (2) przysługuje prawo do bezpłatnego dożywotniego użytkowania działki o obszarze do 0,5 ha, która zostanie wydzielona po wykonaniu decyzji. W stanie faktycznym sprawy nie było sporne, iż obie przekazujące gospodarstwo za rentę rolniczki nie uzyskały nigdy decyzji administracyjnych w zakresie należnego im przydziału działek gruntu o powierzchni 0,5 ha. Z takim wnioskiem nie wystąpiły same zainteresowane. Również organy administracyjne nie wydzieliły geodezyjnie i nie przydzieliły działek przekazującym w formie wydanej przez siebie decyzji administracyjnej. Należy podzielić stanowisko Sądu Okręgowego w Toruniu, iż tylko wówczas skutecznie mogłyby one nabyć w posiadanie zależne przydzielone im działki gruntu. Przydział taki nie mógł nastąpić konkludentnie. Dla skutecznego bowiem powstania ograniczonego prawa rzeczowego, a do takiej kategorii należałoby zaliczyć uprawnienie do korzystania z wydzielonej działki gruntu dla każdej z przekazujących gospodarstwo, wymagana byłaby forma szczególna (art. 245 k.c.).

Od 1979 r. wnioskodawczyni i jej mąż z chwilą, kiedy zamieszkali wspólnie po zawarciu związku małżeńskiego w budynku pozostawionym K. K. (2) objęli w swoje posiadanie za jej przyzwoleniem nie tylko zabudowania gospodarcze i ten budynek, ale także posiadanie przyległych do budynku i zabudowań gospodarczych działek gruntu o oznaczeniu 443/5, 443/6 i 443/3.

Wnioskodawczyni i jej mąż w tym samym okresie czasu objęli również w posiadanie działkę nr (...), która wcześniej należała do gospodarstwa (...). Powyższe wynika z faktu, że K. K. (2) opiekowała się swoją córką Z. K. (2), która była niewidoma i zamieszkała razem z matką po przekazaniu na własność Skarbu Państwa swojego gospodarstwa. Jej działkę najpierw użytkowała K. K. (2), a następnie wnioskodawczyni wraz z mężem..

Posiadanie sprawowane przez wnioskodawczynię i jej męża miało zdaniem Sądu wszelkie cechy posiadania samoistnego, o czym świadczą zeznania świadków oraz przesłuchanie samej wnioskodawczyni (inwestycje, remonty, niezakłócone przez nikogo użytkowanie gruntów). Organy administracji państwowej się nie interesowały się ani nie ingerowały w sposób zagospodarowania gruntów i wykonywania władztwa nad budynkami.

Istota zasiedzenia sprowadza się do nabycia prawa własności przez osobę niebędącą jej właścicielem, ale sprawującą faktyczne władztwo nad rzeczą, na skutek upływu czasu. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego z 1964 roku, który wszedł w życie 1 stycznia 1965 r., termin zasiedzenia nieruchomości w złej wierze wynosił 20 lat, a w dobrej wierze lat 10. Art. 172 k.c. stanowił, iż posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Przepis ten został zmieniony dopiero 1 października 1990 r. Według art. 172 k.c. w obecnym brzmieniu posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

W ocenie Sądu na przedmiotowych działkach od dnia 27 czerwca 1979 r. istniał stan, który prowadził do zasiedzenia, od tej bowiem daty wnioskodawczyni jest zameldowana na pobyt stały na przedmiotowej nieruchomości (zaświadczenie k. 14). Termin zasiedzenia nie mógł jednak rozpocząć biegu z uwagi na fakt, że w tamtym okresie czasu obowiązywał zakaz nabywania przez zasiedzenie nieruchomości państwowych. W księgach wieczystych prowadzonych dla działek objętych wnioskiem o zasiedzenie jako właściciel ujawnione było państwo polskie – urząd gminy O.. W odniesieniu do działek (...) państwo polskie – urząd gminy O. figuruje w księdze wieczystej Kw nr (...) do dnia dzisiejszego. Państwo polskie – urząd gminy O. nadal jest właścicielem działki nr (...), mimo że wskutek błędnego sprostowania oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej Kw nr (...) od dnia 20 grudnia 1978 r. księga ta prowadzona jest dla zupełnie innych działek (błędne zarządzenie o dokonaniu wpisu k. 17 akt księgi nr 18798).

Art. 177 k.c. wykluczał możliwość zasiedzenia nieruchomości stanowiących własność państwową. Ustawą z dnia 28 lipca 1990r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) skreślono przepis art. 177 k.c., tym samym przywracając możliwość zasiedzenia nieruchomości państwowych. Ustawa weszła w życie 1 października 1990 r. Jednocześnie zgodnie z art. 10 tej ustawy, jeżeli przed dniem jej wejścia w życie istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie tej ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie; jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę. Oznacza to, że zasiedzenie przedmiotowych działek jako stanowiących przedmiot własności państwowej biegnie od dnia 1 października 1990r. Termin zasiedzenia rozpoczął bieg nie tylko na rzecz wnioskodawczyni B. K., lecz również na rzecz jej męża Z. K. (1). Termin zasiedzenia stosownie do brzmienia art. 172 wynosi, zaś 20 lat w przypadku dobrej wiary i 30 lat w przypadku złej wiary.

W niniejszej sprawie nie było sporu co do tego, że wnioskodawczyni wraz z mężem objęła przedmiotowe działki w posiadanie w złej wierze.

Pojęcie dobrej i złej wiary budziło sporo kontrowersji w literaturze i orzecznictwie. Ostatecznie jednak wypada aprobować przeważającą współcześnie rygorystyczną (restryktywną) koncepcję dobrej wiary. W tym duchu trzeba więc stwierdzić, że w dobrej wierze jest posiadacz, który pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo własności. Oczywiście, w przypadku zasiedzenia nieruchomości, chodzi o takie przeświadczenie w chwili uzyskania posiadania. Dobrą wiarę posiadacza wyłącza jego wiedza o rzeczywistym stanie prawnym (stanie własności) oraz jego niedbalstwo. Pozostaje bowiem również w złej wierze osoba, która przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że nie jest właścicielem nieruchomości (że uzyskując jej posiadanie nie nabyła własności).

Przeprowadzone dowody wskazują na to, że okoliczność, iż to Skarb Państwa (państwo polskie – urząd gminy O.) jest właścicielem działek (...) była ujawniona w księdze wieczystej w momencie objęcia tych działek w posiadania. Bardziej skomplikowana sytuacja występuje w odniesieniu do działki nr (...), ponieważ z dniem 20 grudnia 1978 r. księga wieczysta nr (...) faktycznie przestała być prowadzona dla działki nr (...) (poprzedniczki działki (...)), jednakże nie ma potrzeby prowadzenia bardziej szczegółowych rozważań w tym zakresie z uwagi na brak sporu co do złej wiary wnioskodawczyni i jej męża.

Mając na uwadze skrócenie okresu zasiedzenia, o którym mowa w art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321), bieg zasiedzenia w niniejszej sprawie zakończyłby się z dniem 28 czerwca 2009 r. Należy mieć jednak na uwadze to, że w czasie biegu terminu zasiedzenia zmarła jedna z osób, na rzecz których termin ten biegł - Z. K. (1) zmarł w dniu 26 listopada 2003 r. Należy zatem rozważyć, jaki wpływ na bieg terminu zasiedzenia miała śmierć tej osoby.

Zgodnie z art. 176 § 1 i 2 k.c. jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza. Zasadę doliczania posiadania poprzednika w stosunku do nieruchomości, która była w posiadaniu spadkodawcy stosuje się na korzyść wszystkich spadkobierców.

W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że artykuł 176 § 2 k.c. rozszerza stosowanie zasady doliczania czasu posiadania poprzednika na przejście (dziedziczenie) posiadania w drodze sukcesji uniwersalnej mortis causa. Spadkobierca posiadacza może doliczyć do okresu zasiedzenia czas, w jakim rzecz znajdowała się w samoistnym posiadaniu jego spadkodawcy. Reguła ta ma zastosowanie zarówno do dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego. Zasadę doliczania czasu posiadania poprzednika w stosunku do zasiedzenia rzeczy, które były w posiadaniu spadkodawcy, stosuje się na korzyść wszystkich spadkobierców. Każdy współspadkobierca może doliczyć sobie czas posiadania nieruchomości przez spadkodawcę, ale tylko w zakresie swojego udziału w spadku, a więc tylko w takiej części, w jakiej dziedziczy (tak postanowienie SN z dnia 13 lipca 1993 r., II CRN 90/93, postanowienie SN z dnia 11 kwietnia, .2008 r., II CSK 626/07, L.).

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2016 r., sygn. IV CSK 691/15, spadkobiercy osoby, która posiadała samoistnie nieruchomość, lecz do chwili śmierci nie nabyła jej własności mogą w drodze umownego działu spadku (art. 1037 § 1 k.c. w zw. z art. 1038 § 2 k.c.) przenieść nabyte w wyniku dziedziczenia udziały w samoistnym posiadaniu nieruchomości na rzecz jednego ze współspadkobierców, który po otwarciu spadku objął w faktyczne posiadanie całą nieruchomość. Do przeniesienia posiadania nie jest konieczne zachowanie szczególnej formy (art. 1037 § 2 k.c.), może więc dojść do tego w drodze czynności konkludentnych (art. 60 k.c.). Samoistne posiadanie może być przedmiotem sądowego działu spadku (art. 1037 § 1 k.c. w zw. z art. 1038 § 1 k.c.). Wówczas, o ile zostały spełnione przesłanki z art. 176 § 1 zd. 2 oraz § 2 k.c., spadkodawca, który nabył udziały w samoistnym posiadaniu nieruchomości od pozostałych spadkobierców, może doliczyć w całości do okresu własnego posiadania, okres posiadania spadkodawcy.

Z. K. (1) pozostawił żonę B. K. (wnioskodawczynię) oraz dzieci: N. K., R. K., A. K., K. K. (1), M. W. (1) i J. K. (1) (bezsporne). Po śmierci Z. K. (1) na nieruchomości pozostała B. K. wraz z dziećmi, które z czasem założyły własne rodziny i wyprowadziły się. Żadne z dzieci nie zgłaszało żadnych roszczeń związanych z posiadaniem przedmiotowego gospodarstwa, nie partycypowały w kosztach utrzymania, nie ponosiły ciężarów publicznoprawnych. W rodzinie panowało przekonanie, że B. K. i jej dzieci zgodnie ustalili, że posiadanie w części przypadającej Z. K. (1) w całości przypadnie B. K. ( vide zeznania na rozprawie w dniu 12 października 2017 r.). Powyższe, wobec braku przeciwnego stanowiska uczestników – dzieci Z. K. (1) – może prowadzić jedynie do wniosku, że doszło do umownego działu spadku po tym ostatnim w zakresie posiadania i przeniesienia tego posiadana w całości na wnioskodawczynię.

Wobec przeniesienia na rzecz wnioskodawczyni udziałów w samoistnym posiadaniu nieruchomości przez pozostałych spadkobierców, wnioskodawczyni mogła doliczyć do własnego okresu posiadania okres posiadania spadkodawcy – Z. K. (1). Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należało, że termin zasiedzenia przedmiotowych działek na rzecz wnioskodawczyni upłynął z dniem 28 czerwca 2009 r.

Z tych przyczyn i na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w punkcie 1. postanowienia.

W punkcie 2. orzeczono w oparciu o przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 13 listopada. 2013 w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz U z 2013, poz. 1476 ) w związku z § 8 pkt 1 i § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (…) ( Dz U z 2013, poz. 461 ) o wynagrodzeniu dla kuratora ustanowionego dla nieznanych z miejsca pobytu uczestników postępowania.

W punkcie 3. orzeczenia orzeczono o kosztach zgodnie z regułą ogólną postepowania nieprocesowego tj. na podstawie przepisu art. 520 § 1 k.p.c.