Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w Wydziale XVII Karnym-Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Jarosław Komorowski

Sędziowie: SO Jerzy Andrzejewski

SO Alina Siatecka

Protokolant: st. prot. sąd. Magdalena Mizgalska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu Agnieszki Krysmann

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2017 r.

sprawy M. P. (G.-P.)

oskarżonego o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. i art. 270§1 kk w zw z art. 11§1kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Kościanie

z dnia 24 kwietnia 2017 r. – sygn. akt II K 17/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, iż na podstawie art. 4 § 1 kk w zw. z art. 69 § 1 kk i art. 70 § 1 kk warunkowo zawiesza wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności na okres 5 ( pięciu ) lat próby oraz na podstawie art. 33 §2 kk wymierza oskarżonemu 50 (pięćdziesiąt) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki w kwocie 20 (dwadzieścia) złotych;

2.  w pozostałym zakresie utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. G. kwotę 516,60 zł brutto tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu;

4.  zwalnia oskarżonego od kosztów postepowania odwoławczego, w tym od opłaty za II instancję.

Alina Siatecka Jarosław Komorowski Jerzy Andrzejewski

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 24 kwietnia 2017 r., sygn. II K 17/15, po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy w Kościanie uznał oskarżonego M. P. za winnego tego, że 6 lipca 2012 r. w K. reprezentując firmę (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., będąc upoważnionym do zawierania umów kredytowych i udzielania pożyczek, działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci 500 zł, w ten sposób że wypisał umowę o pożyczkę nr (...) na nazwisko N. K. zam. K. ul. (...), a nieustalona osoba pomogła mu podrobić na niej podpis N. K. i tak sporządzony dokument przekazał przedstawicielowi firmy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. i N. K., tj. przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Za to przestępstwo, na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k., Sąd I instancji wymierzył oskarżonemu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust. 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych, oskarżonego zwolniono od zwrotu Skarbowi Państwa kosztów postępowania oraz uiszczenia opłaty. Jednocześnie na rzecz adw. K. G., Sąd Rejonowy zasądził 1.062,72 zł brutto tytułem zwrotu kosztów udzielonej obrony z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli obrońca oskarżonego oraz oskarżony.

Obrońca zaskarżyła orzeczenie w całości, Sądowi I instancji zarzuciła:

1)  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie dowolnej i wybiórczej, nie zaś swobodnej oceny zgromadzonych dowodów, w szczególności poprzez:

a)  nieuwzględnienie dowodów na korzyść lub dokonanie dowolnej ich oceny, w tym wyjaśnień oskarżonego oraz dowodu z dokumentu w postaci listy zbiórek z tygodnia 35 roku 2012;

b)  bezkrytyczne uznanie w całości za wiarygodne zeznań świadków N. K. oraz świadka K. S.

i przyjęcie na tej podstawie, że zasadność stawianego oskarżonemu zarzutu oraz wina oskarżonego jest oczywista i nie budzi wątpliwości;

2)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, poprzez przyjęcie nietrafnych kryteriów oceny zebranego materiału dowodowego, przejawiający się przyjęciem, że oskarżony doprowadził spółkę (...) Sp. z o.o. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w ten sposób, że wypisał umowę o pożyczkę nr (...) na nazwisko N. K., a nieustalona osoba pomogła mu podrobić na niej podpis N. K. i tak sporządzony dokument przekazał przedstawicielowi firmy (...) Sp. z o.o. wprowadzając go w błąd co do okoliczności zawarcia umowy i spłaty przedmiotowej pożyczki;

3)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, poprzez przyjęcie, że w stanie faktycznym nie zachodzi wypadek mniejszej wagi, podczas gdy okoliczności przedmiotowo-podmiotowe dotyczące omawianego czynu, w tym także stopień społecznej szkodliwości przemawiają za tym, iż stanowi on wypadek mniejszej wagi z art. 286 § 3 k.k.;

4)  rażącą niewspółmierność kary orzeczonej wobec oskarżonego poprzez wymierzenie mu kary 6 miesięcy pozbawienia wolności w sytuacji, gdy stopień społecznego zawinienia, sytuacja materialna i rodzinna oskarżonego oraz wzgląd na społeczne oddziaływanie kary przemawiały za orzeczeniem wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Podnosząc ww. zarzuty, skarżąca wniosła o zmianę wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, bądź zmianę wyroku poprzez orzeczenie kary nieizolacyjnej albo kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Oskarżony zaskarżył wyrok w całości, Sądowi I instancji zarzucił:

1)  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie dowolnej i wybiórczej, nie zaś swobodnej oceny zgromadzonych dowodów, w szczególności poprzez:

a)  nieuwzględnienie dowodów na korzyść lub dokonanie dowolnej ich oceny, w tym wyjaśnień oskarżonego oraz dowodu z dokumentu w postaci listy zbiórek z tygodnia 35 roku 2012;

b)  bezkrytyczne uznanie w całości za wiarygodne zeznań świadków N. K. oraz świadka K. S.;

2)  naruszenie prawa do obrony poprzez uchybienie treści art. 6 k.p.k. oraz art. 374 § 1 k.p.k. w zw. z art. 353 k.p.k. poprzez przeprowadzenie rozprawy z 11 sierpnia 2016 r. pod nieobecność oskarżonego nie zawiadamiając oskarżonego o nowym terminie rozprawy, tj. wysyłając wezwanie na błędny adres.

Podnosząc ww. zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zarówno apelacja obrońcy oskarżonego, jak też apelacja samego oskarżonego okazały się uzasadnione jedynie w takim zakresie, w jakim doprowadziły do zmiany wymierzonej przez Sąd I instancji kary.

Sąd Okręgowy nie stwierdził, żeby w niniejszej sprawie zachodziła którakolwiek z okoliczności opisanych w art. 439 § 1 k.p.k. lub art. 440 k.p.k., nakazująca uchylenie, bądź zmianę wyroku poza granicami zaskarżenia określonymi treścią wywiedzionego środka odwoławczego.

Chybiony okazał się najdalej idący z podniesionych w apelacjach zarzutów, tj. zarzut naruszenia przysługującego oskarżonemu prawa do obrony poprzez przeprowadzenie 11 sierpnia 2016 r. rozprawy pod nieobecność oskarżonego, bez uprzedniego prawidłowego zawiadomienia go o terminie tej rozprawy. Odnosząc się do twierdzeń skarżącego, wskazać należy, że zawiadomienie o wyznaczeniu rozprawy na 11 sierpnia 2016 r. zostało przesłane oskarżonemu na adres podany przez niego po zwolnieniu go z aresztu śledczego, jako adres, pod którym będzie on zamieszkiwał oraz odbierał kierowaną do niego w toku procesu korespondencję (k. 433). W aktach sprawy nie znajduje się przy tym informacja, aby w toku postępowania oskarżony poinformował Sąd I instancji o zmianie miejsca zamieszkania czy adresu korespondencyjnego. Brak jest również informacji o tym, że widniejący w aktach sprawy adres, wprowadzony do systemu 29 sierpnia 2014 r. jest nieprawidłowy. O obowiązku przekazania wszelkich informacji związanych z adresem, pod który kierowana ma być korespondencja M. P., jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego, jako podejrzany, został stosownie pouczony, w tym pouczono go o konsekwencjach zaniechania zawiadomienia o zmianie adresu zamieszkania. Niestawiennictwo oskarżonego na rozprawie z 11 sierpnia 2016 r., wobec przesłania zawiadomienia o niej pocztą, Sąd Rejonowy słusznie uznał więc za nieobecność nieusprawiedliwioną, jednocześnie stwierdzając, że obecność oskarżonego nie jest obowiązkowa. To zaś warunkowało prowadzenie rozprawy pod nieobecność M. P.. Nadmienić wypada, że o naruszeniu prawa oskarżonego do obrony z przywołanego wyżej powodu nie można mówić choćby z tego również względu, że w rozprawie z 11 sierpnia 2016 r. uczestniczył wyznaczony mu obrońca z urzędu. Sąd I instancji nie uchybił więc przysługującemu oskarżonemu prawu do obrony, stypizowanemu w art. 6 k.p.k., ani nie naruszył art. 374 § 1 k.p.k.

Sąd Okręgowy nie podzielił także zarzutów zmierzających do wykazania naruszenia przez Sąd Rejonowy zasady prawidłowej oceny materiału dowodowego. W orzecznictwie wielokrotnie wskazywano już, że skarżący, który zmierza do podważenia zasadności rozstrzygnięcia poprzez zakwestionowanie oceny dowodów stanowiących jego podstawę, nie może ograniczyć się do prostego zanegowania tejże oceny i arbitralnego stwierdzenia, iż walorem wiarygodności powinny zostać obdarzone wyłącznie dowody korzystne dla strony przez apelującego reprezentowanej. Obowiązkiem skarżącego jest wykazanie, jakich konkretnych uchybień dopuścił się sąd w kontekście zasad wiedzy - w szczególności logicznego rozumowania - oraz doświadczenia życiowego (szerzej: postanowienie Sądu Najwyższego z 26 lipca 2016 r., II KK 180/169, Legalis nr 1668825 ; wyrok Sąd Apelacyjnego w Warszawie 25 sierpnia 2017 r., II AKa 153/17, LEX nr 2361942). Żadnej z ww. okoliczności apelujący nie zdołali wykazać w wywiedzionych środkach odwoławczych.

Sąd Rejonowy dokonując w niniejszej sprawie oceny materiału dowodowego nie wykroczył poza zasadę swobodnej oceny statuowanej treścią art. 7 k.p.k. Sąd Odwoławczy w pełni podziela jego rozstrzygnięcie co do oceny wiarygodności zeznań poszczególnych świadków, wyjaśnień oskarżonego oraz mocy dowodowej załączonych do akt dokumentów. Ponowne czynienie pełnych rozważań w zakresie oceny materiału dowodowego, które de facto stanowiłyby powielenie przedstawionych już przez Sąd I instancji argumentów, wobec ich zaaprobowania w toku kontroli instancyjnej, Sąd II instancji uznał za zbędne. Wystarczające będzie wyłącznie odniesienie się do kwestii uczynionych podstawą zarzutów podniesionych przez apelujących. I tak, dowód w postaci dokumentu listy zbiórek z 35 tygodnia 2012 roku zasadnie nie został uznany za materiał przekreślający prawidłowość poczynionej oceny materiału dowodowego oraz per se determinujący przyznanie waloru wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego, a w dalszej kolejności, wykluczający przyjęcia popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu czynu. Jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, nie ustalono kto dokonał zapłaty oraz poboru raty należnej z tytułu pożyczki zaciągniętej na nazwisko N. K. ujawnionej na wspomnianej wyżej liście zbiórek. Co istotne, w firmie (...) nie było niczym niezwykłym spłacanie poszczególnych rat pożyczek przez inne osoby niż te, które widniały jako pożyczkobiorcy. Okoliczność ta nie stanowi więc przesłanki, jak chciałaby apelująca, świadczącej o faktycznym zawarciu przez oskarżonego umowy z osobą trzecią podającą się za pokrzywdzoną. Zwłaszcza, że do pobrania przedmiotowej kwoty nie przyznał się żaden z pracowników spółki - (...) ani A. Ł. nie potwierdziły bowiem pokwitowania adnotacji o wpłacie 30 zł tytułem spłaty pożyczki zawartej na nazwisko N. K.. Z tego względu lista zbiórek za 35 tydzień 2012 roku zasadnie nie została uznana za materiał warunkujący poczynienie ustaleń faktycznych na korzyść oskarżonego, w tym przypisanie wiarygodności jego wyjaśnieniom. M. P., jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, przedstawił wersję wydarzeń niedającą się pogodzić z zasadami prawidłowego rozumowania i wskazaniami wiedzy oraz doświadczenia życiowego, oderwaną od treści zeznań złożonych przez N. K. oraz K. S.. Świadkowie ci konsekwentnie wskazywali bowiem na znajomość z oskarżonym, a nadto pokrzywdzona zwróciła uwagę na przekazanie mu dokumentów w celu zebrania danych potrzebnych do zawarcia umowy, przy czym sama ostatecznie jej nie podpisała. Umowa została jednak przez oskarżonego wypisana, a następnie przez nieustalona osobą opatrzona sfałszowanym podpisem. Pojawiające się w zeznaniach pokrzywdzonej oraz K. S. nieścisłości, wbrew twierdzeniom obrońcy oskarżonego, nie są tego rodzaju, żeby nakazywały odmówić wiarygodności wskazanym w apelacji świadkom. Rozbieżności co do dnia, w którym N. K. po raz pierwszy spotkała się z oskarżonym, czy też co do tego jak przebiegał ten kontakt, nie mogą prowadzić do wniosku, że świadkowie zeznawali nieprawdę. Wystarczy przypomnieć, że wydarzenia objęte zeznaniami, po pierwsze, dotyczą sytuacji z 2012 r., a po drugie, odnoszą się do okoliczności pozbawionych cech charakterystycznych, zapadających w pamięć. Stąd też, eksponowane w apelacji rozbieżności w zeznaniach nie mogą być podstawą uzasadniającą przyjęcie odmiennej oceny wiarygodności materiału dowodowego niż ta poczyniona przez Sąd Rejonowy.

Tym samym, Sąd Odwoławczy nie znalazł przesłanek do poczynienia odmiennych ustaleń faktycznych, niż przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego nie budzi wątpliwości fakt, że oskarżony swoim zachowaniem zrealizował znamiona czynu zabronionego z art. 286 § 1 k.k. poprzez wypisanie umowy pożyczki na nazwisko N. K., czym doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzoną.

Nieuzasadniony okazał się zarzut naruszenia prawa materialnego poprzez nieprzypisanie oskarżonemu popełnienia przestępstwa z art. 286 § 3 k.k., tj. nieprzyjęcie wypadku mniejszej wagi. Wypadek mniejszej wagi determinują przedmiotowe i podmiotowe znamiona czynu. Wśród znamion strony przedmiotowej istotne znaczenie mają w szczególności: rodzaj dobra, w które godzi przestępstwo, sposób działania sprawcy, użyte środki, charakter i rozmiar wyrządzonej szkody, czas, miejsce i inne okoliczności popełnienia czynu oraz odczucie szkody przez pokrzywdzonego. Wśród elementów strony podmiotowej istotne są natomiast: stopień zawinienia, motywacja i cel działania sprawcy (szerzej: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 stycznia 2014 r., II AKa 391/13, Legalis nr 1024238). Do zaistnienia wypadku mniejszej wagi niewystarczająca jest więc wyłącznie niewielka kwota szkody wywołanej popełnionym przestępstwem (kwoty pobranej w związku z wypisaną umową pożyczki). Nie sposób pominąć bowiem sposobu metodycznego, schematycznego, planowanego działania sprawcy. Wykorzystania przezeń zaufania innej osoby podającej mu swoje dane osobowe, z wykorzystaniem do popełnienia przestępstwa wykonywanej pracy zawodowej. Przyjęciu wypadku mniejszej wagi w niniejszej sprawie sprzeciwia się również proporcja pomiędzy samą szkodą (obiektywnie co prawda niewielką), a wysokością dochodów pokrzywdzonej N. K., a także chęć osiągnięcia przez oskarżonego w łatwy sposób korzyści majątkowej. Wskazane okoliczności jednoznacznie wyłączają, zdaniem Sądu Okręgowego, możliwość przyjęcia, że popełnione przez oskarżonego przestępstwo stanowiło typ uprzywilejowany oszustwa, określony treścią art. 286 § 3 k.k.

Podstawę ingerencji w rozstrzygnięcie sądu I instancji co do kary może stanowić ustalenie, że jej wymiar nie uwzględnia wszystkich okoliczności wiążących się z ustawowymi dyrektywami jej wymiaru, bądź też wykracza poza granice swobodnego uznania sędziowskiego. Rażąca niewspółmierność kary, warunkująca jej zmianę, może przy tym zachodzić tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć wpływ na wymiar kary, można byłoby przyjąć, że zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd I instancji, a karą, która byłaby prawidłowa w świetle obowiązujących przepisów. Dodatkowo w niniejszej sprawie, z uwagi na nowelizacje przepisów k.k. przeprowadzone po popełnieniu przez oskarżonego przypisanego mu przestępstwa, czyniąc rozważania w przedmiocie orzeczonej kary, Sąd Odwoławczy, stosownie do art. 4 § 1 k.k., miał na względzie konieczność rozstrzygnięcia, która z regulacji powinna znaleźć zastosowanie z uwagi na jej ewentualnie korzystniejsze rozwiązania dla oskarżonego. Wobec możliwości i zakresu wymiaru środków probacyjnych za względniejszą wobec sprawy, a tym samym znajdującą zastosowanie w niniejszej sprawie, uznano ustawę w jej brzmieniu sprzed nowelizacji wprowadzonej ustawą z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396).

Przeprowadzając kontrolę instancyjną rozstrzygnięcia o karze, Sąd Odwoławczy uznał, że sam rodzaj oraz wymiar orzeczonej wobec oskarżonego kary, tj. wymierzenie kary 6 miesięcy pozbawienia wolności jest zasadny z punktu widzenia realizacji dyrektyw prewencji indywidualnej i ogólnej, a także funkcji represyjnej i sprawiedliwościowej. Sąd Okręgowy stwierdził przy tym, że wykonanie przedmiotowej kary powinno jednak zostać warunkowo zawieszone. Wobec oskarżonego należało zastosować środek probacyjny opisany w art. 69 § 1 i 2 k.k. i nast. ustawy karnej względniejszej dla sprawy, tj. w brzmieniu poprzednio obowiązującym. Warunkowo zawieszając wykonanie orzeczonej kary, Sąd II instancji ustanowił pięcioletni okres próby, tj. najdłuższy przewidziany przez ustawodawcę. Sięgnięcie po środek probacyjny warunkuje pozytywna prognoza kryminologiczną przyjęta w niniejszej sprawie. Możliwe jest bowiem poddanie oskarżonego środkom resocjalizacyjnym w warunkach wolnościowych.

Jednocześnie, wobec sięgnięcia po środek probacyjny, celem zapewnienia realnej dolegliwości karnej, jako reakcji na popełnione przestępstwo, Sąd Okręgowy uznał za konieczne orzeczenie wobec M. P., na podstawie art. 33 § 2 k.k., oprócz kary pozbawienia wolności również i grzywny. Jej wysokość określono na 50 stawek dziennych, po 20 zł każda. Wymiar grzywny uwzględnia dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k., Sąd Odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w zakresie kary, a w pozostałej części utrzymał orzeczenie w mocy.

Na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2015 r., poz. 615 ze zm.) w zw. z § 4 ust. 1- 3 w zw. z § 17 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. poz. 1714), Sąd Odwoławczy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. G. 516,60 zł brutto, tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej skazanemu w postępowaniu odwoławczym.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 635k.p.k. w zw. z art. 624 k.p.k. Mając na uwadze względy słuszności (częściowe uwzględnienie apelacji), Sąd II instancji zwolnił oskarżonego od obowiązku poniesienia kosztów sądowych, w tym stosownie do art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz.U. z 1983 Nr 49, poz. 223 ze zm.), nie wymierzył mu opłaty.

Alina Siatecka Jarosław Komorowski Jerzy Andrzejewski