Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 31 maja 2017 r., wydanym w sprawie z wniosku (...) Spółki Akcyjnej w W. o wpis prawa własności do działu II księgi wieczystej Nr (...), Sąd Rejonowy w Łowiczu oddalił wniosek.

Sąd I instancji ustalił, że w księdze wieczystej Nr (...) jako właściciel nieruchomości wpisana jest Poczta Polska, Telegraf i Telefon – Dyrekcja Wojewódzka w Ł., zaś wnioskodawca jako podstawę żądanego wpisu wskazał liczne przepisy prawne, w tym art. 76 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności (t.j. Dz. U. Nr 117 z 1995 r., poz. 564 ze zm.) i art. 8 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 51 z 1990 r., poz. 298 ze zm.), a także dołączone do pozwu dokumenty w postaci wypisu sporządzonego w formie aktu notarialnego z dnia 4 grudnia 1991 r. Aktu przekształcenia zorganizowanej części mienia państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” w spółkę akcyjną, odpis postanowienia Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie z dnia 13 grudnia 1991 r. wydanego w sprawie XVI Ns Rej. H- (...), odpis z KRS dotyczący wnioskodawcy i wypis sporządzonego w formie aktu notarialnego Porozumienia z dnia 27 kwietnia 2000 r. Dalej Sąd wskazał, że w myśl art. 626 ⁸ k.p.c. wynika, iż sąd wieczystoksięgowy związany jest żądaniami wniosku, dołączonymi do wniosku dokumentami i treścią księgi wieczystej, a w jego ocenie z powołanych przepisów i złożonych dokumentów nie wynika, by (...) S.A. stała się właścicielką nieruchomości objętej przedmiotową księgą wieczystą; takim tytułem własności nie może stać się w szczególności sporządzone w formie aktu notarialnego Porozumienie z dnia 27 kwietnia 2000 r. zawarte pomiędzy poprzednikiem wnioskodawcy i Państwowym Przedsiębiorstwem Użyteczności Publicznej „Poczta Polska”, ponieważ już z tego dokumentu wynika wprost, że w dacie jego spisania (...) S.A. nie dysponowała tytułem własności do nieruchomości, a zatem nieruchomość ta nie została wniesiona do tej spółki na pokrycie akcji w dacie przekształcenia zorganizowanej części mienia państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” w spółkę akcyjną. Ostatecznie Sąd stwierdził, że w okolicznościach sprawy niniejszej brak podstaw do uwzględnienia żądania wpisu, a więc należy je oddalić, stosownie do dyspozycji art. 626 ⁹ k.p.c.

Apelację od tego postanowienia złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie wniosku o wpis własności w przedmiotowej księdze na jego rzecz, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a także żądając zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie:

⚫

art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 51 z 1990 r., poz. 298 ze zm.) w związku z art. 76 ust. 3 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności (t.j. Dz. U. Nr 117 z 1995 r., poz. 564 ze zm.) poprzez jego nieuzasadnione zastosowanie i przyjęcie, że prawo własności przedmiotowej nieruchomości nie zostało skutecznie przeniesione na (...) S.A. (obecnie (...) S.A.), chociaż (...) S.A. powstała z przekształcenia państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon”, wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorstwa w dziedzinie telekomunikacji w trybie sukcesji uniwersalnej, a ponadto przejęła część majątku tego podmiotu w drodze wniesienia go przez Skarb Państwa do powstałej spółki aportem na pokrycie kapitału założycielskiego, a zatem następstwo prawne wnioskodawcy po państwowej jednostce organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” odnośnie przedmiotowej nieruchomości zostało wykazane;

⚫

art. 34 zd. II ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1007 ze zm.) poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że skarżący nie wykazał w odpowiedni sposób następstwa prawnego po państwowej jednostce organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” odnośnie przedmiotowej nieruchomości, a w konsekwencji braku podstaw do dokonania wnioskowanego wpisu;

⚫

art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez jego nieuzasadnione zastosowanie i uznanie, że brak jest podstaw do dokonania wpisu zgodnie ze złożonym wnioskiem, podczas gdy nie istniały przeszkody do jego uwzględnienia, a transfer prawa własności nieruchomości na skarżącego dokonał się wprost na podstawie przepisów ustawy, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia wniosku;

⚫

art. 233 k.p.c. przez wadliwą i dowolną ocenę materiału dowodowego i dokonanie błędnych ustaleń faktycznych wskutek przyjęcia, że podział państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” nie spowodował automatycznego przeniesienia mienia należącego do tej jednostki, w tym prawa własności przedmiotowej nieruchomości, podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego materiału dowodowego powinna prowadzić do wniosku, że prawa do tej nieruchomości przeszły z mocy prawa na rzecz (...) S.A. (obecnie (...) S.A.) w trybie sukcesji uniwersalnej, a ponadto część mienia państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” przeznaczona przez Skarb Państwa na pokrycie kapitału założycielskiego (...) S.A. (w tym przedmiotowa nieruchomość) została wniesiona do spółki aportem, co potwierdza sporządzony w formie aktu notarialnego z dnia 4 grudnia 1991 r. Akt przekształcenia zorganizowanej części mienia państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” w spółkę akcyjną, a zatem następstwo prawne skarżącego po państwowej jednostce organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” zostało wykazane w prawidłowy sposób.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Można oczywiście zgodzić się ze skarżącym, który polemizuje z argumentem powołanym przez Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, iż załączone do wniosku Porozumienie z dnia 27 kwietnia 2000 r. zawarte pomiędzy poprzednikiem wnioskodawcy i Państwowym Przedsiębiorstwem Użyteczności Publicznej „Poczta Polska” jest dowodem tego, że poprzednikowi wnioskodawcy nie przysługiwało w chwili jego zawarcia prawo własności przedmiotowej nieruchomości, W istocie przyznać trzeba, że można dyskutować z dokonaną przez Sąd interpretacją oświadczeń zawartych w Porozumieniu i wywodzić, że ich złożenie nie oznacza, iż wówczas wnioskodawca nie był właścicielem nieruchomości, ale właśnie, że te prawa mu przysługiwały, a oba wymienione podmioty starały się potwierdzić na tej drodze taki stan prawny. Sąd I instancji (a także autor apelacji) stracił jednak z pola widzenia to, że przyczyny zawarcia Porozumienia przez jego strony (niezależnie od tego, czy ich intencje w tym zakresie zostały prawidłowo odczytane) mają drugorzędne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ nawet zgodne przeświadczenie obu tych stron o takim czy innym stanie prawnym nieruchomości nie przesądza w żadnej mierze o tym, czy jednej z nich faktycznie przysługiwały czy też nie przysługiwały prawa do rzeczy. W postępowaniu wieczystoksięgowym istotne jest to, czy załączone do wniosku dokumenty w powiązaniu z treścią księgi wieczystej dają podstawy do przyjęcia, że na chwilę orzekania wnioskodawca rzeczywiście jest w odniesieniu do prawa własności nieruchomości, dla której księga jest prowadzona, następcą prawnym osoby wpisanej w jej dziale II – i na badaniu tej właśnie okoliczności winien skupić się Sąd.

Pamiętać powinien więc także skarżący, że powoływany w apelacji art. 34 zd. II ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1007 ze zm.) stanowi, iż ujawnienie właściciela w księdze wieczystej wymaga, by następstwo prawne po osobie wpisanej jako właściciel zostało wykazane odpowiednimi dokumentami. Wskazać należy – podążając za tokiem wywodów apelacji – że z art. 76 ust. 3 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności (t.j. Dz. U. Nr 117 z 1995 r., poz. 564 ze zm.) wynika jedynie to, że do przekształcenia państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” w spółkę (...) S.A. stosuje się odpowiednio art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 51 z 1990 r., poz. 298 ze zm.) stwierdzający, że spółka powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorstwa. Istotne jest tu to, iż powołany przepis ustawa nakazuje stosować odpowiednio, co wynika nie tylko stąd, że przekształcanym podmiotem jest w tym wypadku państwowa jednostka organizacyjna, a nie przedsiębiorstwo państwowe, ale także i z faktu, że w tym wypadku nie dochodzi jedynie do prostego przekształcenia, kiedy to jeden podmiot zmienia się w inny, mający odmienną organizację prawną, ale powstają z niego dwa odrębne podmioty – co powoduje, że każdy z nich wstępuje tylko w część praw i obowiązków jednostki przekształconej. Podziałowi tego majątku na części przypadające odpowiednio Państwowemu Przedsiębiorstwu Użyteczności Publicznej „Poczta Polska” i (...) S.A. miał posłużyć tryb proceduralny opisany przez skarżącego w uzasadnieniu wniosku o wpis, przewidziany w uchwale Nr 22 Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1991 r. w sprawie trybu przekształcenia państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” (M. P. Nr 7 z 1991 r., poz. 48), która przewidywała w § 2 pkt. 3 przygotowanie i przedłożenie Ministrowi Łączności przez Komisję do Spraw Przekształcenia (...) projektu planu podziału majątku oraz w zarządzeniu Ministra Łączności z dnia 28 listopada 1991 r. w sprawie podziału państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” (Dz. Urz. M.. Łącz. Nr 6 z 1991 r., poz. 11), gdzie w § 2 pkt. 2 wskazano, że zorganizowaną część mienia przekształcanej jednostki przejmuje w dziedzinie telekomunikacji nowo utworzona (...) S.A., w § 4 powtórzono, że zasady podziału składników mienia ustala zatwierdzone przez Ministra opracowanie Komisji, a w § 5 ust. 2 zaznaczono, że przekazania mienia dokona powołany w tym celu przez Ministra pełnomocnik generalny.

Oznacza to, że zadaniem wnioskodawcy było wykazanie dokumentami załączonymi do wniosku nie tylko tego, że na jego poprzednika przeszła część majątku podmiotu wpisanego w dziale II przedmiotowej księgi wieczystej jako właściciel, ale przede wszystkim – czy w sporządzonym w ramach opisanego wyżej trybu planie podziału opracowanym przez Komisję do Spraw Przekształceń (...) do części majątku przypadającej (...) S.A. zaliczono także nieruchomość objętą przedmiotową księgą, że Minister Łączności plan ten zatwierdził w takim kształcie, a pełnomocnik generalny Ministra dokonał przekazania przedmiotowej nieruchomości wraz z pozostałymi prawami majątkowymi z dziedziny telekomunikacji. Odnotować więc trzeba, że skarżący dołączył w tym zakresie do wniosku jedynie sporządzony w formie aktu notarialnego z dnia 4 grudnia 1991 r. Akt przekształcenia zorganizowanej części mienia państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” w spółkę akcyjną, w którego § 9 ust. 4 wskazano, że pokrycie objętych przez Skarb Państwa akcji spółki nastąpiło przez wniesienie do niej majątku trwałego szczegółowo określonego w sporządzonych przez Komisję do Spraw Przekształceń (...) ramowych zasadach podziału majątku jednostki zatwierdzonych decyzją Nr (...) Ministra Łączności z dnia 14 listopada 1991 r. Dokument ten niewiele wnosi w zakresie wyjaśnienia okoliczności kluczowej dla rozstrzygnięcia sprawy, bo choć wynika z niego niewątpliwie, że opracowano we właściwym trybie zasady podziału majątku państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” i wskazano tam składniki majątkowe mające przypaść (...) S.A., a następnie składniki te wniesiono tytułem aportu do spółki, to jednak nie stanowi on z pewnością dowodu na to, iż jednym z tych składników była nieruchomość objęta księgą, a tym samym – nie rozstrzyga, czy prawa do tej nieruchomości przeszły z mocy przedmiotowego Aktu przekształcenia na powstającą spółkę akcyjną.

Z zasygnalizowanych już wyżej przyczyn nie może być takim dowodem również sporządzone w formie aktu notarialnego Porozumienie z dnia 27 kwietnia 2000 r. zawarte pomiędzy wnioskodawcą i Państwowym Przedsiębiorstwem Użyteczności Publicznej „Poczta Polska” – zawarte w § 3 pkt. 30 dokumentu oświadczenie tego ostatniego podmiotu, iż nie zgłasza i nie zamierza zgłaszać jakichkolwiek roszczeń względem przedmiotowej nieruchomości, nie wywiera skutków w sferze praw rzeczowych obu stron porozumienia, w szczególności ani nie może zastąpić tytułu prawnego do nieruchomości wydanego w opisanym wyżej trybie przewidywanym przez przepisy prawa, ani też nie skutkuje nabyciem prawa własności. Treść przedmiotowego porozumienia świadczy jedynie o tym, że Państwowe Przedsiębiorstwo Użyteczności Publicznej „Poczta Polska” – jako jeden z podmiotów, pomiędzy które dzielony był majątek państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” – wyraził zaakceptowane przez wnioskodawcę przekonanie, iż w ramach tego podziału prawa do nieruchomości objętej niniejszą księgą nabyła (...) S.A., a w związku z tym sam nie rości sobie do niej żadnych praw. Tego rodzaju oświadczenie nie jest jednak z pewnością dowodem tego, iż przekonanie takie jest zgodne ze stanem rzeczywistym i że w istocie Minister Łączności zatwierdził taką treść planu podziału przekształcanej jednostki, w myśl której nieruchomość miała przypaść właśnie wnioskodawcy i że w drodze wniesienia jej wraz z innymi składnikami majątkowymi do spółki tytułem aportu cel ten faktycznie został zrealizowany. Zdaniem skarżącego, porozumienie miało potwierdzić zaistniałe już skutki „formalno-prawne” w zakresie przejścia własności na (...) S.A., jednak zdaniem Sądu odwoławczego, możliwa ewentualnie do wywiedzenia z treści tego dokumentu teza o braku sporu co do sposobu podziału i jego skutków prawnych w zakresie własności nieruchomości pomiędzy obydwoma podmiotami, na które przeszły określone części majątku państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon”, nie może w postępowaniu wieczystoksięgowym zastąpić dokumentów, z których wynika następstwo prawne po tej jednostce; ujmując rzecz bardziej ogólnie – przy ubieganiu się o wpis prawa do księgi wieczystej nie można skutecznie zastąpić dokumentu, z którego wynika przejście prawa na następcę, dokumentem stwierdzającym zgodne przekonanie podmiotów potencjalnie zainteresowanych, że taki skutek rzeczywiście nastąpił. Ocena tego, czy określony skutek prawny w postaci przejścia własności, uzasadniający wpis następcy prawnego do księgi wieczystej, rzeczywiście nastąpił, jest w postępowaniu wieczystoksięgowym zadaniem wyłącznie Sądu, który nie może uchylać się od samodzielnego jej dokonania, korzystając z tego, że inne podmioty wyraziły już swoje stanowisko co do tej kwestii.

W rezultacie powyższych rozważań stwierdzić trzeba, że Sąd Rejonowy nie naruszył w żadnej mierze art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., ponieważ choć z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach wynika istotnie, iż część mienia państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” przeszła w wyniku jej podziału na wnioskodawcę w drodze wniesienia jej aportem do powstającej spółki akcyjnej, to jednak – wbrew treści postawionego w apelacji zarzutu – brak dowodów na to, że w skład tego mienia wchodziła również nieruchomość objęta księgą wieczystą (...); dowodem takim nie jest w szczególności sporządzone w formie aktu notarialnego Porozumienie z dnia 27 kwietnia 2000 r., który pośrednio świadczyć może ewentualnie jedynie o tym, że przekonanie o uprzednim zaistnieniu skutku prawnego w postaci nabycia własności nieruchomości przez (...) S.A. żywiły oba podmioty uczestniczące w podziale. Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych na podstawie przedstawionego przez wnioskodawcę materiału dowodowego i Sąd odwoławczy nie widzi przeszkód do tego, by przyjąć je za własne. Efektem tego musi być stwierdzenie, że Sąd meriti nie naruszył art. 34 zd. II ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1007 ze zm.), ponieważ wnioskodawca nie wykazał należycie swego następstwa prawnego w zakresie prawa własności nieruchomości objętej księgą po osobie wpisanej w dziale II tej księgi. Nie może tu być też mowy o naruszeniu art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 51 z 1990 r., poz. 298 ze zm.) w związku z art. 76 ust. 3 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności (t.j. Dz. U. Nr 117 z 1995 r., poz. 564 ze zm.) przez odmowę przyjęcia w oparciu o te przepisy, że doszło do następstwa prawnego wnioskodawcy w zakresie praw do przedmiotowej nieruchomości; bez wątpienia przepisy te dotyczą przejścia praw majątkowych z państwowej jednostki organizacyjnej „Poczta Polska, Telegraf i Telefon” na dwa inne podmioty (w tym także (...) S.A.), jednak nie mogły znaleźć zastosowania w sprawie niniejszej, jeśli materiał dowodowy nie dawał wystarczających podstaw do ustalenia, że przedmiotowa nieruchomość należała do tej części majątku przekształcanego podmiotu, którą w oparciu o te unormowania nabył właśnie wnioskodawca. Sytuacja braku podstaw do dokonania żądanego wpisu czyni wniosek bezzasadnym, a tym samym zobowiązuje Sąd wieczystoksięgowy do zastosowania art. 626 ⁹ k.p.c. – co też uczynił Sąd meriti w sprawie niniejszej.

Bezzasadność zarzutów i wniosków złożonej apelacji oraz prawidłowość wydanego przez Sąd I instancji rozstrzygnięcia skutkuje oddaleniem złożonego środka zaskarżenia na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.