Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)
Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Elżbieta Żak

Sędzia Sądu Rejonowego Krzysztof Niezgoda

Protokolant Protokolant Beata Prokop

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2017 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa M. T.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L.

o zapłatę kwoty 12460 zł tytułem odszkodowania z odsetkami ustawowymi od

dnia 4 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz kwoty 22540 zł tytułem

zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2014 roku do

dnia zapłaty

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w

Lublinie z dnia 9 lutego 2017 roku, sygn. akt II C 629/14

I. oddala apelację;

II. oddala wniosek Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. o
zasądzenie od M. T. zwrotu kosztów postępowania
odwoławczego.

Sygn. akt II Ca 547/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 7 lipca 2014 roku, wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 4 sierpnia 2014 roku, powód – M. T. wniósł o zasądzenie od pozwanego – Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. kwoty 12460 zł tytułem odszkodowania z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, kwoty 22540 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że w dniu 8 grudnia 2013 roku wychodząc z mieszkania w bloku przy ul. (...) w L. pośliznął się na oblodzonym chodniku, w wyniku czego uległ wypadkowi, w którym doznał poważnych obrażeń w postaci złamania trójskokowego goleni prawej, czego konsekwencją był zabieg operacyjny i pobyt w szpitalu, a następnie konieczność dalszego leczenia oraz poddania się rehabilitacji. Ponadto wskutek wypadku, ze względu na charakter wykonywanej pracy – fotoreportera na umowę o dzieło w (...) Radiu (...), utracił dochody w łącznej kwocie 12000 zł za okres od dnia 8 grudnia 2013 roku do dnia 31 maja 2014 roku, a także poniósł koszty leczenia z tytułu zakupionych leków i materiałów opatrunkowych w łącznej kwocie 280,11 zł oraz koszty przejazdów w kwocie 180 zł.

Powód wskazał ponadto, że w dniu 10 marca 2014 roku wystosował do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) wezwanie do zapłaty kwoty 35000 zł obejmującej odszkodowanie z tytułu poniesionych kosztów leczenia oraz utraconych zarobków i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.

W ocenie powoda żądanie zapłaty od pozwanej dochodzonej pozwem kwoty jest w pełni zasadne, ponieważ na spółdzielniach mieszkaniowych na mocy art. 5 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach spoczywa obowiązek odśnieżania dróg oraz chodników przyległych do nieruchomości (k. 2-4).

*

W odpowiedzi na pozew pozwany, reprezentowana przez pełnomocnika, nie uznał powództwa co do zasady oraz co do wysokości i wniósł o jego oddalenie w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 51-54).

*

Wyrokiem z dnia 9 lutego 2017 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie:

I. zasądził od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. na rzecz M. T.:

a. kwotę 19300 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

b. kwotę 12600 zł tytułem odszkodowania z odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

II. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

III. zasądził od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. na rzecz M. T. kwotę 1933,60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV. nakazał Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. uiszczenie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejowego Lublin-Zachód w Lublinie kwoty 2426,25 zł tytułem zwrotu wydatków pokrytych tymczasowo z sum budżetowych;

V. nakazał ściągnąć od M. T. na Skarbu Państwa –Sądu Rejowego Lublin-Zachód w Lublinie z roszczenia zasądzonego w punkcie I wyroku kwotę 269,39 zł tytułem zwrotu wydatków pokrytych tymczasowo z sum budżetowych (k. 171).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 8 grudnia 2013 roku, około godziny 11.20, powód, wychodząc z mieszkania położonego w bloku przy ul. (...) w L. poślizgnął się i upadł na oblodzonym chodniku, w wyniku czego uległ wypadkowi, w którym doznał poważnych obrażeń ciała. W chwili zdarzenia poruszanie się po osiedlu było bardzo uciążliwe. Chodnik, na którym przewrócił się powód, był nieodśnieżony, oblodzony, jak również niczym nieposypany. Zalegał na nim ubity śnieg.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dacie zdarzenia za utrzymanie porządku i czystości tego chodnika odpowiedzialna była Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w L.. W grudniu 2013 roku kierownikiem administracji Spółdzielni na osiedlu im. K. L. w L. był M. Z., do którego obowiązków należało nadzorowanie pracy gospodarzy domów. Utrzymaniem chodnika przy ul. (...) w L. zajmowała się W. T., jednak w dniu 8 grudnia 2013 roku nikt nie zajmował się utrzymaniem chodnika, z uwagi na to, że była to niedziela. Dla każdego bloku prowadzony jest rejestr sprzątania, w którym odnotowywane są temperatura, zaśnieżenie, odśnieżanie i posypywanie terenu. Z powyższego rejestru wynika, że w dniu 6 grudnia 2013 roku były duże opady śniegu, a w dniu 7 grudnia 2013 roku zostali wezwani gospodarze i traktor z pługiem celem usunięcia śniegu i posypania nawierzchni piaskiem, solą lub grysem w przypadku oblodzenia. W dniach 7 i 8 grudnia 2013 roku były opady śniegu i jednocześnie mroźna pogoda.

Sad Rejonowy ustalił, że po upadku M. T. został podniesiony przez przechodniów, a następnie karetką pogotowia ratunkowego przetransportowany na Szpitalny Oddział Ratunkowy Szpitala MSWiA w L.. U powoda rozpoznano złamanie dalszej nasady prawej goleni i został on przyjęty do leczenia na Oddziale Chirurgicznym Zakładu Opieki Zdrowotnej MSWiA w L.. W dniu 10 grudnia 2013 roku u powoda wykonano zabieg operacyjny polegający na repozycji i zespoleniu złamania kostek goleni prawej z pomocą drutów K oraz wkrętów. W dniu 16 grudnia 2013 roku powód został wypisany z rozpoznaniem złamania dwukostkowego goleni prawej. W dniach od 8 kwietnia 2014 roku do 11 kwietnia 2014 roku powód był leczony na Oddziale Chirurgicznym z Pododdziałem Urazowo-Ortopedycznym (...) w L.. W dniu 9 kwietnia 2014 roku usunięto materiał zespalający, to jest 2 śruby po stronie kostki przyśrodkowej oraz 3 druty K po stronie kostki bocznej. Następnie powód został wypisany do domu z zaleceniami ograniczenia chodzenia przez kilka dni, ćwiczenia palców, elewacji operowanej kończyny, a także kontroli w poradni ortopedycznej celem zmiany opatrunku. Zalecono również powodowi stosowanie leków przeciwbólowych w razie potrzeby. Następnie w maju 2014 roku i w lipcu 2014 roku powód leczony był rehabilitacyjnie. Od dnia 8 grudnia 2013 roku do dnia 16 czerwca 2014 roku powód przebywał na zwolnieniu lekarskim. Do dnia 10 kwietnia 2014 roku powód unieruchomiony był w opatrunku gipsowym stopowo-goleniowym.

Sąd ustalił, że złamanie zostało wygojone z następowym ograniczeniem ruchomości prawego stawu skokowego, przewlekłymi obrzękami i dolegliwościami bólowymi. U powoda ustalono trwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości 15 % w związku z następstwami obrażeń doznanych w dniu 8 grudnia 2013 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że w okresie do 4 tygodni od wypadku cierpienia powoda były znaczne i związane z dolegliwościami bólowymi po złamaniu kostek prawej goleni, koniecznością leczenia szpitalnego i zabiegu operacyjnego. Po tym okresie cierpienia powoda były miernie nasilone i związane z unieruchomieniem w opatrunku gipsowym prawej kończyny dolnej, koniecznością zabiegu usunięcia materiału zespalającego, koniecznością odciążania prawej kończyny dolnej, koniecznością leczenia rehabilitacyjnego. Po tym okresie cierpienia powoda były nieznacznie nasilone i związane z obrzękami, dolegliwościami bólowymi, deficytem zgięcia grzbietowego prawego stawy skokowego. Rokowania na przyszłość dla powoda są umiarkowanie korzystne. W wyniku zastosowanego leczenia ortopedycznego uzyskano zrost złamania. W okresie nasilenia dolegliwości i obrzęków powód będzie wymagał leczenia rehabilitacyjnego. Przed wypadkiem powód był sprawny fizycznie, choć leczył się na nadciśnienie i cukrzycę od kilku lat u lekarza rodzinnego.

Sąd Rejonowy ustalił, że w wyniku wypadku powód, ze względu na charakter wykonywanej przez niego pracy, utracił dochody w łącznej kwocie 12000 zł w okresie od dnia 8 grudnia 2013 roku do dnia 31 maja 2014 roku. Powód był zatrudniony jako fotoreporter na podstawie umowy o dzieło w (...) Radiu (...). Średnia miesięczna kwota wynagrodzenia jaką powód mógł otrzymać w 2013 roku oraz 2014 roku to 2100 zł. Powód poniósł także koszty z tytułu zakupionych leków i materiałów opatrunkowych w łącznej kwocie 280,11 zł oraz koszty przejazdów w kwocie 180 zł.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że w momencie zdarzenia Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w L. na podstawie polisy nr (...) była objęta ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej za szkody na osobie lub mieniu wyrządzone w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ubezpieczycielem była (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł..

Sąd Rejonowy ustalił, że w związku z doznanymi urazami powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 35000 zł z tytułu zadośćuczynienia, poniesionych kosztów leczenia oraz utraconych zarobków, jednak do dnia dzisiejszego pozwany nie wypłacił powodowi żadnego świadczenia. Powód otrzymał jedynie od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. kwotę 5700 zł tytułem zadośćuczynienia.

Sąd Rejonowy ustalił, że Spółdzielnia Mieszkaniowa była podmiotem odpowiedzialnym za stan nawierzchni chodnika przy ulicy (...) w L., a tym samym za zdarzenia związane z niewłaściwym wykonaniem obowiązków zarządczych.

Sąd Rejonowy wskazał, że podstawę odpowiedzialności sprawcy stanowi przepis art. 415 k.c. i uznał, że zachowanie Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w L. było bezprawne, gdyż naruszało przepis art. 5 ustawy z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W dniu 8 grudnia 2013 roku stan ciągu pieszych był zły. Nawierzchnia nie została posypana jakimkolwiek środkiem antypoślizgowym, mimo zalegającej na niej warstwy śniegu oraz lodu. Wskazane zaniechanie Spółdzielni w zakresie ciążącego na niej ustawowego obowiązku dbania o należyty stan chodnika było sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym, a zatem stanowiło czyn bezprawny. Jednocześnie było to zachowanie zawinione, noszące znamiona niedbalstwa.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji wystąpienie szkody u powoda jest ewidentne, co potwierdza przedstawiona przez niego dokumentacja medyczna stwierdzająca urazy doznane przez niego w wyniku upadku na nieodśnieżonej i oblodzonej nawierzchni. Szkoda powoda wyraża się więc w doznaniu uszczerbku na zdrowiu a także w negatywnych przeżyciach związanych z urazami i rekonwalescencją. Także związek przyczynowy pomiędzy szkodą powoda a bezprawnym i zawinionym zaniechaniem Spółdzielni Mieszkaniowej jest ewidentny. Gdyby podmiot ten podjął właściwe decyzje dotyczące liczby i czasu pracy zatrudnionych pracowników, a także taboru maszyn koniecznych do oczyszczania chodników, to prace te wykonane byłyby na czas. Nie stwarzałyby niebezpieczeństwa dla przechodniów, w tym dla powoda.

Sąd pierwszej instancji przytoczył treść przepisów art. 445 § 1 k.c., art. 444 § 1 k.c. oraz art. 361 § 1 i 2 k.c. i wskazał, że kwota 19300 zł stanowić będzie dla powoda wartość odczuwalną ekonomicznie i choć obiektywnie dość znaczną, to nie nadmierną. Zdaniem Sądu Rejonowego, za przyjęciem powyższej kwoty, jako odpowiedniej, przemawiały charakter doznanego obrażenia, jego skutki, rokowania na przyszłość oraz wypłacona już przez (...) Spółkę Akcyjną kwota zadośćuczynienia – 5700 zł. Gojenie złamania przebiegało bez powikłań. Powód był leczony operacyjnie, a w wyniku zastosowanego leczenia ortopedycznego uzyskano zrost złamania. Rokowania na przyszłość są dla powoda umiarkowanie korzystne.

Sąd Rejonowy ocenił, że wydatki poniesione przez powoda w kwocie 280,11 zł na zakup leków oraz w kwocie 180 zł tytułem kosztów przejazdów stanowią koszty wynikłe z urazu doznanego przez powoda w następstwie wypadku z dnia 8 grudnia 2013 roku, pozostające w normalnym związku przyczynowym z zaniechaniem Spółdzielni Mieszkaniowej, z którego wynikła dla powoda szkoda.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, w pełni uzasadnione było także roszczenie powoda o zasądzenie na jego rzecz kwoty tytułem zwrotu utraconych zarobków. Powód pracował na podstawie umowy o dzieło w (...) Radiu (...). Gdyby nie doszło do zdarzenia z dnia 8 grudnia 2013 roku, powód uzyskiwałaby wynagrodzenie z tego tytułu. Miesięczne przeciętne wynagrodzenie powoda z tytułu wykonywanej pracy na podstawie umowy o dzieło wynosiło 2100 zł. W związku z wypadkiem powód utracił dochód od dnia 8 grudnia 2013 roku do dnia 31 maja 2014 roku, zatem łączna kwota należna powodowi z tytułu utraconych zarobków wynosi 12125,76 zł. Powód żądał zasądzenia kwoty 12000 zł tytułem utraconego zarobku i taką kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda.

Sąd Rejonowy wskazał również, że powód żądał zasądzenia odsetek ustawowych od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. W aktach szkody znajduje się natomiast wezwanie pozwanego do zapłaty kwoty 35000 zł, które zostało złożone w dniu 11 marca 2014 roku. Pozew został złożony w dniu 4 sierpnia 2014 roku. W okresie od dnia 11 marca 2014 roku do dnia 4 sierpnia 2014 roku pozwany mógł ustalić i wypłacić powodowi należne mu kwoty Odsetki ustawowe od kwoty 19300 zł zasądzonej tytułem zadośćuczynienia oraz od kwoty 12460 zł powinny być liczone od dnia wniesienia pozwu, to jest od dnia 4 sierpnia 2014 roku.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu za pierwszą instancję Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 100 k.p.c.

*

Od wyroku Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 9 lutego 2017 roku apelację wniosła Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w L., wskazując, że zaskarża wyrok „w części dotyczącej punktów: Ia, III i IV sentencji wyroku.

Pozwany zarzucił;

„1/. Naruszenie przepisów prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprze błędne dokonanie ustaleń faktycznych, nienależytą ocenę i rozważenie materiału dowodowego, polegające na:

a/ nieuwzględnienie przy ocenie rozmiaru krzywdy, dowodu z przesłuchania powoda w dniach; 12.11.2014 r. i 15.12.2016 r., z którego nie wynika, że powód skarżył się na ewentualne cierpienia psychiczne, ani na pogorszenie się jego stanu zdrowia psychicznego po zaistniałym wypadku,

b/ przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegający na przyjęciu za w pełni wiarygodne zeznań świadków powoda a obdarzeniu tylko częściową wiarą co do faktów, zeznań świadków strony pozwanej i wyprowadzenie na tej podstawie wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego,

c/ dowolnej a nie swobodnej ocenie materiału dowodowego, w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, co skutkowało przyznaniem powodowi wygórowanego zadośćuczynienia za krzywdę,

d/ ustalenie wysokości zadośćuczynienia w sposób dowolny i bez podania uzasadnienia, że jest to suma odpowiednia za krzywdę,

e/ brak udowodnienia przez powoda niedbalstwa po stronie pozwanej w utrzymaniu czystości i porządku w miejscu zdarzenia.

2/. Sprzeczność istotnych ustaleń Sądu I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegająca na:

a/ błędnym ustaleniu przez Sąd I instancji, ze w dniu 8 grudnia 2013 r. na dzielnicy C. /ul. (...)/ były opady śniegu co wymagało interwencji służb technicznych Spółdzielni, odśnieżania i zabezpieczania chodników oraz ciągów pieszych, podczas gdy tylko świadek M. Z. zeznał o opadach w dniach 7 i 8 grudnia 2013 r., który to świadek w tym dniu wolnym od pracy nie był na miejscu zdarzenia - co miało decydujący wpływ na ustalenie związku przyczynowego pomiędzy wypadkiem powoda a niewykonywaniem tego dnia czynności porządkowych przez Spółdzielnię,

b/ nieuzasadnionym przyjęciu przez Sąd I instancji, że liczba zatrudnionych pracowników Spółdzielni dla potrzeb zarządu nieruchomościami była niewystarczająca przez co chodnik na ul (...) pozostawał nieodśnieżony i oblodzony, co doprowadziło do wypadku jakiemu uległ powód /wina pozwanej polegająca na niedbalstwie/.

3/. Naruszenie art. 244 § 1 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy i nieuzasadnione przyjęcie przez Sąd I instancji, że w wyniku opadów śniegu tego dnia było nieodśnieżone i nieposypane środkami antypoślizgowymi, podczas gdy warunki pogodowe w niedzielę 8 grudnia 2013 r. nie wymagały dodatkowej pracy porządkowej przy nawierzchni chodników.

4/ Naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niezamieszczenie w uzasadnieniu wyroku motywów dla których Sąd I instancji przyjął do dokonanych wyliczeń, że kwota 19 300 zł jest adekwatna do krzywdy jakiej doznał powód i brak uzasadnienia tej wysokości, w stosunku do wysokości roszczenia zgłoszonego w pozwie.

5/. Naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci błędnej wykładni art. 445 § 1 k.c.;

a/ fakultatywne zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego w nadmiernej wysokości, oprócz odszkodowania na rzecz powoda, co nie wynika z okoliczności sprawy i nie znajduje powiedzenia w zebranym materiale dowodowym sprawy,

b/ zasądzona kwota zadośćuczynienia jest niewspółmiernie wysoka i odbiega od tej, która byłaby adekwatna do rozmiarów faktycznie doznanej przez powoda krzywdy.

6/. Naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 362 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 445 § 1 k.c., poprzez nieuwzględnienie przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, przyczynienia się poszkodowanego do powstania wypadku i całkowite pominięcie przyczyn wewnętrznych po jego stronie.

7/. Naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 363 § 2 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. i art. 445 § 1 k.c., poprzez ustalenie wysokości zadośćuczynienia w wyroku z dnia 9 lutego 2017 r., a zasądzenie z tego tytułu odsetek ustawowych od dnia 4 sierpnia 2014 r.”.

Pozwany wniósł o:

„1/ zmianę zaskarżonego wyroku w części orzeczonej w punktach: Ia, III i IV jego sentencji poprzez miarkowanie i obniżenie wysokości zadośćuczynienia, tym samym ustalając jego nową wysokość w rozsądnych granicach, przy uwzględnieniu wszystkich istotnych kryteriów wpływających na tę postać kompensaty,

2/ oddalenie powództwa w części dotyczącej zadośćuczynienia pieniężnego w pozostałym zakresie,

3/ zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje procesowe” (k. 190-196).

W piśmie procesowym z dnia 14 kwietnia 2017 roku, wykonując wezwanie do uzupełnienia braków formalnych apelacji, pozwany wskazał, że „wnosi o zmianę wyroku w części orzeczonej w pkt Ia jego sentencji i obniżenie wysokości zadośćuczynienia do kwoty 5.000 zł (…), jako adekwatnej do rozmiaru krzywd doznanych przez powoda”, a „w pozostałej części podtrzymuje wnioski zgłoszone w apelacji i określa wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 14300 zł” (k. 203-204).

÷

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanego popierał apelację. Powód wnosił o oddalenie apelacji (k. 444v).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Na wstępie należy wskazać, że powód zaskarżył tylko częściowo wyrok Sądu Rejonowego z dnia 9 lutego 2017 roku. Zaskarżone zostało częściowo rozstrzygnięcie zawarte w punkcie I a, a mianowicie w części zasądzającej zadośćuczynienie w kwocie 14300 zł z odsetkami. Z treści apelacji można również wnosić, że pozwany zaskarża wyrok także w części zasądzającej odsetki za opóźnienie od tej kwoty zadośćuczynienia, której pozwany nie kwestionuje i której tym samym nie zaskarża, a więc od kwoty 5000 zł, za okres od dnia 4 sierpnia 2014 roku do dnia 8 lutego 2017 roku, czyli do dnia poprzedzającego wydanie wyroku przez Sąd Rejonowy.

W związku z powyższym nie mają żadnego znaczenia dla rozpoznania i rozstrzygnięcia apelacji zarzuty przytoczone w punktach 1e, 2 i 3 części wstępnej apelacji oraz zarzut przytoczony w punkcie 1b części wstępnej apelacji, o ile zarzut ten odnosi się do ustaleń faktycznych związanych z istnieniem zawinionego zachowania Spółdzielni (brak utrzymania chodnika w należytym stanie), które doprowadziło do powstania u powoda szkody na osobie.

W związku z tym, że w chwili wniesienia apelacji wyrok Sądu pierwszej instancji uprawomocnił się w zakresie zasądzającym odszkodowanie za szkodę majątkową na osobie oraz częściowo w zakresie zasądzającym zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, należy uznać, że w chwili rozpoznania sprawy przez Sąd Okręgowy, jako sąd drugiej instancji, przesądzona była prawomocnie zasada odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego wobec powoda.

÷

Odnosząc się do pozostałych zarzutów apelacji należy wskazać, że Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, w szczególności dotyczące zakresu obrażeń, jakich powód doznał w wyniku upadku, rodzaju i zakresu zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych, rodzaju i zakresu dolegliwości powoda związanych z następstwami wypadku, zakresu uszczerbku na zdrowiu oraz następstw i rokowań na przyszłość.

Ponowne szczegółowe przytaczanie tych ustaleń jest zbędne, tym bardziej, że zostały szczegółowo przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy podziela również ocenę dowodów dokonaną przez Sąd pierwszej instancji.

Jeżeli chodzi o okoliczności wyznaczające rozmiar krzywdy powoda, to były to w przeważającej części dolegliwości bólowe związane w wypadkiem oraz zabiegami leczniczymi i rehabilitacyjnymi. Sąd Rejonowy nie ustalił, że powód skarżył się na cierpienia psychiczne lub pogorszenie się stanu jego zdrowia psychicznego po wypadku. Sąd Rejonowy nie ustalił również, że u powoda wystąpiło pogorszenie się stanu zdrowia psychicznego. Sąd Rejonowy ustalił natomiast, że dolegliwościom o charakterze fizycznym towarzyszyły dolegliwości o charakterze psychicznym, związane z uciążliwością leczenia i rehabilitacji. Sam fakt, że składając wyjaśnienia lub zeznania w toku postępowania sądowego powód nie skarżył się na cierpienia psychiczne, nie oznacza, że cierpienia takie nie wystąpiły. Tylko ubocznie należy wskazać, że zagadnienie dolegliwości powoda o charakterze psychicznym ma w rozpoznawanej sprawie znaczenie drugorzędne, z tego względu, że zakres krzywdy powoda spowodowanej cierpieniami o charakterze fizycznym jest już tego rodzaju, że usprawiedliwia zasądzenie zadośćuczynienia w wysokości ustalonej przez Sąd Rejonowy. Cierpienia psychiczne powoda nie miały zatem znaczenia decydującego dla ustalenia wysokości zadośćuczynienia za krzywdę, a jedynie stanowiły dodatkową okoliczność wskazującą na to, że przyznana kwota zadośćuczynienia nie jest wygórowana.

÷

Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 445 § 1 k.c.

Całokształt okoliczności ustalonych prawidłowo przez Sąd Rejonowy wskazuje, że zasądzona kwota zadośćuczynienia nie jest wygórowana, uwzględniając oczywiście fakt, że częściowo roszczenie powoda w omawianym zakresie zostało zaspokojone przez ubezpieczyciela pozwanego. W zakresie, w jakim ubezpieczyciel spełnił na rzecz powoda świadczenie ubezpieczeniowe odpowiadające zadośćuczynieniu za krzywdę, ubezpieczony, czyli Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w L., jest zwolniony od obowiązku naprawienia krzywdy.

Z przepisu art. 445 § 1 k.c. wynika, że w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia przyznanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ma charakter fakultatywny. Należy jednak wyjaśnić, że przyznanie lub nieprzyznanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie jest pozostawione swobodnemu uznaniu sądu. Zasadą jest, że każda szkoda podlega naprawieniu (art. 415 k.c.), a więc zasadą jest również to, że każda szkoda niemajątkowa na osobie powinna zostać zrekompensowana przez zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego. Nieprzyznanie zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę związaną z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia ma charakter wyjątku i dotyczyć może specyficznych wypadków, w których na przykład zakres krzywdy jest niewielki lub też występują inne okoliczności, wskazujące, że przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego pozostawałoby w oczywistej lub rażącej sprzeczności z zasadami słuszności.

Określenie wysokości zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną rozstrojem zdrowia lub uszkodzeniem ciała ma charakter ocenny, w takim znaczeniu, że nie jest możliwe przedstawienie ściśle matematycznego wyliczenia tej wysokości, w szczególności w odwołaniu się do jakiegoś taryfikatora. Dlatego też nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 328 § 2 k.p.c. Sąd Rejonowy w sposób przekonujący uzasadnił wysokość zasądzonego zadośćuczynienia za krzywdę.

÷

Bez znaczenia dla rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy jest okoliczność, że podmiotem zobowiązanym do naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym jest spółdzielnia mieszkaniowa. Zarówno z przepisów ustawy z dnia 16 września 1982 roku – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2017 r., poz. 1560 – tekst jednolity ze zm.), jak i z przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1222 – tekst jednolity ze zm.) nie wynikają jakiekolwiek ograniczenia odpowiedzialności spółdzielni mieszkaniowej względem osób trzecich za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym.

W rozpoznawanej sprawie zakres zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wyznaczały jedynie przepisy Kodeksu cywilnego regulujące odpowiedzialność odszkodowawczą, w szczególności odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym. Nie ma możliwości zastosowania w rozpoznawanej sprawie jakiegokolwiek przepisu, który pozwalałby na modyfikowanie wysokości odszkodowania, w tym wypadku wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, ustalonej według zasad ogólnych.

Przepis art. 440 k.c. nie mógł mieć w sprawie zastosowania już tylko ze względów podmiotowych. Przepis ten stanowi, że w stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego. Z przytoczonego przepisu wynika jednoznacznie, że może mieć on zastosowanie wyłącznie w stosunkach między osobami fizycznymi.

÷

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje żadnych podstaw do przyjęcia, że powód w jakikolwiek sposób przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody. W pewnych sytuacjach indywidualne cechy oznaczonej osoby fizycznej, w szczególności stan jej zdrowia, mogą stanowić argument przemawiający za potrzebą ograniczenia poruszania się w określonych miejscach, czy też w określonym czasie, jednak w rozpoznawanej sprawie po stronie powoda tego rodzaju właściwości nie występowały. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na dokonanie ustalenia, że w dniu 8 grudnia 2013 roku, w godzinach południowych, indywidualne cechy fizyczne powoda, w szczególności stan jego zdrowia, stanowiły przeciwskazanie do opuszczania mieszkania i poruszania się po ogólnie dostępnych miejscach poruszania się pieszych w pobliżu miejsca zamieszkania.

÷

Nie jest uzasadniony zarzut przytoczony w punkcie 7 części wstępnej apelacji. Zarzut ten został przy tym sformułowany nieprawidłowo, gdyż żaden z przepisów prawa materialnego powołanych w jego treści nie stanowi podstawy prawnej zasądzenia odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Poprawnie zredagowany zarzut mógł dotyczyć co najwyżej prawidłowości zastosowania przepisu art. 481 k.c., gdyż to właśnie ten przepis stanowi podstawę prawną roszczenia o zapłatę odsetek za późnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia odszkodowawczego.

Do istoty zastosowania przepisu art. 481 § 1 k.c. należy określenie momentu czasowego, od którego można mówić, że dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Z przepisów art. 476 zd. 2 k.c. w zw. z art. 476 zd. 1 k.c. wynika, że dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Treść przepisu art. 476 k.c. pozostaje w związku z treścią przepisu art. 455 k.c.

Wprawdzie przepisy art. 455 k.c. oraz art. 476 zd. 1 i 2 k.c. mają zastosowanie w odniesieniu do wykonania zobowiązań wynikających z innych zdarzeń prawnych niż czyn niedozwolony, jednak, jeżeli chodzi o istotę opóźnienia w spełnieniu świadczenia polegającego na naprawieniu szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, mają analogiczne zastosowanie do świadczenia odszkodowawczego.

Zasadą jest zatem, że dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, jeżeli nie spełnia tego świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Termin spełnienia takiego świadczenia nie jest oznaczony przez przepis prawa, ani też zasadniczo1 nie wynika z właściwości zobowiązania (art. 455 k.c.).

Jeżeli naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ma nastąpić w pieniądzu, a w odniesieniu do świadczenia polegającego na zadośćuczynieniu za krzywdę jest to zasada, od której wyjątki mogą wynikać tylko z umowy stron, dłużnik powinien spełnić swoje świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Niespełniając w takim terminie świadczenia popada w opóźnienie.

Wyjątki od zasady, że wyrażone w pieniądzu świadczenie odszkodowawcze za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela, mogą wynikać z zasad orzekania o odszkodowaniu za szkodę majątkową lub zadośćuczynieniu za krzywdę, wynikających z przepisów Kodeksu cywilnego.

Pierwszy wyjątek może wynikać z zastosowania przez sąd wynikającej z przepisu art. 363 § 2 k.c. zasady ustalenia odszkodowania według cen z daty ustalenia odszkodowania.

Przepis art. 363 § 2 k.c. stanowi, że jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Powołany przepis powinien mieć zastosowanie wówczas, jeżeli pomiędzy chwilą powstania szkody a chwilą ustalenia odszkodowania nastąpiła znacząca zmiana siły nabywczej pieniądza, skutkująca tym, że wysokość odszkodowania ustalona według cen na chwilę powstania szkody byłaby istotnie niższa niż według cen na chwilę ustalenia odszkodowania.

Przepis art. 363 § 2 k.c. dotyczy naprawienia zarówno szkody majątkowej, jak i szkody niemajątkowej.

W aktualnej rzeczywistości ekonomicznej, w której na przestrzeni szeregu kolejnych lat stopień spadku siły nabywczej pieniądza nie jest istotny, a nawet występują zjawiska deflacyjne, częstym zjawiskiem jest sytuacja, w której wysokość odszkodowania ustalona według cen z chwili powstania szkody lub innej późniejszej chwili nie będzie odbiegać od wysokości odszkodowania ustalonej według cen z chwili orzekania.

Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie. Wysokość należnego powodowi zadośćuczynienia za krzywdę byłaby taka sama, gdyby ustalać ją według „cen” z chwili wezwania Spółdzielni do zapłaty, oraz według cen z chwili orzekania o zadośćuczynieniu przez sąd.

W takim wypadku do oznaczenia terminu spełnienia świadczenia odszkodowawczego powinny mieć zastosowanie przepisy ogólne, a mianowicie art. 455 k.c. i art. 476 k.c.

Drugi wyjątek od wskazanej wyżej zasady może wynikać ze specyfiki zadośćuczynienia, jako świadczenia mającego rekompensować szkodę niemajątkową, oraz z zasad orzekania o zadośćuczynieniu. Krzywda, czyli szkoda niemajątkowa, nie ma precyzyjnie określonych granic, według których można byłoby oznaczyć jej zakres. Dotyczy to w szczególności granic czasowych. Możliwe są zatem sytuacje, w których w dacie ustalenia zadośćuczynienia osoba pokrzywdzona już nie odczuwa krzywdy (obiektywnie i subiektywnie), jak również sytuacje, w których zjawisko krzywdy nie zakończyło się (obiektywnie i subiektywnie), a nawet wiadomo, że będzie towarzyszyło osobie pokrzywdzonej do końca życia.

Jeżeli do określenia rozmiarów krzywdy, także na przyszłość, obiektywnie wystarczające są okoliczności faktyczne (uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia) istniejące na chwilę zakończenia okresu, o którym mowa w art. 455 k.c. (art. 476 k.c.), albo też dające się na ten moment obiektywnie przewidzieć na przyszłość, to terminem spełnienia świadczenia ubezpieczeniowego powinien być termin, o którym mowa w art. 455 k.c. (art. 476 k.c.), chyba że w konkretnym wypadku zachodzą okoliczności uzasadniające zastosowanie przepisu art. 363 § 2 (część wstępna) k.c.

W rozpoznawanej sprawie możliwe było ustalenie rozmiarów krzywdy na chwilę wezwania Spółdzielni przez powoda do zapłaty zadośćuczynienia. W późniejszym okresie nie wystąpiły istotne okoliczności, które miałyby wpływ na zwiększenie rozmiarów tej krzywdy (na przykład dodatkowe zabiegi medyczne, nowe dolegliwości, itp.), a których nie można było przewidzieć.

Należy zatem przyjąć, że już przynajmniej w kwietniu 2014 roku pozwany pozostawał w opóźnieniu świadczenia ubezpieczeniowego w zakresie kwoty 19300 zł, zasądzonej przez Sąd pierwszej instancji.

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania, należało oddalić apelację, jako bezzasadną.

*

Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił wniosek Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. o zasądzenie od M. T. zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że apelacja pozwanego została oddalona w całości, pozwany jest stroną przegrywającą sprawę w całości w postępowaniu odwoławczym. Pozwany nie może zatem uzyskać od powoda zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Z kolei powód, reprezentowany przez pełnomocnika wykonującego zawód adwokata, najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie złożył Sądowi Okręgowemu spisu kosztów, ani nie zgłosił wniosku o przyznanie kosztów według norm przepisanych. Roszczenie powoda o zwrot kosztów postępowania odwoławczego wygasło zatem na podstawie art. 109 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Elżbieta Żak Dariusz Iskra Krzysztof Niezgoda

1 Możliwe wyjątki nie zachodzą w rozpoznawanej sprawie.