Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2017 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w M.

przeciwko Z. O.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 5 maja 2016 r. sygn. akt IX GC 738/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść;

„ utrzymuje w mocy w części nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Krakowie w dniu 23 lutego 2015r. do sygn. akt IX GNc 178/15, a to w zakresie dotyczącym kwot 98 980,25 zł (dziewięćdziesiąt osiem tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt złotych i dwadzieścia pięć groszy) z ustawowymi odsetkami od 13 grudnia 2014r. a nadto w zakresie dotyczącym kosztów postępowania w wysokości 4 627 zł a w pozostałym zakresie nakaz ten uchyla i umarza postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 1467,66 zł z ustawowymi odsetkami od 13 grudnia 2014r. oraz oddala powództwo w zakresie żądania zapłaty kwoty 1902,93 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 23 grudnia 2014r.”;

2.  oddala apelacje w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 5.300 zł (pięć tysięcy trzysta złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Robert Jurga SSA Wojciech Kościołek SSA Barbara Górzanowska

Sygn. akt I A Ca 1845/16

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. /uprzednio (...) S.A. z siedzibą w M. k-257/ wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym ,że pozwany Z. O. ma zapłacić na jego rzecz kwotę 102.278,84 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty wraz z kosztami postępowania .W przypadku złożenia zarzutów wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz wyżej wskazanej kwoty wraz z odsetkami i kosztami postępowania.

Pismem z dnia 25 .09.2015 roku powód ograniczył powództwo do kwoty 101.380,03 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty. Kolejnym pismem z dnia 29 kwietnia 2016 roku ograniczył do kwoty 100.811,18 zł z odsetkami od dnia 13 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty i kosztów postępowania /k-401/.

W świetle twierdzeń pozwu wierzytelności powoda wobec pozwanego wynikają m.in. z tytułu sprzedaży pozwanemu przez powoda sprzętu telekomunikacyjnego, z tytułu utraty przez pozwanego uprzednio przyznanego mu wynagrodzenia z powodu dezaktywacji na podstawie pkt. 2.6 A. nr(...) do Załącznika nr (...) do Umowy Sub-agencyjnej oraz z tytułu anulowania przez powoda przyznanej wcześniej pozwanemu refundacji sprzętu telekomunikacyjnego na podstawie Art. nr (...) Załącznika nr (...) do Umowy S.-agencyjnej powiększonych o odsetki . Powód z tytułu opisanych wierzytelności wystawił na rzecz pozwanego następujące faktury VAT: nr (...) nr (...), nr (...), nr (...), nr (...), nr (...), nr (...), nr (...), nr (...), ?r (...), nr (...), nr (...), nr (...), nr (...), -r (...), nr (...) których ten nie zapłacił .

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym z weksla Sąd Okręgowy w sygn. akt IX GNc 178/15 uwzględnił powództwo o zapłatę kwoty 102.278,84 zł z odsetkami, a nadto w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda koszty postępowania;

Pozwany w zarzutach od nakazu zapłaty wniósł o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa .Podniósł ,że obciążenie go różnymi opłatami z tytułu dezaktywacji, cofnięcia refundacji jest niezgodne z umową ,która uległa rozwiązaniu z dniem 31 grudnia 2013 roku. Nie ma dostępu do systemu sprzedaży , brak możliwości monitoringu zdarzeń z klientami od roku 2014 . Ponadto zapis art.13 .11.1 umowy mówi o wzajemnym rozliczeniu do 12 miesięcy po ustaniu umowy ale zdarzeń powstałych w zakresie umowy , a nie określają odpowiedzialności w kolejnych miesiącach po rozwiązaniu umowy , za klientów z którymi został pozbawiony współpracy . Powód nie wykazał ,że wskazane w fakturach dezaktywacje nastąpiły w okresie 6 miesięcy od rozwiązania umowy/ termin z pkt (...) A. i czy nie nastąpiła ponowna aktywacja po uprzedniej dezaktywacji. Nie uznał też obciążeń z tytułu cofnięcia refundacji sprzętu telekomunikacyjnego .

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie utrzymał nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym z weksla dnia 23 lutego 2015 r. sygn. akt IX GNc 178/15 w mocy w części zasądzającej kwotę 100.811,18 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2014 r.; a nadto w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda koszty postępowania oraz umorzył postępowanie w pozostałym zakresie..

W ocenie Sądu Okręgowego odwołującego się do treści umowy łączącej strony oraz treści deklaracji wekslowej leżącej u podstaw wystawionego w sprawie weksla pozwany nie wykazał by oznaczona w wekslu suma w części zmodyfikowanego roszczenia procesowego strony powodowej nie odpowiadała treści łączącego strony zobowiązania.

W ocenie Sądu Okręgowego istota sporu sprowadza się, zdaniem sądu do sporu o wykładnie zapisów umowy art. (...) pkt.(...) Umowy Sub-agencyjnej (...).

Zgodnie bowiem z treścią art. (...) pkt. (...) Umowy S.-agencyjnej (...) powód i pozwany uzgodnili, że w przypadku rozwiązania Umowy Sub-agencyjnej zobowiązują się dokonać rozliczenia wzajemnych należności za okres obowiązywania Umowy S.-agencyjnej w terminie nie dłuższym niż 12 miesięcy od daty jej rozwiązania./k-53/ Tak zakreślony termin potwierdził też pozwany .Współpraca powoda i pozwanego na podstawie Umowy S.-agencyjnej trwała do dnia 31 grudnia 2013 roku, zakończenie wzajemnych rozliczeń mogło trwać więc do dnia 31 grudnia 2014 roku.

Zgodnie z par 8 pkt.6 umowy pozwany wyraził zgodę na potrącenie przez dającego zlecenie z należnego mu wynagrodzenia swoich wymagalnych zobowiązań wobec dającego zlecenie ,w tym zobowiązań z tytułu postawionego w stan wymagalności części lub całości kredytu kupieckiego ,kar umownych ; not obciążeniowych ,wartości powierzonego i nie rozliczonego w terminie sprzętu stanowiącego własność (...) (...)lub partnera bądź wartości towaru zakupionego od dającego zlecenie ./k-49v/.Zdaniem pozwanego nie może on być obciążonym m.in. opłatami z tytułu dezaktywacji i nie może być cofnięta prowizja w wysokości tej opłaty bo umowa zakładała ,że będzie to dokonywane potrąceniem z prowizją pozwanego a tej za wyjątkiem stycznia 2014 i lutego 2014 roku już nie otrzymywał . Zdaniem sądu wykładnia art. (...)pkt (...)umowy sub-agencyjnej jest jednoznaczna lecz odmienna od stanowiska pozwanego . Zawiera zgodne oświadczenie ,że w przypadku rozwiązania umowy strony zobowiązują się rozliczyć wzajemne należności za okres obowiązywania umowy w terminie nie dłuższym niż 12 miesięcy . Należność z tytułu dezaktywacji do takich na pewno należy . W ocenie Sądu Okręgowego - dotyczy to umów ,które pozwany zawarł z klientami do dnia 31 marca 2013 roku. Z tytułu ich zawarcia otrzymywał prowizję . W chwili kiedy klient po ustalonym zakresie zerwał umowę pozwany tracił prowizję . Pkt.(...) addendum załącznika nr (...)do załącznika nr (...)umowy/k-104 /stanowił ,że w przypadku dezaktywacji ..w okresie 6 miesięcy od daty aktywowania –włącznie z miesiącem , za który została naliczona premia miesięczna agent-pozwany traci prawo do wcześniej przyznanego wynagrodzenia w postaci premii miesięcznej, kwartalnej ,a wartość bieżącego wynagrodzenia należnego pozwanemu ,w którym nastąpiła dezaktywacja zostanie pomniejszona o przyznane lub przyznane i wypłacone wcześniej pozwanemu wynagrodzenie na co pozwany wyraża zgodę . Rozliczenia z tego tytułu były możliwe jeszcze w ciągu 12 miesięcy po rozwiązaniu umowy czego sam pozwany nie kwestionował. Tym samym roszczenie strony pozwanej z tytułu należności wynikających z dezaktywacji jest zasadne.

Pozwany nigdy nie zgłaszał powodowi, że nie otrzymał sprzętu telekomunikacyjnego objętego zamówieniami o numerach (...), (...), (...), jak też nigdy nie kwestionował zasadności wystawionych przez Powoda faktur VAT nr (...).

Co więcej pozwany w oświadczeniu z dnia 10 stycznia 2014 roku skierowanym do (...) Sp. z o.o. Sp. k. uznał dług wobec powoda w wysokości 641.778,86 zł według stanu na dzień 31 grudnia 2013 roku, w tym z tytułu objętych pozwem faktur VAT nr (...).

Sposób rozliczenia pozwanego za sprzętu zakupionego od (...) lub (...) oraz towarów zakupionych od powoda został szczegółowo uregulowany w załączniku nr (...) do umowy sub-agencyjnej. Te wymogi zostały zachowane i dlatego w tym zakresie sąd uznał powództwo także za zasadne .

Reasumując Sąd I instancji utrzymał nakaz zapłaty w mocy w części zasądzającej kwotę 100.811,18 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty.

Składają się na nią kwoty :

1/kwota 3.359,94 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 29.10.2013 roku w wysokości 2.952,00 zł z terminem płatności w dniu 19.11.2013 roku wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 20.11.2013 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 407,94 zł z tytułu płatności za towar zakupiony przez pozwanego i dostarczony pozwanemu, k-343;121-127;k-119

2/kwota 225,86 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 7.11.2013 roku w wysokości 199,00 zł ,z terminem płatności w dniu 28.11.2013 roku wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 29.11.2013 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 26,86 zł z tytułu płatności za towar zakupiony przez pozwanego i dostarczony pozwanemu, k-343;k-127-128;k-119

3/kwota 119,06 zł stanowiąca wierzytelność Powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 19.12.2013 roku z terminem płatności w dniu 9.01.204 roku , w wysokości 106,30 zł wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 10.01.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 12,76 zł z tytułu płatności za towar zakupiony przez pozwanego i dostarczony pozwanemu, k-344; k129-130;k-119

4/kwota 1.902,93 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 13.02.2014 roku z terminem płatności w dniu 20.02.2014 roku ,w wysokości 1.722,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 21.02.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 180,93 zł z tytułu cofnięcia refundacji sprzętu telekomunikacyjnego nr (...), k-131-136;k-119

5/kwota 10.661,72 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 11.03.2014 roku , z terminem płatności w dniu 18.03.2014 roku ,w wysokości 9.729,55 zł wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 19.03.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 180,93 zł z tytułu utraty przez pozwanego premii w związku z dezaktywacją umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, k-144; 168;k-119

6/kwota 26.986,65 zł stanowiąca wierzytelność Powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 15.04.2014 roku w wysokości 24.909,62 zł , z terminem płatności 22.04.2014 r, wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 23.04.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 2.076,03 zł z tytułu utraty przez pozwanego premii w związku z dezaktywacją umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, k-146; k-168;k-119

7/kwota 20.816,07 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 13.05.2014 roku w wysokości 19.393,19 zł z terminem płatności w dniu 20.05.2014 roku, wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 21.05.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 1.422,88 zł z tytułu utraty przez pozwanego premii w związku z dezaktywacją umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych,k-148;k-119

8/kwota 10.025,01 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 18.06.2014 roku w wysokości 9.452,67 zł, z terminem płatności w dniu 25.06.2014 r, wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 26.06.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 572,34 zł z tytułu utraty przez pozwanego premii w związku z dezaktywacją umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, k-156; 168;k-119

9/kwota 4.782,27 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 3.07.2014 roku w wysokości 4.532,07 zł, z terminem płatności w dniu 10.07.2014 roku , wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 11.07.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 250,20 zł z tytułu utraty przez pozwanego premii w związku z dezaktywacją umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, k-152; k168;k-119

10/kwota 3.333,28 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 17.08.2014 roku w wysokości 3.208,71 zł, z terminem płatności w dniu 24.08.2014 roku , wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 26.08.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 124,57 zł z tytułu utraty przez pozwanego premii w związku z dezaktywacją umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, k-154; k-168; k-119

11/kwota 5.107,19 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 15.09.2014 roku w wysokości 4.963,98 zł , z terminem płatności w dniu 22.09.2014 roku ,wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 23.09.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 143,21 zł z tytułu utraty przez pozwanego premii w związku z dezaktywacją umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych k-155; k-168;k-119

12/ kwota 3.563,46 zł stanowiąca wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 20.10.2014 roku w wysokości 3.506,02 zł , z terminem płatności w dniu 27.10.2014 r, wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 28.10.2014 roku do dnia 12.12.2014 w wysokości 57.44 zł z tytułu utraty przez pozwanego premii w związku z dezaktywacją umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych ; k-156 ; k-168

13/ kwota 9.928,74 zł z tytułu transakcji zarejestrowanych przez pozwanego w terminalu (...) w salonie sprzedaży O. pozwanego w K. w tym kwota 9.803,05 zł , z terminem sprzedaży 06.11.2014 r, z tytułu należności głównej oraz kwota 125,69 zł odsetek ustawowych od dnia 7.11.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku . k-172,119

Odsetki w poz (...) liczone są od terminu płatności wynoszącego 21 dni zgodnie z art. .(...).ust.(...) załącznika nr (...) .

Odsetki w poz .(...)liczone są po upływie 7 dnia określonego jako termin płatności w fakturach .

Odsetki w poz.(...) liczone są za okres od 7 dniowego terminu płatności wyznaczonego wezwaniem do zapłaty doręczonym w dniu 30 .102014 roku .

Powództwo w zakresie pozostałym zostało cofnięte i w tym zakresie sąd postępowanie umorzył .

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II wyroku, w myśl zasady zawartej w art. 98 § 1 i § 3 kpc,

Apelację od wyroku złożył pozwany zaskarżając wyrok w całości i domagając się oddalenia powództwa.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił;

- naruszenie przepisów prawa procesowego, a to:

* art. 328 § 2 k.p.c. przez brak odniesienia w motywach orzeczenia do licznych zarzutów pozwanego;

* błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, ze powódka była uprawniona do obciążania pozwanego kosztami z tytułu sprzedaży sprzętu telekomunikacyjnego, z tytułu utraty przez pozwanego uprzednio przyznanego wynagrodzenia z powodu dezaktywacji oraz z tytułu anulowania przez powoda wcześniej przyznanej pozwanemu refundacji sprżetu telekomunikacyjnego;

* pominięcie zarzutów pozwanego złożonych od nakazu zapłaty ;

* pominięcie, że strony łączyła umowa agencyjna od 14 lat w okresie której trwania poprzednik prawny powoda nie dochodził od pozwanego oczekiwanych obecnie świadczeń;

* pominięcie zapisów pkt.(...) A. nr. (...) do załącznika nr. (...) do umowy zgodnie z którym wartość bieżącego wynagrodzenia należnego agentowi z miesiąca w którym nastąpiła dezaktywacja zostanie pomniejszana o przyznane i wypłacone wcześniej agentowi wynagrodzenia, w sytuacji w której strony rozwiązały umowę z dniem 31 grudnia 2013r., to i niemożliwe jest pomniejszanie bieżącego wynagrodzenia agenta;

* pominięcie, że powód w żadnej z faktur nie wykazał, by dezaktywacja nastąpiła w okresie 6 miesięcy od daty aktywowania i czy nie nastąpiła ponowna aktywacja po uprzedniej dezaktywacji, albowiem z dołączonych do pozwu faktur nie wynika dlaczego „cofnięto prowizję”, jakich zdarzeń to dotyczyło, w jakim okresie, a przede wszystkim dlaczego nie dokonano pomniejszenia wynagrodzenia pozwanego w na początku 2014r.;

* pominięcie, że nabyty przez pozwanego sprzęt telekomunikacyjny za który powód domaga się zapłaty został zbyty przez pozwanego klientom sieci, wobec czego brak jest podstaw do domagania się za niego zapłaty;

* pominiecie, ze opisane przez powoda urządzenia znajdują się u powoda a pozwany nie posiada tego sprzętu za którego powód domaga się zapłaty

* pominięcie, ze wymienione przez powoda na załączonych do pozwu fakturach sprzęty znajdują się u powoda, a pozwany nie posiada tego sprzętu, za który zapłaty domaga się powód, co prowadzi do jego podwójnego wzbogacenia, albowiem z jednej strony przechodzi na powoda własność i posiadanie tego sprzętu telekomunikacyjnego, a po drugie powód otrzymuje zwrot zrefundowanego sprzętu telekomunikacyjnego;;

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje;

Apelacja zasługuje na uwzględnienie jedynie w zakresie dotyczącym żądania zapłaty 1.902,93 zł stanowiącej wierzytelność powoda wynikającą z faktury VAT nr (...) z dnia 13.02.2014 roku z terminem płatności w dniu 20.02.2014 roku ,w wysokości 1.722,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi skapitalizowanymi za okres od dnia 21.02.2014 roku do dnia 12.12.2014 roku w wysokości 180,93 zł z tytułu cofnięcia refundacji sprzętu telekomunikacyjnego nr (...), k-131-136;k-119, a nadto w zakresie w jakim nie uchyla nakazu zapłaty wydanego w sprawie w części dotyczącej cofniętego przez stronę powodową powództwa. W pozostałym zakresie jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Nie sposób przy tym pominąć, że w zasadniczej części apelacja odpowiada treścią zarzutom pozwanego wniesionym w sprawie i łączy się z wyjaśnieniem modelu prawnego roszczenia procesowego strony powodowej w aspekcie w istocie bezspornych miedzy stronami okolicznościami faktycznymi związanymi ze źródłem rozliczeń stron powstałych na podstawie łączącej strony umowy agencyjnej (sub agencyjnej). Nie sposób także nie zauważyć, że treść umowy stron została skonstruowana w sposób odbiegający o oczekiwanych standardów i jako taka stanowi wyraz przenoszenia wzorców niewłaściwych zwyczajom polskim, wywołując dodatkowo wrażenie dokumentu nieczytelnego i pozwalającego stworzyć po stronie zlecającego pozycję dominującą w zakresie jego uprawnień. Pomimo tych uwag należy w pierwszej kolejności odnieść się do kwestii modelowych i odnieść je do treści umowy stron w kontekście zarzutów apelacji.

Przepis art. 758 § 1 k.c. nie przesądza rodzaju wynagrodzenia z tytułu pośrednictwa, ale zdefiniowana w art. 758 ¹ § 2 k.c. prowizja na podstawie § 1 tego przepisu została przewidziana, jako zasadniczy sposób wynagrodzenia agenta z tytułu pośrednictwa. Zakres zastosowania większości przepisów odnoszących się do wynagrodzenia z tego tytułu został w zasadzie ograniczony do prowizji, natomiast art. 761 ⁶ k.c. pozwala na umowne rozszerzenie zakresu zastosowania art. 761-761 ⁵ k.c. na inne rodzaje wynagrodzenia w tym również w formie refundacji, o ile to posiadało cechy wynagrodzenia..

Z § 1 artykułu 761 ³ k.c. wynika, że w braku odmiennego postanowienia umowy agencyjnej agent nabywa prawo do prowizji z chwilą, w której dający zlecenie powinien, zgodnie z umową z klientem, spełnić świadczenie albo faktycznie je spełnił, albo też swoje świadczenie spełnił klient. Zasadniczo więc o chwili nabycia przez agenta prawa do prowizji rozstrzyga treść umowy. Unormowanie jednak ma charakter semiimperatywny (ukierunkowane jest na ochronę agenta tj. pozwanego w sprawie), ponieważ strony nie mogą się umówić, że agent nabywa prawo do prowizji później niż w chwili, w której klient spełnił świadczenie albo powinien je spełnić, gdyby dający zlecenie spełnił świadczenie. Roszczenie prowizyjne powstaje z chwilą bądź wykonania umowy przez dającego zlecenie lub klienta, bądź powinności wykonania przez dającego zlecenie. Powstanie uprawnienia do żądania prowizji w ustawowo określonych sytuacjach nie przesądza więc ostatecznego jej uzyskania przez agenta, musi bowiem zaistnieć ku temu jedna z dodatkowych przesłanek, o których mowa w art. 761 ³ § 1 k.c..

Jednakże trzeba również uwzględnić wyłączenie zawarte w art. 761 ⁴ k.c., zgodnie z którym agent nie może żądać prowizji, gdy jest oczywiste, że do wykonania umowy nie może dojść z przyczyn, za które dający zlecenie nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli zaś prowizja została już agentowi wypłacona, podlega ona zwrotowi. Nie budzi przy tym wątpliwości kwestia, ze utratę wynagrodzenia prowizyjnego łączyć również należy z ustaniem obowiązku świadczenia w związku z umownym lub ustawowym odstąpieniem przez klienta od umowy.

W świetle tej regulacji nie jest kwestyjne, że także forma refundacji może stanowić przedmiot umownych ustaleń stron w ramach swobody umów. O ile zatem umowa stron stanowiła, że prowizja i refundacja stanowiły wynagrodzenie to nie było przeszkód w rozliczaniu jego należności także w okresie po formalnym zakończeniu umowy stron.

Z kolei przepis art. 761 ⁷ k.c. stanowi wyraźną podstawę prawną dla przyjęcia przez agenta odpowiedzialności za to, że klient dającego zlecenie wykona zobowiązanie (odpowiedzialność del credere), określając jednocześnie zakres takiego zobowiązania agenta oraz warunki formalne jego skuteczności.

Jak to wyjaśnia się w literaturze odpowiedzialność taką agent może na siebie przyjąć niezależnie od postaci umowy agencyjnej, a więc zarówno w przypadku agencji pośredniczej, jak i przedstawicielskiej. Przy czym klauzula del credere stanowi dodatkowe (fakultatywne) postanowienie umowy agencyjnej, które wiąże tę umowę z umową (umowami) między dającym zlecenie a jego klientem. Związek ten wyraża się w uzależnieniu określonych praw i obowiązków stron umowy agencyjnej od zachowania klienta, a więc osoby trzeciej w odniesieniu do stosunku agencyjnego.

Zastrzeżenie odpowiedzialności del credere polega przy takim ujęciu na tym, że agent przyrzeka (gwarantuje) dającemu zlecenie, że klient wykona zobowiązanie, czyli w braku odmiennej umowy spełni świadczenie. Niespełnienie świadczenia przez klienta powoduje w świetle art. 391 zdanie pierwsze k.c. obowiązek agenta naprawienia szkody poniesionej przez dającego zlecenie na skutek niespełnienia świadczenia przez klienta. Agent może się zwolnić z obowiązku naprawienia szkody, spełniając przyrzeczone świadczenie, chyba że sprzeciwia się to umowie lub właściwości świadczenia.

W ocenie strony powodowej zobowiązanie pozwanego do zwrotu uprzednio przyznanej i wypłaconej premii w związku z dezaktywacjami umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych w terminie 12 miesięcy od daty nie nosiło cech odpowiedzialności del credere.

W szczególności w ocenie strony powodowej możliwość korygowania przez powoda przyznanego wynagrodzenia w związku ze zdarzeniem dezaktywacji nie stanowi bowiem odpowiedzialności pozwanego za wykonanie zobowiązania przez klienta albowiem klient wykonuje zobowiązania na rzecz (...) sp. z o.o. lub (...) S.A. , a w razie niewykonania przez klienta powyższe podmioty egzekwują ich wykonanie od klienta.

W ocenie strony powodowej – uprawnienie powoda do skorygowania przyznanej i wypłaconej pozwanemu premii i możliwości jej kompensowania w okresach przyjętych umową nie był kwestionowany przez strony w okresie trwania umowy i z tej przyczyny pozwany wielokrotnie tracił pierwotnie określone wynagrodzenie. W tym kontekście stanowisko powoda o odmowie rozliczenia wzajemnych wierzytelności w okresie 12 miesięcy od zakończenia umowy świadczy – w ocenie strony powodowej – o zamiarze pozwanego niewywiązywania się z zobowiązań przyjętych w umowie stron.

W tym stanie i w realiach sprawy wyjaśnienia wymaga kwestia, czy zastrzeżenia umowne stanowią wyłącznie rozliczenie wynagrodzenia należnego powodowi na zasadach wynikających z umowy, czy też stanowią przedmiot roszczenia opartego na dyspozycji art. 761 ⁷ k.c.

W tym zakresie ustalił Sąd Apelacyjny ustalił co następuje;

Za wykonanie czynności określonych w umowie strona powodowa zobowiązała się zapłacić pozwanemu wynagrodzenie, które stanowiło wynagrodzenie za realizacje wszystkich zobowiązań określonych w umowie (art.8 ust.1 umowy – k.49 akt) ustalone na podstawie § (...) załącznika nr.(...) do umowy w wysokości 97% wynagrodzenia otrzymywanego przez dającego zlecenie powoda (k.97 odwrót akt).

Z kolei szczegółowe zasady naliczania wynagrodzenia z tytułu przyjętych przez pozwanego zobowiązań określone zostały w załączniku (...)

Stosownie do treści załącznika nr. (...) do umowy (k.54) dotyczącego zasad realizacji umowy w kanale salonów sprzedaży O. w ustępie (...)przewidziano wynagrodzenie pozwanego i warunki płatności , odsyłając w tym zakresie do A. nr.(...), które stanowiło A. nr. (...) do załącznika nr.(...).(k.56 akt).

Zgodnie z pkt. (...) A. nr.(...) do załącznika nr.(...) k.100-101 akt pozwanemu należne było wynagrodzenie za zawarcie umowy lub aneksu z klientem na zasadach wynikających z umowy, wynagrodzenie za ofert wynikających z tabeli , oraz wynagrodzenie za aktywowanie kontraktów.

Wynagrodzenie pozwanego w powyższym zakresie składało się z trzech elementów, a to : premii miesięcznej, premii kwartalnej , premii za zarządzanie i premii za obsługę posprzedażną.

Wynagrodzenie za obsługę posprzedażną (A. nr.(...) do załącznika nr. (...) do umowy k. 103 odwrót akt) składało się z dwóch elementów składowych, a to:

- wynagrodzenia ryczałtowego;

- wynagrodzenia za zdarzenie.

Wykaz zdarzeń podlegających wynagrodzeniu za obsługę posprzedażną wraz z przypisanymi stawkami bazowymi zawiera tabela nr. (...). Tabela nr. (...)opisywała zdarzenia obsługowe w postaci: pozyskiwania adresów e-mail,(...), przekazania namiaru klienta i inne czynności obsługowe opisane przykładowo jako obsługa reklamacji, wyjaśnianie blingów, przyjmowanie skarg.

W ramach postanowień A. nr.(...) do załącznika nr. (...) w punktach (...). oraz (...) przewidziano, że w przypadku dezaktywacji kontraktu lub usługi dodanej w okresie 12 miesięcy od daty aktywowania, pozwany tracił prawo do wcześniej przyznanego mu wynagrodzenia w postaci premii miesięcznej i kwartalnej, wartość bieżącego wynagrodzenia należnego pozwanemu z miesiąca, w którym nastąpiła dezaktywacja była pomniejszana o przyznane lub przyznane i wypłacone wcześniej pozwanemu wynagrodzenie, na co pozwany wyraził zgodę (k. 104 akt), z możliwościami przyznania ponownego wynagrodzenia w wypadkach ponownego podłączenia klienta do sieci dającego zlecenie.

Sposób rozliczenia pozwanego ze sprzętu stanowiącego własność (...) lub TP oraz towarów zakupionych od dającego zlecenie został określony w załączniku nr. (...), a to zgodnie postanowieniem art.(...) ust. (...) umowy stron (k.49 odwrót akt).

Stosownie do treści art. (...) pkt.(...). (k. 73 odwrót) tego załącznika anulowanie przez operatora pozyskania nowego kontraktu w trakcie trwania kontraktu z uwagi na dezaktywację prowadząca do zwrotu towaru przez klienta do sprzedawcy lub anulowanie utrzymania istniejącego kontraktu w trakcie trwania umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych w ramach realizacji ofert dającego zlecenie wiąże się z anulowaniem przyznanej wcześniej refundacji, podobnie w przypadku przekazania przez klienta towaru do magazynu centralnego operatora zlecający ma prawo dezaktywować kontrakt dotyczący towaru oraz anulować refundację. Pojęcie refundacji wyjaśnione zostało w art.(...) punkcie(...) za łącznika (...)umowy. W świetle tych postanowień w przypadku ofert, w których cena promocyjna oferowanych klientom towarów była niższa od ceny za którą pozwany zakupił towar od powoda, to dokonane zostanie rozliczenie różnicy pomiędzy ceną towaru zakupu przez pozwanego towaru a ceną promocyjną obowiązującą w cenniku operatora z uwzględnieniem ewentualnego dodatkowego rabatowania przez operatora ceny dla klienta lub pomiędzy ceną zakupu towaru od dającego zlecenie, a ceną promocyjną sprzedaży obowiązującą w cenniku sprzedaży.

W świetle zarzutów pozwanego od nakazu zapłaty rozliczenie towarów obejmowało faktury nr.(...). Jak wynika z ustaleń Sądu I instancji – których w tej części apelacja nie kwestionuje, spośród wymienionych faktur jedynie oznaczona nr.. (...) na kwotę 1.902,93 zł objęta została jako należność z tytułu refundacji, pozostałe – wobec braku zarzutów apelacji by obejmowały także rozliczenia z tytułu sprzedaży towarów uznać należały za związane z rozliczeniem prowizji, gdyby nie fakt, ze z treści faktur stanowiących podstawę ustalenia wierzytelności powoda wynika, ze faktury oznaczone nr. (...) na kwotę 3 359,94, nr. (...) na kwotę 225,86 oraz nr. (...) na kwotę 119,06 zł dotyczą jeszcze innych należności a związanych z zapłatą za zakupiony przez pozwanego towar W tym ostatnim zakresie apelacja nie wyjaśnia przyczyn dla których należność ta jest nieusprawiedliwiona.. W konsekwencji w której sam pozwany nie wyjaśnia przyczyn dla których wskazany rachunkami tytuł wierzytelności powoda nie jest usprawiedliwiony, to nie ma podstaw dla czynienia Sądowi I instancji zarzutów, co do wadliwości poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych zwłaszcza w sytuacji w której wcześniej powód składał stronie powodowej oświadczenia o uznaniu swojego długu, a nadto postępowanie w niniejszej sprawie łączy się z odpowiedzialnością wekslową pozwanego (determinującą ciężar wykazania okoliczności dotyczącej nieprawidłowego wypełnienia weksla po stronie pozwanego – art. 6 k.c.). W tym zakresie uznał Sąd Apelacyjny za bezzasadną apelację w zakresie dotyczącym należności z tytułu płatności za towar zakupiony przez pozwanego i dostarczony pozwanemu (faktury (...) w opisie zawartym pod koniec motywów Sądu Okręgowego).

Z kolei zgodnie z art. (...)pkt. (...) ust.(...) umowy stron, strony zobowiązały się do rozliczenia wzajemnych należności za okres obowiązywania umowy w terminie nie dłuższym niż 12 miesięcy od daty jej rozwiązania.

W świetle powyższego uznaje też za własne Sad Apelacyjny ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, a zwłaszcza w zakresie nie objętym wskazanymi przez Sad Apelacyjny faktami (związanymi chociażby z dostawą pozwanemu towaru i nieuregulowania za niego ceny).

Zagadnieniem spornym w sprawie jest - czy określenie w umowie formy rozliczenia wynagrodzenia prowizyjnego przez potrącenie (kompensatę) wykluczało możliwość dochodzenia wierzytelności, a nadto czy umożliwiały rozliczanie po terminie umowy tzw. rekompensat, a nadto należności z tytułu pobranych a niezapłaconych towarów.. W ocenie Sądu Apelacyjnego wypłata wynagrodzenia prowizyjnego za okres I kwartału 2014r. sama w sobie nie stanowiła skwitowania pozwanego i nie zamykała możliwości rozliczania należności strony powodowej. Brak bowiem w sprawie właściwego dla tego typu oświadczenia stwierdzenia strony powodowej, ze jej uiszczenie zamyka rozliczenie stron w okresie 12 miesięcy po rozwiązaniu umowy.

Mając to wszystko na uwadze zważył Sąd Apelacyjny co następuje;

Jak to wskazano wyżej apelacja jest zasadna w części dotyczącej żądania zapłaty należności z tytułu rekompensat. Te ostatnie zdaniem Sądu Apelacyjnego podlegały jedynie w okresie trwania umowy, co wynika ze specyfiki stosunków prawnych jakie wynikały z łączącej strony umowy Nie jest bowiem kwestyjne, że zwrot sprzętu przez klienta nie był dokonywany do rąk pozwanego po zakończeniu umowy stron.

Nie poszerzając ponad potrzebę rozważań w kwestiach dotyczących materialno prawnej podstawy roszczenia strony powodowej należy wskazać, że umowa stron – w zakresie istotnym dla sprawy – nie dotyczyła zagadnienia związanego z zastrzeżeniem odpowiedzialności del credere . W szczególności pozwany nie gwarantował dającemu zlecenie, że klient wykona zobowiązanie, czyli w braku odmiennej umowy spełni świadczenie. Nie uzyskiwał też z tego tytułu dodatkowego wynagrodzenia. Nie tej kwestii dotyczyło poddane pod osąd żądanie pozwu. Żądanie strony powodowej sprowadzało się bowiem do wyjaśnienia istnienia przesłanek dla rozliczenia kontraktu między stronami w warunkach, w których wypłata wynagrodzenia w postaci określonych premii na rzecz pozwanego dokonywana była z góry w określonej umową wysokości, a w czasie trwania umowy następowały zdarzenia, które wykluczały ekwiwalentny charakter otrzymanego świadczenia przez pozwanego (art. 761 ⁴ k.c.) i nakazywały ich rozliczenie, w skutek okoliczności niezależnych od stron postepowania, a związanych z zachowaniem klienta, który zgodnie z umową rozwiązał ją (a zatem nie w ramach wykonania zobowiązania z czym łączy się opisana klauzula). W konsekwencji szereg zarzutów podniesionych w apelacji pozostaje bez związku z treścią rozstrzygnięcia sądu I instancji i to mimo pewnych braków w zakresie poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, jak i wyjaśnienia zarzutów strony pozwanej.

Jedyny trafny zarzut apelacji dotyczy rozliczeń z tytułu refundacji. Refundacja nie stanowiła wynagrodzenia pozwanego, a zwrot kosztów, jakie pozwany poniósł w czasie trwania umowy stron. Stąd, o ile koszty te w wyniku działań klientów dotknęły ostatecznie powoda (któremu zwrócono sprzęt), to nie ma podstaw do obciążania ich wysokością pozwanego. Trafnie zwraca uwagę w swej apelacji pozwany, że o ile rozliczenie to w okresie trwania umowy prowadziło do zapewnienia pozwanemu obracania dalej zwróconym sprzętem i dalszego rozliczania wynikającego ze stosunków prawnych z operatorem wartości sprzętu, to po zakończeniu umowy możliwość taką pozwany utracił, co wyklucza jego odpowiedzialność na zasadach wynikających z umowy w warunkach w których nie ma podstaw dla budowania odpowiedzialności del credere pozwanego, a powód nie wskazuje innej podstawy jego odpowiedzialności. Stąd wartość uwzględnionego roszczenia winna ulec pomniejszeniu o 1.902,93 zł

W ocenie Sądu Apelacyjnego – uwzględniając dodatkowo prawidłowo zdefiniowany w sprawie przez Sad I instancji zakres ciężaru dowodowego po stronie pozwanej - zarzuty apelacji uznać należy za chybione.

W szczególności, co wynika ze wskazanych powyżej rozważań i ustaleń faktycznych zarzuty apelacji pozwanego o zaniechaniu odniesienia się Sądu I instancji do zarzutów od nakazu zapłaty oparte zostały na mylnej interpretacji postanowień umownych i to w oderwaniu tak od przepisów prawa, jak i treści umowy. Fakt skomplikowanej konstrukcji umowy nie wykluczał bowiem możliwości ustalenia czytelnego zakresu obowiązków pozwanego w zakresie rozliczenia wynagrodzenia po zakończeniu umowy przez okres dalszych 12 miesięcy. Nie jest przy tym doniosła praktyka rozliczeń stosowanych wobec pozwanego przez poprzedniego zlecającego usługę i to bez względu na fakt kontynuacji poprzedniej umowy w ramach obecnego stosunku prawnego (jak dowolnie interpretuje to pozwany), czy też z uwagi na fakt, że umowa oceniana w sprawie kontynuacją poprzedniej umowy nie jest (jak trafnie ocenia to powód a za nim Sąd I instancji). Z łączącej bowiem strony umowy jednoznacznie wynika, ze pozwany tracił prawo do wcześniej przyznanego mu wynagrodzenia w postaci ustalonych w sprawie premii, a wartość wynagrodzenia była pomniejszana, co w wypadku braku wartości dodatniej w bilansie obu wartości usprawiedliwionym czyniło roszczenie powoda o zapłatę.

Jednocześnie nie są prawdziwe zarzuty pozwanego o braku dostępu po rozwiązaniu umowy subagencyjnej do systemu magazynowo – sprzedażowego (...), skoro pozwany w toku postępowania przed Sądem I instancji sam przedłożył, jako dowód w sprawie, karty towarowe wygenerowane z powyższego systemu w dniu 1 kwietnia 2015r., a zatem w 15 miesięcy od daty rozwiązania umowy stron. Na okoliczność tę trafnie zwrócił uwagę Sąd I instancji. W świetle powyższego, a także wskazanych na wstępie rozważań modelowych, nie budzi wątpliwości, ze w sytuacji dezaktywacji umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych zawartej przez pozwanego z klientem przed upływem 12 miesięcy od daty ich zawarcia dopuszczalne było obciążenie pozwanego wartością utraconego wynagrodzenia w okresie 12 miesięcy od zakończenia umowy stron. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni pkt. (...) A. nr. Z. nr. (...)do umowy Agencyjnej. Jak to wyjaśniono wyżej roszczenie o zwrot wypłaconego wcześniej wynagrodzenia w postaci premii łączyła się z dezaktywacją, co faktycznie miało miejsce, zaś z przyczyn faktycznych nie można było dokonać umownej kompensaty w okresie 12 miesięcy od daty rozwiązania umowy ( art.(...)pkt.(...)umowy subagencyjnej). Nie budzi przy tym wątpliwości w świetle dokumentów przedłożonych przez stronę powodową przy pozwie, że roszczenia powoda o zwrot wynagrodzenia w związku z dezaktywacjami dotyczą umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych zawartych przez pozwanego z klientami w okresie trwania umowy subagencyjnej to jest w okresie do 31 grudnia 2013r. W ocenie Sądu Apelacyjnego - uwzględniając treść umowy łączącej strony – pozbawione doniosłości prawnej są okoliczności związane z treścią umowy łączącej pozwanego z jego pracownikom. W tym zakresie trafnie zwraca w swej odpowiedzi na apelacje uwagę powód, że okoliczność ta dotyka treści umów łączących pozwanego z tymi osobami i nie wpływa na zakres odpowiedzialności cywilnej pozwanego wobec powoda wobec braku powiązania z treścią umowy stanowiącej przedmiot umowy łączącej strony niniejszego postepowania.

Mając na uwadze powyższe orzekł Sąd Apelacyjny jak w wyroku na podstawie wskazanych przepisów, a nadto art. 386§ 1 k.p.c. i art.385 k.p.c. , proporcjonalnie zmieniając także rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu (art. 100 k.p.c.).

O kosztach postepowania apelacyjnego orzeczono na podstawie obowiązującego w dacie wniesienia apelacji rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r.), a w szczególności jego §§ 2 pkt. 6 w zw. z 10 ust.pkt.2 , obniżając tak ustaloną wysokość wynagrodzenia dla pełnomocnika strony powodowej proporcjonalnie do wyniku postępowania o kwotę 100 zł, a to na podstawie art.100 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego – ścisłe rozliczenie matematyczne nie jest uzasadnione, gdy się zważy, nakład pracy pełnomocnika powoda, a nadto, że w znacznej części zasada odpowiedzialności pozwanego i wysokość świadczenia objętego apelacją okazały się bezzasadne.

SSA Barbara Górzanowska SSA Wojciech Kościołek SSA Robert Jurga