Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 grudnia 2017r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Joanna Kurpierz (spr.)

Sędziowie: SA Lucyna Świderska-Pilis

SO del. Tomasz Tatarczyk

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2017r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku M. S.

z udziałem M. P. (1)

o nadanie klauzuli wykonalności

na skutek zażalenia wnioskodawcy

na postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 6 listopada 2017r., sygn. akt II Co 235/17

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać wniosek Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zażaleniowego.

SSO del. Tomasz Tatarczyk SSA Joanna Kurpierz SSA Lucyna Świderska-Pilis

Sygn. akt I ACz 1284/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 6 listopada 2017r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił wniosek M. S. o nadanie na jego rzecz klauzuli wykonalności wyrokowi z dnia 7 sierpnia 1997r. wydanemu przez Sąd Wojewódzki w Katowicach w sprawie o sygn. akt II C 1418/97 przeciwko M. P. (1), jako spadkobiercy dłużnika K. P., z ograniczeniem do kwoty 9.792,49 zł wraz z 35% odsetkami od dnia 12 maja 1998r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu podano, że wnioskodawca składając wniosek o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na swoją rzecz wskazał, że wyrokiem z dnia 7 sierpnia 1997r. Sądu Wojewódzkiego w Katowicach, sygn. akt II C 1418/97, zasądzono od K. P. na rzecz Przedsiębiorstwa (...) w B. wskazaną w tym wyroku kwotę wraz z odsetkami i kosztami procesu. W dniu 16 lutego 2015r. dłużnik K. P. zmarł, a spadek po nim na podstawie ustawy nabył w całości jego syn M. P. (1), co stwierdzone zostało postanowieniem Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach z dnia 24 maja 2016r., sygn. akt II Ns 152/16.

Na skutek przelewu wierzytelności dokonanego w dniu 20 sierpnia 2004r. pomiędzy Z. O. działającym jako Syndyk Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) w B., a M. S. i W. W. – wspólnikami K.F.P. (...) s.c. w Ł. oraz M. P. (2) i P. B. – wspólnikami Grupa (...) s.c. w Ł., M. S. i W. W. działający jako wspólnicy spółki cywilnej (...) s.c. nabyli do majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej udział wynoszący 50% w wierzytelności stwierdzonej powyższym wyrokiem w zakresie należności głównej w kwocie 19.782,80 zł wraz z wszelkimi związanymi z tą wierzytelnością prawami. Wierzytelność stwierdzona wyrokiem podzieliła się, zgodnie z art. 379 k.p.c. i weszła po połowie do majątku wspólników każdej z powyższych spółek cywilnych. Następnie w dniu 28 lutego 2010r. nastąpiło rozwiązanie spółki cywilnej (...) s.c. M. S., W. W., w związku z czym współwłasność majątku wspólników tej spółki przekształciła się ze współwłasności łącznej we współwłasność ułamkową (art. 875 k.c.). Stosownie zaś do postanowień § 8 ust. 1 umowy spółki cywilnej z dnia 9 lutego 2001r. udział w majątku wspólnym wnioskodawcy M. S. wynosi 99%. Przysługuje mu więc prawo do udziału w wierzytelności stwierdzonej w/w wyrokiem w wysokości 49,5% (tj. 99% z udziału wchodzącego do majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej (...) s.c., a wynoszącego 50% wierzytelności), tj. do kwoty 9.792,49 zł wraz z 35% odsetkami za opóźnienie.

Postanowieniem z dnia 8 maja 2007r., sygn. akt II Co 53/07, Sąd Okręgowy w Katowicach nadał prawomocnemu wyrokowi Sądu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 7 sierpnia 1997r. klauzulę wykonalności na rzecz M. S., W. W., M. P. (2) i P. B. solidarnie w miejsce poprzedniego wierzyciela - Przedsiębiorstwa (...) w B..

Sąd Okręgowy zważył, że wierzyciel wykazał dokumentem urzędowym przejście na inne osoby obowiązku zmarłego dłużnika po powstaniu tytułu egzekucyjnego. Złożył również poświadczoną przez radcę prawnego kopię dokumentu prywatnego z podpisami notarialnie poświadczonymi, z którego wynika nabycie wierzytelności stwierdzonej wyżej wymienionym tytułem wykonawczym między innymi przez wnioskodawcę M. S.. Zdaniem Sądu wniosek należało jednak oddalić z uwagi na zawarte w nim żądanie w zakresie ograniczenia odpowiedzialności dłużnika. Przytaczając art. 783 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy stwierdził, że postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności w razie potrzeby powinno oznaczać zakres egzekucji. O zakresie egzekucji jest też mowa w treści klauzuli ustalonej mocą rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 sierpnia 2014r. w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności. Wraz z nadaniem klauzuli wykonalności może wprawdzie dojść do koniczności określenia zakresu egzekucji, jednakże żadna z okoliczności wskazanych we wniosku nie uprawnia do uwzględnienia żądania wnioskodawcy w tym zakresie. Ponadto ów zakres egzekucji dotyczy tylko klauzuli pierwotnej. W postępowaniu dotyczącym klauzuli pochodnej (np. art. 788 k.p.c.) kognicja Sądu jest ograniczona tylko do okoliczności wskazanej w tym przepisie. W niniejszej sprawie niemożliwym jest też zastosowanie art. 792 k.p.c.

Mając na uwadze to, że przedmiotem żądania wniosku jest ewentualne ograniczenie uprawnienia w egzekwowaniu przez wierzyciela na skutek czynności prawnych, które miały miejsce po nadaniu klauzuli postanowieniem z dnia 8 maja 2007r., Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do ograniczenia odpowiedzialności w zakresie żądanym we wniosku, co skutkowało jego oddaleniem w całości. Nadanie klauzuli wykonalności co do następy prawnego dłużnika bez uwzględnienia ograniczeń wskazanych we wniosku stanowiłoby bowiem orzekanie ponad żądanie (art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył wnioskodawca skarżąc je w całości oraz wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie jego wniosku w całości.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że stanowisko Sądu I instancji, zgodnie z którym nie było możliwości uwzględnienia żądania wnioskodawcy w zakresie ograniczenia odpowiedzialności dłużnika, albowiem takiej możliwości nie przewiduje art. 788 k.p.c., a art. 783 k.p.c. ma zastosowanie tylko do klauzuli pierwotnej, nie znajduje oparcia w treści tych przepisów. Ponadto pozbawienie wnioskodawcy prawa do ograniczenia odpowiedzialności dłużnika do określonej należności już w treści tytułu wykonawczego może pociągać za sobą negatywne skutki procesowe dla wierzyciela w razie wytoczenia powództwa z art. 840 k.p.c. W skrajnych przypadkach wierzyciel domagający się nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu w całości, bez ograniczenia do rzeczywiście przysługującego mu roszczenia, mógłby nawet zostać posądzony o próbę popełnienia przestępstwa stypizowanego w art. 286 k.k.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie wnioskodawcy jest zasadne.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że rację ma skarżący podnosząc, iż niezasadnie stwierdził Sąd Okręgowy, iż ograniczenie odpowiedzialności dłużnika w sposób wskazany we wniosku nie było możliwe z uwagi na to, iż art. 783 k.p.c., który dopuszcza możliwość nadania klauzuli wykonalności z równoczesną zmianą zakresu egzekucji wynikającej z tytułu egzekucyjnego, ma zastosowanie wyłącznie do klauzuli pierwotnej, a kognicja Sądu w postępowaniu dotyczącym klauzuli pochodnej, o której stanowi art. 788 k.p.c., jest ograniczona tylko do okoliczności wskazanej w tym przepisie. Taka interpretacja nie znajduje poparcia w lekturze art. 783 k.p.c., którego § 3 ² przewiduje, że m.in. w przypadku, o którym mowa w art. 788 k.p.c. nie stosuje się § 3 i 3 ¹ tego przepisu. Wynika z tego, że pozostałe zapisy tego artykułu mają zastosowanie także w postępowaniu klauzulowym, o którym stanowi art. 788 k.p.c. Za niezasadnością stanowiska Sądu I instancji w tej kwestii przemawia także to, iż przyjęcie iż art. 783 k.p.c. wraz z rozporządzeniami wykonawczymi dotyczy tylko klauzuli pierwotnej skutkować musiałoby istnieniem luki prawnej, albowiem art. 788 k.p.c. nie określa trybu nadawania oraz brzmienia pochodnej klauzuli wykonalności, o której stanowi.

Podkreślić także wypada, iż wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wyliczenie przypadków, w których może zachodzić potrzeba zmiany zakresu egzekucji wynikającego z tytułu egzekucyjnego ma charakter przykładowy – „Chodzić tu może o:”. Nieuprawnione jest więc przyjęcie, iż z uwagi na niewystępowanie w przedmiotowym wyliczeniu przypadku wskazywanego przez wnioskodawcę wykluczona w ogóle jest możliwość czynienia rozważań co do możliwości ograniczenia zakresu odpowiedzialności dłużnika w sposób wskazany przez wierzyciela.

Ponadto na gruncie niniejszej sprawy nie bez znaczenia pozostaje wreszcie to, iż Sąd Okręgowy uznał, iż podstawą do oddalenia wniosku było tylko i wyłącznie zawarte w nim żądanie ograniczenia odpowiedzialności dłużnika do wskazanej przez wierzyciela kwoty, przy równoczesnym stwierdzeniu istnienia na gruncie art. 788 k.p.c. podstawy do uwzględnienia wniosku, ale bez tego ograniczenia. Tymczasem stwierdzić należy, że powyższe stanowisko pozostaje w sprzeczności z jedną z podstawowych zasad prawa, a mianowicie argumentum a maiori ad minus, która polega na założeniu, iż jeżeli norma prawna dozwala czynić więcej, to dozwala także i mniej.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 795 § 2 ¹ k.p.c., orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

SSO del. Tomasz Tatarczyk SSA Joanna Kurpierz SSA Lucyna Świderska-Pilis