Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 września 2014 roku w S.

sprawy z wniosku A. A. (1)

z udziałem T. J.

o stwierdzenie nabycia spadku po D. L.

na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie

z dnia 15 kwietnia 2013 r., sygn. akt II Ns 2488/12

1.  oddala apelację,

2.  ustala, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

II Ca 745/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie Wydział II Cywilny w pkt. I. stwierdził, iż spadek po D. L., zmarłej w dniu 24 września 2012 r. w S. i tam ostatnio zamieszkałej przy ul. (...), na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 5 maja 2012 r., otwartego i ogłoszonego w dniu 10 kwietnia 2013 r., nabyła A. A. (1) - w całości, w pkt.2 ustalił, iż koszty postępowania każdy z uczestników ponosi we własnym zakresie.

W uzasadnieniu orzeczenia wskazał, iż D. L. pozostawiła własnoręcznie sporządzony testament datowany na dzień 5 maja 2012 r., w którym do całości spadku powołała A. A. (1). Na podstawie dowodów z dokumentów, w tym korespondencji D. L., kart okolicznościowych, pism Sąd stwierdził, iż testament jest ważny i spełnia wymogi formalne zakreślone przez normę art. 949 § 1 kc, skutkiem powyższego stał sie on podstawą do stwierdzenia nabycia spadku przez wnioskodawczynię. O kosztach postępowania sąd orzekł w oparciu o przepis art. 520 § 1 kpc, uznając że brak jest podstaw do odstąpienia od ogólnej reguły wyrażonej w tym przepisie.

Z orzeczeniem tym nie zgodził sie uczestnik T. J., bratanek zmarłej - jedyny spadkobierca ustawowy, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucają mu naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy oraz błąd w ustaleniach faktycznych, a to:

1. naruszenie art. 227 k.p.c. oraz art. 278 § 1 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy nie wymaga wiadomości specjalnych, co skutkowało nieuzasadnionym oddaleniem przez Sąd I instancji wnioskowanego dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu pisma ręcznego na okoliczność czy testament z dnia 5 maja 2012 r. został spisany i podpisany w całości przez zmarłą D. L., podczas gdy wniosek ten dotyczy okoliczności mających dla sprawy istotne znaczenie, a których wyjaśnienie wymaga wiadomości specjalnych;

2. art. 254 § 1 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie polegające na samodzielnej ocenie prawdziwości pisma ręcznego w którym sporządzono dokument testamentu przez Sąd I instancji, bez udziału biegłego, w sytuacji, gdy autentyczność pisma została zakwestionowana przez uczestnika postępowania, a ponadto, żadną miarą nie można uznać autentyczności w/w pisma za oczywistą,

3. art. 227 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie przez Sąd szczegółowego postępowania dowodowego w zakresie składników majątkowych należących do spadkodawczyni, gdy tymczasem zastosowanie art. 961 K.c. wymaga wykazania, że spadkodawca w testamencie poszczególnej osobie przekazał przedmioty majątkowe wyczerpujące prawie cały spadek;

4. naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez wyprowadzenie błędnych wniosków z zebranego w sprawie materiału dowodowego, a mających wpływ na treść orzeczenia w zaskarżonym zakresie, polegających na przyjęciu przez Sąd, że charakter znajomości spadkodawczyni z A. A. (1) uzasadnia powołanie tej drugiej do całości spadku z pominięciem rodziny, podczas gdy spadkodawczyni utrzymywała regularne więzi z rodziną w Kanadzie, w tym z bratankiem, zaś ich stały i regularny charakter stawia całkowite pominięcie bratanka w testamencie pod znakiem zapytania;

5. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że testament własnoręczny, zatytułowany „Ostatnia wola”, z dnia 5 maja 2012 roku jest własnoręcznym testamentem spadkodawczyni, podczas gdy z treści samego dokumentu (skreślenia i poprawki), z charakteru pisma nie wynika bezspornie, że testament ten został sporządzony i podpisany własnoręcznie przez spadkodawczynię.

W oparciu o wyżej sformułowane zarzuty, uczestnik wniósł o :

1. rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowienia Sądu I instancji oddalającego wniosek dowodowy uczestnika postępowania o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu pisma ręcznego na okoliczność ustalenia czy dokument zatytułowany „Ostatnia wola” datowany na dzień 05.05.2012r. i podpisany (...) został w całości napisany i podpisany pismem własnoręcznym przez spadkodawczynię, z uwagi na fakt, że w ocenie uczestnika postępowania oddalenie powyższego wniosku uczestnika miało istotny wpływ na wynik sprawy;

2. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez stwierdzenie, że spadek po D. L. nabył w całości jej bratanek - T. J., syn brata spadkodawczyni Z. J., (zmarły w dniu 12.06.1992r. w M.) oraz M. J., ewentualnie:

wnoszę o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Szczecin - Centrum w Szczecinie.

W uzasadnieniu apelacji zarzuty zostały rozwinięte.

W odpowiedzi na apelację uczestnika wnioskodawczyni wniosła o jej oddalenie i orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego wskazując na prawidłowość rozstrzygnięcia sądu rejonowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Mimo słuszności niektórych zarzutów podnoszonych w środku zaskarżenia apelacja okazała się ostatecznie niezasadna, co skutkowało jej oddaleniem.

Rację należy przyznać sądowi rejonowemu, iż art. 926 § 1,2,3 k.c. stanowi o prymacie dziedziczenia testamentowego nad dziedziczeniem ustawowym, stąd też w razie pozostawienia przez osobę zmarłą jakiegokolwiek dokumentu noszącego cechy testamentu, sąd w pierwszej kolejności zobowiązany jest ustalić, czy rozporządzenia te są ważne i skuteczne, a zatem czy na ich podstawie może dojść do dziedziczenia testamentowego.

Niespornym w przedmiotowej sprawie było, iż wnioskodawczyni domagając się stwierdzenia nabycia spadku po D. L. wskazywała, iż została powołana do dziedziczenia na podstawie testamentu własnoręcznie sporządzonego przez spadkodawczynię.

Nie ulega wątpliwości, iż testament przedłożony przez wnioskodawczynię spełniał wymogi formalne określony w art. 949 § 1 kc albowiem został sporządzony w całości pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą. Uczestnik w toku postępowania kwestionował okoliczność, jakoby został on sporządzony własnoręcznie przez D. L. domagając się dopuszczenia dowodu z opinii grafologa. Sąd rejonowy przeprowadzenia tego dowodu zaniechał uznając, że okoliczności niniejszej sprawy nie wymagając zasięgnięcia wiadomości specjalnych.

Powołując się w apelacji na zarzuty naruszenia art. 227 kpc w zw. z art. 278 § 1 kpc oraz art. 254 § 1 kpc Sąd odwoławczy uznając jej za zasadne oraz przychylając się do wniosku dowodowego ponowionego w apelacji, a dotyczącego przeprowadzenia dowodu z opinii grafologicznej, dopuścił ten dowod.

Zgodnie bowiem z art. 278 § 1 k.p.c. w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron, co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Decyzję czy do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy potrzebne są wiadomości specjalne podejmuje Sąd orzekający (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1997 r. III CKN 11/97, OSNC 97, nr 9, poz. 126). Wprawdzie Sąd nie jest w tej mierze związany wnioskami stron, jednakowoż zgodnie ze stanowiskiem judykatury, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga wiadomości specjalnych, niedopuszczalne jest pominięcie dowodu z opinii biegłych, choćby ktokolwiek ze składu orzekającego takie wiadomości posiadał (odmienne rozwiązanie pozbawia bowiem strony możności stawiania pytań i krytyki określonego poglądu, a ponadto prowadzi do niedopuszczalnego połączenia funkcji sędziego i biegłego (vide choćby wyrok SN z dnia 18 lipca 1975 r., I CR 331/75, LEX nr 7729;)

Sporządzona przez biegłą z zakresu badań dokumentów W. K. opinia z dnia 21 kwietnia 2014 r. okazała się jednoznaczna; nie została także zakwestionowana przez żadną ze stron postępowania. Z jej treści w sposób niezbity wynikało, ze testament datowany na dzień 5 maja 2012 r., a znajdujący się w aktach sprawy na karcie 8 został w całości własnoręcznie sporządzony przez spadkodawczynię D. L.. Tym samym zarzut apelacji kwestionujący błąd w ustaleniach faktycznych sądu rejonowego dotyczący własnoręczności sporządzenia testamentu został obalony.

Nie sposób także zgodzić się z zarzutem naruszenia art. 233 kpc poprzez pominiecie przy spadkobraniu członków rodziny i powołanie do spadku osoby obcej. Jak już wskazano wyżej kodeks cywilny stanowi o prymacie dziedziczenia testamentowego, pozostawiając spadkodawcy decyzję, kogo do spadku chce powołać. Pomijając juz kwestie natury prawnej należy wskazać, że oprócz kontaktu listowego czy sporadycznego telefonicznego utrzymywanego z matka uczestnika, osobą najbliższą do D. L. była jej przyjaciółka z lat szkolnych A. A. (2), a nie bratanek, którego nigdy nie widziała, i który to nie utrzymywał z nią żadnych kontaktów i nie świadczył pomocy w sprawach życia codziennego czy też w chorobie.

Odnosząc sie do zarzutu naruszenia art. 227 kpc poprzez nieprzeprowadzenie postępowania dowodowego w zakresie składników majątku wchodzących w skład spadku wskazać należy, iż istotą postępowania o stwierdzenie nabycia spadku jest jedynie ustalenie spadkobierców zmarłego. W postępowaniu tym sąd nie ustala składu spadku, z wyjątkiem dwóch przypadków, a mianowicie gdy ma miejsce ustawowe dziedziczenie gospodarstwa rolnego lub wkładu gruntowego w rolniczej spółdzielni produkcyjnej w odniesieniu do spadków otwartych przed 14 lutego 2001 r. oraz gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny.

Żadna z tych sytuacji nie ma miejsca. Niespornym jest, że w skład spadku nie wchodzi gospodarstwo rolne, ani też wkład gruntowy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Nie sposób także przyjąć, że D. L. dokonała zapisu windykacyjnego, albowiem treść testamentu jest jednoznaczna i wprost wynika z niego powołanie wnioskodawczyni do całości spadku, nie zaś uczynienie na jej rzecz zapisu windykacyjnego o czym przesądza użycie w testamencie zwrotu "..przekazuje w całości do dysponowania moim mieniem..". Wobec powyższego i ten zarzut apelacji okazał sie niezasadny.

Marginalnie juz Sąd Okręgowy zauważa, że brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do rozważań, by M. J. została powołana do spadku, skoro nie należy do kręgu spadkobierców ustawowych ( żona brata zmarłej ), ani też testamentowych.

Mając powyższe na względzie na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2. zgodnie z dyspozycja art. 520 § 1 kpc, nie znajdując podstaw do odstąpienia do wyrażonej tak zasady orzekania o kosztach w postępowaniu nieprocesowym.

SSO Tomasz Szaj SSO Iwona Siuta SSO Agnieszka Bednarek-Moraś