Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwany B. Ś. wniósł skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 18 grudnia 2013 r., sygn. akt VIII Ga 62/13, którą nazwał „wnioskiem o ponowne rozpoznanie sprawy”.

W uzasadnieniu skargi pozwany wskazał, że dotyczy ona sprawy o sygn. VIII GC 978/12, a Sąd, który wydał wyrok w dniu 25 stycznia 2013 r. nie uwzględnił następujących okoliczności , niezbędnych do rzetelnego zbadania sprawy, tj. tego że:

- świadkowie J. H. składali zeznania, które nie dotyczyły sprawy,

- nie uwzględniono faktu przekazywania gotówki pracownikowi J. H.

- nie było nigdy żadnego upomnienia o zapłatę faktur przez cały okres współpracy 20 lat, dopiero po samobójstwie J. P. pozwany został oskarżony o niezapłacenie faktur,

- sędzia pominął zeznania świadków, którzy osobiście przekazywali gotówkę pracownikowi J. H., a ustalał w jaki sposób prowadzona była księgowość w firmie powoda

- w trakcie procesu pozwany był straszony przez sędziego, że dopuścił się przestępstwa i zgłosi doniesienie do prokuratury, a powód nie wyrażał zgody aby w sprawie wyjaśnienia przekazywania gotówki zeznawali świadkowie pozwanego.

Pozwany wskazał, że w/w okoliczności są nowymi faktami wpływającymi na pogląd sprawy. Dodał, że złożył apelację, która została odrzucona z powodu uchybień formalnych.

Ostatecznie skarżący wniósł o ponowne rozpoznanie sprawy i uchylenie poprzedniego orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Na wstępie zważyć należało, że skarga pozwanego zawierała wiele uchybień formalnych. Pozwany nie wskazał bowiem zgodnie z wymogami wynikającymi z treści art. 409 k.p.c drugiej strony postępowania (strony powodowej) i jej adresu, wartości przedmiotu sprawy, nie podał też okoliczności stwierdzających zachowanie terminu do wniesienia skargi. Jednakże pomimo tych uchybień formalnych, Sąd Okręgowy zaniechał wezwania pozwanego do uzupełnienia skargi z uwagi na treść § 125 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dn. 23.12.1015 r. (Dz. U z dn. 30.12.2015 r. poz. 2316 z późn. zm.). Zgodnie z treścią ust. 1 tego przepisu, jeżeli pismo wszczynające postępowanie nie odpowiada warunkom formalnych, a z treści pisma wynika, że podlega ono odrzuceniu albo że sprawę należy przekazać innemu sądowi lub innemu organowi, przewodniczący posiedzenia wyznacza posiedzenie niejawne bez wzywania strony lub uczestnika postępowania nieprocesowego do usunięcia braków formalnych pisma, chyba że bez ich usunięcia nie można wydać postanowienia w przedmiocie odrzucenia pisma lub przekazania sprawy. W myśl zaś § 125 ust. 2 w/w Rozporządzenia – w przypadku określonym w ust. 1 nie zachodzi również potrzeba sprawdzenia przedmiotu sporu, chyba że od wartości tej zależy właściwość sądu. Nie wzywa się także do uiszczenia opłat sądowych ani nie rozpoznaje wniosku o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych , chyba ze składający pismo wniósł środek odwoławczy od postanowienia o odrzuceniu pisma lub przekazaniu sprawy.

Tak więc, Sąd Okręgowy nie wzywał pozwanego do uzupełnianie braków formalnych skargi, gdyż w ocenie sądu zaszły przesłanki do jej odrzucenia.

Zgodnie bowiem z art. 410 § 1 k.p.c sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie.

W ocenie Sądu Okręgowego, skarga pozwanego nie została oparta na ustawowej podstawie.

W tym miejscu stwierdzić należy, że instytucja wznowienia postępowania opiera się na przysługującej poza tokiem instancji skardze o reasumpcję wadliwego postępowania i zastąpienie zapadłego orzeczenia nowym. Nadzwyczajny charakter tego środka prawnego skierowanego przeciwko prawomocnemu wyrokowi powoduje, że przywrócenie stanu sprzed zamknięcia ulegającemu wznowieniu postępowania sądowego może nastąpić wyłącznie z powodów ściśle określonych w ustawie. Możliwość bowiem ponownego rozpoznania prawomocnie zakończonej sprawy na skutek skargi o wznowienie postępowania otwiera się tylko wówczas, gdy zaistnieje jedna z ustawowych podstaw wymienionych w kodeksie postępowania cywilnego. Wypada więc podkreślić, iż przepisy określające warunki, w których może nastąpić uchylenie lub zmiana prawomocnego wyroku muszą być, jako wyjątek od wspomnianej reguły, interpretowane ściśle (tak w uzasadnieniu postanowienia SN z 5.04.2013 r. I UZ 4/13).

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 stycznia 1968 r. (I CZ 122/67, OSNCP 1968, nr 8-9, poz. 154) stwierdził, że samo sformułowanie podstawy wznowienia w sposób odpowiadający ustawie nie oznacza, iż skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. Dlatego też konieczne jest zbadanie, czy twierdzenia skargi będą stanowiły taką ustawową podstawę, np. czy nowe dowody są istotne. Dopiero gdy badanie skargi na posiedzeniu niejawnym da dla skarżącego wynik pozytywny należy wyznaczyć rozprawę.

Należy zważyć, że wstępne badanie skargi o wznowienie postępowania obejmuje ocenę, czy skarga opiera się na ustawowej podstawie. Taka zaś ocena nie ogranicza się do badania, czy okoliczności wskazane przez skarżącego podpadają pod wskazaną podstawę wznowienia, lecz obejmuje także badanie, czy podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje (tak SN w postanowieniu z dnia 25.05.2016 r. V CZ 19/16). Samo bowiem formalne powołanie się na podstawę wznowienia nie oznacza, że obliguje to sąd do merytorycznego rozpoznania skargi. Nawet sformułowanie podstawy wznowienia w sposób odpowiadający przepisom art. 401-404 kpc nie oznacza oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z samego jej uzasadnienia wynika, że podnoszona podstawa nie zachodzi. Taka skarga, jako nieoparta na ustawowej podstawie wznowienia, podlega odrzuceniu na podstawie art. 410 § 1 kpc (tak w postanowieniu SN z 5.04.2013 r. I UZ 4/13 oraz z dnia 28.10.1999r. II UKN 174/99).

W okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy skarżący upatruje podstawy skargi w przyczynach restytucyjnych na podstawie art. 403 § 2 kpc – tj. w pojawieniu się nowych okoliczności faktycznych i dowodów, które w jego ocenie będą miały istotny wpływ na wynik sprawy, a z których nie mógł skorzystać w poprzednim postępowaniu. Skarżący wskazał bowiem, że okoliczności wymienione przez niego w skardze są „nowymi faktami wpływającymi na pogląd sprawy”. Należy przy tym zauważyć, że skarżący nie wykazał jednak aby okoliczności te zostały przez niego „wykryte” później, po wydaniu prawomocnego wyroku w sprawie i aby nie mógł z nich skorzystać w poprzednim postępowaniu, a nawet nie powołał się na taki fakt.

Zdaniem Sądu już z samego uzasadnienia skargi opisanego wyżej wynika, że podnoszona podstawa wznowienia nie zachodzi.

Należy zważyć, iż z końcowego zwrotu art. 403 § 2 kpc wynika, że „wykrycie” odnosi się do okoliczności i dowodów w poprzednim postępowaniu w ogóle nie ujawnionych i podówczas nieujawnionych, bo nie znanych stronom. Jak wyjaśnił SN w postanowieniu z dnia 9.10.2015 r. IV CZ 24/15 - Podstawą wznowienia postępowania nie może być każda nowa okoliczność, lecz tylko taka, która dotyczy przedmiotu sporu, istniała już w trakcie zakończonego postępowania i nie została wówczas przytoczona, gdyż była stronie nieznana i miała wówczas dla niej charakter nieujawniony (tak też w uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów SN z dnia 21 lutego 1969 r., III CZP 63/68). Również w postanowieniu z dnia 5.04.2013 r. III CZ 19/13 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że: Zwrot „późniejsze wykrycie środków dowodowych” oznacza powzięcie wiadomości w sposób umożliwiający powołanie się na nie po raz pierwszy, zatem dotyczy tylko takiej sytuacji, gdy strona nie miała obiektywnej możliwości powołania się na dowód w toku wcześniejszego postępowania.

Z tego punktu widzenia stwierdzić należy, że nie jest nową okolicznością ponowna ocena przez skarżącego dowodów przeprowadzonych przez sąd, a właśnie takiej ponownej oceny dokonuje skarżący w skardze. Skarżący nie powołuje się również na jakiekolwiek nowe dowody lub fakty wykryte przez niego później.

Tymczasem w art. 403 § 2 k.p.c chodzi o dowody i fakty wykryte, a więc takie, które istniały już w czasie trwania prawomocnie zakończonego postępowania, a z których strona nie mogła wówczas skorzystać, gdyż były dla niej nieznane i wówczas nieujawnione (por. postanowienia SN z dnia 15.05.1968, ICO 1.68 oraz z dnia 22.04.1975 r. III PZ 4/75). W przedmiotowej sprawie skarżący takich dowodów i faktów nie przytacza i nie twierdzi aby nie miał obiektywnej możliwości powołania się na te fakty i dowody we wcześniejszym postępowaniu przed sądem. Tymczasem jak wyjaśnił SN w postanowieniu z 5.02.2014 r. VCZ 2/14: Jeżeli więc w poprzednim postępowaniu istniała obiektywna możliwość powołania się na fakty i dowody, a nie nastąpiło to wskutek niestaranności w prowadzeniu sprawy (…), to nie są spełnione ustawowe przesłanki wznowienia postępowania. Do funkcji wznowienia postępowania nie należy korygowanie błędów popełnionych przez stronę w trakcie prowadzenia poprzedniego postępowania. (porównaj postanowienie SN z 5.05.1967 r. I PZ 20/67)

Poza tym nie jest ustawową podstawą wznowienia postępowania błędna zdaniem skarżącego ocena dowodów dokonana przez Sąd I i II instancji.

W tym miejscu, na marginesie zauważyć należy, że wbrew twierdzeniom pozwanego, złożona przez niego apelacja od wyroku Sądu Rejonowego z dn. 25.01.2013 r. w sprawie VIII GC 978/12, nie została odrzucona z powodu uchybień formalnych ale wyrokiem z dn. 18 grudnia 2013 r. (sygn. akt VIII Ga 63/13) Sąd Okręgowy w Bydgoszczy apelację pozwanego oddalił.

Kierując się powyższymi okolicznościami faktycznymi i prawnymi Sąd zobowiązany był zatem odrzucić skargę pozwanego jako nieopartą na ustawowej podstawie wznowienia na mocy art. 410 § 1 kpc.

Na koniec należy wyjaśnić, że skoro przedmiotową skargę o wznowienie postępowania rozpoznawał – zgodnie z art. 405 kpc - sąd wyższej instancji, to dział on jako sąd drugiej instancji, także w fazie oceny dopuszczalności skargi.

Elżbieta Kala Wojciech Wołoszyk Artur Fornal