Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Lucyna Morys - Magiera

Sędziowie: SO Urszula Walenta

SO Roman Troll (spr.)

Protokolant Iwona Reterska

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2017 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z wniosku K. M.

z udziałem J. M.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Raciborzu

z dnia 24 lutego 2017 r., sygn. akt I Ns 58/16

postanawia:

I)  zmienić zaskarżone postanowienie:

1)  w punkcie 6. o tyle tylko, że w punkcie 1.:

a)  dodać dodatkowy podpunkt oznaczony literą e), w którym ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania wchodzą także zgromadzone przez wnioskodawczynię środki na subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 47827,12 zł (czterdzieści siedem tysięcy osiemset dwadzieścia siedem złotych i dwanaście groszy);

b)  ustalić w miejsce 124858,52 zł łączną wartość składników majątkowych stanowiących majątek wspólny wnioskodawczyni i uczestnika postępowania na 172685,64 zł (sto siedemdziesiąt dwa tysiące sześćset osiemdziesiąt pięć złotych i sześćdziesiąt cztery grosze);

2)  w punkcie 3. lit. a) o tyle tylko, że dodatkowo przyznać na wyłączną własność wnioskodawczyni także połowę środków opisanych w punkcie 1. lit. e) – o wartości 23913,56 zł (dwadzieścia trzy tysiące dziewięćset trzynaście złotych i pięćdziesiąt sześć groszy) – zmieniając jednocześnie łączną wysokość przyznanych jej składników majątkowych z 117358,52 zł na 141272,08 zł (sto czterdzieści jeden tysięcy dwieście siedemdziesiąt dwa złote i osiem groszy);

3)  w punkcie 3. lit. b) o tyle tylko, że dodatkowo przyznać na wyłączną własność uczestnika postępowania także połowę środków opisanych w punkcie 1. lit. e) – o wartości 23913,56 zł (dwadzieścia trzy tysiące dziewięćset trzynaście złotych i pięćdziesiąt sześć groszy) – zmieniając jednocześnie łączną wysokość przyznanych mu składników majątkowych z 7500 zł na 31413,56 zł (trzydzieści jeden tysięcy czterysta trzynaście złotych i pięćdziesiąt sześć groszy);

4)  w punkcie 4. o tyle tylko, że zasądzona tam kwota jest płatna w całości w terminie do 28 lutego 2018r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności;

II)  oddalić apelację w pozostałej części;

III)  oddalić wnioski wnioskodawczyni i uczestnika postępowania o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Roman Troll SSO Lucyna Morys - Magiera SSO Urszula Walenta

Sygn. akt III Ca 888/17

UZASADNIENIE

W ostatecznie sprecyzowanym żądaniu wnioskodawczyni K. M. wniosła o ustalenie, że w skład majątku wspólnego jej i J. M., wobec których 21 stycznia 2015 roku zapadło orzeczenie o ustanowienie rozdzielności majątkowej wchodzą następujące składniki majątkowe: nieruchomość lokalowa w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą nr (...), samochód F. (...), nr (...), nr VIN (...) , prawo użytkowania ogródka działkowego zabudowanego altaną, przy ulicy (...) w R. , środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym (...) Bank (...) S.A. w K.. Podała, że związek małżeński ustał w wyniku rozwodu orzeczonego wyrokiem z 19 marca 2015 roku. Wnioskodawczyni w toku postępowania konsekwentnie wnosiła o przyznanie jej nieruchomości, ogródka działkowego, zaś uczestnikowi samochodu.

Uczestnik w odpowiedzi na wniosek wymienił 21 dodatkowych ruchomości oraz samochód M.. Wniósł o przyznanie mu meblościanki i połowy ręczników, a w piśmie
z 31 marca 2016 roku zażądał dodatkowo dla siebie pościeli i samochodu F. (...).

Uczestnicy postępowania zgodnie ustalili wartość nieruchomości na 110000 zł, samochodu F. (...) na 7500 zł oraz użytkowania działki na 7000 zł i oświadczyli, że samochód M. nie należy do majątku wspólnego. Na rozprawie 28 czerwca 2016 roku wnioskodawczyni cofnęła wniosek w zakresie rozliczenia rzeczy ruchomych, co spotkało się z aprobatą uczestnika postępowania, gdyż przedmioty te są dla nich bezużyteczne i nie przedstawiają żadnej wartości.

W piśmie z 31 października 2016 roku wnioskodawczyni zmieniła stanowisko i wniosła o ustalenie nierównych udziałów 70% i 30% na jej korzyść, z uwagi na fakt, że od 10 lat samodzielnie opłaca mieszkanie.

Uczestnik na rozprawie 18 listopada 2016 roku wniósł o ustalenie w ZUS kapitału emerytalnego zgromadzonego w czasie trwania wspólności, czym podtrzymał wniosek złożony na rozprawie 21 czerwca 2016 roku.

Wnioskodawczyni wniosła o ustalenie, że poniosła nakład z majątku osobistego na majątek wspólny w okresie od 18 stycznia 2015 roku do listopada 2016 roku w postaci kosztów zarządu i utrzymania nieruchomości, ustalenie jej nakładów w postaci spłaty wspólnych zobowiązań tj. abonament radiowo- telewizyjny za okres 2011- 2015 i rozliczenie tego nakładu oraz o ustalenie środków zgromadzonych na rachunku OFE uczestnika. Podtrzymała stanowisko dotyczące przyznania jej połowy środków zgromadzonych na rachunku bankowym
i wniosła o rozłożenie spłaty na raty.

Postanowieniem z 24 lutego 2017 r. Sąd Rejonowy w Raciborzu wydał postanowienie, w którym:

1.  ustalił, że w skład majątku wspólnego K. M. i J. M. wchodzą następujące składniki majątkowe:

a)  nieruchomość lokalowa w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 110000 zł;

b)  samochód F. (...), nr (...), nr VIN (...) o wartości 7500 zł;

c)  prawo użytkowania ogródka działkowego zabudowanego altaną, przy ulicy (...) w R. o wartości 7000 zł;

d)  środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym (...) Bank (...) S.A. w K., prowadzonym na dane posiadacza: K. M., PESEL (...) w wysokości 358,52 zł (na rachunku bieżącym 354,77 zł, na rachunku oszczędnościowym 3,75 zł);

to jest składniki o łącznej wartości 124858,52 zł;

2.  oddalił wniosek wnioskodawczyni o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym;

3.  dokonał podziału majątku wspólnego K. M. i J. M. w ten sposób, że:

a)  wnioskodawczyni K. M. przyznał na wyłączną własność składniki opisane w punktach 1 a), 1 c) oraz 1 d) o łącznej wartości 117358,52 zł;

b)  uczestnikowi J. M. przyznać na wyłączną własność składnik opisany w punkcie 1 b) o wartości 7500 zł;

4.  zasądził od wnioskodawczyni K. M. na rzecz uczestnika J. M. 54929,26 zł tytułem spłaty, płatną w dziewięciu ratach: pierwsza rata - 14929,26 zł płatna w terminie 3 miesięcy od dnia prawomocności orzeczenia, następne osiem rat po 5000 zł płatne do 20 dnia każdego kolejnego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności z tym zastrzeżeniem, że brak płatności którejkolwiek z rat spowoduje natychmiastową wymagalność całej kwoty;

5.  oddalił wniosek wnioskodawczyni o rozliczenie nakładów z jej majątku osobistego na majątek wspólny;

6.  oddalił wniosek stron o rozliczenie środków zgromadzonych w funduszach emerytalnych (kapitał emerytalny);

7.  oddalił wniosek stron o zasądzenie kosztów postępowania;

8.  nakazał pobrać od stron na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Raciborzu po 537,86 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Raciborzu.

Orzeczenie to zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych: prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Raciborzu z 21 stycznia 2015 r. ustanowiono z tym dniem rozdzielność majątkową pomiędzy uczestnikami postępowania, a ich rozwód orzeczono wyrokiem z 19 marca 2015 roku, który uprawomocnił się 10 kwietnia 2015 roku. W czasie trwania małżeństwa nabyli oni następujące składniki majątkowe:

a)  nieruchomość lokalowa w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Raciborzu prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 110000 zł;

b)  samochód F. (...), nr (...), nr VIN (...) o wartości 7500 zł;

c)  prawo użytkowania ogródka działkowego zabudowanego altaną, przy ulicy (...) w R. o wartości 7000 zł;

d)  środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym (...) Bank (...) S.A. w K., prowadzonym na dane posiadacza: K. M., PESEL (...) w wysokości 358,52 zł.

Łącznie składniki opiewały na wartość 124.858,52 zł.

J. M. nie był członkiem OFE wobec czego nie gromadził w funduszach emerytalnych żadnych środków. K. M. zgromadziła w funduszu emerytalnym (...) na dzień 21n stycznia 2015 r. - 37.569,32 zł.

K. M. jest zatrudniona od 1978 roku, obecnie jako opiekun osób starszych. W czasie trwania małżeństwa pracowała jako referent do spraw magazynowych. Siedmioletnia przerwa w pracy wiązała się z urlopem wychowawczym. Od 1987 r. pracuje
w Domu Pomocy Społecznej. Obecnie mieszka przy ul. (...) w R., a z uwagi na niezapłacone rachunki za abonament RTV, komornik zajął jej wynagrodzenie za pracę. Netto zarabia 1.800zł – 1.900zł. Innych dochodów nie posiada. .

J. M. pracował w PGR, następnie w firmie (...) w R. jako mechanik. Pracował także jako kierowca i elektryk. Nie było przerw w jego zatrudnieniu,
a jego dochody przewyższały dochody K. M.. Oprócz rachunku w (...) Bank (...) nie posiadali innych kont. J. M. był w 1988 roku na delegacji w Rosji przez okres około roku, skąd przywiózł złoto; wówczas zarabiał wielokrotność dotychczasowego uposażenia. Po 1994 roku uczestnik postępowania zachorował na kręgosłup, jego leczenie było kosztowne, pokrywano je ze środków pochodzących ze sprzedaży złota. Od 1996 roku pobiera on rentę, obecnie w wysokości 765 zł netto miesięcznie; nie ma innego dochodu, za wyjątkiem sporadycznych, dorywczych prac. Od 2014 roku mieszka przy ul. (...) w R.. Dzieci nie mieszkają z rodzicami od czasu rozpoczęcia studiów, tj. odpowiednio od 2004 i 2005 roku.

Przy tak dokonanych ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy, przywołując regulacje art. 567 § 3 k.p.c. w związku z art. 684 k.p.c. i art. 31 k.r.o., wskazał, że ustalił składniki majątku wspólnego na dzień ustania wspólności, tj. 21 stycznia 2015 roku. Natomiast brak było podstaw rozliczania w toku postępowania kapitału emerytalnego. Przy takim stwierdzeniu przywołał art. 126 i 128 ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz podkreślił, że co do zasady kapitał ten obrazowany ilością jednostek zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych oraz środków znajdujących się na rachunku strony w ZUS podlega rozliczeniu w ramach podziału majątku wspólnego stron, jednak dotyczy to sytuacji, gdy obydwie strony taki kapitał posiadają i nie pobierają świadczeń emerytalno – rentowych, tylko bowiem wówczas celowe i uzasadnione jest nakazanie wypłaty transferowej na rachunek byłego małżonka w OFE. Zdaniem Sądu Rejonowego skoro uczestnik postępowania pobiera uposażenie rentowe od 1996 roku, a zatem jeszcze przed wejściem w życie powyższej ustawy i nie posiadał środków w żadnym funduszu emerytalnym, to nie ma podstaw dokonania rozliczeń w trybie ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, a rozliczenie wyłącznie środków zgromadzonych przez wnioskodawczynię byłoby dla niej krzywdzące. Uczestnik postępowania nabył prawo do świadczeń emerytalno – rentowych przed ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej,
a zatem należało przyjąć, że skoro wspólność majątkowa ustała po ustaleniu jego prawa do świadczeń, nie jest dopuszczalny podział składek na kontach wnioskodawczyni. Niezależnie od powyższego Sąd pierwszej instancji wskazał, że podział sum zgromadzonych przez wnioskodawczynię z przeznaczeniem na jej emeryturę i przekazanie ich uczestnikowi postępowania, któremu prawo do świadczeń emerytalno - rentowych już przysługuje jest sprzeczne
z zasadami współżycia społecznego i w świetle art. 5 k.c. żądanie uczestnika postępowania
w tym zakresie uznał za bezzasadne. Dlatego w punkcie 6. postanowienia odnośny wniosek uczestnika postępowania oddalił.

Sąd Rejonowy oddalił także wniosek wnioskodawczyni o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym przywołując regulację art. 43 § 2 i 3 k.r.o. i zaznaczając, że warunkiem ustalenia nierównych udziałów jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, tzn. istnienie ważnych powodów oraz przyczynienie się do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu. Zaznaczył, że przez ważne powody w orzecznictwie rozumie się takie okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której ten małżonek się nie przyczynił. Przy ocenie ich istnienia należy zatem mieć na względzie całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli. Nie zachodzą one w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz wówczas, gdy małżonek, przeciwko któremu zostało skierowane żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych. Ciężar udowodnienia przesłanek stanowiących podstawę ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, zgodnie z ogólną regułą rozkłady ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) spoczywa na osobie zgłaszającej taki wniosek. Taki wniosek dowodowy nie został, w zakreślonym przez sąd terminie, zgłoszony; sprawność i efektywność postępowania wymaga stosowania się do zarządzeń sądu, tak aby zadośćuczynić regulacji art. 207 § 6 k.p.c. Wniosek
o podział majątku małżeńskiego nie zawiera żądania ustalenia nierównych udziałów, takiego żądania nie przedstawiono też na żadnej rozprawie ani na zobowiązanie sądu. W tym stanie rzeczy wniosek K. M. złożony 31 października 2016 roku, jako spóźniony
i nieudowodniony, nie mógł podlegać rozpoznaniu, wobec czego podlegał oddaleniu.

Sąd Rejonowy dokonał podziału małżeńskiego majątku wspólnego J. i K. M. zgodnie z żądaniem, zaznaczając przy tym, że środki zgromadzone w (...) Banku (...) przedstawiają nieznaczną wartość i znajdują się na rachunku prowadzonym na dane wnioskodawczyni, dlatego celowe było pozostawienie ich wnioskodawczyni i zasądzenie odpowiedniej spłaty na rzecz uczestnika postępowania.

Przywołując regulacje art. 46 k.r.o. w związku z art. 567 § 3 k.p.c., art. art. 688 k.p.c.
i art. 618 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy zaznaczył, że w toku postępowania można było domagać się rozliczenia nakładów poniesionych z majątków osobistych w trakcie trwania małżeństwa, jak i poczynionych po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej stron na majątek wspólny. Podkreślił przy tym, że rozliczenie nakładów z majątku osobistego w ramach podziału majątku wspólnego podlega regułom prawa procesowego, w tym regule prekluzji - art. 207
§ 6 k.p.c. i obowiązku udowodnienia żądania – art. 6 k.c. w związku z art. 232 k.p.c. Wniosek o podział majątku nie zawiera wyrażonego explicite żądania rozliczenia nakładów, pełnomocnik wnioskodawczyni we wniosku inicjującym postępowanie nie powołał się na nakłady (brak takiego sformułowania w treści wniosku), ani nie zażądał ich rozliczenia w ramach sprawy o podział majątku; natomiast potrącenie na jakie powołuje się w punkcie 2a wniosku nie stanowi żądania rozliczenia nakładów, tym bardziej, że nie wskazano z jakiego majątku na jaki miały być poczynione, co w przypadku adwokata stanowi obligatoryjny element wniosku o podział majątku. Mimo zobowiązania pełnomocnika wnioskodawczyni pismem z 13 maja 2016 roku, w zakreślonym przez sąd terminie, nie podał on czy żąda rozliczenia nakładów,
a zatem wniosek wnioskodawczyni w tym zakresie z 28 listopada 2016 roku, jako spóźniony nie mógł odnieść skutku (art. 207§ 6 k.p.c. w związku z art. 6 k.c.).

Sąd Rejonowy, na podstawie art. 567 § 3 k.p.c. w związku z art. 688 k.p.c. i art. 1035 k.c., art. 1038 k.c., art. 210 k.c. oraz art. 212 § 2 i 3 k.c. zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika 54929,26 zł tytułem spłaty, gdyż majątek wspólny opiewał na 124858,52 zł, a uczestnicy postępowania posiadają równe udziały, a więc powinni otrzymać po 62429,26 zł. Wnioskodawczyni otrzymała w wyniku podziału majątek wartości 117358,52 zł; uczestnik postępowania otrzymał majątek wartości 7500 zł ; dlatego wnioskodawczyni powinna zwrócić mu 54929,26 zł tytułem wyrównania udziałów. Natomiast celem ułatwienia spłaty i uniknięcia nadmiernego jednorazowego obciążenia wnioskodawczyni Sąd Rejonowy uwzględnił jej wniosek i należną uczestnikowi postępowania spłatę rozłożył na 9 rat: pierwsza rata - 14.929,26 zł płatna w terminie 3 miesięcy od dnia prawomocności orzeczenia, następne osiem rat po 5.000 zł wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności. Rozłożenie spłaty na 9 rat jest adekwatne w okolicznościach sprawy; sytuacja materialna K. M. nie jest na tyle dobra, aby dokonać jednorazowej spłaty; miał także na uwadze, że wnioskodawczyni świadczy pracę, posiada stałe wynagrodzenie i posiada zdolność kredytową, zatem jeśli nawet nie posiada wystarczających oszczędności ad hoc, może pozyskać środki (kredyt) na ten cel. Wnioskodawczyni konsekwentnie deklarowała, że chce otrzymać nieruchomość i prawo użytkowania ogródka działkowego, a zatem liczyła się ze spłatą i koniecznością odłożenia środków na ten cel. Odroczenie spłaty pierwszej raty do
3 miesięcy umożliwi jej pozyskanie stosownych środków.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., a o kosztach sądowych na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych w zw. z art. 520 § 1 k.p.c. - obciążono w równych częściach uczestników postępowania nieuiszczonymi kosztami sądowymi poniesionym tymczasowo przez Skarb Państwa.

Apelację od tego postanowienia złożył uczestnik postępowania zaskarżając je w części dotyczącej punktów 1., 3., 4. i 6. oraz zarzucając mu naruszenie: art. 40e ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie; art. 126 ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych poprzez jego błędną interpretację i przyjęcie, że kapitał emerytalny podlega rozliczeniu w ramach podziału majątku wspólnego stron tylko w sytuacji, gdy obydwie strony taki kapitał posiadają
i nie pobierają świadczeń emerytalno-rentowych; art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, że podział sum zgromadzonych przez uczestniczkę postępowania z przeznaczeniem na jej emeryturę i przekazanie uczestnikowi postępowania, któremu prawo do świadczeń emerytalno-rentowych już przysługuje jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jednocześnie zarzucił błąd
w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że jednorazowa spłata uczestnika postępowania przez wnioskodawczynię byłaby dla niej nadmiernym obciążeniem i w związku
z zarzucił rozłożenie zasądzonych spłat na raty.

Przy tak postawionych zarzutach wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia
w punkcie 1. poprzez przyjęcie, że w skład majątku wspólnego stron oprócz składników tam wskazanych wchodzą także środki zgromadzone przez wnioskodawczynię funduszu emerytalnym (...) wysokości na 21 stycznia 2015 r. wynoszącej 37569,32 zł, a także
o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 3. w ten sposób, że przeznaczyć połowę środków zgromadzonych przez wnioskodawczynię na funduszu emerytalnym (...) wysokości 18784,66 zł uczestnikowi postępowania oraz zasądzić na jego rzecz od wnioskodawczyni 73713,92 zł płatne jednorazowo w terminie trzech miesięcy od prawomocności orzeczenia; wniósł także o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 4. w ten sposób, że spłata zasądzona od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania będzie płatna w całości w terminie trzech miesięcy od dnia prawomocności postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności oraz o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 6. poprzez uwzględnienie wniosku uczestnika postępowania w rozliczeniu środków zgromadzonych w funduszach emerytalnych (kapitał emerytalny). Złożył także ewentualny wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Ponadto wniósł o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania w postępowaniu odwoławczym.

Wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji jako bezzasadnej i zasądzenie od uczestnika postępowania na jej rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i jako takie Sąd Okręgowy uznaje je za własne, ale ze zmianami dotyczącymi zgromadzonych przez wnioskodawczynię środków w Otwartym Funduszu Emerytalnym (...) i na subkoncie w ZUS. W toku postępowania apelacyjnego okazało się, że wnioskodawczyni nie posiada już żadnych środków, zgromadzonych na 21 stycznia 2015 r., w OFE, gdyż zostały one przekazane do ZUS w związku z osiągnięciem przez nią wieku emerytalnego. Na 21 stycznia
2015 r. jej stan środków na subkoncie w ZUS, wraz ze zwrotem z OFE, wynosił 47827,12 zł.

/Dowód: pismo z 13 października 2017 r. OFE k. 394, pismo z 17 października 2017 r. z ZUS k.408/.

Zgodnie z art. 31 § 2 pkt 3 k.r.o. do majątku wspólnego należą w szczególności środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego
z małżonków, a zgodnie z punktem czwartym tego przepisu także kwoty składek zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Należy tu podkreślić, że na podstawie art. 126 ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 870) środki przypadające byłemu małżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego są przekazywane w ramach wypłaty transferowej, nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku należy dzielić każde ze środków w otwartych funduszach emerytalnych, zdaniem Sądu Okręgowego, możliwe jest również dokonanie podziału majątku poprzez przyznanie środków tam zgromadzonych każdemu z małżonków w zakresie środków przez nich osobiście zgromadzonych, a sam podział majątku może zostać sprowadzony do rozliczenia finansowego. Podstawową normą regulująca podział majątku jest art. 212 k.c., zgodnie z którym zasadą jest podział rzeczy wspólnej, a dopiero niemożliwość jej podziału może powodować przyznanie jej na własność jednemu ze współwłaścicieli. To samo dotyczy środków zgromadzonych na subkoncie
w ZUS [por. art. 40e ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.)].

Z tych regulacji wynika, że zarówno środki zgromadzone przez wnioskodawczynię
w Otwartym Funduszu Emerytalnym (...), jak i wartości środków rozrachunkowych zaewidencjonowana na jej subkoncie w ZUS na 21 stycznia 2015 r. stanowią majątek wspólny, a co za tym idzie podlegają podziałowi. Środki z OFE zostały już przekazane na subkonto wnioskodawczyni w ZUS, dlatego też aktualnie na rachunku w OFE nie znajdują się żadne jednostki rozrachunkowe. To powoduje, że podziałowi mogą ulec tylko środki istniejące, a przekazane do ZUS.

Podniesione przez Sąd Rejonowy argumenty związane z tym, że środki w tym zakresie zgromadzone przez wnioskodawczynię podlegają rozliczeniu tylko wówczas, gdy oboje uczestnicy postępowania taki kapitał posiadają i nie pobierają świadczeń emerytalno- rentowych jest niezgodne z przywołaną powyżej regulacją. Dodać w tym miejscu należy, że jeżeli współmałżonek nie posiada rachunku w otwartym funduszom emerytalnym i nie zgłosi tego w terminie dwóch miesięcy od przedstawienia do konieczności wpłaty na jego rachunek środków, to tenże otwarty fundusz emerytalny otworzy niezwłocznie rachunek dla niego (art. 128 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych). Bez znaczenia pozostaje, że uczestnik postępowania pobiera uposażenie rentowe od 1996 r. oraz, że nie posiada środków w żadnym z otwartych funduszy emerytalnych. Środki zgromadzone na otwartym funduszu emerytalnym nie należą tylko do wnioskodawczyni, albowiem stanowią one majątek wspólne uczestników postępowania. W rozpoznawanej sprawie jednak środki te zostały już przekazane do ZUS, dlatego nie ma możliwości ich osobnego podziału.

Także zgodnie z art. 40e ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zaewidencjonowane na subkoncie kwoty podlegają podziałowi w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której prowadzone jest subkonto na zasadach określonych w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Natomiast jeżeli współmałżonek nie ma konta w ZUS, to takie konto należy mu założyć - art. 40e ust. 2 tej ustawy.

Rację ma apelujący wskazując, że zgodnie z art. 40e ust. 4 tej ustawy podział kwot zaewidencjonowanych na subkoncie jest dokonywany, gdy nie złożono wniosku o emeryturę z tytułu osiągnięcia przejściowego wieku emerytalnego, wniosku o emeryturę częściową albo po dniu osiągnięcia wieku emerytalnego przez osoby, które miały ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej przed orzeczeniem rozwodu. Takiego wniosku przed orzeczeniem rozwodu pomiędzy uczestnikami postępowania nie złożono; także wnioskodawczyni nie nabyła jeszcze wtedy prawa do emerytury; nawet nie podnoszono tego rodzaju twierdzeń.

Stanowisko Sądu Rejonowego, że podział środków zgromadzonych przez wnioskodawczynię z przeznaczeniem na jej emeryturę i przekazanie uczestnikowi postępowania byłby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego nie wytrzymuje argumentacji wskazanej w powyżej powołanych regulacjach. Zastosowanie w tej sytuacji art. 5 k.c. nie jest właściwe. Trzeba bowiem zaznaczyć, że środki zgromadzone przez wnioskodawczynię nie stanowią tylko i wyłącznie jej majątku, ale majątek wspólny – nie ma więc żadnych podstaw, aby ich nie dzielić. Kwestie związane z tym, że uczestnik postępowania takich środków na odpowiednich rachunkach (OFE, ZUS) nie posiada mogą stanowić ewentualną podstawę do rozważenia potrzeby ustalenia nierównych udziałów, a nie stosowania regulacji art. 5 k.c. Orzeczenia jednak w tej części wnioskodawczyni nie skarżyła.

Dlatego też koniecznym było ustalenie w jakiej wysokości zgromadzone zostały środki na otwartym funduszu emerytalnym oraz na subkoncie wnioskodawczyni w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych na 21 stycznia 2015 r. - dzień ustania wspólności majątkowej - rozdzielność majątkowa. Przeprowadzone w postępowaniu odwoławczym dowody doprowadziły do ustaleń wskazanych na wstępie i związanych z posiadanymi przez wnioskodawczynię środkami na subkoncie ZUS, wraz ze zwrotem z OFE, w wysokości 47827,12 zł. Te środki należy więc podzielić pomiędzy uczestników postępowania, zgodnie ich udziałami w majątku wspólnym, czyli po połowie (art. 43 § 1 k.r.o.). Nie można było zaś podzielić środków na rachunku w OFE, gdyż nie są już tam zgromadzone (przekazano je do ZUS). Należało też te środki umieścić w składnikach majątku wspólnego, gdyż skład tego majątku ustala sąd, zgodnie z przepisami powołanymi prawidłowo przez Sąd Rejonowy. Poprzez to zwiększyła się wartość składników majątku wspólnego do 172685,64 zł.

Dokonanie takiego rozdzielenia środków zgromadzonych w ZUS nie powoduje konieczności większej dopłaty wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania z tytułu podziału majątku wspólnego, gdyż zgodnie z art. 40e ust. 2 ustawy z 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zostanie dla niego założone w ZUS subkonto, na którym będą znajdowały te środki jemu przyznane. Ponadto każdemu z uczestników postępowania zwiększają one przyznane składniki majątkowe o 23913,56 zł, czyli połowę ich wartości, co oznacza, że ostatecznie wnioskodawczyni przyznano składniki majątkowe o wartości 141272,08 zł, a uczestnikowi postępowania o wartości 31413,56 zł. Każdy z nich zaś powinien w wyniku podziału otrzymać po 86342,82 zł. Dlatego wnioskodawczyni, otrzymująca składniki majątkowe o większej wartości, zobowiązana jest uregulować na rzecz uczestnika postępowania 54929,26 zł tytułem różnicy, czyli dopłaty.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że wnioskodawczyni powinna uregulować dopłatę w wysokości 54929,26 zł w terminie do 28 lutego 2018 r. Na taką ocenę złożyło się to, że przyznano na rzecz wnioskodawczyni istotne składniki majątku wspólnego, w tym lokal mieszkalny, wskazała ona, iż jest w stanie zaciągnąć kredyt na uregulowanie tego zobowiązania /zeznania wnioskodawczyni z 30 sierpnia 2016 r. k. 319/, a w terminie 3 miesięcy jest w stanie taki kredyt zaciągnąć. Wskazanie przez wnioskodawczynię – jej pełnomocnika – że potrzebuje ona od czterech do pięciu miesięcy, aby zaciągnąć zobowiązanie kredytowe nie jest przekonujące, tym bardziej, iż ponad rok wcześniej twierdziła, że ma zdolność kredytową, a więc mogła już zacząć czynić starania związane z podjęciem tego zobowiązania. Sam fakt, że oddalono jej wniosek o ustalenie nierównych udziałów i rozliczenie nakładów nie wskazuje zaś na to, iż nie liczyła się z możliwością uregulowania zobowiązania w większej części; ostatecznie postanowienie Sądu Rejonowego zapadło 24 lutego 2017 r., a wnioskodawczyni nie składała apelacji. Poza tym w wnioskodawczyni nie wskazywała, że ponad 14000 zł byłaby w stanie spłacić bez zaciągania kredytu, a jej możliwości finansowe umożliwiałyby uregulowanie następnie rat po 5000 zł miesięcznie. To powoduje, że rozłożenie przez Sąd Rejonowy dopłaty na raty nie miało uzasadnienia w świetle art. 212 § 3 k.c. i należało dopłatę zasądzić w całości z terminem płatności umożliwiającym wnioskodawczyni zaciągnięcie w tym celu kredytu. Termin 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia jest, zdaniem Sądu Okręgowego, wystarczający; nic nie wskazuje, aby było inaczej.

Dlatego też apelacja w zasadniczej części spowodowała konieczność zmiany zaskarżonego orzeczenia, natomiast w pozostałym zakresie, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13
§ 2 k.p.c., należało orzec jak w punkcie I. Orzeczenie w punkcie II. zapadło na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., gdyż w tej części apelacja była bezzasadna.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., albowiem w toku prowadzonego postępowania odwoławczego o podział majątku wspólnego nie wystąpiła sprzeczność interesów, a uczestnicy postępowania mieli równe udziały w majątku wspólnym, dlatego też należało zastosować zasadę rozliczenia kosztów obowiązująca
w postępowaniu nieprocesowym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 19 listopada
2010 r., sygn. akt III Cz 46/10, OSNC2011/7 – 8/88, postanowienie Sądu Najwyższego
z 9 sierpnia 2012 r., sygn. akt V Cz 30/12, Lex 1231642).

SSO Roman Troll SSO Lucyna Morys-Magiera SSO Urszula Walental. 14 dni lub z wpływem.

Gliwice, 30.11.2017 r.