Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marzena Górczyńska-Bebłot

Protokolant: Oliwia Rajewska

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2017 roku w Częstochowie

sprawy M. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania M. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 20 grudnia 2016 roku Nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w C. z dnia 20 grudnia 2016 roku Nr (...)
i przyznaje ubezpieczonemu M. D. prawo do emerytury od dnia 5 grudnia 2016 roku.

Sygn. akt IV U 182/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 grudnia 2016 roku, nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił przyznania M. D. prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wnioskodawca osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat oraz posiada staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący ponad 15 lat, jednakże nie legitymuje się co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. W szczególności do okresu tego nie można zaliczyć okresu pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym matki od 6 grudnia 1972 roku do 8 czerwca 1977 roku, ponieważ w tym okresie ubezpieczony kontynuował naukę w miejscowości znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania, co wykluczało możliwość stałej pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze co najmniej połowy normatywnego wymiaru czasu pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł M. D., domagając się jej zmiany i zaliczenia do jego stażu emerytalnego okresu pracy w gospodarstwie rolnym matki.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony podniósł, że w zakwestionowanym przez organ rentowy okresie, pomimo dojazdów do szkoły, faktycznie pracował
w gospodarstwie rolnym matki w wymiarze do 8 godzin dziennie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

M. D. urodził się w dniu (...). W dniu 13 grudnia 2016 roku ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. Ustalony przez organ rentowy na podstawie załączonych do wniosku dokumentów staż emerytalny odwołującego na dzień 31 grudnia 1998 roku wynosi 21 lat, 6 miesięcy i 28 dni, w tym 21 lat, 3 miesiące i 24 dni okresów pracy w warunkach szczególnych – okoliczności niesporne.

(v. akta rentowe)

Po ukończeniu szkoły podstawowej odwołujący podjął naukę w (...) Szkole Zawodowej im. (...) w K., którą ukończył w dniu 12 czerwca 1974 roku, a następnie uczęszczał do trzyletniego Technikum (...) w K., które ukończył w dniu 8 czerwca 1977 roku.

W trakcie nauki w w/w placówkach odwołujący nie korzystał z internatu, ale zamieszkiwał w domu rodzinnym w K.. Podróż do szkoły zajmowała ubezpieczonemu około 50 minut w jedną stronę i z uwagi na ilość lekcji zwykle do domu wracał on około godziny 15:00-15:30. W spornym okresie od 6 grudnia 1972 roku do 8 czerwca 1977 roku matka odwołującego była właścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,1196 hektara, a dodatkowo dzierżawiła jeszcze łąkę celem pozyskiwania z niej siana. Na terenie przedmiotowego gospodarstwa uprawiano zboża (żyto i owies), buraki i ziemniaki oraz hodowano w nim jedną lub dwie krowy, świnie (zwykle 3) oraz drób. Gospodarstwo to było niezmechanizowane i wszystkie prace wykonywano w nim ręcznie.

W spornym okresie na terenie gospodarstwa rolnego zamieszkiwał jedynie ubezpieczony ze swoją matką, albowiem jego ojciec zginął w wypadku w 1961 roku, zaś jego o dwa lata starsza siostra po ukończeniu szkoły podstawowej podjęła naukę w Liceum (...) w Ś. i mieszkała na stancji, do domu przyjeżdżając raz w miesiącu. Matka wnioskodawcy około dwa lata po śmierci męża uległa wypadkowi przy pracy w gospodarstwie (wpadła do bębna młockarni),
w wyniku którego straciła nogę i poruszała się przy pomocy protezy lub dwóch kul.

W związku z powyższym praktycznie wszystkie prace w gospodarstwie rolnym wykonywał ubezpieczony. Rano przed wyjściem do szkoły odwołujący doił krowy oraz podawał wodę i jedzenie zwierzętom, przy czym wodę musiał wpierw pobrać ze studni. Po powrocie ze szkoły odwołujący musiał ponownie przygotować karmę dla zwierząt i naciągnąć wody ze studni, wykonywał prace porządkowe w oborze
i chlewie, wyprowadzał krowy na łąkę, doił krowy, pracował w polu, w tym kosił kosą zboża i łąkę, rąbał drzewo na opał, porządkował obejście, zimą odśnieżał, przy czym przy najcięższych pracach, takich jak żniwa, sianokosy, zwożenie zboża, ziemniaków i siana, korzystał z grzecznościowej pomocy sąsiada E. P..

Powyższe prace zajmowały M. D. cały czas od powrotu ze szkoły do wieczora, tj. co najmniej 4 godziny dziennie, niezależnie od pory roku. Zadane lekcje ubezpieczony odrabiał wieczorami po zakończeniu pracy
w obejściu i wówczas również uczył się i przygotowywał do lekcji.

(v. akta rentowe, zeznania świadków K. J. i E. P.
k. 23verte-24, wyjaśnienia odwołującego k. 24verte)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z postanowieniami art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 roku poz. 877 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39
i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W myśl art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym przed dniem
1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3.

Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (ust. 2).

Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4).

Co należy rozumieć pod pojęciem „przepisów dotychczasowych” rozstrzygnięte zostało w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01 (OSNP 2002/10/243), w której wskazano, iż zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia, można odnosić tylko do tych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace przysługuje prawo do emerytury. Zachowały zatem moc przepisy § 4-8a określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy
w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione
w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, przepisy § 9-15 określające wiek emerytalny i warunki przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych
w szczególnym charakterze, a ponadto przepis § 3 określający ogólny wymagany okres zatrudnienia oraz przepis § 2 ust. 1 stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Zgodnie z § 3 w/w rozporządzenia, do uzyskania prawa do emerytury wymagany jest dla mężczyzny okres zatrudnienia w wymiarze 25 lat. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnie wiek emerytalny, wynoszący dla mężczyzn 60 lat, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych (§ 4 ust. 1). Praca w warunkach szczególnych winna być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1).

W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony spełnia wszystkie powołane wyżej warunki nabycia prawa do emerytury.

Ustalony przez organ rentowy ogólny staż emerytalny wnioskodawcy wynosi 21 lat, 6 miesięcy i 28 dni, a spór dotyczy możliwości zaliczenia do tego stażu okresu wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym od 6 grudnia 1972 roku do 8 czerwca 1977 roku (4 lata, 6 miesięcy i 4 dni)

W myśl postanowień art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je jak okresy składkowe:

1)okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane
w odrębnych przepisach składki,

2)przypadające przed dniem 1 lipca 1977 roku okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3)przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Zgodnie przy tym z ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwem, przesłanką zaliczenia do okresów składkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym, o którym stanowi art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, jest znaczący dla funkcjonowania tego gospodarstwa wymiar czasu pracy, za który uważa się wymiar co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2011 roku II UK 305/10 LEX nr 852557, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2008 roku II UK 61/08 LEX nr 741080).

Zdaniem Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że w okresie od 6 grudnia 1972 roku do 8 czerwca 1977 roku ubezpieczony wykonywał stale (codziennie) pracę w prowadzonym przez matkę gospodarstwie rolnym w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie.

Wprawdzie faktycznie w powyższym okresie odwołujący uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej im. (...) w K., a następnie do trzyletniego Technikum (...)w K., jednakże dojazd do tych placówek zajmował mu jedynie około 50 minut w jedną stronę i zwykle po zakończeniu lekcji w domu był on już około godziny 15:00-15:30.

Jednocześnie choć gospodarstwo matki M. D. nie było zbyt duże (1,1196 hektara plus dzierżawiona łąka), to jednak całość prac związanych z jego prowadzeniem faktycznie spoczywała na ubezpieczonym, albowiem jego ojciec zginął w 1961 roku, matka około roku 1963 straciła nogę, a siostra zamieszkiwała na stancji w Ś. i do domu przyjeżdżała przeciętnie raz w miesiącu. W tej sytuacji to ubezpieczony rano przed wyjściem do szkoły doił krowy oraz podawał wodę i jedzenie zwierzętom, przy czym wodę musiał wpierw pobrać ze studni, a po powrocie ze szkoły ponownie przygotowywał karmę dla zwierząt i naciągał wody ze studni, wykonywał prace porządkowe w oborze i chlewie, wyprowadzał krowy na łąkę, doił krowy, pracował w polu, w tym kosił kosą zboża i łąkę, rąbał drzewo na opał, porządkował obejście, a zimą również odśnieżał. Powyższe prace zajmowały M. D. cały czas od powrotu ze szkoły do wieczora, tj. co najmniej 4 godziny dziennie, niezależnie od pory roku.

Fakt stałej pracy odwołującego w gospodarstwie rolnym w wymiarze przekraczającym 4 godziny dziennie zgodnie potwierdzili świadkowie K. J. oraz E. P. (ten drugi grzecznościowo pomagał mu w najcięższych pracach polowych), których zeznaniom Sąd dał pełną wiarę, albowiem są one obszerne, precyzyjne, spójne ze sobą wzajemnie oraz wyjaśnieniami składanymi przez odwołującego, a ich wiarygodność nie była kwestionowana organ rentowy, który poza gołosłownymi twierdzeniami, że świadczenie przez ubezpieczonego pracy
w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy nie było możliwe, nie przedstawił w tym zakresie żadnych dowodów. Zwrócić przy tym należy uwagę, że stawiając powyższy zarzut organ rentowy powoływał się wyłącznie na znaczną odległość szkoły od miejsca zamieszkania, zupełnie przy tym nie uwzględniając sytuacji panującej w domu M. D., w której był on faktycznie jedyną osobą, która mogła prowadzić gospodarstwo rolne i wykonywać w nim prace niezbędne dla jego prawidłowego funkcjonowania. Mając zatem na uwadze, że praca w gospodarstwie rolnym zaczyna się od obrządku zwierząt w godzinach wczesnoporannych, wobec czego prace te ubezpieczony mógł wykonywać przed wyjściem do szkoły oraz że ze szkoły wnioskodawca wracał już około godziny 15:00-15:30, a lekcje odrabiał i uczył się dopiero wieczorem, po zakończeniu pracy
w gospodarstwie, dysponował on w sumie wystarczającą ilością czasu na wykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze umożliwiającym zaliczenie spornego okresu do stażu emerytalnego.

Reasumując należy przyjąć, że ubezpieczony we wskazanym powyżej okresie stale wykonywał pracę w gospodarstwie rolnym w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, a co za tym idzie okres ten należy doliczyć do jego stażu emerytalnego, w konsekwencji czego na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się on ponad 25-letnim okresem ubezpieczenia.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz przepisów powołanych w treści uzasadnienia, zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, że przyznał M. D. prawo do emerytury od dnia 5 grudnia 2016 roku.