Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 marca 2017 r. w Warszawie na rozprawie sprawy

z powództwa K. B. (1), K. B. (2)

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

I oddala powództwo,

II zasądza od powodów K. B. (1) i K. B. (2) na rzecz pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 911/15

UZASADNIENIE

Pozwem z 7 sierpnia 2015 r. K. B. (1) i K. B. (2), powołując się na abuzywność postanowień § 2 ust. 1 zdanie drugie umowy oraz § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 regulaminu (art. 385 ¹ § 1 k.c.), domagali się zasądzenia od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na swoją rzecz tytułem nienależnego świadczenia kwoty 81.623,71 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, a także zasądzenia solidarnie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według nrom przepisanych.

(pozew – k. 2-14)

W odpowiedzi na pozew z 14 września 2015 r. pozwany (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

(odpowiedź na pozew – k. 116-132)

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianom.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. B. (1) i K. B. (2), przed zawarciem umowy kredytu bankowego, korzystali z usług pośrednika finansowego (...), w ramach których polecono im skorzystanie z oferty (...) S. A. Spółki Akcyjnej Oddział w Polsce jako najkorzystniejszej, przy czym walutą wnioskowanego kredytu od samego początku miały być franki szwajcarskie (CHF).

(dowód: zeznania powoda K. B. (1) – k. 328v.-330, nagranie: 00:14:50-00:45:10; k. 392, nagranie: 00:08:24-00:14:01; zeznania powódki K. B. (2) – k. 330-330v., nagranie: 00:45:11-01:01:20; k. 392-393, nagranie: 00:14:03-00:18:22)

31 lipca 2008 r., po rozpatrzeniu wniosku o kredyt hipoteczny z 17 lipca 2008 r., K. B. (1) i K. B. (2) zawarli z (...) S. A. Spółką Akcyjną Oddział w Polsce (poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.) umowę o kredyt hipoteczny.

Bank zobowiązał się oddać do dyspozycji Kredytobiorcy kwotę w wysokości 540.000 zł, a kredyt był indeksowany do waluty obcej CHF (§ 2 ust. 1). Kredyt miał być przeznaczony na zakup domu na rynku wtórnym, refinansowanie poniesionych wydatków na cele mieszkaniowe, budowę domu systemem gospodarczym (§ 2 ust. 2). Okres kredytowania wynosił 480 miesięcy (§ 2 ust. 3).

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 4,00833 % w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem postanowień Regulaminu w zakresie ustalania wysokości oprocentowania (§ 3 ust. 1). Zmienna stopa oprocentowania ustalana była jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marży Banku w wysokości 1,25 punktów procentowych (§ 3 ust. 2). Jednocześnie oprocentowanie kredytu ulegało zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF), a szczegółowe zasady naliczania odsetek, ustalania wysokości oprocentowania oraz zasad zmiany oprocentowania znajdowały się w Regulaminie (§ 3 ust. 3).

Bank był uprawniony do pobierania opłat i prowizji określonych w Taryfie oprocentowania, opłat i prowizji dla kredytów hipotecznych (...) (§ 4 ust. 1 zdanie pierwsze). Bank zastrzegł sobie prawo do zmiany wysokości opłat i prowizji w sytuacjach określonych w Regulaminie. Jednocześnie Bank informował Klienta o zmianach wysokości opłat i prowizji w sposób określony w Regulaminie (§ 4 ust. 2).

Kredytobiorca zobowiązał się dokonywać spłaty rat kredytu obejmujących część kapitałową oraz część odsetkową w terminach i wysokościach określonych w umowie (§ 6 ust. 1). Spłata kredytu miała następować w miesięcznych ratach równych (§ 6 ust. 2), a kredyt podlegał spłacie w 480 ratach spłaty (§ 6 ust. 4). Raty kredytu oraz inne należności związane z kredytem pobierane były z rachunku bankowego wskazanego w treści pełnomocnictwa, stanowiącego załącznik do umowy. Kredytobiorca zobowiązany był do utrzymywania wystarczających środków na ww. rachunku, uwzględniając możliwe wahania kursowe w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej (§ 6 ust. 6). Informacje na temat zmian stopy procentowej, wysokości rat spłaty oraz terminów spłaty Kredytobiorca otrzymywał w wyciągu bankowym dotyczącym kredytu (§ 6 ust. 7).

W zakresie nieuregulowanym umową zastosowanie miały postanowienia Regulaminu (§ 15 ust. 1). Kredytobiorca oświadczył, że w dniu podpisania umowy otrzymał Regulamin i aktualną na dzień sporządzenia umowy taryfę i zapoznał się z nimi (§ 15 ust. 2).

(dowód: wniosek – k. 135-139; decyzja – k. 141; umowa – k. 24-26v., k. 142-147; pełnomocnictwo – k. 32-32v., k. 153-154; warunki udzielenia elastycznego kredytu domowego – k. 33-34v., k. 148-151; oświadczenie banku o udzieleniu kredytu – k. 152; oświadczenie kredytobiorcy o ustanowieniu hipoteki kaucyjnej – k. 155; oświadczenie kredytobiorcy związane z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką – k. 156; oświadczenie banku o udzieleniu kredytu – k. 169; oświadczenie kredytobiorcy o ustanowieniu hipoteki kaucyjnej – k. 170)

Stosownie do postanowień Regulaminu, stanowiącego integralną część zawartej umowy kredytowej, w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wpłata kredytu następować miała w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosowało się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone było w walucie obcej i obliczane było według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo zadłużenia z tytułu kredytu obliczane było według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. Aktualne saldo zadłużenia w walucie kredytu Kredytobiorca otrzymywał listownie (§ 7 ust. 4).

W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej: (1) raty kredytu podlegające spłacie wyrażone były w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane były z rachunku bankowego według kursu sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu; (2) jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypadał na dzień wolny od pracy, stosowało się kurs sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w Banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (§ 9 ust. 2).

Bank, na wniosek Kredytobiorcy, mógł wyrazić zgodę na zmianę waluty kredytu (§ 14 ust. 1). Zmiana waluty kredytu realizowana była na podstawie pisemnej dyspozycji Kredytobiorcy złożonej w placówce Banku. Kredytobiorca mógł złożyć dyspozycję zmiany waluty kredytu najpóźniej na 15 dni przed datą wymagalności kolejnej raty kredytu. Dyspozycja powinna zostać podpisana przez wszystkich Współkredytobiorców (§ 14 ust. 2). W przypadku, gdy w wyniku zmiany waluty kredytu wysokość raty spłaty kredytu uległą podwyższeniu oraz w sytuacjach, gdy w wyniku zmiany waluty kredytu wzrosło ryzyko kredytowe, zmiana waluty kredytu wymagała decyzji kredytowej. Podjęcie decyzji kredytowej uwarunkowanej było złożeniem przez Kredytobiorcę wymaganych przez Bank dokumentów potwierdzających wysokość aktualnie osiąganych dochodów, wraz z dyspozycją zmiany waluty kredytu (§ 14 ust. 3).

(dowód: regulamin – k. 27-31v., k. 157-167)

19 grudnia 2011 r. Strony postanowiły, iż spłata udzielonego Kredytobiorcy kredytu indeksowanego do waluty obcej, następowała będzie w walucie obcej CHF, do której kredyt jest indeksowany (§ 1 ust. 1).

(dowód: aneks nr (...) – k. 35-36v.)

1 lipca 2013 r., a następnie 19 maja 2014 r. zmianie uległ Regulamin, co wynikało z konieczności jego dostosowania do zmienionych przepisów prawa powszechnie obowiązującego. Mocą rzeczonych zmian zaprzestano stosowania wobec K. B. (1) i K. B. (2) wzorca umownego (Regulaminu), o czym małżonkowie B. zostali powiadomieni przez Bank. I tak, w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej: (1) raty kredytu podlegające spłacie wyrażone były w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane były z rachunku bankowego według kursu sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w Banku w dniu wymagalności raty spłaty kredytu; (2) jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypadał na dzień inny niż dzień roboczy, stosowało się kurs sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w Banku ostatniego dnia roboczego bezpośrednio poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (§ 9 ust. 2).

(dowód: pismo – k. 172-175; wydruk – k. 176-179; książka nadawcza – k. 236-237; śledzenie przesyłek – k. 238)

Przed zawarciem umowy kredytowej, K. B. (1) i K. B. (2) zostali zapoznani przez pracownika Banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej oraz oświadczyli, że:

-

będąc w pełni świadomym ryzyka kursowego, rezygnują z możliwości zaciągnięcia kredytu w złotych i dokonują wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej;

-

znane im są postanowienia „Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej;

-

zostali poinformowani, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach Banku,

a nadto byli świadomi tego, że:

-

ponoszą ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt;

-

ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem Banku, wynikającego z umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu;

-

kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie;

-

saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej; raty kredytu wyrażone są w walucie obcej podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie.

(dowód: oświadczenie – k. 140; zeznania powoda K. B. (1) – k. 328v.-330, nagranie: 00:14:50-00:45:10; k. 392, nagranie: 00:08:24-00:14:01; zeznania powódki K. B. (2) – k. 330-330v., nagranie: 00:45:11-01:01:20; k. 392-393, nagranie: 00:14:03-00:18:22)

Pismem z 1 kwietnia 2015 r. K. B. (1) i K. B. (2) wezwali (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 75.246,37 zł jako świadczenia nienależnego, a pobranego tytułem rat kredytowych w zawyżonej wysokości, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia wymagalności ww. roszczeń, w terminie 14 dni od dnia otrzymania pisma. W odpowiedzi, pismem z 15 czerwca 2015 r. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. odmówił spełnienia skierowanego wobec niego roszczenia.

(dowód: pismo – k. 37-37v.; dowód nadania – k. 38; pismo – k. 39; pismo – k. 40)

Pismem z 19 lipca 2015 r. K. B. (1) i K. B. (2) uchylili się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego 19 grudnia 2011 r. Dodatkowo pismem z 27 lipca 2015 r. K. B. (1) i K. B. (2) zastrzegli, że wszelkie świadczenia spełniane w przyszłości na rzecz (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. tytułem spłaty kredytu i odsetek dotyczących umowy kredytu hipotecznego z 31 lipca 2008 r. spełniane będą z zastrzeżeniem ich zwrotu.

(dowód: oświadczenie – k. 41-41v.; oświadczenie – k. 42; dowód nadania – k. 43-44)

K. B. (1) i K. B. (2) uiścili tytułem spłaty kredytu kwotę 99.682,42 zł oraz kwotę 31.153,34 CHF.

(dowód: wydruki – k. 45-96)

Powyższy stan faktyczny został przez Sąd ustalony na podstawie dowodów z dokumentów złożonych do akt niniejszej sprawy, które to dokumenty Sąd uznał za wiarygodne, albowiem ich autentyczność nie została zakwestionowana przez strony, a ponadto Sąd nie znalazł podstaw do ich podważenia z urzędu.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania przesłuchanych w charakterze strony powodów K. B. (1) i K. B. (2). Ich zeznania były logiczne i spójne oraz znajdowały potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie. Zeznania strony powodowej w połączeniu z dokumentami pozwoliły na prawidłowe odtworzenie stanu faktycznego niniejszej sprawy.

Jednocześnie Sąd oddalił wniosek pozwanego Banku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka A. S. (postanowienie – k. 330v., nagranie: 01:07:24-01:09:18). W ocenie Sądu kwestia kształtowania się stawki LIBOR 3M oraz wzajemnego stosunku i kształtowania się wysokości rat kredytu indeksowanego do waluty CHF oraz kredytu w złotych zaciągniętego w tym samym czasie nie stanowią okoliczności, których udowodnienie wymaga dopuszczenia dowodu z zeznań świadka (art. 227 k.p.c.). Ponadto Sąd oddalił wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (postanowienie – k. 393, nagranie: 00:23:04-00:23:40). Zdaniem Sądu całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie uzasadniał konieczności powołania biegłego, zwłaszcza na okoliczności wskazywane przez małżonków B. w pozwie (art. 227 k.p.c.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo w niniejszej sprawie nie było zasadne i jako takie podlegało oddaleniu w całości.

Na gruncie przedmiotowej sprawy K. B. (1) i K. B. (2) powoływali się na abuzywność postanowień § 2 ust. 1 zdanie drugie umowy oraz § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 regulaminu w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Stosownie do dyspozycji przywołanego przepisu postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Na wstępie wskazać należy, iż w doktrynie oraz judykaturze prezentowane są dwa stanowiska rozstrzygające kwestię abuzywności poszczególnych klauzul umownych, a zastosowanie każdego z zaprezentowanych w dalszej części uzasadnienia modeli postępowania w istocie rzeczy skutkowało oddaleniem powództwa jako nieuzasadnionego.

Podług pierwszego ze stanowisk wskazać w pierwszej kolejności wypada, że postanowienia § 7 ust. 4 oraz § 9 ust. 2 Regulaminu nie są tożsame z przywołanymi przez stronę powodową postanowieniami dotyczącymi innego banku, wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych. W ocenie Sądu okoliczność, iż podobna do spornej klauzula została wpisana wcześniej do rejestru nie powoduje automatycznie uznania, że postanowienia zawarte w przedmiotowym Regulaminie udzielanym przez (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. są abuzywne. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie (zob. wyroku z 16 grudnia 2010 r., sygn. VI ACa 486/10, Legalis nr 848075), Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów dokonując kontroli wzorca nie czyni tego in abstracto, ale odnosi się do konkretnego postanowienia konkretnego wzorca, uwzględniając przy tym pozostałe postanowienia tego wzorca (art. 385 ² k.c. i art. 385 ³ k.c.). Z tego też względu wykluczyć należy uznanie, iż moc wiążąca wyroku i powaga rzeczy osądzonej może rozciągać się na podobne lub nawet takie same postanowienia stosowane przez innego przedsiębiorcę w innym wzorcu.

Kontrola bowiem treści postanowień zawartych we wzorcach umów może mieć charakter incydentalny lub abstrakcyjny. Kontrola incydentalna polega na badaniu treści postanowień konkretnej umowy i w sytuacji, gdy przy jej zawieraniu posłużono się wzorcem umowy, kontrola ta pośrednio obejmuje także postanowienia tego wzorca umowy. Jest to kontrola dokonywana w każdym postępowaniu sądowym, w którym strona powołuje się na fakt inkorporowania do treści umowy niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., bądź sama wytaczając powództwo bądź w formie zarzutu podniesionego w sprawie, w której jest pozwanym. Natomiast kontrola abstrakcyjna polega na badaniu treści postanowień wzorca umowy w oderwaniu o konkretnego stosunku umownego i jest dokonywana niezależnie od tego, czy między stronami doszło do zawarcia umowy z wykorzystaniem tego wzorca umowy. Jest to kontrola dokonywana przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w postępowaniu odrębnym w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 31 stycznia 2013 r., sygn. akt VI ACa 830/12, LEX nr 1299025).

Sąd meriti dokonując kontroli indywidualnej musiał zbadać, czy prawa i obowiązki stron zawartej 31 lipca 2008 r. umowy kredytu bankowego zostały ukształtowane w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Uwzględniając treść art. 385 ¹ § 1 k.c. możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z praktyki stosowania zależna jest od spełnienia łącznie kilku przesłanek. Po pierwsze, postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, a więc nie podlegało negocjacjom, ale zostało niejako narzucone konsumentowi. W niniejszej sprawie zaskarżone postanowienia nie były uzgodnione indywidualnie z powodami. Powodowie nie mieli rzeczywistego wpływu na treść powyższych postanowień. Postanowienia były częścią regulaminu, zaproponowanego przez Bank. Po drugie, ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami. Po trzecie, ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta. Po czwarte, postanowienia umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.

Odnosząc się do ostatniej przesłanki, tj. kwestii charakteru zaskarżonych postanowień, uznać należało, że postanowienia § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 Regulaminu nie były postanowieniami określającymi główne świadczenia stron. Główne świadczenie stron to taki element umowy, bez uzgodnienia którego nie doszłoby do jej zawarcia. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z nich na zasadach określonych w umowie, zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Główne świadczenie strony powodowej, określające wysokość kredytu zostało określone w walucie polskiej w umowie o kredyt. Zaskarżone postanowienia regulaminu nie określają wysokości kredytu, a jedynie dotyczą sposobu przeliczenia salda zadłużenia oraz wysokości poszczególnych rat na walutę obcą.

Dobre obyczaje to w zasadzie równoważnik „zasad współżycia społecznego”. Zasadami współżycia społecznego są tylko takie reguły moralne, które mają charakter imperatywny – wyrażają żądanie określonego postępowania, mają formę nakazów postępowania moralnie aprobowanego lub zakazów postępowania moralnie dezaprobowanego. Nie stanowią natomiast zasad współżycia społecznego reguły moralne mające postać preferencji – wskazujące, jakie postępowanie byłoby szczególnie godne uznania. Do zasad tych zatem zalicza się reguły postępowania zgodne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. „Interesy” konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, jednakże naruszenie interesów musi mieć charakter rażący. Należy uwzględnić nie tylko wielkość poniesionych i grożących strat oraz niebezpieczeństw, ale też względy subiektywne, związane z konsumentem. W ocenie Sądu powyższe przesłanki nie jednak zostały spełnione.

W istocie rzeczy małżonkowie B. kwestionowali sposób ustalania kursów walut obcych obowiązujących w (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.. Podnieść przy tym należy, iż przepisy prawa obowiązujące w dacie zawarcia umowy kredytu, podobnie jak przepisy obecnie obowiązujące, nie zakazują posługiwania się przez przedsiębiorców działających na rynku kursami walut różniącymi się od kursu Narodowego Banku Polskiego. Jednocześnie zgodnie z § 14 Regulaminu, stanowiącego integralną część zawartej umowy kredytu, możliwe było dokonanie zmiany waluty kredytu. Kredytobiorca mógł dokonywać spłaty bezpośrednio w walucie, zgodnie z jego wnioskiem na podstawie zawartego aneksu. Oznacza to, że małżonkowie K. B. (1) i K. B. (2) już w chwili zawierania umowy o kredyt hipoteczny byli świadomi możliwości zmiany waluty lub skorzystania z możliwości automatyzmu wymiany waluty w ramach oferty Banku. Tym samym w kontekście całego wzorca umowy nie sposób stwierdzić, iż w tym konkretnym przypadku mamy do czynienia z postanowieniem abuzywnym (zasada venire contra factum proprium). Podkreślić jednocześnie należy, że strona powodowa miała możliwość wyboru waluty kredytu, a skorzystanie z tej możliwości zależało od jej swobodnej woli. Nie sposób zatem było uznać, że zawarcie umowy kredytu mieszkaniowego indeksowanego do waluty obcej zgodnie z obowiązującymi przepisami, jak i istniejącą praktyką rynkową, a której zawarcie poprzedziło poinformowanie powodów o ryzyku walutowym, stanowiło naruszenie zasad współżycia społecznego. Przeciwne stanowisko oznaczałoby bowiem, że umożliwienie dokonania jakichkolwiek wyborów i podejmowania decyzji przez konsumentów jest moralnie naganne, a konsument nie powinien podejmować jakichkolwiek decyzji.

Natomiast według drugiego z prezentowanych stanowisk, które na gruncie rozpoznawanej sprawy Sąd meriti podziela i przyjmuje za własne, wskazać należy, że praktyka czyniona przez pozwany Bank, a polegająca na odwoływaniu się do wewnętrznych aktów bez przybliżenia dokładnych mechanizmów ustalania kursu waluty obcej (niejako zakamuflowanie samego sposobu przeliczania kursu franka szwajcarskiego), w ramach dokonywanej kontroli abstrakcyjnej musiałaby zostać niewątpliwie oceniona jako klauzula abuzywna. Niemniej jednak nie sposób się zgodzić ze stroną powodową, jakoby wykazanie abuzywności konkretnych postanowień umownych powoduje, że cała klauzula indeksacyjna upada jako abuzywna.

Powstaje zatem wątpliwość, jakie konkretnie uregulowania winny mieć zastosowanie w zakresie mechanizmów ustalania kursu waluty obcej. Formalnie zastosowanie mogłyby znaleźć przepisy art. 358 § 2 k.c., zgodnie z którym wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej. Przepis ten jednak na gruncie niniejszej sprawy nie mógłby mieć zastosowania, albowiem został wprowadzony do polskiego porządku prawnego 24 stycznia 2009 r., a zatem po zawarciu umowy kredytowej przez K. B. (1) i K. B. (2). Biorąc jednak pod uwagę konfigurację procesową, z której wynika rozkład ciężaru dowodu, Sąd pewnych rzeczy w sposób wiążący w ogóle nie musi rozstrzygnąć.

Powodowie, domagając się przyznania ochrony prawnej żądaniu z tytułu nienależnego świadczenia, muszą wykazać, że w niniejszej sprawie zaistniał stan określony dyspozycją art. 410 § 2 in principio k.c., zgodnie z którym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany. Na gruncie niniejszej sprawy, co zostało już wyżej wskazane, jako bezskuteczne jawiło się jedynie postanowienie dotyczące sposobu przeliczania waluty obcej, a nie cała klauzula waloryzacyjna. Zwrócić jednocześnie należy uwagę na fakt, że w dalszej praktyce bankowej te same formy i sposoby przeliczania waluty obcej, ale już dokładniej opisane i przywołane w treści umów (ewentualnie regulaminów stanowiących integralną część zawieranych umów), obowiązują w dalszym ciągu. Samo zatem operowanie mechanizmem ustalania kursów walut obcych nie narusza rażąco interesu konsumentów, a jako abuzywne należy traktować li tylko ukrycie tego mechanizmu dla klientów indywidualnych. Tym samym stronę powodową obciążał obowiązek wykazania, w jakiej części spełniane przez nią świadczenia były świadczeniami nienależnym. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż przez umowę kredytu bank zobowiązywał się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązywał się do korzystania z nich na zasadach określonych w umowie, zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W sytuacji zatem, gdy umowa kredytu bankowego nie zostanie uznana za nieważną z mocy prawa, a poszczególne jej postanowienia nie będą kwalifikowane jako postanowienia abuzywne, wówczas bank ma prawo do stosownych przeliczeń waluty, do której udzielony kredyt był indeksowany.

W tym miejscu wskazać wypada, że treść stosunku zobowiązaniowego wynika nie tylko z literalnego brzmienia postanowień ustawy, ale musi być rekonstruowana o różne dyrektywy interpretacyjne (chociażby przepis art. 65 k.c.), w tym również w oparciu o treść art. 354 § 1 k.c. Stosownie do dyspozycji przywołanego przepisu dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Tym samym stronę powodową obciążał obowiązek udowodnienia, że jej roszczenie jest godne ochrony prawnej w myśl art. 354 § 1 k.c., a co za tym idzie – musi wykazać, że jej poszczególne świadczenia nie czyniły zadość usprawiedliwionemu interesowi wierzyciela. Niemniej jednak bank posiada niewątpliwie interes w żądaniu wykonania postanowień zawartej umowy kredytowej, a sam stosunek zobowiązaniowy wynikający z tej umowy nie był przez powodów kwestionowany. Powodowie K. B. (1) i K. B. (2), stosownie do wymogów wypływających z treści art. 6 k.c., zobowiązani byli na gruncie rozpoznawanej sprawy wykazać, jaki mechanizm przeliczania waluty obcej w miejsce abuzywnych postanowień umowy powinien mieć zastosowanie. W tej sytuacji strona powodowa winna chociażby zasygnalizować proponowany przez nią sposób wyliczenia (przykładowo posiłkując się kursem kantorowym z danego obszaru), jednakże w przedmiotowej sprawie tej aktywności zabrakło.

Jednocześnie Sąd nie znalazł uzasadnionych podstaw ku temu, aby zastosować kurs średni Narodowego Banku Polskiego. Kurs średni NBP bowiem nie jest ani średnim kursem sprzedaży, ani średnim kursem kupna danej waluty. Kurs średni NBP wyliczany jest na podstawie kwotowań banków, a zatem ma charakter następczy w stosunku do kursów bankowych, a jego wysokość jest pochodną kursów kwotowanych przez banki posiadające status dealera rynku pieniężnego. Uzyskanie takiego kursu nie byłoby możliwe zarówno w przypadku transakcji sprzedaży, jak i kupna waluty, tym bardziej w przypadku klienta indywidualnego. Co więcej, stosowane przez pozwanego kursy (odpowiednio kupna i sprzedaży) jedynie nieznacznie różniły się od kursów średnich publikowanych przez NBP (odpowiednio kurs kupna i sprzedaży), a na gruncie niniejszej sprawy do ewentualnego uwzględnienia roszczeń powodów konieczne byłoby wykazanie, że stosowany przez bank kurs jest kursem, który nie zasługuje na akceptację w świetle konkretnych reguł (dawniej reguł uczciwości kupieckiej, a obecnie zasad współżycia społecznego).

Dodatkowo akceptacji Sądu nie uzyskała koncepcja powodów sprowadzająca się do zmiany zawartego kredytu indeksowanego na zwykły kredyt złotowy przy jednoczesnym zachowaniu oprocentowania właściwego dla kredytu denominowanego/indeksowanego do waluty obcej. Żądania pozwu bowiem w rzeczywistości zmierzały do usunięcia mechanizmu indeksacji z zawartej umowy kredytu, a tym samym do zmiany zawartego kredytu indeksowanego na zwykły kredyt złotowy przy jednoczesnym zachowaniu oprocentowania właściwego dla kredytu denominowanego/indeksowanego do waluty obcej. Kredyt indeksowany do waluty obcej z uwagi na swoją charakterystykę, w tym odniesienie do innych zmiennych (chociażby mechanizm oprocentowania oparty na wskaźniku LIBOR), nie jest kredytem w złotych. Jako nieuzasadnione zatem jawiło się roszczenie małżonków B., które w znacznym stopniu sprowadzało się do zdenominowania kredytu udzielonego w CHF po kursie z dnia zawarcia umowy sprzecznie z postanowieniami kredytu dotyczącymi zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, jak i waluty zobowiązania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 lutego 2014 r., sygn. akt I ACa 801/13, OSAB 2014/1/32).

Reasumując czynione wyżej rozważania wskazać należy, iż powodowie K. B. (1) i K. B. (2) nie wykazali, jakoby ich interesy jako konsumentów zostały w jakikolwiek sposób naruszone. W chwili zawierania umowy powodowie wiedzieli, że kredyt jest indeksowany do waluty obcej. Znali też treść postanowień dotyczących ryzyka walutowego i odnosili wymierne korzyści w chwili zawarcia umowy kredytowej. Dodatkowo byli oni uprawnieni do wcześniejszej spłaty kredytu (bez ponoszenia dodatkowych kosztów), a od 1 lipca 2009 r. do dokonywania spłat bezpośrednio w walucie, do której był indeksowany kredyt, jak i przewalutowania kredytu. Tym samym strona powodowa mogła istotnie ograniczyć ryzyko zmiany kursu waluty lub wręcz zupełnie je wyeliminować.

Jednocześnie Sąd uznał, że złożone K. B. (1) i K. B. (2) oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego 19 grudnia 2011 r. nie wywołało zamierzonych skutków prawnych, albowiem wskazywana przez stronę powodową przyczyna, która legła u podstaw uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli (jakoby nie wszystkie postanowienia umowy kredytowej wiązały kredytobiorców), nie zaistniała, o czym była mowa powyżej. Co więcej, nie stanowi błędu co do treści czynności prawnej mylna ocena zarówno aktualnych, jak i przyszłych okoliczności, nieobjętych treścią dokonanej czynności. Ocena taka dotyka już sfery motywacyjnej, a w ramach obecnych rozwiązań normatywnych błąd w pobudce nie ma prawnej doniosłości (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 21 stycznia 2013 r., sygn. akt I ACa 833/12, OSAB 2013/1/3). Niespełnienie się oczekiwań osoby dokonującej czynności prawnej, co do określonego rozwoju zdarzeń nie daje podstaw do uznania oświadczenia woli tej osoby za wynik błędu prawnie doniosłego (art. 84 KC) [wyrok Sądu Najwyższego z 19 października 2000 r., sygn. akt III CKN 963/98, OSNC 2002/5/63].

Niejako na marginesie jedynie zaznaczyć wypada, że wyboru oferty pozwanego Banku powodowie dokonali korzystając z usług pośrednika finansowego (...), który jako profesjonalista ponosi ewentualną odpowiedzialność odszkodowawczą za zakres i treść udzielanych im porad.

Z tych wszystkich względów powództwo w niniejszej sprawie jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu natomiast Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Powodowie K. B. (1) i K. B. (2) jako strona przegrywająca spór zostali zobowiązani do zwrotu pozwanemu Bankowi poniesionych przez niego kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł, a wynikającej z § 6 punkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 460 ze zm.), powiększonej o należną opłatę skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy w oparciu o wskazane przepisy orzekł jak w sentencji wyroku.