Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Marzena Miąskiewicz

Sędzia SA – Małgorzata Kuracka (spr.)

Sędzia SO (del.) – Dorota Kącka

Protokolant: – st. sekr. sąd. Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w G.

przeciwko J. A. i K. L.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 27 listopada 2012 r.

sygn. akt XX GC 184/12

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 515/13

UZASADNIENIE

Powód (...) z siedzibą w G. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych J. A. i K. L. kwoty 410 374,77 zł z ustawowymi odsetkami od kwot szczegółowo wyspecyfikowanych w pozwie /k. 6-10/, wskazując, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł ze spółką (...) Sp. z o.o. umowę kupna sprzedaży i wobec braku rozliczenia z tytułu tej umowy, uzyskał następnie w stosunku do spółki tytuł wykonawczy w postaci prawomocnego nakazu zapłaty. Z uwagi natomiast na bezskuteczność egzekucji i umorzenie postępowania w stosunku do spółki, na podstawie art. 299 k.s.h. skierował swoje roszczenie do pozwanych będących członkami zarządu spółki w okresie w którym zawarto przedmiotowe zobowiązania.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa. Zakwestionowali tożsamość roszczeń spółki i kierowanego do nich wskazując, że roszczenie z tytułu umowy opiewa na wyższą kwotę oraz zgodnie z brzmieniem umowy winno być określone w EURO. Podnieśli jednocześnie brak przesłanki bezskuteczności egzekucji, a w szczególności, że postanowienie o umorzeniu egzekucji w stosunku do spółki (...) Sp. z o.o. nie zostało jej doręczone i faktycznie było niezasadne, bo szacowanie nieruchomości spółki jeszcze nie zostało zakończone, a nadto spółka posiada także rzeczy ruchome z których możliwe było zaspokojenie. Podnosili ponadto, iż wierzyciel nie poniósł szkody.

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2012r. Sąd Okręgowy w Warszawie w punkcie 1. zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 410.374,77 zł z odsetkami liczonymi w następujący sposób: od kwoty 14.929,56 zł od dnia 23.12.2008 r., od kwoty 30.753,16 zł od dnia 30.12.2008 r., od kwoty 30.753,16 zł od dnia 06.01.2009 r., od kwoty 30.753,16 zł od dnia 20.01.2009 r., od kwoty 30.753,16 zł od dnia 27.01.2009 r., od kwoty 32.936,82 zł od dnia 05.02.2009 r., od kwoty 26.385,85 zł od dnia 05.02.2009 r., od kwoty 26.385,85 zł od dnia 18.02.2009 r., od kwoty 26.385,85 zł od dnia 19.02.2009 r., od kwoty 32.936,82 zł od dnia 09.03.2009 r., od kwoty 26.385,85 zł od dnia 21,03.2009 r., od kwoty 30.753,16 zł od dnia 29.03.2009r. od kwoty 28.023,59 zł od dnia 06.04.2009r. od kwoty 29.890,78 zł od dnia 13.04.2009 r., od kwoty 12.348,00 zł od dnia 18.04.2011 r. - do dnia zapłaty każdej z w/w kwot; natomiast w punkcie 2. zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 27.719 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 7200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. 

Sąd Okręgowy ustalił, że powód będący spółką prawa handlowego włoskiego, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zawarł ze spółką (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. umowę sprzedaży. Spółka ta nie rozliczyła się z zapłaty za dostarczony towar, wobec czego powód wystąpił do Sądu Okręgowego w Warszawie uzyskując tytuł wykonawczy wobec spółki w postaci prawomocnego nakazu wydanego w postępowaniu upominawczym w dniu 26.04.2010 r. Nakaz wydany został na kwotę 100.616,00 EURO z ustawowymi odsetkami od kwot w nim określonych. Następnie postanowieniem z dnia 30.12.2010 r. wobec bezskuteczności egzekucji Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Piasecznie umorzył postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce (...) Sp. z o.o. W uzasadnieniu przedmiotowego postanowienia komornik wskazał, iż dłużnik nie prowadzi działalności, nie posiada również majątku ruchomego, a zajecie wierzytelności i rachunków bankowych nie było skuteczne. Nadto komornik wskazał, że spółka posiadała nieruchomość, ale wobec obciążenia jej hipoteką na kwotę ponad 4.000.000 zł istnieją podstawy do umorzenia postępowania egzekucyjnego wierzyciela w osobie powoda. Zgodnie z KRS Spółki (...): od 2006 r. pozwany K. L. sprawował funkcję prezesa zarządu, a J. A. pełnił funkcję członka jej zarządu, przy dwuosobowej reprezentacji spółki.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd I instancji uznał, że powództwo jako zasadne zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy stwierdził, że roszczenie powoda względem pozwanych, które znajduje oparcie w dyspozycji art. 299 k.s.h. zostało udowodnione poprzez załączenie zarówno tytułu wykonawczego jak i postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, a pozwani nie wykazali okoliczności egzoneracyjnych swojej odpowiedzialności. Zdaniem Sądu powód wykazał również legitymację bierną pozwanych w procesie załączając KRS spółki (...) Sp. z o.o.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego braku tożsamości roszczeń dochodzonych od spółki z roszczeniami dochodzonymi od pozwanych, Sąd Okręgowy wskazał, że podstawą odpowiedzialności pozwanych w przedmiotowym sporze nie jest umowa, która wiązała powoda i spółkę, ale tytuł wykonawczy uzyskany wobec spółki i bezskuteczność egzekucji prowadzonej z tego tytułu. Wobec treści umowy, za bezskuteczne w tym zakresie Sąd Okręgowy uznał wnioski dowodowe powołane przez pozwanych i je oddalił. Sąd I instancji wskazał również, że pozwani nie zakwestionowali przedstawionego przez powoda tytułu wykonawczego, a zatem wiarygodność treści tam ujawnionych i ich zgodność ze stanem faktycznym określonym przez powoda nie budziła wątpliwości.

Sąd Okręgowy zaznaczył też, że w procesie, w którym powód dochodzi roszczenia na podstawie art. 299 § 1 k.s.h., przedstawiając prawomocny wyrok, będący źródłem zobowiązania spółki wobec powoda, sąd nie ma możliwości badania, czy określone nim zobowiązanie istnieje.

Natomiast okoliczność, że zasądzona należność jest w EURO Sąd Okręgowy uznał za bezprzedmiotową, wskazując, iż to powód jest dysponentem sporu i to on określa swoje roszczenie. Tym samym jeśli nie było ono kwestionowane przez pozwanych co do zasady i przytoczonych dowodów to jego określenie w polskich złotych, w świetle treści podstawy prawnej w ramach, której roszczenie to jest dochodzone Sąd Okręgowy uznał za uzasadnione.

Zdaniem Sądu Okręgowego na uwzględnienie nie zasługiwały także argumenty pozwanych o braku spełnienia przesłanki nieskuteczności egzekucji, skoro powód przedstawił w tym zakresie postanowienie organu egzekucyjnego o umorzeniu postępowania, w którym wskazano na brak rzeczy ruchomych z których egzekucja może być prowadzona, a także na fakt posiadania nieruchomości przez spółkę obciążonych hipoteką tak wysoką, że skutkowała treścią postanowienia o umorzeniu egzekucji wobec powoda, a z treści postanowienia komornika wynikał również brak prowadzenia przez spółkę (...) Sp. z o.o. jakiejkolwiek działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwani nie przedstawili żadnych kontrargumentów mogących wskazywać na możliwość zaspokojenia się w ramach długu z majątku spółki i właśnie ta możliwość czy też jej brak pozwalał powodowi na wystąpienie skuteczne wobec pozwanych. Nie przedstawili oni również żadnych dowodów pozwalających zakwestionować postępowanie komornika. Takim dowodem zdaniem Sądu mogłoby być skuteczne wniesienie skargi na jego czynności, jednakże powołane przez pozwanych dowody na te okoliczności Sąd Okręgowy uznał w świetle treści art. 299 k.s.h. za bezprzedmiotowe. Stąd wnioski dowodowe w tym zakresie zostały oddalone.

Sąd Okręgowy wskazał też, że decyzja komornika nie była kwestionowana mimo posiadanych w tym zakresie uprawnień pozwanych, a fakt posiadania przez spółkę nieruchomości /niesporny miedzy stronami/ nie zmieniał sytuacji powoda wobec obciążenia tej nieruchomości dużą hipoteką i uznania organu egzekucyjnego za egzekucji za bezskuteczną.

Następnie Sąd Okręgowy stwierdził, że odpowiedzialność odszkodowawcza członków zarządu sp. z o.o. za zawinione nie zgłoszenie w ustawowo przewidzianym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości (bądź o wszczęcie postępowania naprawczego) uzależniona jest jedynie od wykazania przez wierzyciela istnienia zobowiązania spółki oraz bezskuteczności egzekucji z majątku spółki. Natomiast zarówno powstanie szkody, rozumianej jako obniżenie potencjału finansowego spółki, jak i inne przesłanki odpowiedzialności (wina i związek przyczynowy pomiędzy tak rozumianą szkodą a zachowaniem członków zarządu spółki), funkcjonują na zasadzie domniemania ustawowego, dlatego też to pozwani jako członkowie zarządu obowiązani byli przedstawić dowody na te okoliczności. Sąd Okręgowy zauważył również, że odpowiedzialność członków zarządu z art. 299 ksh nie bierze się z samego faktu bezskuteczności egzekucji, ale wskutek zaniechania w złożeniu w odpowiednim czasie wniosku o ogłoszenie upadłości. Natomiast kwestia rzeczywistej niemożliwości wyegzekwowania zobowiązania od spółki, musi dotyczyć całego majątku spółki i fakt ten wykazało w swej treści postanowienie w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Odnosząc się do argumentu pozwanych, że dowody w przedmiocie posiadania majątku przez spółkę zostaną przedstawione po powrocie członka zarządu z zagranicy, Sąd Okręgowy uznał za objęte prekluzją dowodową wobec gospodarczego charakteru sporu.

Apelację od powyższego wyroku złożyli pozwani, którzy zaskarżając go w całości, zarzucili Sądowi I instancji: nierozpoznanie istoty sprawy; naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c., poprzez pominięcie wszystkich wniosków dowodowych pozwanych; niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy; ograniczenie prawa pozwanych do wypowiedzenia się w sprawie, poprzez oddalenie wniosku o przesłuchanie pozwanego K. L.; naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., poprzez nieprawidłowe sporządzenie uzasadnienia wyroku; naruszenie art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c., poprzez przyjęcie, że pozwani nie obalili domniemania wynikającego z postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Piasecznie K. P. z dnia 30 grudnia 2010 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego przeciwko spółce (...) sp. z o.o.; naruszenie art. 358 § 1 k.c., poprzez jego niezastosowanie; a także naruszenie art. 299 § 1 k.s.h., poprzez przyjęcie, że spełnione zostały wymienione w w/w przepisie przesłanki odpowiedzialności pozwanych za zobowiązania spółki (...) sp. z o.o.

Na podstawie art. 380 k.p.c. pozwani wnieśli o rozpoznanie przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 listopada 2012 o oddaleniu wniosku dowodowego pozwanych o przesłuchanie pozwanego K. L..

Podnosząc powyższe, skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania a także o zasądzenie od powoda na rzecz każdego z pozwanych kosztów postępowania w obu instancjach, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanych okazała się zasadna w zakresie w jakim zmierzała do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Zasadny okazał się przede wszystkim zarzut naruszenia art. 227 k.p.c., poprzez pominięcie wszystkich wniosków dowodowych pozwanych, a w konsekwencji niewyjaśnienie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. W konsekwencji Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż podstawowymi przesłankami roszczenia z art. 299 k.s.h., które winny być w sprawie wykazane jest istnienie zobowiązania przeciwko spółce oraz bezskuteczność egzekucji. O ile pierwsza z powyższych przesłanek została wykazana niekwestionowaną kopią nakazu zapłaty z dnia 26 kwietnia 2010 (sygn. akt XVI GNc 61/10 - k. 49), to należy wskazać, iż nie została należycie zbadana przez Sąd I instancji przesłanka bezskuteczności egzekucji.

Pozwani, kwestionując tę ostatnią przesłankę, złożyli wnioski dowodowe o dołączenie akt postępowania egzekucyjnego (sygn. KM 1179/10) skierowanego przeciwko spółce (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S., w którym to postępowaniu zapadło postanowienie Komornika z dnia 30 grudnia 2010 r. (k. 48) i wnieśli o przeprowadzenie dowodu z dokumentów z powyższych akt, kwestionując prawomocność powyższego postanowienia. Podnosili również w odpowiedzi na pozew, iż w/w spółka dysponowała wskazanym majątkiem ruchomym (w tym zakresie złożony został wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań K. L. - k. 99). Sąd Okręgowy tymczasem w ogóle nie przeprowadził postępowania dowodowego w tym zakresie, oddalił wszystkie wnioski dowodowe osobowe stron, w ogóle nie odniósł się do wniosków o przeprowadzenie dowodu ze wskazanych przez powoda dokumentów z akt postępowania komorniczego, co do których to wniosków również przyłączała się stron a powodowa. W konsekwencji Sąd I instancji ostatecznie nie ustalił czy postanowienie komornika z dnia 30 grudnia 2010 r. wydane w powyższej sprawie KM 1179/10 (kopia - k. 48) było prawomocne, czy też nie - co podnosili pozwani, a zatem nie wyjaśnił, czy otwarta jest droga do wniesienia przez spółkę skargi na czynności komornika /analogiczne postanowienie tego samego komornika w sprawie przeciwko (...) Sp. z o.o. (sygn. akt KM 1609/10) z wniosku innego dłużnika wydane przy przyjęciu analogicznych przesłanek zostało uchylone przez Sąd /vide: k. 240-241/.

Oczywiście należy zauważyć, iż wierzyciel może wszelkimi środkami dowodzić bezskuteczności egzekucji, nie musi dysponować prawomocnym postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, nie mniej jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji winien w sposób nie budzący wątpliwości wyjaśnić jak w istocie przedstawia się stan faktyczny i czy postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko spółce z nieruchomości zostało prawomocnie umorzone, a nadto czy spółka ewentualnie posiadała inny majątek, który pozwoliłby wierzycielowi na zaspokojenie.

W tym celu należało zażądać akt komorniczych i przeprowadzić dowody z dokumentów z tychże akt (ewentualnie po ich szczegółowym wyspecyfikowaniu co do numerów kart przez strony), a nadto przeprowadzić inne dowody wskazywane przez pozwanych na okoliczność istnienia innego majątku spółki. Należy zauważyć również, iż na tę ostatnią okoliczność został przez pozwanych złożony dowód z przesłuchania pozwanego K. L. w charakterze strony, a Sąd I instancji uznając jego nieobecność na rozprawie w dniu 20 listopada 2012 /k. 167/ za usprawiedliwioną, pomimo powyższego rozpoznał sprawę pod nieobecność w/w pozwanego, w szczególności oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z jego przesłuchania w charakterze strony. W związku z powyższym, oddalając przedmiotowy wniosek oraz pomijając /bez wydania jakiegokolwiek postanowienia w tym zakresie/ wnioski o przeprowadzenie dowodów ze wskazanych dokumentów, Sąd Okręgowy nie wyjaśnił w stopniu wystarczającym stanu faktycznego sprawy, a zarazem w sposób nieuprawniony stwierdził, iż zostało wykazane, iż egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Implikowało to konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji ustali czy egzekucja okazała się ostatecznie bezskuteczna wyjaśniając w szczególności czy postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego (KM 1179/10) jest prawomocne. W zależności od poczynionych ustaleń, wskazując również inne sposoby możliwego wykazania przez powodów „bezskuteczności egzekucji” przeciwko spółce (przy szerokim rozumieniu tego pojęcia – vide: wyrok Sądu Najwyższego z 30 października 2003 r. IV CK 144/02, a także przy założeniu, że ustalenie przewidzianej w art. 299 k.s.h. przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, w którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu” - vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2003 r. V CKN 416/01), Sąd Okręgowy oceni zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pod tym kątem, a następnie rozważy pozostałe przesłanki odpowiedzialności pozwanych z art. 299 k.s.h.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji.