Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy H. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania H. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

- z dnia 20 czerwca 2017 r. nr (...)

- z dnia 25 lipca 2017 r. nr (...)

zmienia zaskarżone decyzje i przyznaje ubezpieczonemu H. R. prawo do emerytury od dnia 16 czerwca 2017 r., zaliczając do ogólnego stażu pracy okres praktycznej nauki zawodu od 22 marca 1973 r. do 15 października 1973 r. oraz od 11 listopada 1973 r. do 4 kwietnia 1974 r.

/-/ SSO R. Jerka

Sygn. akt: IV U 946/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 20 czerwca 2017 r., znak: (...)odmówił H. R. prawa do wcześniejszej emerytury wobec niespełnienia wszystkich przesłanek z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podnosząc, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił okresu zatrudnienia wynoszącego 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, lecz 24 lata, 6 miesięcy i 12 dni stażu ubezpieczeniowego.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył H. R., wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury. Domagał się uwzględnienia do ogólnego stażu pracowniczego okresów praktycznej nauki zawodu. W załączeniu do odwołania przedłożył kserokopie dokumentów potwierdzających powyższe okoliczności, w tym przede wszystkim: umów o naukę rzemiosła, oraz świadectwo pracy z dnia 19 czerwca 1975 r. (k- 3-11 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zaprezentowaną w treści zaskarżonej decyzji. Pozwany wskazał, że ogólny staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy wyniósł 24 lata, 6 miesięcy i 12 dni, zamiast wymaganych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Jednocześnie wobec przedłożenia wraz z odwołaniem nowej dokumentacji w sprawie, Zakład wskazał, że ostateczne stanowisko w sprawie zajmie po rozpoznaniu niniejszych dowodów.

Decyzją z dnia 25 lipca 2017 r., znak: (...)organ rentowy ponownie odmówił H. R. prawa do emerytury argumentując, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nadal nie udowodnił okresu zatrudnienia wynoszącego 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, lecz jedynie 24 lata, 11 miesięcy i 6 dni stażu ubezpieczeniowego. Zakład zaliczył do stażu pracy okres od 10 listopada 1973 r. do 5 kwietnia 1974 r., który jednak nie jest wystarczający aby przyznać prawo do emerytury.

Na rozprawie w dniu 18 sierpnia 2017 r. Sąd Okręgowy zarządził o połączeniu sprawy IV U 946/17 ze sprawą IV U 1053/17 i dalszego prowadzenia pod sygn. akt: IV U 946/17.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje :

Ubezpieczony H. R., urodzony dnia (...) złożył do ZUS w dniu 16 maja 2017 r. wniosek o wcześniejszą emeryturę.

W oparciu o zgromadzone dowody, w tym: zaświadczenia o zatrudnieniu oraz świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach (k - 9-33 22, plik–II akt ZUS), a także dokumenty już wcześniej złożone do ZUS na potrzeby ustalenia kapitału początkowego (plik- I akt ZUS), organ rentowy w dniu 20 czerwca 2017 r. wydał zaskarżoną decyzję, którą odmówił ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury.

Wobec załączenia do odwołania od wymienionej decyzji nowych dowodów potwierdzających okresy praktycznej nauki zawodu, Zakład przeprowadził dalsze postępowanie dowodowe i decyzją z dnia 25 lipca 2017 r. również odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury.

Odwołujący nie jest członkiem OFE, w dniu 16 czerwca 2017 r. ukończył obniżony wiek emerytalny 60 lat, oraz udokumentował 23 lata i 8 dni stażu pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy zaliczył do stażu ubezpieczeniowego okres zatrudnienia (praktycznej nauki zawodu) wnioskodawcy :

- od 16 października 1973 r. do 10 listopada 1973 r. (zaświadczenie k -4, plik –I akt ZUS) oraz

- od 5 kwietnia 1974 r. do 19 czerwca 1975 r. (świadectwo pracy - k -36, plik –II akt ZUS).

Natomiast sporne okresy zatrudnienia dotyczyły okresu praktycznej nauki zawodu:

- od 22 marca 1973 r. do 15 października 1973 r.,

- od 11 listopada 1973 r. do 4 kwietnia 1974 r.

nie zostały uwzględnione do stażu ubezpieczeniowego z uwagi na fakt niezgłoszenia wnioskodawcy do ubezpieczenia społecznego.

H. R. w roku szkolnym 1972 -1973 uczęszczał do klasy szóstej Szkoły Podstawowej dla Pracujących w K.. Warunkiem uczęszczania do powyżej szkoły było świadczenie pracy. Wnioskodawca jednocześnie podjął praktyczną naukę zawodu na podstawie umów o naukę rzemiosła w celu złożenia egzaminu na piekarza czeladnika.

W pierwszym z dwóch spornych okresów zatrudnienia, to jest od 22 marca 1973 r. wnioskodawca jako uczeń klasy szóstej wymienionej szkoły podstawowej dla pracujących zawarł umowę o naukę rzemiosła - piekarnictwa z J. R. Zakład (...) w K. przy ul. (...).

Drugą umowę o naukę rzemiosła będąc uczniem siódmej klasy wnioskodawca podpisał w dniu 11 listopada 1973 r. z H. C. - kolejnym właścicielem wskazanej piekarni. W późniejszym okresie piekarnię przejął S. B..

Odwołujący uczęszczał do szkoły w godzinach popołudniowych, to jest od godz. 16-tej do 20-tej. Następnie szedł do pracy w piekarni i pracował w porze nocnej do rana, do godz. 7-8-ej.

W dniu 3 czerwca 1975 r. skarżący otrzymał świadectwo ukończenia Szkoły Podstawowej dla Pracujących w K.. Po czym złożył egzamin czeladniczy w rzemiośle piekarstwo i w dniu 21 sierpnia 1975 r. otrzymał świadectwo czeladnicze.

(dowód: dokumenty w aktach ZUS – plik – I i II, w tym: wniosek o emeryturę – k -1-9, plik –I, umowy o naukę rzemiosła – k -37-41, plik-I, zaświadczenie k -4, plik –I akt ZUS, świadectwo pracy - k -36, plik –II akt ZUS, oraz: świadectwo ukończenia szkoły podstawowej dla pracujących, świadectwo czeladnicze, świadectwo z klasy szóstej, świadectwo ukończenia szkoły podstawowej dla pracujących – k – 46 akt sprawy, zeznania świadków F. J. i A. W. – zapis audiowideo na rozprawie w dniu 16 listopada 2017 r. oraz zeznania wnioskodawcy – zapis audiowideo na rozprawie w dniu 18 sierpnia 2017 r.)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy okazało się zasadne.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił H. R. prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, bowiem nie wykazał on 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego przed dniem 1 stycznia 1999 r.

W odwołaniu jak i w toku procesu skarżący podnosił, że w jego ocenie spełnił wszystkie przesłanki do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. Argumentował, że w dwóch spornych okresach zakwestionowanych przez organ rentowy, to jest od 22 marca 1973 r. do 15 października 1973 r. oraz od 11 listopada 1973 r. do 4 kwietnia 1974 r. świadczył pracę w ramach umów o praktyczna naukę zawodu.

Pozwany wskazywał, że brak było podstaw aby uwzględnić wymienione oba okresy zatrudnienia do ogólnego stażu pracowniczego wnioskodawcy, gdyż nie było żadnych dokumentów potwierdzających fakt zgłoszenia wnioskodawcy do ubezpieczenia społecznego i odprowadzenia składek.

Organ rentowy zaliczył jedynie „wybiórczo” dwa inne okresy praktycznej nauki zawodu wnioskodawcy w latach 1973-1975, przypadające po jak i przed spornymi okresami, to jest: od 16 października 1973 r. do 10 listopada 1973 r. (zaświadczenie k -4, plik –I akt ZUS) oraz od 5 kwietnia 1974 r. do 19 czerwca 1975 r. (świadectwo pracy - k -36, plik –II akt ZUS).

Zgodnie z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej ustaw emerytalna): ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura, jeśli spełniają następujące warunki:

1)  osiągną wiek wynoszący zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), co najmniej 60 lat dla mężczyzn (55 lat dla kobiet),

2)  na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn (20 lat dla kobiet), w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych wymienionych w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze,

3)  nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego.

Kluczowe znaczenie w procesie miała zatem kwestia uwzględnienia spornych okresów praktycznej nauki zawodu do stażu pracowniczego wnioskodawcy, który tym samym wykazałby wymagany cyt. przepisami 25-letni okres składkowy i nieskładkowy na dzień 1 stycznia 1999 r.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że powyższą tematykę regulowały przepisy ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) oraz przepisy rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości z dnia 30 czerwca 1971 r. w sprawie nauki zawodu w rzemieślniczych zakładach pracy (Dz.U. z 1971 r. Nr 19, poz. 188), a także rozporządzenia Ministra Oświaty z dnia 14 lutego 1959 r. w sprawie dokształcania oraz kontroli nauki zawodu młodocianych zatrudnionych w zakładach pracy (Dz. U. Nr 17, poz. 99).

Na ich podstawie rzemieślniczy zakład pracy przyjmując ucznia na naukę zawodu zawierał z nim na piśmie umowę o naukę rzemiosła. Istota tego zatrudnienia zakładała łączenie nauki zawodu w trakcie świadczenia pracy zarobkowej na podstawie stosunku pracy z kontynuowaniem kształcenia teoretycznego w szkole pozwalającej na nabycie wiedzy w zakresie konkretnego zawodu.

Wymieniona problematyka była już przedmiotem rozstrzygnięcia Sądów i niejednokrotnie znalazła potwierdzenie w orzecznictwie.

Wskazuje się w nim, że jeżeli młodociany odbywał praktyczną naukę zawodu w zakładzie pracy, na podstawie umowy zawartej między nim a zakładem pracy, to okres praktycznej nauki zawodu podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emerytury. W takim bowiem przypadku młodociany podlegał ubezpieczeniom społecznym, a w związku z tym była za niego opłacana składka na te ubezpieczenia. Przy tym istotne rozróżnienie dotyczyło tego, czy nauka zawodu była pobierana przez młodocianego przy jego równoczesnym zatrudnieniu, czy też jako przedmiot praktyczny w programie nauki szkolnej . Stosunek zatrudnienia obejmował bowiem tylko młodocianych przyjętych do pracy w celu nauki zawodu, obowiązanych do dokształcania się w szkole, nie zaś tych, którzy pobierali naukę bez zatrudnienia się (por. np. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 1213/08, OSA 2011/5/57-63, LEX nr 530999 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2 marca 2016 r., III AUa 1000/15, LEX nr 2016282).

Ponadto, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyrok z dnia 7 marca 2017 r. (sygn. akt III UK 84/16, dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a tej ustawy nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę faktu opłacenia przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne. Powyższe stanowisko koresponduje z orzeczeniem tego Sądu z dnia 5 kwietnia 1995 r., sygn. akt II UR 3/95, który stwierdził, że zaliczenie okresów zatrudnienia do uprawnień emerytalnych i rentowych nie jest uzależnione od zgłoszenia osoby zatrudnionej do ubezpieczenia społecznego

Sąd orzekający oczywiście podziela argumenty judykatury w tym zakresie i aprobuje zaprezentowane tam poglądy prawne, dlatego też w realiach niniejszej sprawy, w ocenie Sądu Okręgowego obie decyzje odmowe organu rentowego podlegały zmianie.

W świetle bowiem poczynionych ustaleń oraz zasad logiki i doświadczenia życiowego zdaniem Sądu wnioskodawca udokumentował staż ubezpieczeniowy w wymiarze co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych wymaganych dla mężczyzn na dzień 1 stycznia 1999 r.

W pierwszej kolejności należało zauważyć, że odwołujący udowodnił fakt uczęszczania oraz ukończenia szkoły podstawowej dla pracujących, przedłożył także świadectwo czeladnicze potwierdzające uzyskanie tytułu czeladnika w rzemiośle piekarstwo.

Po drugie, co jest najistotniejsze w rozpoznanej sprawie, wnioskodawca zawierał umowy o naukę rzemiosła z piekarnią (zakładem rzemieślniczym), której istotą była z jednej strony nauka zawodu w trakcie świadczenia pracy zarobkowej na podstawie stosunku pracy, a z drugiej kontynuacja kształcenia teoretycznego w szkole pozwalająca na zdobycie wiedzy w zawodzie piekarza.

Po trzecie, nie ulega wątpliwości, że skarżący w obu spornych okresach – podobnie jak w dwóch okresach uwzględnionych przez organ rentowy do stażu pracowniczego (to jest od 16 października 1973 r. do 10 listopada 1973 r. oraz od 5 kwietnia 1974 r. do 19 czerwca 1975 r. - po południu uczęszczał do szkoły, a od godz. 20-tej do rana świadczył pracę w piekarni. Pozwany więc w tym zakresie niekonsekwentnie ocenił posiadany przez siebie materiał dowodowy.

Po czwarte, świadkowie zeznający w procesie wprawdzie pracowali w innych piekarniach, jednak zgodnie potwierdzili, że w trakcie ich nauki w szkole nie odbywały się żadne zajęcia w ramach przedmiotu praktycznego w programie nauki szkolnej, lecz wszyscy odbywali praktyki w piekarniach.

Sąd Okręgowy podzielił powyższe zeznania, uznając je za wiarygodne i spójne, które odzwierciedlały charakter pracy wnioskodawcy w spornych okresach.

Po piąte, zgodnie cyt. wyżej rozporządzeniem Ministra Oświaty z dnia 14 lutego 1959 r. w sprawie dokształcania oraz kontroli nauki zawodu młodocianych zatrudnionych w zakładach pracy (Dz. U. Nr 17, poz. 99), warunkiem przyjęcia do szkoły zawodowej dla pracujących młodocianego podlegającego obowiązkowi dokształcania było przedłożenie zaświadczenia zakładu pracy stwierdzającego, że młodociany jest zatrudniony lub będzie zatrudniony w ciągu najbliższym czasie. Oznacza to, że w obowiązującym w spornych okresach stanie prawnym nie można było uczyć się w szkole zawodowej dla pracujących bez jednoczesnego pozostawania w zatrudnieniu (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 stycznia 2014 r., III AUA 891/13), LEX nr 2287468

Powyższe rozważania i zgromadzony materiał dowodowy skłoniły Sąd orzekający do przyjęcia, że skarżący w okresie od 22 marca 1973 r. do 15 października 1973 r. i od 11 listopada 1973 r. do 4 kwietnia 1974 r. odbywał praktyczną naukę zawodu w zakładzie pracy na podstawie umów o rzemiosło zawartych między nim a zakładem pracy.

W konsekwencji, w świetle wskazanych norm prawnych i stanowiska judykatury wymienione oba okresy podlegały zaliczeniu do ogólnego stażu pracy wnioskodawcy, który na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 25 lat, 3 miesiące i 5 dni.

W tym stanie rzeczy należało przyznać odwołującemu prawo do emerytury od dnia 16 czerwca 2017 r., w myśl art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, bowiem prawo do świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. W tej dacie odwołujący bowiem ukończył wiek 60 lat oraz złożył wniosek o świadczenie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

/-/ SSO Rafał Jerka