Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie Wydział V Gospodarczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Znak (spr.)

Sędziowie: SSO Zofia Wolna, SSR del. Paweł Ptak

Protokolant: st.sekr.sądowy Edyta Kubicka

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2017 roku w Częstochowie na rozprawie

sprawy z powództwa Drukarnia (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

w C.

przeciwko Wydawnictwu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej Wydawnictwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 7 czerwca 2017 roku

sygn. akt VIII GC 743/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej Wydawnictwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. na rzecz powódki Drukarnia (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. kwotę 1.800,00 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V Ga 236/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy w Częstochowie w sprawie VIII GC 743/17 zasądził od pozwanego Wydawnictwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. na rzecz powoda Drukarni (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. kwotę 11.961,75 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych w wysokości 9,5 % w stosunku rocznym od 6 października 2016r. oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy wskazał, że powódka Drukarnia (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C. zawarła z pozwaną Wydawnictwem (...) sp. z o.o. umowę sprzedaży towaru w postaci 20 000 sztuk magnesów. Powódka zrealizowała swoje zobowiązanie i 21 września 2016 r. wystawiła fakturę VAT nr (...) na kwotę 9 725 zł netto (11 961,75 zł brutto), płatną do 5 października 2016 r., przy czym obciążyła nią przedsiębiorstwo (...), co wynikało z faktu, iż prowadziła negocjacje z tymi samymi osobami, które były powiązane z każdym z przywołanych wydawnictw, a tym samym nie miała pewności, które z nich faktycznie złożyło zamówienie.

Negocjacje poprzedzające realizację zamówienia były prowadzone przez pracownicę powódki- K. B. drogą elektroniczną z I. K. (1), redaktorem naczelnym pozwanego Wydawnictwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C.. W mailu z 18 sierpnia 2016 r. I. K. (2) wskazał, że w sprawie magnesów, z uwagi na swój urlop, pracownik powoda powinien prowadzić dalsze negocjacje i uzgodnienia z prezesem pozwanej - F. T.. Podał również adres poczty elektronicznej: (...) To doprowadziło do konfuzji po stronie pozwanej, ponieważ bezspornym było to, że pozwany i (...) .H. (...) to odrębne podmioty, które jednak prowadzą działalność gospodarczą w tożsamym zakresie (wydawnictw religijnych), mieszczą się w tym samym budynku (ul. (...) w C.), a prezesem zarządu pozwanego i właścicielem (...) .H. (...) jest ta sama osoba, tj. F. T.. W rezultacie, powódka nie miała pewności, który z podmiotów gospodarczych był stroną zamawiającą.

Samo bowiem zamówienie na magnesy, początkowo w ilości 25 000 sztuk, zostało potwierdzone przez F. T., a wysłane pocztą elektroniczną z adresu przyporządkowanego do firmy (...). Później, strony zgodziły się na zmniejszenie ilości towaru do 20 000 sztuk. W rezultacie, bazując na tym, że ostatnia korespondencja wysyłana była przez F. T. z adresu przyporządkowanego wydawnictwu S. (...), na ten właśnie podmiot wystawiono początkowo fakturę VAT wskazaną wyżej.

Już po realizacji zamówienia, na prośbę I. K. (1), który podniósł, że wskutek pomyłki wskazano (...) .H. (...) jako kontrahenta, podczas, gdy faktycznie zamawiającym była pozwana spółka, powódka 14 października 2016 r. skorygowała sporną fakturę w ten sposób, że jako nabywcę podała pozwaną. Jako przyczynę korekty wskazano błędne dane kontrahenta.

Pismem z 8 listopada 2016 r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 11 961,75 zł, a bezspornym było to, że pozwana nie uczynił zadość powyższemu żądaniu.

Sąd Rejonowy wskazał, że między stronami nie pozostają sporne następujące okoliczności: dotyczące prowadzenia przez F. T., a I. K. (1) negocjacji odnośnie do przedmiotu zamówienia i jego ceny, zaaprobowania przez powódkę uzgodnień, a w rezultacie, wykonania przez nią i dostarczenie towaru.

Spór w niniejszym postępowaniu ogniskował się wokół ustalenia, który z podmiotów – a mianowicie, pozwana czy (...) .H. (...) – zawarł umowę z powódką oraz czy korekta faktury dokonana przez tę ostatnią wywoływała skutki na gruncie prawa cywilnego.

W ocenie Sądu Rejonowego, niewiarygodne było stanowisko strony pozwanej, zgodnie z którym zamówienia miała dokonać nie pozwana, a (...) .H. (...). Powódka wykazała bowiem poprzez przedłożenie korespondencji e-mail (szczególnie k. 53), że pierwotnie negocjacje w zakresie zamówienia magnesów prowadził redaktor naczelny pozwanej, a później – z uwagi na okres wakacyjny i jego urlop – dalsze negocjacje, zakończone zawarciem umowy, prowadził prezes zarządu pozwanej F. T., jednocześnie właściciel (...) .H. (...). W realiach badanej sprawy należało jednak przyjąć, że działania podejmował, jako prezes zarządu pozwanego Wydawnictwa. Świadczyła o tym, podnoszona przez pracownicę powoda okoliczność, że I. K. (2) prosił o zmianę nabywcy wskazanego w fakturze VAT jako (...) .H. (...), argumentując, że faktycznym nabywcą była pozwana.

Przyczyną konfuzji w pozwanej sprawie były warunki, w jakich pozwana prowadziła działalność gospodarczą, co zostało przez nią samą wyeksponowane w sprzeciwie od nakazu zapłaty i dalszym piśmie. Wszak obie firmy wydawnicze działały pod tym samym kierownictwem, w tej samej siedzibie. Dawało to pole do nadużyć względem kontrahentów, bowiem, każdy z przywołanych firm mogła podnosić, że to ta druga była podmiotem stosunku prawnego, o ile nie byłoby to jednoznacznie od samego początku oznaczone w stosunku umownym. Przy obrocie niesformalizowanym natomiast, w sytuacji, gdy umowy mogą być zawierane w formie elektronicznej, bądź też ustnej przy użyciu środków porozumiewania się na odległość - co staje się praktyką- za każdym razem mogłaby pojawić się wątpliwość, czy F. T. działał w charakterze właściciela przedsiębiorstwa (...), czy też, jako prezes zarządu pozwanej spółki. W ten sposób mógłby kształtować wymagalność zobowiązań, bądź też możliwość domagania się roszczeń odsetkowych, podnosząc, że roszczenie główne było skierowane do niewłaściwego przedsiębiorstwa, co uwidoczniło się w niniejszej sprawie. Na kanwie powyższych spostrzeżeń należało stwierdzić, że pozwana, wbrew art. 6 k.c., nie udowodniła, że zamówienie zostało złożone przez firmę (...) .. S.. Jak wynika ze wskazanego przepisu, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na stronie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Oznacza to tyle, że ten, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje. Powyższe nie oznacza, że sąd wymagał od pozwanej, aby udowodniła okoliczność negatywną, że zamówienia nie złożyła. Ze względu jednak na powiązania przedmiotowe i podmiotowe z przedsiębiorstwem (...), prowadzące do konfuzji po stronie kontrahentów, żadnej trudności nie powinno stanowić dla niej wykazanie, iż właśnie to ostatnie przedsiębiorstwo przyjęło na swój stan sporne magnesy, czy też, że dokonało ich dystrybucji. Pozwana nie przedstawiła zatem dokumentacji, która pozwoliłaby na przyjęcie zasadności jej stanowiska, z którym konkurowała przywołana wyżej wiadomość e-mail od I. K. (1) (k.53) oraz zeznania świadka, który opisał okoliczności wystawienia faktury VAT na pozwaną. Co więcej, z wiadomości (k. 70) wynikało, że prośba o potwierdzenie zamówienia została wysłana na adres elektroniczny (...), a zatem na adres pozwanej. Wskazane okoliczności uzasadniały zatem ustalenie, że stroną umowy sprzedaży była pozwana, a tym samym zarzut braku legitymacji biernej po jej stronie nie zasługiwał na uwzględnienie.

Odnosząc się do zarzutu pozwanej w zakresie niedopuszczalności korekty faktury VAT w sposób dokonany przez powódkę, sąd nie miał wątpliwości, że były to uwagi słuszne. Art. 106j ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j.: Dz.U. z 2016 r. poz. 710) wskazuje, w jakich przypadkach powinna zostać wystawiona korekta faktury. Brak wśród tych przesłanek błędu w oznaczeniu nabywcy. Pomimo powyższych zastrzeżeń, należało wskazać, że rozważania te odnosiły się li tylko do sfery prawa podatkowego. Z kolei, na gruncie prawa cywilnego, jak jednolicie wskazuje się w orzecznictwie (np. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 17 lutego 2012 r., I ACa 46/12), faktura VAT może być traktowana jako wezwanie do zapłaty. Tak też było w niniejszej sprawie, bowiem załączona przez powoda faktura (z uwzględnieniem korekty) zawierała oznaczenie nabywcy, tj. pozwanej, i odbiorcy, towaru, ceny, terminu i sposobu zapłaty. Na te okoliczności nie ma wpływu naruszenie przepisów prawa podatkowego odnośnie do zakresu korekty. Ocena obowiązków stron stosunku cywilnoprawnego nie mogła być pochodną oceny zobowiązań podatkowych, ich wykonania lub niewykonania, ani też skutków przewidzianych przez prawo podatkowe. Niezależnie od tego, należało podnieść, że powód przedłożył również wezwanie do zapłaty z potwierdzeniem nadania pozwanemu, a zatem – nawet gdyby przyjąć, że faktura nie stanowiła wezwania, to i tak strona pozwana została wezwana do zapłaty dochodzonej należności, a wezwaniu temu nie zadośćuczyniła.

Mając na uwadze wskazane argumenty, Sąd I instancji uznał powództwo za zasadne w całości i na podstawie art. 535 k.c. zasądził od pozwanej na rzecz powódki11.961,75 zł. W zakresie żądanych odsetek ustawowych orzeczenie opierało się na normie z przepisu art. 7 ust. 1 i art. 4 pkt 3 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, a liczono je od dnia następnego po dacie wymagalności świadczenia głównego, wynikającej ze spornej faktury VAT.

Od powyższego wyroku apelację złożyła pozwana zarzucając:

1. art. 233 k.p.c. w zw. art. 232 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów w sprawie, dokonanej wybiórczo, wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego, polegającej na zupełnym pominięciu dla oceny sprawy, faktu że powód w żaden sposób nie udowodnił, iż rzekomo zamówiony towar rzeczywiście został zamówiony przez pozwanego i jemu dostarczony i czy rzeczywiście ten towar pozwany odebrał, a konsekwencji polegało na błędnym przyjęciu zarówno na etapie subsumpcii jak i wyrokowania, że pozwany powinien zapłacić należność z wystawionej przez powoda faktury korygującej, która Sąd Rejonowy uznał za wezwanie do zapłaty, z powodu jej wad formalnych. Nie wezwanie do zapłaty nie kreuje zobowiązania. W aktach sprawy brak jakiegokolwiek dokumentu i innego dowodu potwierdzającego istnienie roszczenia objętego pozwem;

2. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku pełnomocnika strony o przesłuchanie pozwanego pomimo tego, że zebrany materiał dowodowy nie był pełny i nie wyjaśniał wszystkich okoliczności faktycznych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, czego konsekwencją było oparcie rozstrzygnięcia na niepełnym materiale dowodowym;

3. art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż to pozwany winien udowodnić okoliczności negatywne, gdy tymczasem to powód winien udowodnić, iż zamówienie otrzymał od pozwanego i dostarczył na rzecz pozwanego towar o wartości żądanej niniejszym pozwem, powód w żadnej mierze tych okoliczności nie wykazał.

Skarżący zarzucił również naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

1.  art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. 2013 poz. 403) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na nie wzięciu pod uwale. że występujące w tym przepisie przesłanki zastosowania odsetek muszą wystąpić łącznie, czego konsekwencją jest obciążenie pozwanego odsetkami pomimo tego, iż powód nie wykazał spełnienia świadczenia na rzecz pozwanego.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego na jego rzecz.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanej Spółki nie jest zasadna i jako taka nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela i uznaje za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, ponieważ ustalenia te znajdują oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, które to dowody Sąd ten ocenił w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Nie ma podstaw do tego by zakwestionować przeprowadzoną przez Sąd I instancji ocenę dowodów, bowiem nie można zarzucić temu Sądowi tego, iż ocena ta jest dowolna i przekracza granicę swobodnej oceny dowodów.

W ocenie Sądu Okręgowego, pozwana niesłusznie zarzuciła, że Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., bowiem ocena zgromadzonego materiału dowodowego została dokonana bez przekroczenia granic wyznaczonych treścią tego przepisu. Zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. byłby skuteczny wówczas, gdyby skarżący wykazali uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy dowodowej poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 r. w sprawie III CK 314/05 , Lex nr 172176). Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu ( vide: wyrok SN z 8.04.2009r w spr. II PK 261/08 – Lex nr 707877). Zauważyć należy także, iż powszechnie w orzecznictwie wskazuje się, że skuteczne podniesienie zarzutu wadliwej oceny dowodów i w konsekwencji sprzeczności istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie może polegać na zaprezentowaniu ustalonego przez skarżącego, na podstawie własnej oceny dowodów, stanu faktycznego a wymaga wskazania przy użyciu argumentów jurydycznych rażącego naruszenia dyrektyw oceny dowodów, wyrażonych w art. 233 § 1 k.p.c. , które to naruszenie mogło mieć wpływ na wynik sprawy ( vide: wyrok SN z 18 czerwca 2004 r. sygn. akt II CK 369/03 – Lex nr 174131; postanowienie SN z 10.01.2002r w spr. II CKN 572/99 – Lex nr 53136; wyrok SN z 14.01.2000r w spr. I CKN 1169/99- Lex nr 40107).

Sąd Rejonowy w sposób niezwykle szczegółowy i wnikliwy przeanalizował zebrany w sprawie materiał dowodowy i dokonał jego prawidłowej oceny faktycznej i prawnej, czemu dał wyraz w uzasadnieniu, które odnosiło się również szeroko i w sposób wyczerpujący do argumentacji przedstawionej przez pozwaną.

W ocenie Sądu Okręgowego podniesione przez skarżącą w apelacji zarzuty stanowią polemikę z ustaleniami Sądu Rejonowego i są kontynuacją stanowiska pozwanej prezentowanego przed Sądem I instancji.

Bezsprzecznie korespondencja mailowa pomiędzy stronami, zgromadzona w aktach, jak i z zeznań świadka K. B. wynikało, że powódka Drukarnia (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C. zawarła z pozwaną Wydawnictwem (...) sp. z o.o. umowę sprzedaży towaru w postaci 20 000 sztuk magnesów. Towar ten został przez powódkę wykonany, zgodnie z warunkami przedstawionymi przez pozwaną ( zmniejszenie pierwotnej ilości zamawianego towaru) i dostarczony do pozwanej – zawieziony przez kierowcę powódki. Zatem pierwszy z zarzutów pozwanej dotyczący nie wykazania przez powódkę zasadności swojego roszczenia należało uznać za bezzasadny. Pozwana bowiem nie zaprzeczyła skutecznie stanowisku powódki i nie zdołała wykazać, że nie zamówiła u niej towaru oraz, że go do niej nie dostarczono. Wskazywała jedynie inny podmiot zobowiązany do zapłaty, co przy uwzględnieniu, że oba podmioty mają tożsame adresy oraz właściciela oraz, ze korespondencja była prowadzona z różnych adresów e – mailowych ( raz należących do pozwanej raz do wydawnictwa(...)) doprowadziło do pewnej konfuzji, która została jednakże przez Sąd Rejonowy dokładnie wyjaśniona. Kluczowym dla uznania, że to pozwana dokonała zamówienia magnesów u powódki jest korespondencja pomiędzy K. B. a I. K. (2) – redaktorem naczelnym pozwanej, który podaje że chciałby zamówić towar ( k. 56-66 akt). Podkreślenia wymagało, że faktura jest dokumentem księgowym jedynie obrazującym stosunek zobowiązaniowy istniejący między stronami. Jej wadliwe wystawienia nie zmienia natomiast charakteru łączącego strony zobowiązania.

Odnośnie kolejnego zarzutu pozwanej, to wskazać należało, że dowód z przesłuchania stron ma jedynie charakter pomocniczy i dopuszczony może być wtedy tylko, gdy po wyczerpaniu środków dowodowych (lub w ich braku) pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, przy czym muszą to być fakty możliwe do wyjaśnienia przy pomocy takiego dowodu ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 czerwca 2017 r., I ACa 340/14, LEX nr 2343449). Natomiast zarzut naruszenia art. 299 k.p.c. wymaga wykazania, że mimo wyczerpania środków dowodowych, pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a mimo to sąd zrezygnował z dowodu z przesłuchania stron, co mogło mieć wpływ na wynik sprawy. W ocenie Sądu Okręgowego pozwana nie wykazała, że zeznania w charakterze strony pozwanej F. T. w jakikolwiek sposób miałyby wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Zaś za zawirowania dotyczące zamówienia oraz poprawność wystawienia faktury odpowiada sama pozwana.

Podkreślenia wymagało, iż przepis art. 6 k.c. zawiera regułę rozkładu ciężaru dowodu, a więc wyznacza przesłankę określającą stronę obciążoną ciężarem dowodu, natomiast nie zawiera normy regulującej wykonywanie czynności dowodzenia przez stronę do tego zobowiązaną. Jak podnosił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 grudnia 2013 r. ( II PK 70/13, LEX nr 1424850) wyrażonej w art. 6 k.c. reguły rozkładu ciężaru dowodu nie można rozumieć w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, obowiązek dowodzenia wszelkich faktów o zasadniczym dla rozstrzygnięcia sporu znaczeniu spoczywa na stronie powodowej. Jeżeli powód wykazał wystąpienie faktów przemawiających za słusznością dochodzonego roszczenia, wówczas to pozwanego obarcza ciężar udowodnienia ekscepcji i okoliczności uzasadniających jego zdaniem oddalenie powództwa. Nie inaczej we wskazanym zakresie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 26 stycznia 2012 r. (I ACa 1489/11, LEX nr 1236067), w uzasadnieniu którego podniósł, że rozkład ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) i jego procesowy odpowiednik (art. 232 k.p.c.) nie może być rozumiany w ten sposób, że ciężar dowodu zawsze spoczywa na powodzie. W razie sprostania przez powoda ciążącym na nim obowiązkom dowodowym, na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa. Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 czerwca 2013 r. (II PK 344/12, LEX nr 1350304).

Sąd Okręgowy nie znalazł również podstaw do uwzględnienia zarzutu pozwanej dotyczącego art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. 2013 poz. 403) albowiem zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dawał podstawy do uwzględnia roszczenia powódki.

Reasumując stwierdzić należało, że skarżąca nie zdołała na etapie postępowania apelacyjnego wykazać, iż Sąd Rejonowy dopuścił się naruszeń zarzucanych mu przez pozwaną w apelacji.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji pozwanej i na mocy art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 5 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ( Dz. U . z 2015r. poz. 1800 z późn zm).