Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. D.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Mokotowa w Warszawie

z dnia 19 września 2016 r., sygn. akt I C 741/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że w punkcie I. datę 11 lipca 2016 r. zastępuje datą 30 stycznia 2016 r.;

2.  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz P. D. kwotę 166 (sto sześćdziesiąt sześć) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 200/17

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 17 października 2017 r.

Wyrokiem z dnia 19 września 2016 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie w punkcie I. zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda P. D. kwotę 19.496, 58 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 lipca 2016 roku do dnia zapłaty; w punkcie II. w pozostałej części powództwo oddalił; a w punkcie III. zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz P. D. kwotę 5.792 złote tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 4.817 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Orzeczenie to zapadło w następujących okolicznościach faktycznych.

W dniu 05 lutego 2013 r. P. D., działający jako konsument, zawarł z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia na życie (...). Umowa ubezpieczenia została potwierdzona polisą o numerze (...), opartą na Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi (...) (OWU (...) (...)) ze składką regularną. Wartość składki regularnej została ustalona na kwotę 700,00 zł, którą P. D. uiszczał co miesiąc. Wpłacone składki były przez (...) S.A. przeznaczane na zakup jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszu kapitałowego (...).

Umowa została zawarta na wniosek P. D. z dnia 29 stycznia 2013 roku. Ubezpieczający we wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia oświadczył, że przed zawarciem umowy doręczony został mu tekst OWU, a także zapoznał się z jego treścią - w tym z tabelą opłat.

Zgodnie z postanowieniami Ogólnych Warunków Ubezpieczenia suma ubezpieczenia stanowiła kwotę równą wartości polisy, powiększoną o 5% wartości polisy. Wartością polisy była natomiast kwota będąca iloczynem liczby jednostek uczestnictwa znajdujących się na rachunku, nabytych za składki regularne i ceny sprzedaży jednostki uczestnictwa. Wartość wykupu stanowiła kwota będąca iloczynem liczby jednostek uczestnictwa znajdujących się na rachunku, a nabytych za składki regularne i dodatkowe oraz ceny sprzedaży jednostki uczestnictwa, pomniejszona o opłatę za całkowity wykup wartości polisy oraz opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej.

Umowa była zawarta na czas nieokreślony (art. IV OWU). Zgodnie z art. VI ust. 5 OWU ubezpieczenie wygasało m.in. w przypadku śmierci ubezpieczonego, wypłacenia wartości wykupu, nieopłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej, a także z upływem okresu wypowiedzenia. W przypadku wygaśnięcia ubezpieczenia Towarzystwo miało obowiązek dokonać wypłaty wartości wykupu.

Zgodnie z art. IX OWU wykup polisy polegał na wypłacie ubezpieczającemu wartości wykupu. Wartość wykupu stanowiła sumę wartości polisy pomniejszoną o opłatę za całkowity wykup wartości polisy oraz wartości dodatkowej pomniejszonej o opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej, które to opłaty określone została w tabeli opłat.

Ogólne warunki ubezpieczenia przewidywały ponadto takie świadczenia ze strony ubezpieczonego, jak: opłatę administracyjną, opłatę za zarządzanie grupami funduszy, opłatę za zamianę jednostek uczestnictwa z jednego funduszu na inny. Zgodnie z pozycją czwartą tabeli opłat zawartą w polisie ubezpieczeniowej nr (...) opłata za całkowity wykup wartości polisy wynosiła w pierwszym roku 98%, w drugim 95%, w trzecim 85%, w czwartym 70%, w piątym 55%, w szóstym 40%, w siódmym 25%, w ósmym 20%, w dziewiątym 10%, w dziesiątym 5% a od jedenastego nie była już naliczana.

Pismem z dnia 09 listopada 2015 roku P. D. złożył pozwanemu oświadczenie o wypowiedzeniu umowy ubezpieczenia potwierdzonej polisą nr (...). Jednocześnie P. D. złożył dyspozycję całkowitej wypłaty wartości wykupu. W dniu 13 listopada 2015 r. pozwany dokonał całkowitej wypłaty wartości wykupu na rzecz P. D.. Na w/w datę wartość umorzonych jednostek uczestnictwa - wartość polisy z umowy głównej wyniosła 22.937,15 zł. Towarzystwo dokonało wypłaty wartości wykupu umowy w kwocie 3.440,57 zł, która została wypłacona powodowi. Pobrana opłata za wykup w kwocie 19.496,58 zł stanowiła 85% wartości zgromadzonych środków pieniężnych na dzień rozwiązania umowy.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów, których prawdziwości ani autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie, z wyjątkiem części roszczenia odsetkowego. Na podstawie art. 385 ¹ k.p.c. Sąd I instancji uznał postanowienia umowne umożliwiające zatrzymanie przez stronę pozwaną części środków zgromadzonych przez powoda za niedozwolone, a przez to niewiążące stron. Przedmiotowe postanowienia umowne nie były indywidualnie uzgadniane, nie odnoszą się do głównego świadczenia stron i kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji, na podstawie art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 19.496,58 zł tytułem nienależnie pobranej opłaty od wykupu.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowią przepisy art. 481 § 1 i § 2 zdanie pierwsze k.c. Sąd Rejonowy przyjął, że spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez wierzyciela. W konsekwencji żądanie odsetek w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia zasadne jest dopiero od chwili wezwania dłużnika przez wierzyciela na podstawie art. 455 k.c. do zwrotu wzbogacenia. W realiach sprawy, pismem z dnia 14 stycznia 2016 roku (k.26) powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty nienależnie pobranej w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia nr (...), w terminie 7 dni, jednakże nie przedstawił dowodu doręczenia wezwania pozwanemu. Zdaniem Sądu wedle zgromadzonego materiału dowodowego uznać należy, iż powód wezwał pozwanego do zwrotu pobranej opłaty od wykupu dopiero poprzez wytoczenie powództwa. Odpis pozwu wraz z załącznikami doręczony został pozwanemu w dniu 11 lipca 2016 roku, a więc w tejże dacie pozwany pozostawał już w zwłoce i od tej daty Sąd uznał zasadne roszczenie odsetkowe powoda.

Dalej idące roszczenie o odsetki ustawowe, tj. od dnia 28 listopada 2015 roku Sąd oddalił jako niezasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z przepisem art. 100 zdanie drugie k.p.c. oraz art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelacje złożył powód, zaskarżając powyższy wyrok co do pkt II. w zakresie w jakim Sąd I. instancji oddalił roszczenie odsetkowe powoda od dochodzonej w przedmiotowej sprawie kwoty za okres od dnia 30 stycznia 2016 roku do dnia 10 lipca 2016 roku. Zarzucił temu orzeczeniu naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego i dokonanie jego oceny z pominięciem istotnej części materiału dowodowego tj. pisma powoda z dnia 14 stycznia 2016 r.-wezwania do zapłaty kwoty 19 496,58 zł w terminie 7 dni od daty jego otrzymania oraz załączonego do pozwu potwierdzenia odbioru przez pozwanego wezwania do zapłaty, co skutkowało błędnym przyjęciem przez Sąd, że powód nie przedstawił dowodu doręczenia wezwania pozwanemu oraz przyjęciem, że odsetki ustawowe za opóźnienie należą się dopiero od dnia doręczenia odpisu pozwu wraz z załącznikami pozwanemu tj. od dnia 11 lipca 2016 r., podczas gdy powód przedłożył do pozwu zarówno wezwanie do zapłaty jak i potwierdzenie odbioru przesyłki poleconej w której zamieszczone było wezwanie do zapłaty, a strona pozwana nigdy nie kwestionowała, iż otrzymała rzeczone wezwanie do zapłaty, co więcej pozwany potwierdził w toku postępowania, że otrzymał wezwanie do zapłaty, co za tym idzie powodowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie od dochodzonej kwoty od dnia 30 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2.  art. 229 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, iż powód nie przedstawił dowodu doręczenia wezwania do zapłat)' pozwanemu, a co za tym idzie w toku postępowania nie zostało udowodnione doręczenie wezwania do zapłaty pozwanemu podczas gdy pozwany w piśmie z dnia 25 lipca 2016 roku przyznał, iż „pozwana odebrała wezwanie do zapłaty w dniu 19 stycznia 2016 roku", a stosownie do art. 229 k.p.c. nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości;

3.  art. 481 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 11 lipca 2016 r., podczas gdy pozwana powinna spełnić należne powodowi świadczenie niezwłocznie po wezwaniu do zapłaty, a więc pozwana opóźniała się ze spełnieniem tego świadczenia od dnia następnego po dniu upływu 7-dniowego terminu (wskazanego w wezwaniu do zapłaty) liczonego od dnia doręczenia wezwania do dnia zapłaty, a materiał dowodowy zebrany w sprawie wskazuje, że pozwany pozostawał w zwłoce ze spełnieniem świadczenia od dnia 30 stycznia 2016 r., a zatem powodowi należą się odsetki ustawowe od dochodzonej kwoty od dnia 30 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

W tym stanie rzeczy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w zaskarżonej części i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 19 496,58 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa zawodowego pełnomocnika według obowiązującej stawki.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów w instancji odwoławczej według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona, aczkolwiek z innych przyczyn niż w niej wskazane.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Rejonowy wadliwie przyjął za podstawę rozstrzygnięcia przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu czy też świadczeniu nienależnym, tj. art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. W rozpoznawanej sprawie powód dochodził świadczenia zatrzymanego przez stronę pozwaną na podstawie zapisów umownych regulujących tzw. „opłatę za całkowity wykup wartości polisy oraz opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej”. Skoro Sąd Rejonowy uznał, że postanowienia Ogólnych Warunków Ubezpieczenia umożliwiające stronie pozwanej zatrzymanie środków powoda w określonej wysokości są abuzywne, to zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.p.c. nie wiążą one powoda. W rezultacie podstawą spełnienia świadczenia w pełnej wysokości, bez dokonywania potrąceń są postanowienia umowne, które pozostały w mocy. Innymi słowy świadczenie dochodzone przez powoda nie ma charakteru bezterminowego, bowiem termin jego spełnienia wynika z umowy, a dokładnie z art. IX ust. 10. Ogólnych Warunków Ubezpieczenia, który stanowi, że Towarzystwo zobowiązane jest do całkowitej lub częściowej wypłaty polisy lub wypłaty wartości dodatkowej całkowitej lub częściowej w terminie 14 dni od daty umorzenia jednostek uczestnictwa, zgodnie z postanowieniami ust. 9.

W tym stanie rzeczy stwierdzić należy, że skoro do wypłaty części środków doszło w dniu 13 listopada 2015 r. (co wynika z rozliczenia zalegającego na k. 57), to najpóźniej w tym dniu doszło do umorzenia jednostek uczestnictwa, o jakim mowa w ww. art. IX ust. 10 OWU, bowiem zdarzenie to warunkowało wypłatę świadczenia. Wobec uznania, że strona pozwana nie była uprawniona do zatrzymania części świadczenia z uwagi na abuzywność postanowień umownych, stwierdzić należy, że już w tej dacie powinna była spełnić całe świadczenia, również w zakresie dochodzonym w niniejszym procesie. W konsekwencji stanowisko Sądu Rejonowego uzależniające wymagalność świadczenia o wezwania strony pozwanej do zapłaty jest wadliwe.

Niemnie jednak, wobec zaskarżenia wyroku tylko co do odsetek należnych od dnia 30 stycznia 2016 r. Sąd Okręgowy nie mógł zasądzić ich od daty wcześniejszej.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając na rzecz powoda kwotę 166 zł obejmująca opłatę od apelacji i wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w stawce minimalnej obowiązującej w dacie wniesienia apelacji.